Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 692 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N° 110

19 ftaianqr»

Kraków, Środa 24 Lutego 1915.

RocznikLXVm.

Wydaniewłcno»«.

0 wyżywienie Galicyi.

Centralna władze państwowe Austryi przystą

piły czynnie do uregulowania sprawy zaopatrze

nia ludności państwa w najniezbędniejsze środki

żywności na czas wojny, względnie do czasu

tegorocznych żniw.

Ogłoszona dzsś rozporządzę

nie nakazuje zajęcie czyli zssekwestrowanie n»

rzecz państwa wszystkich znajdujących się jesz

cze na jego obszarze zapasów pszeuicy, żyta,

jęczmienia, owsa, kukurudzy oraz wszelkiej wy

tworzonej z tych ziarn mąki celem następnego

równomiernego ich rozdziału m iędzy kraje i lu

doość przez powstać mające na ten cel insty

tucye.

Zasekweatrowaniu uledz mają zapasy, znajdu

jące się w rękach producsntów, handlarzy i

w młynach, lecz nie zapasy domowe ani zna,jdu

jące się jut w posiadaniu piekarzy i cukierni

ków, zatem przeznaczone do konsnmcji w naj

bliższych dniach lub tygodniach. Równocześnie

ustanawia rozporządzenie ilość zboża względnie

mąki, jaka przypaść ma na głow ę ludności i aa

dobę. Ilość to nieco wyższa niż w Niemczech —

wynosi bowiem 240 gramów, podczas, gdy w

Rzeszy niemieckiej jednostka zadowolić się musi

2-25 gramami na dobę. Zapewne też wystarczy

zupełnie na zabezpieczenie ludności od niedo

statku, jeśli daaą będzie dostateczna gwarancya

że rzeczywiście każdemu mieszkańcowi państwa

przypadnie w udziale.

Wielką tę, a w obecnej wyjątkowej chwili

wprost nieodzoną akcyę wzoruje rząd austryacki

na systemie, zaprowadzonym już w Rzeszy nia

mieckiej i tam już do pewnego stopnia wypró

bowanym. Lecz nie we wszyetkiem, nie w każ

dym kierunku. W Niemczech złożono ją w ręce

osobnej, stworzonej na ten cel instytucyi finan

sowo-handlowej, opartej na kapitale 50 milio

nów marek, a wyposażonej w odpowiedni za

kres władzy wykonaw czej. W Austryi zadanie

lo ma być powierzone większej liczbie instytu

cyj, pozostających pod nadzorem r?ądu pań

stwowego. Rozporządzenie — o ile wnosić nale

ży z dzisiejszej depeszy -

nie określa jeszcze

bliżej charakteru tych instytucyj, nasuwa jednak

przypuszczenie, źe będą to instytucje krajowe.

Ze względu na to, źe Austrya nie posiada ta

kiej jednolitości wewnętrznej, jaką ma Rzesza

niemiecka, lecz składa się z licznych pod wielu

względami znacznie różniących się organizmów

krajowych, zm odyfikow anie system u niemieckie

go w tym kierunku było rzeczywiście wskazane.

Inny atoli wzgląd wymaga, aby obok tych in

stytueyj krajowych istniała jeszcze centrala, mia

nowicie wzgląd na to, że Cislitawia sama nie

posiada już dostatecznej ilości cerealiów, lecz

sprowadzić je musi z Węgier, gdzie przewidziane

jest utworzenie centrali. Zachodzi więc obawa,

ie w stosunkach licznych Instytucyj krajowych

w Austryi z centralą węgierską, pow stać mogą

niedogodności, że wytworzy aię pewne współza

wodnictwo poszczególnych krajów i że położone

korzystniej lub silniej zorganizow’ane osiągnąć

mogą większe korzyści ze szkodą innych. Za

równo zaś instytucje krajowe, jak i centrala

państwowa powstać powinny jak najrychlej, aby

zspobiedz jednostronnemu wyzyskowi instytucyj

przez poszczególne kraje.

Należy położyć na to nacisk w interesie na

szego kraju, który jtiż dziś, zupełnie ogołocony

ze wszystkich własnych zapasów zbożowych, i ja

ko bezpośredni teren wojny, wśród krajów *u

*tryackich w najtrudniejszym znajduje s:ę poło

żeniu. Ze szczerera też zadowoleniem dowiaduje

się ludność Gslicyi, że nowy prezes Koła pol

skiego rozpoczął stroją działalność od energicz

nego i stanowczego poruszenia tej właśnie, naj

ważniejszej dziś dla nas sprawy. Dr Bil:iński

zwrócił uwagę prezydentowi gabinetu, że odno

śnie do Galicyi nie pora obecnie na długo trwałe

narady i konfereacye, lecz że kraj potrzebuje

szerokiej i wydataej pomocy natychmiast bez

dalszej zwłoki.

Prezydent gabinetu oświadczył, że cyfry szkód,

zestawione przez galicyjskie Towarzystwo rolni

cse, wydają się rządowi zbyt wysokiemi. Szcze

gółowa ich sprawdzenie nie jest jednak trudne,

a członkow ie rządu osobiście rta miejscu poin

formować eię mogą każdej chwili o rozmiarach

klęski Galicyi, jeżeli zwiedzą zniszczone przez

wojnę zachodnie kresy kraju, wolne jut cd in

w azyi nieprzyjacielskiej. Cfcęć rządu pospiesze

nia Galicyi z pomocą, należy powitać z uzna

niem, lecz zarazem z nadzieją, że jak najprędzej

zamieni się w akcyę czyoną i wydatną. Wiado

mość, że 94 wagony mąki są w drodze do Ga

licyi, należy zaopatrzyć komentarzem, iż woloe

od inw azji nieprzyjacielskiej zacliodnio-galicyj

skie powiaty liczą razem 1,400 000 mieszkańców,

więc odliczywszy od tej cyfry powołanych do

wojska i ewakuowanych, za fskt uważać należy,

że w powiatach tych i dziś jeszcze żyje co naj

mniej milion a może i 1,200.000 mieszkańców.

Dla takiej cyfry będące w drodze 94 wagony -

przy rozdz;ale 240 gramów na głowę, wystar

czyłyby zaledwie na 3 do 4 dni. Na aprowiza*

cyę ludności tych powiatów de nowych żniw po

trzebaby dzieunie — gdyby rozdawano wszyst

kim — 30 wagonów mąki, czyli 4.500 wagonów

do końca lipea. W miarę zaś jak coraz dalsze

powiaty uwalniane będą z inw asyi nieprzyjaciel

skiej, w inny nadchodzić odpowiednio większe

ilcćei.

Równolegle z tą akcyą winna rozwijać się wy

datna pomoc dla rolrików zachodniej części Ga

licy?. 1 w tym kierunku zapowiedziane przez

prezydenta gabinetu zarządzenia nie wystarczą,

zwłaszcza, że dowiedzieliśmy się, iż rząd nie

może jeszcze określić szczegółowo, ile i jakie

nasiona będzie można zapew nić Galicyi. Pora

zasiewów wiosennych jest już bliska, więc ta

właśnie kwestyą powinna być załatwioną już

w najbliższym czasie. W niesieniu pomocy na

szemu krajowi władze centralne powinnyby wzo

rować się na akcyi rządu pruskiego dla Prus

wschodnich, będącej już od dawrm w pełnym

toku.

Energiczne ujęcie tej sprawy przez Koło pol

skie i jego prezesa oddziała zapewne uspokaja

jąco na ludność naszego kraju.

Życzyć też na

leży, aby akcya ta uwieńczoną została zupełnem

powodzeniem.

Dla Polski.

Przed dwoma tygodniami zawiązał się w Po

znaniu Komitet niesienia pomocy w Królestwie

Polskiem W 1śeie do redakcyi, nadesłanym D zien

nikowi Poznańskiemu, znajdujemy uwagi, cha

rakterystyczne dla poczucia solidarności narodu

wej, jaka ożywia Wielkop» lan w zględem innych

dzielnic Polski, w szczególności względem Króle

stwa. Oto główna treść tego apelu :

,,Zjawiła się zawierucha w ojenna, prowadząea

za sobą zniszczenie, jakiego nie widziały i nia

znały pokolenia, zniszczenie tego rodzaju, źe zni

kają po prostu z widowni w sie całe i miasteczka,

waią się najwspanialsze świątynie, a na polach,

w miejs(ce uprawy zbóż — rowy strzeleckie lob

cmentarze. Lud błąka się bezdomny, mrze z gło

du. Zniszczenie to odbywa się tym razem nie hen

gdzieś daleko, po za morzami, ale w kraju na

szym, w okolicach Wisły, tej naszej polskiej rze

ki, płynącej przez Kraków i Warszawę, dwa dro

gie nam miasta. Królestwo Polskie i Galicya —

oto teren tego zniszczenia.

,,Wobec tego my w Wie)kopolsce i całym za

borze pruskim mieszkający Polacy, opływamy je

szc-ze dotąd we wszystko, nie słyszymy huka ar

mat, nie widzimy pożogi, nie przypatrujemy się

zniszczeniu. Owszem - choć może z trudnością

dla różnych braków, ale zawsze uprawiamy na

sze pola, w miastach przemysł i handel, jakkol

wiek osłabł, lecz nie ustaje To też słusznie zu

pełnie, że zaraz w początkach czy to Rada Na

rodowa, czy to prywatne osoby powołały nas do

składek pieniężnych, lub z odzieży złożonych, ale

to wszystko mało.

»Dlatego za bardzo ważne w ł?śaie uważamy

powstanie osobnego komitetu pod nazwą »Ko

mitet ku niesieniu pomocy w Królestwie Pol

skiem". W nim bowiem widzieć pragniemy głó

wne źródło, do którego płynąć winny składki.

Odezwm komitetu tego, powtarzana od czasu do

czasu w gazetach, objaśnia czytelników dostato

cznie, przy jakim w*półudziale pracować będzie.

Pragnęlibyśmy zatem *acbęcić czytelników do

jak najobfitszej składki na rzecz »Ko

mitetu°.

»Wypadnie się każdemu z nas przed złoże

niem nkładki zastanowić, ile dać. Zaznaczamy,

że miesięcznie za 3 miliony marek

potrzeba n. p

samego zboża, abywzni*

szczonych okolicach wyżywić głodną ludność.

Stwierdzono to dotycbcias na przykładzie w B el

gii. A tu do nowych żniw jest przecież jeszcze

sześć miesięcy, potrzeba

zatem 8

milionów marek. Gdyby nie pomoc oby

watelska amerykańskiego Rockefellera, o której

wspomina odezw a komitetu, to bodaj zdołaliby

śmy ocalić wielu rodaków naszych od głodowej

śmierci. Ze wszystkiem jednak na Amerykę i na

obcych wogóle spuszczać się nie możemy. Sta

rajmy się sami zebrać jak największą kwotę.

»Składać zatem do Komitetu po jakieś parę

marek, jsk się to zwykle dawało na inne cele,

to za m ało! Zres?tą słyszeliśmy, że niektórzy

z najbiedniejszych w Poznaniu zno

sili proboszczom do 20 marek na tę

samą składkę Nie pojedyńcze msrki zatem,

ale dziesiątki, setki, tysiące marek

składajmy każdy w edle swyc-h dochodów i sta

nowiska społecznego. Niejeden może poszedł już

za pierwszym popędem i złożył do jakiego ko

mitetu składki ds głodnych rodaków w Polsce.

Jeżeli po tem naazem oświadczeniu zauważy, iż

złożył za mało, niech powtórzy składkę, choćby

ją nazwał »drugą* ratą, jak to się p aktykuje i

jak o tem czntamy w gazetach. Niechaj ten dar

będzie hojną ofiarą dla umierającej z głodu lu

dności l"

O akcyi dła Polaków z innych dzielnic, prze

ważnie z Królestwa, zatrzymanych wojną

w Niemczech, znajdujemy szczegóły w ode

zwie, jaką zamieszczają pisma poznańskie z pod

pisami pań Felicyanowej Niegolewskiej i Karo

lowej Rosę. Zaznacza ona, że datki w gotówce

i w naturze popłynęły z Wielkopolski bardno

obficie, tak, źe można hyło nietylko nieść po

moc tym ofiarom wojny, o które szło zrazu, ale

także obrócić część funduszów na bezdomnych

w Królestwie i w Galicyi. Sprawozdanie z do

tychczasowej działalności przedstawia się w głó

wnych zarysach jak następuje:

»Mimo bardzo licznych i obfitych ofiar w na

turze, jak ubrania, ciepła bielizna, obuwie, po

ściel, wiktuały, książki, papierosy i t. d, -

szą wymienione paoie — okazała się konieczność

nabywania jeszcze dalszych rzeczy za gotówkę,

oraz udzielania w licznych wypadkach doraźnych

zapomóg, co razem wyniosło do dnia dzisiejszego

przeszło 7300 mk. Z tych środków zdołaliśmy

wyekwipow ać na zimę kompletnie lub częściowo

przeszło tysiąc mężczyzn, kobiet i dzieci.

Większe transporty odeszły do Ruhleben, Gatow,

Dfiberitz pod B erlinem , do Cel!e, Mllnsterlager

i Hademsdorfu w Honowerskiem, do Magdebur

ga, Wrocławia, Szczecina, Hamburga, Luekau na

Łuiycacb. Holzminden, Starogardu, Kirchberg,

Kaseli, Ohrdruf, Drezna, Ncubammer, Piły, Traen

stein, Choceni i t. d.

»Dostawy rzeczy na miejsce, oraz podziału

między internowanych dokonali przeważnie człon

kowie lokalnego komitetu berlińskiego, składa

jącego się z przedstawicieli kolonii polskiej,

w porozumieniu z władzami miejscowemu Z Po

znania w ysłano około 100 centnarów rozmaitej

odzieży. Co do zapomóg gotówkowych udziela

nie jednostkom stałych wsparć do końca wojny

było i jest niestety z natury rzeczy Diemożli

wem, Natomiast udzielane były najbardziej po

trzebującym jednorazowe

wsparcia od kilku

do kilkudziesięciu marek, zależnie od sytuacyi.

»W miarę rozszerzania się opieki nad bez

domnymi odsłaniają się ciągle now e środowiska

cierpiących naszych rodaków. Nieraz trafem

tylko w ieść o nich dochodzi, a bardzo często

niesienie pomocy jest połączone z rozmaitemi

trudnościami. W ostatnich zaś czasach zgłasza

się coraz więcej jednostek rozsypanych po ca

łjrcb Niemczech, znajdujących się często w na

der smutnem położeniu. To też składamy szcze

re i serdeczno podziękowanie tym wszystkim,

którzy czynną współpracą lub ofiarami dotych

czas w spierali usiłowania opieki nad bezdomny

mi, lecz w dalszym ciągu polecamy naszych

biednych rodaków pamięci sp ’łaczeństwa".

Akeya dla bezdomnych w Wars za

wie przybiorą coraz szersze rozmiary. Jak do

w iadujemy się z dat, przedstawionych przez pi

sma poznańskie za warazawskiemi, komisya bez

domnych, pracująca z ramienia C entralnego Ko

mitetu Obywatelskiego, stwierdziła, źe w War

szaw ie jest obecnie około 50 do 60 tysięcy

bezdomnych. Z tego przebywa w schroni

skach, założonych przez Komitet, zaledwie dzie

siąta część. Ostatniemi czasy ujęto działanie tro

chę inaczej, mianowi ie potworzono w Warsza

wie t. zw . subkomitety prowincyonalne obywa

telskie, które zajmują się zbiegami i bezdomny

mi z pewnych określonych okolic. Subkomitety

otwierają schroniska terytoryalne, w których

zbierają rodziny bezdomne, pochodzące z jednej

okolicy i znające się częsio ze sobą, a znane

także członkom subkomitetu. To ułatwia opiekę

moralną, szczególnie pewien nac sk za podejmo

waniem pracy zarobkowej, której się bezdomnym

dostarcza. Ponadto przedsięwzięte !oędą obecnie

starania o opiekę nad bezdomnymi, którzy nie

znaleźli pomieszczenia w schroniskach.

Z życia berlińskiego.

Berlin 21 lutego.

Przewrót w domu.

—

Nowy aztąnda r.

—

Niwelacya

podniebień.

Małe »rewolucye".

Obwieszczenia po

kuchniach.

—

Stuczny chleb.

Tajemnica. -

Na czyn

sze. - Kobiety na posadach. - Rygor i ufność.

Stolica Prus i Niemiec wstąpiła już w całej

pełni w nową fazę życia gospodarczego i domo

wego, dotychczas w jej dziejach niebyw ałego;

znakiem jej i sztandarem jest » Brotkarte",

»karta chlebowa*. Będzie to okres przejściowy,

który skończy się w-az z obecną wojną, a mo

że już nawet bezpośrednio po tegorocznych żni

wach, chociażby wojna trwała jeszcze dłużej

Lecz przewrót, jaki wyw oła w sposobie życia

wszystkich warstw społecznych, w całym ich

standard of life, w ich nawyknieniach i upodo

baniach, na długo zapewne utrwali się w pa

mięci nietylko obecnego, lecz i przyszłych po

koleń i będzie przedmiotem wspomnień na rówrń

z najważniejszymi wypadkami dziejowymi obe

cnej wojny.

Przedewszystkiem — karty chlebowe, bez któ

rych obecnie już nikt nawet najmniejszego ka

wałka chleba otrzymać nie może, »powodują już

nie najdalej idące zdemokratyzowanie, lecz zu

pełne zrównanie — w pewnym kierunku —

wszystkich warstw społecznych. Odtąd milioner,

chociażby rzncał złotem, zadowolić się musi tyl

ko taką samą ilością mąki i pieczywa, jaką

przyznano także najuboższemu, mianowicie 225

gramami na głowę i dobę; dalej tą samą jakoś*

cią tego najniezbędniejszego środka spożyw cze,

go. Pod rządem karty chlebowej istnieje bowiem

tylko jeden rodzaj chleba i jeden rodzaj bułki.

Karty chlebowe podzielono na pewną ilość

marek, opiewających na porcye rozmaitej wiel

kości, od 25 do 250 gramów. Uczyniono to ze

względu na uboższych, którzy nie odrazu mogą

zakupić całą wyznaczoną im ilość chleba i mąki,

a nie mniej ze względu na samotnych, nie utrzy

mujących własnego gospodarstwa domowego, lecz;

stołujących się w restauracyach. I tam bowiem

otrzymuje się chleb jedynie za oddaniem odpo

wiedniej marki. Gość zaproszony na obiad lub

kolacye — będzie mógł i nadal z ozystem su

mieniem spożywać w szelkie obnoszone sm akoły

ki, lecz za spożyty chleb, niechcąc uszczuplać

zapasu swych gospodarzy, odwzajemni się może

pani domu dyskretnem doręczeniem jej jednej

z marek owej karty chlebowej. Zamknięte zo

stały automaty w licznych ,barach* berlińskich,

w ydające za

wrzuceniem

monety chlebowej

»obłożone skibki chleba* coś w rodzaju kra«

kowskich kanapek.

Karta ehłebowa będzie miała wartość tylko na

tydzień, na który wystawioną została. Kto nie

spożyje całej swej porcyi (1575 gr.), będzie mógł

z reszty marek sprawić pożądany prezent obda

rzonym lepszym apetytem, lecz tylko w obrębia

danego tygodnia.

Jak publiczność niemiecka przyjęła te now e

zarządzenia, zmieniające z gruntu dotychczasowy

tryb gospodarstwa domowego? Trzeba stwier

dzić, że na ogół z karnością i rezygnacyę. Z po

czątku tylko zanosiło się na rozmaite ,rew olu

cye*. Pierwsza groziła ze strony służby domo

wej, zwłaszcza żeńskiej. Berlińskie kucharki i

pokojówki, z zasady niezadowolone nawet z naj

lepszego wiktu, podniosły z razu protest prze

ciwko uszczupleniu im porcyi pieczywa, przeciw

raniej wykwintnej jego treści, kolacyom bez mię

sa i rozmaitym innym oszczędnościom w oo

dziennem życiu domowem. Ich oburzenie wyła

dowało się w pierwszym rzędzie na paniach do

mu, im to bowiem Miony i Berty przypisywały

winę zaprowadzonych ograniczeń. Lecz nie trwało

to długo, bo wdsła się w tę sprawę policya,

która, za pomocą wywieszonych po kucbniaeh

obwieszczeń i przepisów karnych, pouczyła k»

chonne malkontentki, że ten zamierzony zamach

chlebodawców na ich delikatne podniebienia jest

twardą koniecznością państwową.

Następnie piekarze i h.andlarze utyskiwali na

pracę, spowodowaną obowiązkiem oddzierania

marek z kart chlebowych, a z podobnych w zglę

dów także właściciele i rządcy domów, którym

znów wydawał się zbyt uciążliwym nałożony na

nich obowiązek rozdzielania k?rt chlebowych

między domowników i utrzymywaniu ścisłej ich

ewldencyi. Lecz z po!icyą pruską, jak wiadomo,

niema żartów, więc i to protesty rychło ueicbły,

tembardziej, że podnosiły jo tylko jednostki lub

mniejsze grupy. Dziś też nie ulega juk wątpli

wości, że gdy ogół przyzwyczai się do tej nowej

formy aprowizacyjnej, jej przeprowadzenie od

bywać aię będzie gładko i z precezyą. Z jakie*

mi to jednak połączone jeet kosztami — w yka

zuje uchwalona przez berlińską Radę miejską

kwota 200.000 marek, którą pochłonie sam druk

i rozdział kart chlebowych.

Po za tem w Berlinie nie daje się odczuwać

żaden inny niedostatek. Przez kilka dni tylko a

i dziś po części panował w mieście brak ziem

niaków. Kto po ten specjał nie pospieszył do

hal targowych przed 8 rano, wracał potem z prd

inemi rękami. Przyczyną tego, dla Berlińczyków

zreszfą bardzo przykrego niedomagania nie jest

jednak — jak zapewniają władze, brak kartofli

w państwie, lecz tylko przerwa w dowozie. Rol

nicy wzbraniają się w obecnej, jeszcze zinśnej

Dwie cenzury.

—

Z końcem siódmego miesiąca wojny zaczęło

dziennikarstwo »wojujące" użalać się na swój

lcs. Kto rozumie psychologię ludzi walczących

piórem, zdziwi się, że dopiero teraz rozbrzmiewa

ta wielka prośba o złagodzenie cenzury. Pras?,

ta tek długo używała i często nadużywała wol

ności ruchów, że nagłe ocknięcie się w powija

kach zaskoczyło ją może jeszcze bardziej, niż

sama wojia. Może dla tego nie odrazu wydała

ttn okrzyk, który dzisiaj odbija się w Paryżu,

Londynie, Berlinie, Wiedniu, aż do najdalsze,j

prowincji. Zdawałoby się, żs straciła głos pod

wpływem niespodzianki. Teraz go odzyskuje i wo

ła o rozluźnienie w ięzów .

Nie słuszniejszego w zasadzie, Cenzura, jak

każde działanie zapobiegawcze

z ramienia wła

dzy, ma samo w sobie skłonność do rozpędu, któ

ry przelatuje poza metę, zwłaszcza, źe zadanie,

jakie podjęła, jest i dla niej nowością, Gdzie

granica, przy której zaczyna się »niebezpieczeń

stwo państwow’e* ? Trzeba ją znaleść na drodze

doświadczalnej, odmierzyć setką pociągnięć czer

wonego ołówka. Jeżeli od artyleryi wymaga się

dopiero trzeciego strzału zupełnie trafnego, jak

żądać od cenzury, aby odrazu trafiała w czar

ny punkt, gdy odpowiedzialność cięży, pań

stwo wymaga, wojskowość czuwa i kontroluje

każde słowo ? Nie, praca cenzora nie należy do

najslodszycb; niejeden d?ienikarz, postawiony na

jege miejscu, miałby wiele kłopotu z samym so

bą, wahając się między poczuciem odpowiedzial

ności bezpośredniej za to, co będzie wydrukowa

ne, a odpowiedzialnością pośrednią za niejedno

przemilczenie, będące następstw em skreśleń.

Bo jedynym punki en:, z którego można ostrze—

liw ać twierdzę prokuratorsko sztabową, jest punkt

zapatrywania na to, co w dalszym wypadku szko

dliwsze: czy mowa, czy milczenie? utrzymywa

nie w nieświadomości, czy oględne pouczanie,

dyskusya, czy kaganiec? Na czem wyjdzie pań

stw o lepiej w przyszłości?; co lepiej odpowiada

kardynalnej zasadzie wszelkich rządów: guw er

ner, c’ est preooir?

Dziennikarstwa nie zapraszano do rozmowy

o tych kwestyach, więc, swoim zwyczajem, za

brało głos nieproszone. Poruszyły się stowarzy

szenia zawodowe, nawet parlamenty odezwały

się w tych krajach, które mogą sobie pozwolić

obecnie na parlamentaryzm. Prasa chce mówić.

Chce mówić nie tylko językiem sprawozdań, u

rzędowych i waryacyj na ieh temat, które stre

szczają się w opowiadaniu »własnemi słowami"

tego, eo sztaby do wierzenia podają; nietylko

!iteraturką z pola walki, na którem sprawozda

wcy znajdują się tak rzadko i dawno po bi

twach — ale odezwałaby się o kwestyach, któ

re z działaniami armij łączą się pośrednio, a roz

strzygają o życiu codziennem niekombatantów,

rozstrzygają o niem na dziś, a jeszeze bardziej

na jutro. Oouverner, c’ est prw oir, upomina

dziennikarstwo, bo gdy skończy się wojna, za

cznie się życie.

Wygranie kampanii jest na dziś kw estyą naj

wataiejszą, lecz woj aa nie jest celem sama dla

siebie, toczy się o przyszłe warunki życia i ce

lem ostatecznym jest ono, życie. Nie trzeba więc

w prośbach o rozluźnienie powijaków dopatry

wać się tylko egoizmu ludzi, którym jest nie

wygodnie. Ten ostatni wzgląd powinien być

w istocie ostatnim i dla tego szkoda, że czytel

nik błędnie mógł sobie tłomaczyć formułkę, ja

ką wiedeńskie towarzystwo dziennikarskie ,C on

cordia" zakończyło sw e tak słuszne żądania

o zwolnienie cenzury. »Prasa — czytaliśmy tam —

| spełnia swój obowiązek względem państwa, oby

państwo spełniło go także w obec prasy*. Jeżeli

kiedy, to teraz prasa nie ma od państwa nic do

żądania ponad to, aby mogła pełnić sw e zadanie

z największą sumą ogólnego pożytku. Cokolwiek

państwo czyni dla prasy, czyni dla siebie. Błęd

nem też i krzywdzącem dziennikarstwo byłoby

przypuszczenie, że upomina się ono u państwa

o jakieś specyalne względy, zwłaszcza na swoją

stronę przedsiębiorczą , drażliwą zawsze wobec

właściwych zadań prasy, dzisiaj drażliwą pod

w ójnie.

Wojna jest odruchem idealizmu zbiorowego.

Sprężyny jej i cele ostateczne nigdy jej pod tym

względem odkształcić nie mogą a dziś zwłaszcza,

przy demokratyzacyi w ojny, przy systemie ludu

pod bronią — który nie jest niczem izmem, jak

zorganizowaną i ulepszoną przez państwo levee

en tnetsse roku 1792 — dzisiaj ideał stanowi

sprężynę, poruszającą ten olbrzymi mechanizm.

Nsprzekór sceptykom okazało się, że dusza zbio

rowa, jakby sztuczna kasa, otwiera się na słowo

»ojczyzna" i że w tej kasie leżą skarby. Mówi

aię o potędze organizaeyi państwowej, o sile

przymusu i dyscypliny, która ludzi od biurka i

warsztatu przerzuca do karabina. Gdyby i tak

było, sam posłuch taki byłby świadkiem idea

lizmu, a widzimy, że z posłuszeństwem łączy się

radość i chęć spełnienia powinności do ostatka

Miliony poszły na śmierć, krocie już ją poniosły.

Pozostał tylko obowiązek, zbladły prawa i je

żeli o jakie można się upominać, to cbyba o

prawo spełnienia obowiązku i o jego ułatwienie.

Jeśli więc cenzura -

zdaniem dziennikarza —

prasie ten obowiązek utrudnia, to w ypełaia błę

dnie swój własny wobec państwa. W tem po

czątek, w tem i koniec kwestyi. Ale względy

specyalne dla prasy? Ktoby je wysuwał w tej

chwili, budziłby niefortunne skojarzenia z w ol

nymi biletami jazdy i wstępami do teatru.

Zachodzi wszakże kwestyą inna: kwestyą le

gitymacyi morslnej. M oinaby ją streścić krótko

tak : o złagodzenie cenzury może upominać się

ten przedewszystkiem, kto ją sprawuje surowo

sam nad sobą. Pod tym w zględem wiele, nieste*

ty, nagrzeszyło się już atramentem i wiele grze

szy dalej. Wojna jest próbą charakterów nietyl

ko u tych, którzy dźwigają karabin. Jest nią

także dla dziennikarza. Od sześciu miesięcy la

dzie pióra i nożyc zdają egzamin, czy dorośli do

tego, aby także w czasach spokojnych naprawdę

kierować opinią publiczną, czy też tylko do te

go, aby zarobkować piórem, idąc po linii naj

mniejszego oporu, schlebiając nastrojom, odzwier

ciedlając biernie uczucia »ogółu",

radując się i

rozpaczając stosownie do tego, czy la gente che

paga cbce w tej chwili, za swój grosz, ironii,

czy patosu? Tłómaczenie się cenzurą, ezy ko

niecznością tworzenia nastrojów, potrzebnych w

danej chwili do celu wyższego, usprawiedliwia

niewiele. Więzy istnieją, istnieć muszą, nałożyła

je konieczność państwowa, lecz nie spinają ręki

tak ciasno, aby nie mogła wogóle poruszyć pió

rem Obserwujemy nawet, że mówi się za wiele

czasem, a jnż inteligentnie milczeć zaw sze mo

żna. A tak zwane ,,podnoszenie ducha", niezbę

dne w tym czasie, może odbywać się rozumnie,

lub bezmyślnie, z okiem utkwionem w cele dal

sze, lub tylko w dzień najbliższy.

Niejeden dziennikarz, marząc — si j’etais

roij — o rzeczy tak niedościgłej, jak sprawo

wanie cenzury, z pewnością rozumuje, iż czerwo

ny ołówek powinienby dosięgać fałszyw e pogło

ski o zwycięstwach i przesadne dytyramby o la

da potyczce pomyślnej dla danej armii. Pod

tym względem surowość byłaby zastosowaną

z pewnem dalekowidztwem, gdyż kierowałaby

nią pamięć, że po obstawianiu się krzakami lau

rowymi za drobny sukces, do którego samo woj

sko małą przywiązuje w agę, musi przyjść depre

| sya i obniżenie nastroju, gdy tylko zawieje wiatr

chwilowo nieprzyjazny. Depresya ta będzie w bi

lansie ogólnym m inusem , daleko cięższym, niż

ów plu s »ducha",

uzyskany chwilowo rozdę

ciem drobiazgu. Trzeba szanować system nerwo

wy społeczeństwa, Podrywając go w jednym kie

runku, nadweręża aię wogóle ten najczulszy

z barometrów, przygotow uje się, po nienatural

nym skoku do góry, jeszcze nienaturaluiejszy

spadek; szereg takich ćwiczeń gimnastycznych

dać musi w rezultacie nadwrażliwość. I to wła

śnie w tedy, gdy trzeba najwięcej zimnej krwi

i spokoju.

Dziennikarz uchodzi słusznie za istotę bar

dzo nerwową, takim zrobił go rodzaj jego praoy,

neurastenia jest chorobą zawodow ą redaktora,

tak jak żylaki u praczek. Teraz jednak musi

opanowywać nerwy, z pamięcią o tem, że nie

wolno innych zarażać własnem rozdrażnieniem.

Nerwowość dziennikarska powinna zniknąć tak,

jak znikła u tylu »ludzi współczesnych*, gdy

wojna przeniosła ich od piacy umysłowej w twar

de rzemiosło żołnierskie. Wiemy, że ludzkość,

rzekomo tak nerwowa, jest dziś w rowach strze

leckich reprezentowana przez miliony, przeno

szące najstraszliwsze przejścia tak, jakgdyby ner

wów wogóle Da świecie nie było. Nie gorszy

przykład daje płeć piękna, której reprezen

tantki pracują po szpitalach. Te kłębki nerw ów ,

jak je chętnie nazywał esteta dziennikarski cza

sów pokojowych, dają wzór wytrzymałości i spo

koju wśród obrazów, do których z pewnością

nie przyzwyczaiła ich pensya, ani budoar. Felie

toniści zdumiewają się. Notują, że najbardziej

rozstrojone z rozstrojonych, aktorki, asystują

przy ampntacyach tak kamiennie, jak gdyby

przed sześciu miesiącami nie wpadały w kryzys

nerwową z powodu źle zrobionej sukni, lub do

brze zrobionej sukni — przyjaciółki.

Wszystko to jest tajemnicą sił, które zaeey.

nsją działać wtedy, gdy zmusza do tego k?ai«

* C !M * P ’nstosdM a wyjąs5ate» fej m ato%teM Ifer!ętae% wr*«7»ty«Ji 4»« fwsy dMaaata, a mtAMUridls*

» *»felaS**HMI«§wMi9pepetatałm

Jtaa« wlaciarny 16 hal,, ranny 2 b al.}

P8IB91tBIIT9 WYHOIIi

na **ty rak na kwartał m i tnłwtm

«r « * *fcsw ls w wie?**».............. i?;;;i;

«« kam

7ker. 5»h. 8 kar. (9 h%

a »«Jaonswul»*» fe feaa

»,i.,, 88 koron

9ker. -

8ker. -

Startą w pafetwi* Auurtrysckiam

98 koron

»kor. -

8kor. -

I dw u k r o t ną w y s y ł k ą p o c z t o w ą ....................................................

42 koro* 10kor.50h. 8kor.50h%

fnoirtą w pnńatwie Niejniockioia

42 koron

10kor.50*. 3kor, 50h%

M weaytttkich państw, należących d* związku peeztow ege

48 koron 12kor,—

4kor. -

W pak»twie roayjnkieo, (abonament prze* urzędy pocztowe)

16rb.80k. 4rb. 70k 1rb.80 fceą

Wedlu* urzędowego wykazu pism zagranicznycc, mających debit w państwie rosyjskiej«

*%nameatCzą«r przyjmująurządy pocztowsi w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wi}nią

ftitaokww I Oslcsim* Z innych Miast i w*j m oim prenumerować Czas, posyłając pocztą akleAytaM

fe urzędu pocztowej» aajbUtazege * powyżej wymienionych większych, j*ia*Ł

łWKMKSJuto i »*lonzsaj* przyjmują: ar W a rsz aw ie Mur« egiosssń t?atra, L. i E. Metz! i «pa,

btdiyauofew« Shue a«tee*«ń -

w Kijow ie księgami* L. Ifeikownkieg* - w W ilnie Wam

dweruuków K, Taubern.

RjkłfiRarM ę preryiatMjąt .ół**4*»«*7* Csptm w Krakowi«! emędy pewrtr;w*. jWlefaeewe »»fe

sęaw w eżą Jużęy. 8 A Kr*rta**wsMe|e, »«»d?a: M,YwrBfeJrleg*, hrsJfih;e w fe* r*m*łe**3s, Biur«» m im a

Wwwasns i %łemeaewcj, ff?. 1V*,«*e w* i *eWe *feaa" lwi fe wtbyałi w htsnafc 4M**. A fesT.nwWęfc

i . saftołswsfclaęa, 8. łackrtsk s *a ataeyacfe ke!tjswyal « Tarnawie, ftaasaawia, łałte., Bswye ***** m pr?wfe

w taisyan« k*la|aw«|, tadil«* na łnsyeh i(żwsieiazyith *s«ra«h a pertye r f e antojcwyah

P^"Y *gło sz e n i ed Wiersz* petitem za pierwszy r«i 20 h*L, u kntdy *aetepny po 15 hak: «kład laba,

toryc?ny, cyfrewy, skomplikowany, pierwszy rnz 40 UnL. następny pe 15 hai Nad esłan e 1NekrelOfM

aś miejsca wiersza drukiem petit. 00 hai za każdy raz. O(osy publiczności pe8ker.; kaaaalkaty handlem*

pe kronicei po dzialeekonomicraym; kaaaalkatyprywatne, żlnoy, zaręciyny itp. pe 1ket. ed min)ie« w ierna,

Ogłoszenia i prenumeratą priyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plehaa, A. OUzewaUeaa,

8t. Sokołowskiego, Ł Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Feturałaki; w Prze»

htyilu A. Juszyński księgarnia I E. Billet; w Rzeszowie M. Welntraub; w Stanisławowie Jani%

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hant: w Tarnopolu Kemaniewi)d; w Paryżu wyląoaaś*

p. W. Raczkowski, 14 Citó de Trerias; w W iedniu Hansenstein d) Yogler, R. Mass* (także w* wnysto

Mch filiach): H. Śchalek, M. Duksa, X. Braun, J. Dannebsra, Beck 4 Hanfeld, H. Friedl (tylko prw

«uneratą H. Goldachmidt A Como.); w Frankfurcie a. U . G. L. Denbe A CsaK w Pradze *Ufe

afclcf Fr. Horerko. Listy x pieniędzmi i p r z ek a zy pieniężne aa preaameratę I esteeaeuU przyfc

m y» AdmlnUtracys Czasu w Krakowie. Rtklamaey nitopitczftswsn* nie pedlegeją eptasia pifelCB||i

tte M w nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych ai* awrnsa ałfe

E S f" Za kasdij imiasę adraaa dapfaaa ala 41 hai.

ADRES REDAKCYIi oL iw. Tomasza Kr U. -

Tclaton Rt IB

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку