Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 640 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 164

(Cena 10 Isal.)

Kraków, Sobota 7 Kwietnia 1917.

Rocznik LXX.

toBJ «SftSIIMftS»4 ^«*** JWtttMB**plarw.aj*yasW1«L, ««ku«7 »% W p*!8b«Ł: akt««Min.

?TT”tL40^

1w«vroi«K

****l?8*.włM?y«rakl*MpwOŁ,BO |«L ulksidy ni.(M ocypub!icznoirtpo9kot,-k**«*ikuytuuUttmw*

p*Ssr.5sss*S pełdoioedtaełetiMMyierieM ełl:aliiaT"mte%ekaky,M ręesyeyttp,p* łfcw. » i łc.Uou.»«rfaw«»,

f ^ s s s e n i a 1jM-toittmerBt(ł prayjx.?ni«ti w« Lwowist k h n feienafkłw » t *okołow»««»*, a,

* y » W Ł Bnehataha; w Jsrmsławlu Biuro fctonalków; w Podgórzu PotoraMri; » L i* ,

fijftta A, «)uazyźak, księMTn,a i Ł BOiełj te R zęs:ow i* M, Weiatrsub; w Stania)awcrmd* Jm1M

» ?P”’ 7 Tarnfiiw i« M, Koekcck, O. Ha’tt j w Tarnopol*» Koouuu«»»ki: w P aryżu wyjneznl*

ŁyJHS* »’?Ł*l? ^ ^ tL,?Tk^%W,ł*nIu

* Yogler, R. Mowę (Ukt* w* waayst—

J- DanjwbarŁ Bock ń Hernfold, H, Friedl (tylko pr«

* » « * * S H,Ooldaoh:niedt« Ccwp.),M.Perlfa; w rrankfurcle c. M. GL L Dzabo A Cocam, w Prąd**

8 łłdęj F?. Hosrork«. L i s t y « pimdąduni 1 przekazYpieaiężaenapreiinjneratę i oi?ło**ema pnyj.

* AfictaArtf**** C ttsta v Jbmkwwim R ekU m te y * Ri**ptecxętow*m akt podlegaj opUd* pe«ateW*i

§tefiwcieciaeasffin!apnqf}.m xfa «*ę, Kękeptofa madaytaiyohate*ornatstfc

m r M bili snkasss rirm

«tą fi ket.

’"§M«

ftf?HEa KSDAKCYli «Ł l% r»auu»«i R rH - Ye!afm Ibr am,

Wydtiiaia wkczorae.

W dzień Zmartwychwstania.

Uświęcony to od dawna zwyczaj dzielić się w

dniu dzisiejszym tem samem chrześcijańskie»

pozdrowieniem, które n niegdyś Zmartwychwstały

Chrystus powita! uczniów, gdy na nowo stanął

w ii li gronie: ,Pokój z wami*. Więcej jeszcze,

an!ieli kiedykolwiek w innych latach, mamy dzi

s:aj powodów, aby o tym polskim i chrześcijań

skim/obyczaju nie zapomnieć. Przesyłamy le i to

życzenie w najdalsze zakątki ziemi polskiej przy

jaciołom i czytelnikom naszego pisma.

Życzenie szczere, a da Bóg, że na ten rok

możliwe i prawdziwe. Chociaż ślemy je w chwili

ciężkiej i trudnej do przetrwania, przecież stwier

dzić możemy, że uprawnia ona do lepszych na

przyszłość mszą nadziei, pozwalających podnieść

Dam wyżej serca i czoła. Pokój, jaki zjawi się

na widnokręgu naszego bytu, nie będzie przypo

minał już więcej tej otrętwiającej ciszy, która

od stu przeszło lat na gruzach naszego państwa

cmentarnie się rozpostarła. Sprawa nasza pow

staje coraz widocznej z tego grobu zapomnienia

i nienawiści, w jakim spoczywała tak długo ka

mieniem przytłoczona. Poetyczny obraz, two

rzony 1 rozwijany przez naszych wieszczów, zja

wia się nam realnie przed oczyma. Jest nam

danem oglądać ów ,przedświt*, którego przyj

ście uczucie polskie przepowiadało zawsze, w

którego rychłe nastanie rozum polski często u

wierzyć nie chciał.

Nie da się jeszcze nawet przeczuć, tem mniej

obliczyć, kiedy i na jakiej drodze przedświt

w dzień s ę przerodzi. A!e to jedno można już

dziś powiedzieć: trzebaby chyba wielkich błędów

naszych lub cudzych, aby w tych warunkach,

w których się sprawa polska dzisiaj znalazła,

mógł ją ktokolwiek wtłoczyć napowrót popod

kamień grobowy. Kfo pragnie skołatanej pożara

mi i wojną Europia zapewnić na długie lata

możność gojenia ran i odbudowywania zglisrczy,

tan nie może przejść niechętnie, a choćby oboję

tnie obok kwestyi państwa polskiego. Staje się

ono coraz więcej powszechnie uznanym, ogólnie

pożądanym czynnikiem międzynarodowej równo

wagi to ząaczy, przyszłą a konieczną, jak było

w przeszłości, zaporą, między dwoma odrębuemi

światami.

Nawet ,uajsrożflzy i najgłupszy z siepaczy*,

jak go nazwał wielki poeta, został popchnięty

przez władaąeą światem Opatrzność na drogę,

na której musi z czasem uznać naszą sacoodziet

ność narodową i prawo do -własnego bytu. Tem

zaś silniejsza to przestroga dla cudzych błędów i

wahań, których wynikiem są nieustanne prze

szkody na drodze do reałizacyi państwa pohkiet

go. I te przeszkody muszą ustać lada chwila I

Pokój, jaki się przed nami otwiera i jakiego

ziemi naszej życzymy, nie będzie więc zapewne

pokojem pozornym i krótkotrwałym. Ta nadzie

ja powinna nam dodać sił do r,niesienia końeo

wych ciężarów wojny i przetrzymania ostatnich

wysiłków, jakich dotychczasowe naaze stanowi

sko jeszcze od nas wymaga. Obrót rzeczy prze

mawia za tem, że stanowigko to było dobre, bo

doprowadziło sprawp polską do pomysinej mię

dzynarodowej koDstelacyi. Nie mamy potrzeby

’*%yv;-.U

’BKji-’ipT.=AJóg-Wbw5*łijv»JńańafS?uwVYS)fełSS:-ikS.-jiwiSsśA;ił*ŁiŁ

niezawodnie Aleksander III, ten ponury i tępy

fanatyk, który pod pozorami okrutnej energii

kry} duszę tchórzliwą i niski poziom kulturalny,

Zdeprawował do reszty Roayę urzędową, osłabił

jej podstawy i zatruł społeczeństwo jadem bez

względnej negaeyi, która była bezsilnym na ra

zie protestem przeciwko jego tyiaósk’ni rządom.

Głównym motywem działania Aleksandra Iii była

obawa o własne tycie i wynikająca stąd po

trzeba odgradzania się od reszty światy murein

wiernej straży, która w zamian otrzymała nie

ograniczoną władzę nad społeczeństwem. Pretorya

nami tego monarchy ,byli żandarmi i poiicyauci

w których ręce oddał całe państwo, podniecając

icb i zachęcając nieustannie do jak najenergicz*

uiej8zego «czuwania" nRd społeczeństwem. Ro.

sya zamieniła się wówczas w jedao wielkis wię

zienie, którego klucznikiem był minister spraw

wewnętrznych, jako głowa policyi. Podczas gdy

biurokracya tę.piła z całą bezwg!ędnością wszel

kie usiłowania wydobycia się z pod jej jarzma,

drugi obok cara, równie jak on ograniczony, fa

natyk, prokurator synodu, osławiony Pobiedo

noscew wypowiedział zaciętą wojnę ,obcym wy

znaniom", czyli katólicyztnowi. Prześladowanie

religijne za Aleksandra 111 przypominało i prze

wyższyło najgorsze czasy Mikołaja I. Tępienie

unii odbywało się dalej środkami, których nie

powstydziliby się cezarowie rzymscy, ścigający

pierwszych chrzr ścian, a kościół katolic i uległ

bezprzykładnemu w dziejach nowożytnego świa

ta uciskowi.

Takie były rządy tego monarchy, którego re

publiaańs a Francya uczciła — przez najdziw

niejsze pomieszanie pojęć — nazywrająe jego i

mieniem jeden z najpiękniejszych mostów Pa

ryża.

Jednym z następstw policyjnego systemu, za

stosowanego przez Aleksandra I!I, był szybko

postępujący upadek publicznego wychowania.

Gimnazya i uniwersytety przestały spełniać swoje

pedagogiczne i naukowe zadania; stały się na

rzędziem administracji, pm,sĘ,naczonem do wpa

jania w młodzież c?.ci dia absolutyzmu i prawo

sławia. Przy wydawania patentów większą zwra

cano uwagę na ,prasnmyśłaość", niżeli na zdol

ność i wiedzę uczniów, ucząc ich odrazu obłudy

i skrytćści. Ale i szczupły zasób nsuki, wyro

szonej z ław szkolnych, wystarczył, aby w mło

dych sercach obudzić nienawiść do gnębieieli i

popchnąć młodzież w objęcia społecznego i poli

tycznego radykalizmu Ówczesna półinte!igfcneyn

stała się środowiskiem nieustających spisków i

anarchicznej agitacyi, której ortatecznym celem

było obalenie monarchii. Nis pomagały najsurow

sze kary, szubienica, więzienie i zsyłka na Sy

bir; tajne związki szerzyły się w całem państwie,

a widocznym znakiem ich istnienia był cały sze

reg politycznych zamachów, których ofiarą padł

wreszcie i sam car w głośnej swojego czasu

katastrofie pod Borkami. Czy Aleksander Ili u

marł wskutek tego wypadku, czy też jego żela

zny organizm rozłożyła ciężka choroba nerkowa,

nie witdomo, ale to pewna, że z jego śmiercią

Rosy a odetchnęła, a nad trumną cara płakali tyl

ko żandarmi, których był opiekunem i protek

torem.

Mikołaj II, obejmując trochę przedwcześnie tron

rosyjski, znalazł już sytuację bardzo ciężką, któ

rej podołać nie mógł. Cóż zresztą odziedziczył

po ojcu e tak ciasnym umyśle i po matce, bez

myślnej lalce, obnoszącej z upodobaniem swoją

niezwykłą urodęf Ani kultury, ani inteligencyi,

ani prawdziwej energii, ani szlachetnych instyn

któw; a!e za to najdziwaczniejsze wyobrażenia o

wszechmocy carskiej i chaotyczne poczucie ja

kiejś swojej mistycznej misyi w Europie. Zawiódł

też od razu nadzieje poddanych, którzy od mło

dego monarchy oczekiwali wyższych porywów i

grun ownych reform. Tymczasem Mikołaj II nie

zdobył się nigdy na śmielszą inieyatywę; mecha

nicznie przejął wszystkie urządzenia polityczne

go zmieniać, owszem wszjstko przemawia za tero,

aby je nadal utrzymać. Akt piątego listopad»

rozwinięty i wykonany bez żadnych przeszkód,

a tego możemy się i w czasie wojny domagać,

to jak dotychczas najpewniejsza dla nas ,karta

wolności", to najlepsze zabezpieczenie od pokus,

płynących dla nas skądinąd. Byłoby błędem i

klęską dla nas i dla mocarstw centralnych, które

pierwsze konieczność ntezawisłego państwa pol

skiego zrozumiały, gdyby ten akt nie został

szybko i szczerze wykonany. Ale potrzeba taka

nakłada też i na nas poważne i ciężkie obo

wiązki.

Z chaosu rozpętanych namiętności, z pośród

ruin wsi i miast, z poza oparów krwi i dymów

dzial-zaezyna się już bowiem coraz wyraźniej

wyłaniać oblicze nowej, odrodzonej Europy. Jak

że różną ona będzie od tego układu sił, wpły

wów i przymierzy, który tak groźnie zaciężył

ponad naszemi losami! Przy powszechncm prze

wartościowaniu wszelkich wartości otworzy się

i dla nas możność, aby stać się w Europie czyn

nikiem wpływu, rządu i władzy, podczas gdy

dotąd byliśmy tylko bierną, co najwyżej niecier

pliwą ofiarą losu. To przejść ie do roli czynnej

z roli biernych i gnębionych, będzie najcięższym

egzaminem, jaki nam zapewne w najbliższych

już miesiącach złożyć wypadnie* Musimy odro

dzić w sobie najpiękniejsze tradycye naszych

przodków, tłumione tak długo przez chwast a

narchii i prywaty, zabite przez wiek niewoli.

Byłoby zbytnim krytycyzmem, gdyby w trzecim

roku wojny ktokolwiek nie chciał przyznać, że

dotychczasową próbę wytrzymaliśmy należycie i

postąpiliśmy na drodze odrodzenia znacznie na

przód.

Z iegorocznem świętem Zmartwychwstania łą

czą się więc silne i uzasadnione nadzieje zmar

twychwstania na-odowego. Z życzeniami chrześci

jauskiemi ,pokoju* łączą się widoki trwałego i

sprawiedliwego pokoju dla ziemi polskiej. Nie

chaj to przekonanie rozpowszechni się jak najda

lej, niechaj dopomoże do otarcia łez płynących,

do przebolenia ofiar jaż poniesionych, dc mężne

go przetrwania tych ciężkich chwil, jakie prze

bywamy lub przebędziemy. Nigdy szczerzej, nigdy

serdeczniej nie rozlegnie się w naszej ojczyźnie

starodawne wielkanocne życzenie.

Źródła rawo!ucyi.

Rewolucya rosyjska wisiała w powietrzu od

chwili, biedy kampania mandżurska przybrała

tak nieszczęśliwy dla Rosyi obrót, a społeczeń

stwo rosyjskie ujrzało nareszcie, dokąd je pro

wadzi biurokratyczny absolutyzm. Na polach

Mukdenu i na wodach Cuszimy przegrał bitwy

dawny system; tam otrzymał ten cios śmiertel

ny, z którego się już nie podniósł, Był to zre

sztą już dawno budynek zmurszały i próchnie

jący, sztucznie podtrzymywany, z fasadą sta

rannie pokostowaną dia zakrycia przed oczami

Europy coraz głębiej sięgających szczelin i bu

twiejących krok:wi. Los zrządził, że dwaj osta

tni absolutni carowie przez swoją nieudolność

i brak prawdziwych etyczna-społecznych zasad,

przygotowali upadek dynast-yi i samod ier

żawia.

Pierszym sprawcą obecnego przewrotu jest

swego ojsa. Był tylko łagodniejszy i mniej po

rywszy; z początku miał nawet przystępy wspa

niałomyślności. Pierwszy jego występ publiczny

zakończył się straszliwą katastrofą, Pod Moskwą

na polach Chodynki spotkali się oko w oko sar

i motłoch, te dwa elementy ssmodzu,rżawnej

Rosyi. Pierwsze to spotkanie miało e;piłog tra

giczny. Przy rozdzielaniu cesarskich koronacyj

nych podarków pomiędzy tłum, powst;a.ło zamie

szanie, potem bójka i setki ofiar padły pod mu

rami stolicy. Była to smutna wróżba nowego

panowania; przecież Mikołaj, tak skłonny do prze

sądów i tajemniczych praktyk, przyj ął dość óbo

jętnie tę hekatombę czerni i prędko o niej za

pomniał; wogóle nie okazał nigdy zbytniej

wrażliwości na cudze nieszczęścia.

Pozostał zatem system biurokratyczny w całym

rozkwicie, a obok niego rozwinęły się na dwo

rze rządy szarlatanów i pasożytów, którzy sł- by

umysł Mikołaja opanowali, i wyzysk.iwali swoje

wpływy dla własnej materyslnej kcrzyści. Jed

nym z najgłośniejszych epizodów tego okresu

była wojna mandżurska, wywołana i narzucona

Rosyi przez spółkę wielkich książąt i spekulan

tów, którzy pod firmą azyatyckiego imperyaliztnu

prowadzili w Mandżuryi i Korei gospodarkę ra

bunkową, bogacąc się kosztem interesów publi

cznych.

Wojna ta wstrząsnęła posadami starej Rosyi i

zachwiała podstawy biurokratycznego ustroju.

Po raz pierwszy zarysował się wówczas tak wy

raźnie zupełny rozłam pomiędzy panującym i

społeczeństwem: car musiał poczynić na rzecz

swoich poddanych poważne ustępstwa, wprowa

dzając urządzenia parlamentarna i rodzaj kon

stytuoyi.

Klęska, poniesiona przez Rosyę podezas wojny

japońskiej, wzburzyła całe rosyjskie społeczeń

stwo i otworzyła oczy nawet zwo!eunibom do

tychczasowego systemu na przewrotność i niedo

łęstwo panującej biurokracyi. Urok dworu i rzą

du zbladł nawet wrśród mas ludowych ; a inte)i

gencya r-ie Uiła swego oburzenia i niezadowo

lenia. Następstwem tego fermentu były znane

wypadki 1905 r., które zmusiły cara do wyda

nia manifestu Październikowego, wprowadzające

go ustrój parlamentarny, opaity na stosunkowo

szerokich podstawach. Dwaj politycy, należący

wprawdzie do kliki biurokratycznej, ale gł-cbiej

patrzący w przyszłość i lepiej zaznajomieni ze

stosunkami zachodniej Europy, Witte i Mirski

współdziałali przy wydaniu tego aktu, który

chociaż właściwie wymuszony, otwierał nowy o

kres wewnętrznej historyi rosyjskiej.

Odrazu je,dnak okazała się nieszczerość Miko

łaja II i wyższej biurokracyi wobec konstytucyi

i Dumy. Zaledwie pierwszy parlament zaczął

funkcyonować, a już na dworze snuto wszystkie

możliwe pomysły, aby się go co prędzej pozbyć.

Przyznać jednak trzeba, że ani Duma, ani rosyj

skie społeczeństwo nie okazały dojrzałości poli

tycznej, odpowiedniej dla. doniosłości zadań, któ

re im przyszło rozwiązać. W Dumie uzyskali

przewagę radykalni doktryuerzy, którzy nie mo

gli się zdobyć na inny program, prócz frazeolo

gicznej opozycyi; wśród tłumów trwało dalej nie

bezpieczne wrzenie, które przy znanym kultural

nym poziomie rosyjskiej czerni, groziło krwawą

anarchią i rozkładem państwa. W różnych pun

ktach Rosyi w’ybuchały gwałtowne rozruchy z

nieokreślonemi tendencyami, ale z wyraźną skłon

nością do eksperymentów społecznych, rozsadza

jących podstawy wewnętrznego porządku. Rząd

zajął wobec tych niepokojących objawów stano

wisko chwiejne i lękliwe. Zamiast przeprowadzić

euergiczną saascyę w’ewnętrznych stosunków

Dumy, przez pociągnięcie żywiołów umiarkowa

nych do udziału w sprawach państ- a, próbowa

no bezmyślnych częściowych r^pre3yj, które ją

trzyły ogół i zwiększały zamieszanie. Zaniepoko

jony o byt i przyszłość dyn.styi i o własne ży

cie Mikołaj II pod wpływem pod*zep*ów star

szych członków rodziny i dworskich dostojników,

a podobno także za namową żony, postanowił

użyć środków radykalnych i za jednym zama

chem stłumić rewolucyę i parlament ubezwładnić.

Dla wykonania tych planów zontał powołany na

czoło rządu gubernator saratowski, dawny mar

szałek szlachty gubernii kowieńskiej, Piotr Sto

łypin, którego energia była już wypróbowana

przez cały szereg zamachów, skierowanych prze

ciwko jego osobie.

Nie ulega wątpliwości, że wśr*d tłumu dygni

tarzy, dla których płaskie użycie i szybkie boga

cenie było jedynym celem życia, Stołypin wyró

żniał się męską odwagą i zdecydowaną konse

kwencją działania. Horyzont jego polityczny był

wąski, jego wyobrażenia i pojęcia społeczne prze

starzałe, ale on jeden umiał w chwili ogólnego

chaosu ująć silną ręką s!er państwa i zahamować

wewnętrzny bezrząd. Użył do tego środków, go

dnych tradycyi rosyjskiego absolutyzmu. Przede*

wszystkiem Dumę dwukrotnie rozwiązał i za ka

żdym razem tak zmienikł oidynacyę wyborczą,

aby zapewnić większość żywiołom ,staroro*yj

skim* czyli związanym z systemem biurokratycz

nym. Było to niezawodnie bezp:awie, te*» szko

dliwsze, że bezskuteczne, gdyż nawet najsztucz

niej i najtendencyjmej przykrojona ordynacys

wyborcza nie urzeczywistniła nsdziei jej twórcy. Od

padły właśnie tylko ży wioły prawdziwie kulturalna

i umiarkowane, mianowicie Polacy i Bałtowie, a

ich miejsce zajęli obskurni czynownioy, których

wybór w dawnych polskich prowincyach był

prostą nominacyą; natomiast gubernia rdzenni*

rosyjskie, centralne, wystały do Dumy poncwi?i*

przedstawicieli opozycyi, przeciwko którym nie

można już było wałczyć frazesem o przewadze

,inorodeów*. Bo jeżeli w pierwszej Dumie Po

lacy wraz z Bałtami, Gruzinami i Tatarami sta

nowili mniejszość liczebnie tak poważną, że trze

ba było liczyć się z nią w każdej sprawie, przed

łożonej parlamentowi, w następnych liczba ich

tak zmalała, dzięki now«j crdynacyi, pozbawia,

iącej Królestwo przeszło połowy mandatów, a

uniemożłiwiajacej wybór Polaków na Rusi, że ni*

mogli wpływać ca żadną uchwalę Izby,

Mimo to St;łypin nie ustę;ował ani na krok

od systemu policyjnych represyj, a ucisk polity

czny urósł za jego r ądów do rczmiaiów, przy*

pomśDających najgorsze czasy Aleksandra Iii.

Pamiętne na zawsze pozostaną krwawe karn*

wyprawy, urządzano na jego polecenie w różnych

stronach państwa, kiedy to pułki semeaowski i

preobrażeński — te właśnie, htóre obecnie pierwsze

przeszły na stronę rewcluc-yi — znaczyły *wój

pochód iysiącami ofiar, traconych ber sądu, a

najczęściej bez winy. Stołypin sądził, że w ten

Sposób steroryzuje społeczeństwo i utrwaii trou

i dawny porządek; zamiast tego przygotował tyl

ko gruąt pod obecny przewrót.

Zresztą dwór i car nie byli zadowolnieni z

Stołypioa; nie dlatego, żeby ich przejmowały

okrucieństwa przez niego popełniane, ale ponie

waż jego silny indywidualizm nie znosił oporu i

podziału władzy. Stołypin rządził Rosyą, jak

absolutny monarcha, podczas gdy car odgrywał

podrzędną rolę f:guranta. Odczuwała to jeszcze

dotkliwiej klika dworska, którą Stołypin usu

nął od udziału w rząd;-ie, nie znosząc pośredni

ctwa pomiędzy sobą i monarchą, Zaczęły się za

tem pokątae intrygi, tak charakterystyczne dla

wszystkich państw, absolutnie rządsonycb, —

zmierzające do obalenia wszechwładnego i nie

wygodnego ministra, który jak sądzono w Car

skiera Siole rolę swoją już wygrał, Zanim kula

Bagrowa położyła trupem Stołypioa w teatrze

kijowskim, upadek jego był już postaaowiouy,

a zabójca przyspieszył tylko rozwiązanie. Zresztą

roia Bagrowa jest djtychcr.as niewyjaśniona; w

,kołach bliskich Stółyp na przypuszczano, że dzia

!łał w porozumieniu z pewnemi osobistościami w

policyi, pa ii Stołypiaowa powtarzana to głośao,

a cara, przybywającego do niej z kondołeneyj—

Nowy przekład Ewangelii.

Ks, Władysław Szczepański T. J. Cztery Ewangelie.

IVstęp. Nowy przekład i komentarz, *Kraków, 1 9 ’6 - 1917,

cz. I. str. 160, ez. II. str. XXXII. \ - 610, lex S°.

Ustępy Nowego Zakonu, których uczyliśmy się

w szkołach ludowych i średnich, których słucha

my z kazalnic po kościołach i które sobie cza

sem odczytujemy w domu, pochodzą, jak wiadomo,

’i jednego aprobowanego przekładu X, Jakuba

Wąjka. Pierwsze jego wydanie wyszło w Krako

wie w r. 1593. Dokonał go tłumacz, jak sam wy

znaje już w tytule, ,z łacińskiego i greckiego*

,,wiernie a szc?erze* w teD sposób, źe spolszczył

łacińską Wulgate św. Hieronima (w wydaniu lo

waóskiem z r., 1374), a na marginesie podał

w przekładzie wszystkie waryanty greckie według

Polyglotty (antwarpskiej lub królewskiej) z r. 1572

i wydania Erazma z Rotterdamu. Przekład ten

ma charakter ściśle naukowy, filologiczny; tłu

macz był tak sumienny, że każdy wyraz, nie znaj

dujący się w oryginale, a ze względów stylistycz

nych dodany w przekładzie, uwydatnił na zew

nątrz kursywą. A że żył w nim ten sam duch

ięzykotwórczy, który objawiał się w prozie M.

Bielskiego, Reja, Górnickiego, Orzechowskiego,

wreszcie współczesnego mu Skargi, Wujek, zapra

wiony już na polemice religijnej i kaznodziejskiej,

wzniósł w swym przekładzie najpiękniejszy pom

nik złotej polszczyzny, skażony tylko zbyt łaciń*

gkitrni składniami. Tych latynizmów więcej niż

wydanie pierwsze zabiera wydanie drugie (z r.

1594), zrewidowane weSłag trydentyńskiego tekstu

’Wulgaty z r. 1592, a jeszcze więcej wydanie trze

ci*. sporządzeń* p* iwierei Wujka (fi 5!i7) przez

Komisyę Jezuicką, która w wydaniu Biblii z r.

1599 starała się o jak największo zbliżenie prze

kładu do Wulgaty, a waryanty greckie przewa

żnie poopuszczała. To pośmiertne wydanie z r. 1599,

reprodukujące Wulgate Da podstawie Wujka, było

źródłem wszystkich późniejszych przedruków aż

do dnia dzisiejszego.

Autor pracy , 0 tłumaczeniu Nowego Testa

mentu przez X. J. Wujka" (Warsz,awa 1908), X.

Julian Gołąb, nie znalazł niestety naśladowcy,

któryby zestawił bibliografię owych przedruków

Nowego Testamentu, i liczniejszych ,Ewangelii i

epistoł, tak niedzielnych, jak i wszystkich świąt,

które w Kościele katolickim według rzymskiego

obrządku przez cały rok czytają*. Więc sam przej

rzawszy kilka wydań z każdego z następnych

wieków, przekonałem się, że o ile prawie ^rzez

półtora wieka po śmierci Wujka poprzestawano

(w owych ,Ewangeliach i Epistołach") na wier

nym przedruku tekstu z r. 1599, zatrzymując nie

tylko jego ortografię, ale nawet zarzucone już

w świeckiej literaturze czcionki gotyckie (sżwa

bachę}, o tyle potem z czcionkami łacińskiemi

przyszła nietylko medernizacya ortografii i form

gramatycrnych, ale także dość kapryśne zastępy

wani* wyrazów starych nowszymi. Ową kapryś

ność eillustrujemy na wydaniu Ewangelii i Epis

toł z r. 1827: W przypowieści o ziarnku gorczy*

cznem (kat. 13, 3i nn) zastąpiono zioła nogro

dne* przez ,ogrodowe", ptaki ,powietrzne" przez

,niebieskie(caeli), ,gałązki* przez ,gałęzie"; w przy

powieści o robotnikach w winnicy (Mat. 20 1 nn)

, a zasie" zmieniono na ,i zaś*, ,ostateczni* na

,ostatni" ; w przypowieści o siewcy (Łuk. 8, 5 nn)

,wilgotność" na ,wilgoć", ale zostawiono archa

iczne ,pozoba!i je*. W Harmonii czterech Ewan

gelij, wydanej przcs K. Buszezyóikiego (Kraków,

1916) ziarno gorczyczne, kiedy urośnie, większe

jest ze wszech ,jarzyn" (Wujek: z* wszech *iół

**Todewyeh), i«»e ziano» zamieniają *i* na j*dn*

,nasienie" (str. 114), które pada ,na opoczyste*

(Wujek: ,na miejsca opoezystę").... Wystarczy po

równać tylko tę przypowieść o siewcy u Buszczyń*

skiego z tekstem Wujka, by się przekonać, że nie

jest to ani konsekwentne modernizowanie sk’adui

i wyrazów ani nowy samodzielny przekład, tylko

to, "co się nazywa ,zdziczeniem" tekstu. Takiemu

zdziczeniu ulegają pospolicie tylko teksty bezpań

skie, np. płody tak zwanej literatury stragano

wej, ludowej. Nowy Testament Wujka, jako naj

popularniejsza książka polska, podzielił los litera

tury ludowej.

Zapobiedz temu stan*wi mogłaby tylko oficyalna

rewizya tekstu z r. 1599, albo jeszcze lepiej z r. 1594,

rewizya, utrwalona w stereotypach i zmonopoli

zowana w jednej tłoczni. Ale czy taka rewizya

wystarczyłaby, czy sam przykład Wujka dziś wy

starcza? ,Nie wystarcza", odpowiedział X. Arcy

biskup Teodorowicz, powołując się na postęp ba

dań archeologicznych i filologicznych i na rozwój

języka polskiego. W wielu miejscach ,Wujek jest

wprost nie zrozumiały; nieraz jest znowu w tekś

cie za obcisły i skąpy; nieraz znowu wręcz obcy

językiem swoim". Pozostania on zawsze skarbnicą

złotej polszczyzny (dla użytku literatów), ale

na głosiciela słowa Bożego dla dzisiejszych

dusz i serc już nie wystarcza. Podobne myśli ł po

glądy znajdujemy w,licznych listach Episkopatu

polskiego, oddrukowanych na wstępie do dzieła

,Bóg-Człowiek w opisi* ewangelistów" (Rzym,

Papieski instytut biblijny. 1914) i do podanego

w tytule przekładu Ewangelii: ,Oddawna odczu

wano potrzebę nowego przekłada Ewangelistów",

to przewodnia nuta wszystkich tych głosów, ,N a

reszcie to, co było długiem pragnieniem naszem,

ziściło się"; ,nareszcie spełniły się oczekiwania

długie ua nowy przekład ewangelii zamiast prze

starzałego tłumaczenia X. Wujka" — to powita

nie przez wasz Epiłkopat n*w*go przekłada.

-"Ł

Dokomał go X. Władysław Szczepański T. J,, profe

sor papieskiego Instytutu biblijnego w Rzymie, do

skonały znawca archeologii i geografii Palestyny,

znakomity hebraista. (reographia historica Palasti

nac cmtiąuae (w Rzymie, 1912) i szereg publika

cj’i niemieckich i włoskich postawiły go w gronie

pierwszorzędnych specyalistów światowych, a pol

skie opisy podróży ,,W Arabii skalistej" i .,Na

Sy’naju" dały go nam poznać nietylko jako zna

komitego archeologa i geografa, ale także jako

wytwornego literata. Już wspomniana publikacya

Bóg-Człowiek w opisie ewangelistów", zastępu

jąca Wujkowy: ,,Żywot i naukę Pana naszego Je

zusa Chrystusa, albo ewangelię ze czterech jednę"

(z r. 1597), zapowiadała, że jedyna na świecie

Akademia biblijna przygotowuje nam nowego Wuj

ka; obecny przekład Ewangelii jest spełnieniem

tej zapowiedzi.

Jaki jest jego stosunek do Wujka ? ,,Arcydzieło

to uważam za stare, prześliczne zamczysko" —

pisze autor w przedmowie — ,,za drogi i cenny

pomnik naszych ojców. Jako archeolog biblijny

z zawodu, tem bardziej czuję dlań cześć, większą

może niż inni literaci, cześć, która mi nie poz

wala ani na barbarzyńskie burzenie Wujka, ani

na lekkomyślne stawianie nowego gmachu z jego

cegieł.... ,I dlatego nie burząc bynajmniej starego

pomnikowego gmachu, ani też nie modernizując go

niesmaczną mieszaniną stylu, stawiam obok

niego nowe budowanie, zapraszając do niego

tych jedynie, którym niewygodnie już, nie swojsko

w starem zamczysku". Oczywiście tę absolutna nie

zawisłość od Wujka trzeba brać cum grano sali*.

Tłumacz tyle razy w życiu czytał i słyszał ustępy

Nowego Zakonu w polszczyźnie, mfmo wszystkich

przeróbek, zależnej od Wujka, że jego zasób ję

tyko wy jest także zależny (nieświadomie) od Wuj

ku i wimowaU d*»t*reza mu Wnjlcewye)» W w 4*

nowego obrazu. Tym naturalnym procesem psy

chologicznym tłumaczy się fakt, że jego polseezy

zna, oddająca grecki język codzienny, nieliteracki.

nigdzie* nie wpada w zbytnia naszą powszedniość

i choć ,,nie goni za barwnością zwrotów ani za

rozmaitością wyrażeń, ani za błyskotliwośc.ią okr*

sów", owiana jest tchnieniem pewnego — nabo

żeństwa, dostojności, nietylko w niektórych zwro

tach już przysłowiowych, ale, w całym ten orz*.

Jeśli podstawą Wujkowego przekład.u była ła

cińska Wulgata, t’o nowy tłumacz, idąc za wska

zaniami Leona XIII w encyklice Prorifhtdiesimw

Deus (18, XI. 1S93) równolegle z nią uwzględnia

najlepszy tekst grecki (w wydaniu rou Sodena,

1913, z samodzielnem użyciem waryantów aparatu

krytycznego), i wszędzie, gdz,ie tłumacz WuIgatj’

przełożył swój oryginał grecki albo niejasno albo

dwuznacznie albo wprost błędnie, X. Szczepański

daje już w samym przekładzie pierwszeństwo kry

tycznie ustalonemu tekstowi greckiemu. W rezul

tacie więc mamy do czynienia z pierwszym pol

skim przekładem Ewangelii z oryginału greekiegrK

przy ciągłej kontroli ze strony Wulgaty. Jeśli

vv ,,Bogu-Czlowieku" Wulgata częściej decydował»

o brzmieniu przekładu, a odmianki greckie figu

rowały -w przypiskach, tu jest odwrotnie, co zr*

sztą wyszło tylko na korzyść dzieła. Bo jakkol

wiek św. Hieronim miał (zwłaszcza w Ewangelii

ś\r. Jana) lepsze kodeksy greckie niż ruy i jak

kolwiek żyjąc i pisząc na miejscu życia Chrystus*

Pana, lepiej i z natury i z tradycyi niejedno ro

zumiał niż my, tak, że jego przekład jest dla nas

najlepszj’m komentarzem do tekstu greckieg o , tu

przecież rozmaite jego niedokładności i nieporozu

mienia (niedotyczące oczywi.ście spraw zasadni

czych) nie mogą być miarodajne wbrew orygina

łom. Ale z tem zastrzeżeniem równoległe użyci*

Wulgaty obok tekstu greckiego jest postulatem

nietylko kościelnym, leez także naukowym: ^w.

Hierenim jest, dla krytyka teketu najpoważniej

JZŁMPty*»*1

***J **kma*«., « ntaMwltsa» « psAiM» (t ntm i » §aśtiaia V ynpetaCata»

lamer «rfseorn} 10 hal« ranny 10 kał} »»»»«»- - ? ł . .

?RBMUIIIIATA WYMOSh

PtiA AMR

flMI i

W Kvak»w 1* » m!tjM *.»..»»*»*««

*S karaa

9te*. -

*kar.»

*jMjMMf*sieK» 4e 4«*w

*«,,*.

43 k«ra* 10 k«a 90

8 ko«. Bi

»Mmtą * AMtw.’W ęjrwcis

f i k%rom 10koc.6 0 k. Sitom K

fw ą s ew«krotavwysyłką

« koram 15kom-A *Mm-SkA

» pańatwio NiomiockiMi .*».«**«». f i kotom 15 k o * - -

4kom- hS

W tMyafc paO»twadi

f i korom

UkM» iknm

pranutncrmtm przYlmu]ą; AtaUbfcmeyt Cx««rw Kmfcowiol*re»dy ^eestowm Mlc!scemro ««**

9Kun«rat4 k*ięg. S, A. Kńyi*j»owttdego, hrndies Bt K*rliń«lrieg», traiUra w BoktmuńeAck. Bioro mieć*

Hopeae« i Salomonowej, Hnpery* nlioa Jafi«ll*ńika, Qł. I r a flA * , Brnęła Hildowio aL KimTmtóelra,

B* Lwów!* mCzuu jtti i% nkytiaw Mirack li(c«, t . ktliłtwsl!tc«, A 9t**wr*ki«ęt, Ł OnektUki, m dMymsi;

MlłjBwytfc w Tarstwit, R«mz*wI«, iaślt, Nowym 8ąez* aa ysreał* w ka)ąyarai Wai*w«i, ktiz!ił u kńyfi

MśwRlłjnydi ataey«ck i ptrt}wiw kaisjswyck, fcsięgmroim ?łźkalaśzka ZtksaiM, ktlcsara(a Cfaetfaltwsfcwi

ftafiam(arz, Mkwaa c. L fraiika Lak!!a, SłtwM m k, kitńm Raio». Ag*a«s«

Maryi tttekakag Ksśot*

hi(iuik L Rrałew*U«b SKastes.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку