Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 726 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 146.

Kraków, Czwartek 1 Lipca 1909.

Rocznik L X II.

GZAS

(Wydanfe j)oraiine)

FRANCISZKA SEMBRATA

Zakład, wychowawczy

dla młodzieży szkół średnich w K rakow ie

mieścić się będzie n ad al w tej samej willi z ogrodem,

wyłącznie na ten cel urządzonej. W zakładzie znajduje

pomieszczenie zawsze tylko kilk un astu uczniów, a b y indy

widualne traktowanie każdego było zapewnione.

—

Kła

d.ąc wielką wagę na wychowanie fizyczne, które ma wpływ

pierwszorzędny, i n a stro nę moralną, ściśle się przest rzega

tak liygięny mi eszkania i pożywienia, j a k i ciała. -

Gry

ruchowe, wycieczki i odpowiednie sporty.

Kouwersacya f ran cuska i fortepian w zakładzie.

(2561 2 -3)

Franciszek Sembrat

ul. Pędzichiw-boczna 5. Telefon 445.

Gustowne i dobrze przyleg ające koszule

*męskie, piękne wypra wy bielizny, k ołnie rze

i mankiety dla mężczyzn wyrabiają najsta

ranniej Berecz A Lóbl, c. i k. nadworni

dostawcy w Wiedniu I. Babenbergerstrasse

Nr l , Schottengasse Nr 6, Karntnerstrasse

Nr 53. Próbki kolorowych płócien na koszule

w ysyła n as z główny handel Babenbergerstrasse

bezpłatnie.

(764 20-)

Wybory uzupełniające do parlamentu.

Lwów . (B. kor.) W okręgu wyborczym Nr. 34

(Rozdół-Żydaczów-Bóbrka-Bursztyn i t. d .) przy

wyborze uzupełniającym do Rady państwa odda

no ogółem głosów 6628, z tego ważnych 6577,

nieważnych 51. Absolutna większość 3289. Otrzy

mali: Biesiadecki 4105 głosów, Zipper 1416,

Lewicki 895, Senyk 131, Jastrzębski 29. Wybrany

posłem Biesiadecki.

Sambor. (B. kor.) Ważnych głosów oddano

2801; Dr Doboszyński 1093, hr. Skarbek 545,

Ziemniak 1035, D obrzański 128.

Gródek . (B. kor.) Ważnych głosów oddano

1802; Dr Doboszyński otrzymał 1048, hr. Skarbek

682, Ziemniak 60, reszta rozstrzelona.

Sambor. (B. kor.) W całym okręgu wybor

czym Nr. 26 Sambor-Gródek razem oddano w a

żnych głosów 4603; Dr Doboszyński 2141, hr. Skar

bek 1227, Ziemniak 1095, Dobrzański 133, rozstrze

lonych głosów 7. Odbędzie się ściślejszy wy

bór między Drem Doboszyńskim a br.

Skarbkiem .

2E laE"fey

(Telefonem).

Wiedeń, dnia1lipca.

Na początku wczorajszego posiedzenia Izby po

słów odczytano 61 wniosków nagłych agraryuszy

ceskicli iSłowieńców, poczem minister kolei przed

łożył podany już projekt ustawy o budowie kolei

lokalnych.

Minister obrony krajow ej Georgi odpowie

dział na interpelacyę pos. Glinthera i tow. w spra

wie zarzutów uczynionych przez pos. B reitera za

rządowi wojskowemu najednem z posiedzeń. Mi

nister

obrony krajowej odczytał

oświadczenie

ministra wojny, który stwierdza, że podstawy

oskarżenia pos. Breitera, w sprawie gospodarki

ministerstwa wojny majątkiem państwowym, są

zupełnie niewłaściwe. Minister obrony krajow ej

podnosi, że według istniejących postanowień mi

nisterstwo wojny bez zgody zarządu skarbu do

tyczącej połowy państwa nie może* przedsięwziąć

żadnych zmian w stanie posiadania, że więc także

przy transakcyi w sprawie budowy koszar wie

deńskich ministerstwo skarbu wywarło swój wpływ.

Minister wskazuje też na konieczność współdzia

łania odnośnej gminy przy podobnych transak

cjach i zaznaczył, że dotyczące układy nie są

tajne. Było obowiązkiem p. Breitera, przed wnie

sieniem swych twierdzeń publicznie w Izbie, sprawę

dokładnie zbadać. Minister na podstawie aktów od

piera też inne zarzuty, podniesione przez p. B rei

tera przeciw ministrowi w ojny, w szczególności,

jakoby żona ministra wojny otrzymała była pro

wizyę 100.000 kor.; wskazuje na to, że kwota

ta przeznaczoną została dla dzieci zm arłego w mię

dzyczasie radcy rządowego D r Hilłera,

który

w sprawie transakcyi koszarowej we Wiedniu

w r. 1901 zdobył znaczne zasługi i na publicznem

posiedzeniu Rady miasta suma ta przyznaną zo

stała jego dzieciom jako dar honorowy.

Po odpowiedzi jeszcze ministra handlu na sze

reg interpelacji, przystąpiła Izba do dyskusyi nad

wnioskiem nagłym pos. M ete1ki i tow. w spra

wie szkół mniejszości w Czechach, Mo

rawach i na Śląsku.

Wniosek wzywa rząd,

aby wszystkie jeszcze nie załatwione sprawy cze

skich szkół mniejszości w tych krajach załatwił

jaA najszybciej.

,Po uzasadnieniu nagłości przez pos. Metelkę,

nimiste.r ,°światy hr. S tiirg hk przedstawił decy

^ )e ministerstwa, dotyczące szkół mniejszości i

;,w- i

’ że °phwały te zapadały w myśl istnie

7 w Ink-i

* wedle możności bez w szelkiej

rniniatPi.

sPrawie szkół muiejszości na Śląsku

infomun wyiaz’* życzenie, aby nastąpiła ugoda

!atwienia

przyspieszenia ze

.isu%rr*:esp0

Ap.rs»rF,,nkceo1sternbor

nad/^ nazna,czył na wtorek 6 lipca b. r.

rów dó ./°i P0sie(ktenie dla dokonania wybo

e°dziSTl

n°femdBie

Traktaty handlowe.

lec?aia°wfnriK *!"

chrześciańsko-spo—

Dra Tiip,..

wczoraj pod przewodnictwem

traktatów5 l!.? ]!°Sle f en’u zajmow ała sic sprawą

u°wę . in ndl°wycb. Postanowiono z cała sta

d/.ien,,vm .

magać 8i? Postawienia na porządku

nuym 8prawy traktatów handlowych.

0 kolej Jasło-Konieczna.

W ied eń . (Teł. wł.) W parlamencie pojawiła

się liczna deputacya z br. Reyem, Drem Witol

dem Lewickim i adwokatem Drem Steinhausem

na czele, ażeby dopominać sie o budowę kolei

Jasło-Konieczna. D eputacya odbyła długą konfe

rencyę z ministrem dla Galicyi Drem Dulębą

i członkami Koła polskiego. Dzisiaj będzie u mi

nistra kolejowego.

Flota wojenną duglii,

L ondyn . (B. kor.) Lord Beresfort wygłosił

City mowę,

której przedstawił defi

nitywny program budowy floty, według którego

jes^en* r* 1914 będzie wybudowanych

10 drBadneaugtów, 60 krążowników, 52 kontrtorpe*

dowców i 4 doki, kosztem 55 do 60 milionów

funtów szterlingów . W mowie oświadczył, że we

dle możności będzie unikał wszystkiego, co mo

głoby drażnić Niemców, ale musi wspomnieć o

Niemcach, chcąc porównać siły Anglii z innemi

państwami. Polityka Niemiec wywołała w Anglii

poważne obawy, ponieważ wszyscy się pytają,

do czego Niemcy zmierzają. Ubolewać tylko na

leży, że Anglia sama się upokarza, prosząc Niem

cy, aby zaniechały dalszej budowy okrętów.

i»» » **.

Krwawy bunt w więzieniu wileńskiem.

W ubiegłą niedzielę rano więzienie wileńskie było

widownią krwawego zajścia, które pociągnęło za so

bę 18 ofiar, w tej liczbie 14 trupów. Ostatnie dzien

niki wileńskie przynoszą następujący opis tego zajścia:

O godz. wpół do 7 rano, kiedy zwykle więźnio

wie bywają wypuszczani z cel nna sprzątanie11, do

zorca Nowaliński otworzył celę, w której mieściło

się czterech więźniów, skazanych na ciężkie roboty.

Wówczas ci rzucili się na niego, wciągnęli go do

celi i zamordowali przy pomocy noży i sztyletów,

które były w ich posiadaniu. Zabrawszy ofierze swej

broń i klucze od pozostałych cel, więźniowie uwol

nili z nich śiedmiu swych towarzyszów, skazanych

również na ciężkie roboty i razem z nimi rzucili

się do ucieczki,

Hałas, wywołany zajściem, sprowadził na kory

tarz czterech dozorców, którzy zagrodzili drogę ucie

kającym. Wywiązała się walka, podczas której więź

niowie zabili trzech dozorców: Borysiewicza, Biczu

ka i Suchockiego, a czwartego ciężko zranili. Uprząt

nąwszy tym sposobem przeszkodę, więźniowie wybie

gli na dziedziniec, lecz tu spotkała ich straż wię

zienna, która zabiła i zraniła sześciu z nich. Reszta

zdążyła przesadzić mur więzienny i rzuciła się do

ucieczki zaułkiem więziennym, zerwawszy przede*

wszystkiem kajdany. Jeden z więżnów wbiegł do

podwórka sąsiadującego z więzieniem, ale wystrza

łami z rewolweru położono go trupem na miejscu.

Czterech pozostałych zbiegów, uzbrojonych w szty

lety, noże i zabrane zabitym dozorcom rewolwery,

rozbiegło się na wszystkie strony. Stójkowy Wró

blewski usiłował ująć ich, lecz został zak!uty na

śmierć, otrzymawszy 11 ran.

Ulicą Niżegorodzlcą, którą biegli więźniowie, wy

padkowo przechodził starszy stójkowy Antoniewicz,

na którego jeden z uciekających rzucił się z dwoma

sztyletami w obu rękach, lecz stójkowy dobywszy

szabli, ciężko zrani! napastnika, który padł zalany

krwią. Reszta, uciekając przed goniącą ją policyą,

z ulicy Niżegorodzkiej popędziła w różnych kierun

kach. Jeden z ściganych wpadł na podwórko przy

ulicy św. Jerskiej, gdzie go straż dogoniła i zabiła.

Dwaj pozostali (jeden uzbrojony w rewolwer), rzu

cili się w stronę mostu Zwierzynieckiego. Tu, według

opowiadania naocznych świadków, porwali oni ubra

nie, pozostawione na brzegu przez kąpiących się

w Wilii, przebrali się błyskawicznie i pobiegli dalej.

Jednemu, chociaż rannemu, udało się ukryć w lesie,

drugi zaś zranił wystrzałem z rewolweru goniącego

go dozorcę i rzucił się do rzeki, zamierzając prze

być ją wpław. Zamiar ten nie udał mu się jednak,

gdyż poszedł na dno, skutkiem danej doń salwy.

Z wody wydobyto już tylko trupa.

Na ostatniego, który się ukrył w lesie, urządzono

obławę. Las ze wszystkich stron otoczony został przez

strażników i żandarmów. Podobno ujęto go już aż

w górach Ponarskich.

Zabici więźniowie wszyscy byli skazaui n a długo

terminowe, ciężkie roboty. N a miejsce wypadku

zjechały władze administracyjne i sądowe, które za

rządziły w więzieniu szczegółową rewizyę. Broni je

dnak w wiezieniu nie znaleziono. J a ką drogtą dostały

się do rąk aresztantów sztylety — dotychczas nie

wyjaśniono. Przez całą niedzielę i poniedziałek do

koła wiezienia i szpitala św. Jakoba stały tłumy

ciekawych, żądnych oglądania trupów. Trupy robią

straszne wrażenie skutkiem mnóstwa ran ciętych

i kłutych. Ń a podłodze kałuże krwi. Obok w tru

piarni leżał trup Lewandowskiego, który się zastrze

lił podczas pościgu, po zamachu n a stójkowego

Łukszę.

W poniedziałek odbył się uroczysty pogrzeb zabi

tych dozorców i stójkowych. Wszyscy byli żonaci:

pozostały po nich wdowy z małemi dziećmi. Cztery

katafalki, za którymi szły płaczące rodziny, w otoczeniu

przedstawicieli administracji i policyi posuwały się

zwolna przez miasto przy dźwiękach wojskowej or

kiestry, grającej m arsza żałobnego. Pogrzeb dozorcy

Nowaiińskiego, katolika, odbył się we wtorek.

KRONIKA.

Kraków, czwartek, dn. 1 lipca.

Dziś:

Kalendarzyk kości el ny : Rumolda bm. i Teobalda.

Kalendarzyk astronomiczny: Wschód słońca o godz. 3 38,

zachód o godz. 7-50; długość dnia godzin lfa’12.

Teatr miejski: /IYawiata11.

Teatr l udowy : ,,Marsz, marsz Dąbrowski .

Posiedzenie Rady miasta Krakowa o godz. 5 po poł.

Wycieczka ,,Straży poł ski ej u do Warszawy.

Odczyt: nPierwsze miesiące polskiego robotnika w feta

nacli Zjednoczonych11 Dr Leonard Glabisz w I owarzystwn

pielęgnowania nauk społecznych (Basztowa j ) .

Otwarcie wyst awy szkoły sztuk picknycli dla kobiet

w K rakowie (Kolejowa 3).

Z Akademii Umiejętności w Krakowie. P o s i e

dzenie wydziału filologicznego odbędzie się w ponie

działek dnia 5 lipca b, r. o godz. 6 wieczorem. Po

rządek dzienny: l) Członek M. Zdziecliowski: rGe

neza pessymizmuL 2) Członek W. Bruchnalski: ,N o

we źródła twórczości Jana Kochanowskiego. I . Od

prawa posłów greckich11. 3) Dr Maryan Szyjkowski:

,Wykrzyknik i pytanie retoryczne w poezyi J. Sło

wackiego".

4) Dr Aleksander Łucki: ,Młodość K.

Brodzińskiego".

—

Potem odbędzie się posiedzenie

administracyjne.

—

Rozszerzenie sieci telefonicznej w Kikowie

Izba handlowa otrzymuje z Wiednia informacyę, że

udzielony już zośtał kredyt na rozszerzenie sieci te

lefonicznej i umieszczenie nowych przewodów kablo

wych w K rakowie. Roboty około rozszerzenia sieci

rozpocząć się mają z początkiem września, tak, iż

wkrótce będą mogły otrzymać stacye telefoniczne

wszystkie strony, którym odmówiono dotąd połącze

nia z powodu braku przewodów.

Towarzystwo upiększania Krakowa i ok oli cy

odbyło w dn. 25 b. m. w sali Muzeum Narodowego

posiedzenie wydziału. N a porządek obrad weszła

sprawa baszty Kościuszki, charakterystycznej

budowli, zamykającej tak szczęśliwie perspektywę

ulicy św. Anny, a zagrożonej obecnie zburzeniem.

Wskutek wyjaśnień w tej mierze, udzielonych przez

dyr. Koperę, postanowiono wstrzymać się z podję

ciem akcyi zapobiegawczej do czasu wydania opinii

ze strony groua konserwatorów, do których właści

ciel zwrócił się, celem znalezienia obopólnie zada

walniającego załatwienia kwestyi. Następnie sekretarz

odczytał dwa pisma, wystosowane do prezydyum

m iasta w sprawach cmentarza miejskiego:

pierwsze, z prośbą o utworzenie dla tych spraw oso

bnej, stałej Rady artystycznej (jak to ma miejsce

wszędzie zagranicą), której zadaniem byłoby czuwa

nie n ad rozwojem ogólnego planu cmentarza, oraz

nad poszanowaniem formy artystycznej wszelkiego

rodzaju budowli, wznoszonych w jego obrębie; dru

gie, m ające na celu wyjednanie skutecznej ochrony,

takiej, jaką cieszą się Planty i ogrody publiczne,

przeciw barbarzyńskiemu i świadczącemu o zdzicze

niu uczuć zwyczajowi niszczenia grobów i kradzieży

kwiatów, co było przedmiotem licznych skarg w p ra

sie, dotąd bez rezultatu.

Przystąpiono do głównego punktu posiedzenia: an

kiety w sprawie Plantacyi miejskich. Prze

wodniczący odczytał list radcy Muczkowskiego o do

tyczących stosunkach prawnych, z którego wynika,

że Planty są objęte wykazem hipotecznym jako

własność gminy. Po przeprowadzonej dyskusyi uchwa

lono rozpisać kwestyonaryusz na ten wdzięczny i o

bszerny temat, jaki przedstawia sprawa Plant.acyi,

ewentualnie urządzić na życzenie jeszcze jedno ze

branie, wreszcie na podstawie zebranych materyałów

dążyć do wydania broszury. Przy sposobności pod

niesiono jak o rzecz naglącą, konieczność usunięcia

brzydkiej i zbytecznej budy, składu narzędzi ogro

dniczych przy wylocie ul. Zwierzynieckiej, o co po

lecono Towarzystwu zwrócić się gdzie należy. Dys

kusya rozszerzyła się następnie na place i ogro

dy miejskie, z których pierwsze, jak plac Matej

ki, Kleparski, Szczepański, domagają się jak naj

szybszego uporządkowania i założenia na nich skwe

rów i ścieżek, przez co odciągnęłoby się część pu

bliczności z przepełnionych Plant. Inspektor Małecki

podnosi b rak ogrodów, nieopatrzne zabudowywanie

małych ogródków prywatnych, oraz zaniedbanie pu

blicznych, co pociąga za sobą bardzo ujemne skutki,

zarówno pod względem estetycznym, jak zdrowotnym.

Poruszono przytem niepowetowaną szkodę, jaką

miasto poniosło przez obcięcie pięknego ogrodu Strze

leckiego i uchwalono wdrożyć staranie, aby chociaż

część pozostałą odzyskać dla użytku publicznego.

Przewodniczący wyjaśnia, że Towarzystwo upiększa

nia Krakowa udawało się już do Towarzystwa strze

leckiego z prośbą o przyczynienie się w sposób wła

ściwy do ozdobienia miasta — jednak pismo to, za

równo jak podobne, wystosowane do T ow arzystwa

tramwajowego, pozostało bez odpowiedzi. N a tem

posiedzenie zakończono.

—

Podwójne morderstwo w Zamarstynowie. L w o w

skie dzienniki donoszą: We wtorek o godzinie 6 ra

no m ieszkańcy Zamarstynowa zaalarmowani zostali

straszliwą wieścią, że w domu pod L. 10 przy ulmy

Krzyw ej znaleziono małżonków Pawła i Apolonię

Nakonecznych w straszliwy sposób zamordowanych

siekierą. Oboje małżonków znaleziono pokrwawionych,

leżących w łóżku i dających jeszcze słabe znaki ży

cia. Z położenia ciał zauważyć można było, iż mor

derca napadł swe ofiary w czasie snu. Na głowie

Apolonii Nakonecznej znaleziono cztery rany, tłuczo

ne, zadane obuchem siekiery7, czaszkę dwukrotnie

załamaną. Na głowie Pawła Nakonecznego znalezio

no również trzy rany tłuczone, dwie zadane z tyłu,

jedną najcięższą z przodu; na piersiach i rękach

liczne zdarcia naskórka i świeże ranki, świadczące,

iż ofiara zbudzona jękiem mordowanej żony, stoczy

ła z mordercą zaciętą walkę, zanim uleg!a przemocy.

Obie ofiary w beznadziejnym stanie odwieziono do

szpitala powszechnego.

Około godziny 7 rano do kaprala policyjnego

Nyrki, pełniącego służbę w ulicy Karola Ludwika,

zbliżył sie jakiś człowiek i oświadczył mu najspo

kojniej, iż przed kilku godzinami zamordował siekie

rą dwoje ludzi w Zamarstynowie. Kapral policyi są

dził początkowo, iż ma do czynienia z pijanym lub

umysłowo chorym, gdy ten jednak zaczął mu naj

spokojniej opowiadać o dokonanem morderstwie, are

sztow ał go i sprowadził do policyi. Aresztowany po

dał komisarzowi, iż nazywa się Michał Wilgosz, że

jest zarobnikiem bez stałego zajęcia i że ubiegłej

nocy zamordował siekierą dwoje ludzi, u których

mieszkał kątem . Spokojnie opowiadał m orderca hi

storyę stras’zliwego czynu swego i jego powody. Od

dłuższego czasu mieszkał kątem u małżonków Nako

konecznych w Zamarstynowie; żyli z sobą w dobrej

zgodzie aż do poniedziałku dnia 28^ b. m,, w któ

rym to dniu rano, po wstaniu ze snu, Zauważył Wil

gosz, że mu w czasie snu skradziono 6 kor., calą

posiadaną gotówkę potrzebną na życie. Ponieważ

w mieszkaniu nikogo prócz Nakonecznych nie było,

zwrócił Wi!gosz swe podejrzenie przeciw nim i o

świadczył im to otwarcie. Nakoneczni przyjęli to

oskarżenie śmiechem i powiedzieli mu, nżo za jego

C koron sprawią sobie jutro Piotra i Pawia".

Cy- .

nizm ten tak miał rozżalić Wilgosza, ze postanowił:

zemścić się krwawo i zamiar ten wykonał około 2 i

godziny w nocy, gdy małżonkowie, zmęczeni caio- j

dzienną pracą, zasnęli twardo. Po dokonaniu straszli

wego czynu zemsty, postanowił m orderca oddać się

w ręce policyi, uważając, że ukrywać sie nie warto,

bo i tak go złapią.

—

Mianowania. Ze Lwowa telefonują: Gazda

lwowska ogłasza: Namiestnik zamianował w etacie

dyrekcyi policyi w Krakowie praktykanta koncepto

wego Jerzego Rotschka koncepistą policyi, a p rak

tykanta konceptowego namiestnictwa Karola Puskar

czyka praktykantem konceptowym policyi.

—

Studenci rosyjscy w Pradze. Z Pragi telegra

fują: W ratuszu odbyło się wczoraj uroczyste przy

jęcie rosyjskich studentów i studentek, którzy pod

przewodnictwem prof. Pogodina przybyli do Pragi.

Bardzo uroczyście witał studentów burmistrz miasta

Pragi Dr Gross, odpowiadał w icli imieniu prof.

Pogodin.

—

Ścięcie mordercy. Z Wrocławia telegrafują:

W Gliwicach ścięty został przez kata robotnik Pezik

z Zabża, który zamordował żonę, teścia i siostrę.

—

Katastrofa automobilowa. Z B erlina t e l e g r a

fują: Automobil prowadzony przez D ra Aronsohua

z Charlottenburga, najechaj onegdaj w nocy w Grii

newald na drzewo. Z powodu silnego uderzenia dwie

osoby znajdujące się w automobilu wypadły i zabiły

się na miejscu. Są to 70-Ietnia Ewelina Aronsolin i

28 letnia Helena Lówenstein ze Lwowa. D r Aronsolin

jest lekko ranny.

—

Depesze zagraniczne w Rosyi. z Petersburga

telegrafują: Podług zarządzenia jeneralnego inspek

tora poczt i telegrafów, od dziś począwszy czas n a

dania wszystkich depesz zagranicznych obliczany bę

dzie podług 24-godzinnej skali czasowej.

—

Cholera W Petersburgu, z Petersburga tele

grafują: Od onegdaj zachorowało 90 osób na chole

rę, a 28 zmarło. Ogólna ilość chorych wynosi 594.

—

Pęknięcie zbiornika wodociągowego. Z H am -

merfest, miejscowości położonej na wyspie Guaioe

w pobliżu Norwegii donoszą: W poniedziałek pęki

w mieście zbiornik wodociągowy, napełniony 3 mi

lionami metrów kubicznych wody. Woda zalała ol

brzymie przestrzenie pól, zniszczyła zboże i zerwała

kilka mostów. Miasto jest bez wody.

Polskie szkoły kresowe.

Za kilka dni, bo już 3 i 4 lipca b.,r. odbędzie

się w Kołomyi dwudniowy zjazd T. S . L . Dla

zjazdu przygotował zarząd główny sprawozdanie

z działalności Towarzystw a, zaw ierające na 94

stronicach większej ósemki bardzo ciekawe daty,

szczególnie co do polskich szkół kresowych. Uwa

żamy za wskazane zapoznać z niemi naszych czy

telników, w tem przekonaniu, że ])raca T. S . L.

zasługuje na bliższą uw agę i żc tę pracę, m ającą

m iędzy innemi na celu także szkoły kresowe, ży

wo popierać należy. Sposobności nic brak; około

Towarzystwa powstają jako organy coraz to no

we koła w całym kraju; jednem z najmłodszych,

a podejm ujących energiczną działalność, jest uni

wersyteckie* kolo T. S . L .,

złożone z profesorów

Jagiellońskiej wszechnicy. Poparcie T. S . L . przez

najszersze koła przyniesie dalszy rozwój instytn

cyi, a tcm samem dalsze przysługi z jej strony

dla społeczeństwa.

Na wstępie zaznacza sprawozdanie, że T. S . L.

uw aża za swój obowiązek służyć całemu społe

czeństwu; w zamian społeczeństwo uprawnione

jest do pilnego strzeżenia narodowego charakteru

takiej instytucyi. Tow arzystw o posunęło się ze

szłego roku w swej pracy znacznie naprzód; we

dle sprawozdania, niema ani jednego pola, na

któremby nie mogło wykazać wydatnego postępu

zarówno ilościowego, jak jakościow ego; wiele zaś

jest takich dziedzin, na których niespodziewanie

pomyślne wyniki pracy roku ubiegłego nic dają

się już nawet porównać ze skromnymi wysiłkami

lat poprzednich. I tak w roku 19U0 było 67 kół

T.S.L., w

roku zeszłym 258; członków 6397,

obecnie 25.974; szkół utrzymyw anych przez za

rząd główny jedna, obecnie 5 ; szkół, utrzymywa

nych przez koła i związki, oraz będących pod

opieką T. S. L . 9, obecznie 98; kursów nauki

początkowej 13, obecnie 161; dalej obecnie jest

kursów uzupełniających, przemysłowych, band!o

w ych itp. 18, ochronek 18, burs 16, domów ludo

wych 7, gdy w roku 1900 wszystkićh tych insty

tucyj nie miało wcale T. S. L . Czytelń i wypo

życzalń było 121 w roku 1900; obecnie jest 1702,

a bibliotek ruchomych 13; odczytów urządzono

roku zeszłego 4973, obchodów narodowych 1080.

Obrót kasowy w roku 1900 wynosił 84.710 koron;

w roku ubiegłym 608.017 kor.; budżet wydatków

zarządu głównego doszedł do 417.400 kor., a dar

narodowy 3 Maja do 43.513 kor.

W roku zeszłym założono 238 nowych czytelń;

zaopatrzono je w 24.107 dzieł, obejmujących

25.264 tomów, wartości 21.744 kor.; uzupełniono

179 dawnych czytelń 5886 dziełami w 6628 to

mach, wartości 6520 kor. Sprzedano kołom i człon

kom T. S . L . książek czytelnianych 1099 w 1106

tomach w cenie 1889 kor. Rozsprzcdano 5481

egzemplarzy nakładów własnych w cenie 832 K.

Ogółem zeszłego roku 139 kół zakupiło do 417

czytelń 31.092 dzieł w 32.998 tomach w cenie

30.154 kor., a łącznie z nakładami własnymi ze

składnicy wydano 36.573 dziel w 38.479 tomach

w cenie 30.986 koron. Cyfry powyższe świadczą

o wielkim rozwoju centralnej składnicy książek.

Do wypożyczalni książek zgłosiło się w roku

zeszłym po książki 24.690 mężczyzn) 13.537 ko

biet (25.979 młodzieży, dorosłych 12.248). Razem

38.227. Wydano książek 51.766. Wypożyczalnia

przeźroczy do wykładów , otw arta w połowie paż

dziernika z. r .,

w ypożyczyła ogółem przeszło

10.000 klisz.

To są najważniejsze ogólne cyfry z działalności

T. S. L . Przypatrzeć się należy działalności na

polti szkolnictwa, W dziale szkół średnich Towa

rzystwo utrzymuje dwa seminarya nauczycielskie

(w Krakowie i Białej), oraz gimnazjum realne

w Białej. O tych dwóch szkołach kresowych

w Białej sprawozdanie mówi: nJeśli nasuwała sie

dotychczas niejednokrotnie poważna troska o przy

szłość tych instytucyj, a zwłaszcza dwóch zakła

dów bialskich, wywołana obawą, czy Towarzy

stwo podoła ogrom nym ciężarom, połączonym z u

trzymywaniem tak kosztownych, a tak ważnych

szkół kresowych, to chwila obecna, upamiętniona

ofiarnym czynem Daru G runwaldzkiego, rozprasza

obawy o jutro i silną budzi wiarę, że nie padną

kresy, skoro duch narodu manifestuje żywotność

sw oją nie zwątpieniem, lecz męskim aktem woli

twórczej, świadomej swych celów i obowiązków11.

Jeśli scminaryum żeńskie T. S . L . w Krako

wie doznaje od zarządu głównego przeważnie

moralnej opieki, finansowo zaś stoi własnemi si

łami, utrzym ując się z opłat uczenie i suhwencyi

władz krajowych i miejskich, to całkiem inaczej

rzecz się ma z seminaryum nauczycielskicm w Bia

łej, którego utrzymanie nakłada na Towarzystwo

ogrom ne ciężary. D otychczasowy rozwój zakładu,

dzięki ofiarności publicznej szerokich kół społe

czeństwa, oraz licznym stypendyom R ad miej

skich, powiatowych oraz Kół T. S. L . dia ucz

niów seminaryom, dowodzi już dzisiaj, żc obok

szkoły wydziałowej im. Tad. Kościuszki w Białej,

obok gimnazymn realnego, szkół w Leszczynach

i łlałcnowie, stało się seminaryum bialskie uo

wym a ważnym szańcem narodowej twierdzy,

broniącej zachodnich kresów przed zagładą, żc

zatem sowicie procentuje się grosz publiczny, w y

dany na utrzymanie tego posterunku.

Wraz z kursem przygotowawczym liczy obecnie

zakład dwie klasy, w których pobiera naukę 57

uczniów. Sale szkolne mieszczą się w budynku

polskiej szkoły wydziałowej na parterze. Grono

nauczycielskie, wspólne d!a gimnazjum i semi

naryum, składa się z dyrektora, katechety, dwóch

profesorów i kilku sił pomocniczych z.e szkoły

polskiej im. Tad. Kościuszki. Od września odby

wać się będzie nauka w nowym gmachu, co

w płynie korzystnie na rozwój szkoły, obecne bo

wiem pomieszczenie pociąga za sobą liczne nie

dogodności tak d!a seminaryum, jak również dla

szkoły wydziałowej, która użycza gościny także

i gimnazjum realnemu, uszczuplając miejsca dla

własnych uczniów. Uczniowie przedstawiają się

bardzo korzystnie pod w zględem uzdolnienia, pil

ności i zachowania, czego dowodem jest nader

pomyślna klasyfikacja za pierwsze półrocze. Sto

sunek młodzieży do profesorów, serdeczny i pe

łen ufności, świadczy chlubnie o gorliwej i rozu

mnej pracy groua nauczycielskiego.

O rezulta

tach tej pracy pod względem narodowym mówią

wyraźnie choćby tylko same postępy uczniów we

władaniu mową ojczystą. Uczniowie świeżo w stę

pujący do zakładu (z wyjątkiem wych.owanków

szkoły bialskiej) przynoszą ze eobą język po

psuty naleciałościami gwary miejscowej, zanie

czyszczonej wyrazami niemieckimi; poprawa wi

doczna już po kilku miesiącach nauki dowodzi

wielkiej troskliwości nauczycieli o czystość ję

zyka ])o!skiego. Uzyskanie praw a publiczności

dla seminaryum, rozw ijającego się tak pomyślnie,

jest. celem usiluych zabiegów zarządu głównego.

Gimnazjum realne T. Ś . L . mieści się również

w budynku szkoły wydziałowej i liczy 38 ucz

uiów; i tutaj stw-ierdzono widoczny stopniowy, po

wolny wprawdzie, ale nieustanny postęp uczniów

tak co do umysłowego ro/.wojn,-jak co do zacho

wania. Największą trudność przy udzielaniu nau

ki przedstawia i tutaj język polski, którym ucz

niowie bardzo źle władają. T ego rodzaju stan

rzeczy utrudnia naukę i zwalnia jej tempo, ale

wytężone wysiłki grona nauczycielskiego sprawia

ją, żc już obecnie widoczny jest niezaprzeczony

postęp uczniów w używaniu czystej polszczyzny.

Zarząd główny stwierdza w sprawozdaniu z ży

wą radością, że w roku ubiegłym zorganizowano

bardzo wiele nowych szkół ludowych, zarówno

w gminach polskich, jak i mieszanych, gdzie zna

czny procent polskich dzieci pozbawiony był nau»

ki elementarnej w ojczystym języku.

Dalej za

rząd główny zwraca się do wszystkich kół T. S .

L. z prośbą, a nawet żądaniem, żeby szkołom i

sprawom szkolnym w swoich okręgach poświęca

ły wiele czasu i uw-agi, gdyż nie uchylając się

zresztą od czuwania a nawet od materyalnej po

mocy lub poparcia kół u władz szkolnych, musi

obecnie wiele pracy i czasu poświęcić programo

wej akcyi na kresach. Istniejące już szkoły na

kresach zachodnich wym agają obecnie gorętszej

opieki. Obok placówek, które już zadanie sw oje

spełniają, muszą powstać inne, ażeby powstrzy

mać napór silny i stały.

Z radością zaznacza zarząd główny, że własne

szkoły w Białej, Leszczynach, Hałcnowie, Ostra

wie Morawskiej i Przywozie spełniają swoje zada

nie i rozwijają się coraz bardziej, o czem świad

czą cyfry, podane w osobnej tabeli. W e w szyst

kich tych szkołach jest znaczny przyrost dzia

twy i tak: w Leszczynach maiuy 10-4 dzieci (o

27 więcej, niż w roku ubiegłym), w Białej jest

601 dziatwy (o 37 więcej), w Hałcnowie 98, a

wiec o 40 więcej, niż w roku 1907. W pierw

szych latach trzeba było rozwinąć agitacyę, żeby

ściągnąć do szkoły polskiej dzieci Polaków zniem*

czałycb. Dziś w Białej trzeba odmawiać niektó

rym rodzicom, gdyż brak już miejsca na pomiesz

czenie w szystkich

zgłaszających się. P rzyrost

dzieci będzie się wzmagał, gdyż w sferach kupie

ckich, rzemieślniczych i robotniczych, zniemczo

ny eh pod wpływem bogatych, potężnych koloni

stów budzi się powoli, ale statecznie uświadomie

nie narodowe, dzięki szkole polskiej T. S. L .,

w której pracuje nauczycielstwo, przejęte praw

dziwie obywatelskim duchem. W ostatnim roku

podniosło się znaczenie i wpływ szkół naszych

kresowych, dzięki otwarciu seminaryum nauczy

cielskiego i gimnazyum realnego T. S. L . w Bia

łej. A jednak praca wymaga tam na kresach

wzmożonej energii: w niemieckich szKolach, za

równo w Białej, jak Lipniku i Hałcnowie jeszcze

dużo polskiej dziatwy, a Niemcy stawiają nam

trudności coraz większe. W Morawskiej Ostrawie

do szkoły polskiej T. S. L . zapisało się na I pół

rocze 203 chłopców, 174 dziewc-ząt, do ochronki

59. P olska szkoła pow’stanie w najbliższym czasie

w Witkowieach.

Dalej zajmuje się sprawozdanie ochronkami,

bursami, domami ludowymi T. S . L,, działalno

?sr,^*sa,-na?

Nmmt wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.}wi^ s ^ ^ » -

PKENUMEllATA WYNOSI:

gnocai?/rofc H« kwartał nai miesi«*

Wfrak*wi* w *iiejww\

, . fl 30 koron 7kor.50h.2kor5atał

* odnoszeniem do d o m i ...................................| 36 koro,

9kor1

*»J«

Poootn w państwie A ustryackiem ..................................

36 koron 9 kor.

3 kor. __

n dwukrotną wysyłką pocztową ...........

42 koron 10 kor. 50 h. 3 kor. 50 hal.

Poczt* w państwie bnemieckiem . .

,............... .............................

42 koron 10 kor. 50 h. 3 kor. 50 koi.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego .

48 koron 12 kor.

—

4 kor

___

W państwi« rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) .

16rb.20k.4rb.

05k.1rb. ’45kop.

Według urzędowego wykazu na r. 1908 pism zagranicznych, majjcyeh debit w państwie rosyjskiem.

abonament Czasu _przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie,

WUnie, Moskwie 1 Odesie. L lunyeh miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocłto

ualeiytość do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszeń« przyjmują: w Warszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E . Metz! i Syn, Mi*

d*T3*rodowo Biuro ogłoMoa - ar Kijowie księgarnia L. Idzikow skiego - w Wi!nie biura diio*ari

ków Ł Taubera.

Prenumeratę przyjmują : Administraoya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. M iejscowa Dra.

numcratę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, Biuro dzień. I(opcaas

i Salomonowej, Oł. trafi,ka. We Lwowie ,,Cza» ’ j e st do nabycia w biurach dzień. A. Olszewskiego, S. Sokołowskie«*,

A. Buchitabi, na e tacyach kolejowych w Tarnawie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w księgami kolt

jowej, t ud zie z na innych główniejszych etacyach u portyerów koleiowych.

Ceny ogło sze ń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal, za każdy następny po 10 hal.: układ t*be

teryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 lial., następny po 10hal. Nadesłane i Nekrologia

«d miejsca

wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.:ws!e"

kieprywatne komunikaty po kromce 1 po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor od miejsca wiersz*

Ogłoszon.a i p ren u m era tę przyjmują: we Lw owie biura dzienników L. Plobna, A. Olszewskiego,

fet. feokołowskiego, K. Buchstaba; w J a r o sł a w i u Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski- w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia,D Ecszoles; w R z e sz o w i e M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel—

Z T*S"?Tr?«Hi 1rCkaCh’ ° ’ Jł?utj ? Tarnopolu Komauiewski; w Paryżu wyłączni.

P-, W kaczk°wski 14 Litó de Trevise; w W ied niu llaasenstein 4 Voglcr, K. Mosse (także we w «y»t

kich filiach); H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę U Gold

*ehmidt i Comp.); w Frankfurcie n. M.G. L. Daube ACornp., w Pradze czeskie] Pr Hovorka.

Listy z pieniędzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admi*i

«tra,tya Czasu w Krakowie. Re.klamacye meopieczętowane nie podlegają opłaci« po c zto w ej . L U tiw ni*

*płaconych nic przyjm uje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCY1: ul. św. Tomasza Nr 32.

—

Telefon Nr 90.

BWi^aNW BB NMBaWBBKMgHliBN3EgB8aMBEaSg^jt^gaaiSMSgBłBSiaa5 aMWBMBBa5HH|aMMniMmi

1 of 2 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку