Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 646 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N6t 223.

Kraków 28 Września — Sobota.

C--fi

Rok 1861

rocznie .

półrocznie

kwartalnie

miestęcznie

Wychodzi codziennie rano, wyjąwszy poniedziałki i dni poświąteczne.

prenumerata:

w kbakoWie

p o c z t ą (w państwie Austryackiera).

zł. austr. 24

zł. austr. 20

n10

rocznie

półrocznie

kwartalnie

miesięcznie

2 cent. 25

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

phenumebatę przyjmują:

Bióro Administracyi ,,Czasu" w rynku pod L. 39 w domu p. Kirchmajera na dole,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe anstryackie.

CZAS

^*«ylmuląsię:

ogłoszenia, odezwy, uwiadomienia, doniesienia wszelkiego rodzaju, za opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 30 centów na opłatę stęplową za każdorazowe

umieszczenie.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do bióra Administracyi ,Czasu".

l i s t y reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu,

l i s t y niefrankowane nieprzyjmują się.

r ę k o p i s m a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY,

Z dniem i października rozpocz;yna si§

nowy kwartał’. Przedpłata na CZftS na mie

siące Październik, Listopad iGrudzień

wynosi:

w Krakowie:

pocztą-,

kwartalnie........................ zlr. 5

złr. 6

p ó ł r o c z n i e .........................n R O

n1*

r o c z n i e ............................... * O

n*4

Uprasza się pp. Abonentów o wczesne

nadsyłanie pieniędzy prenumeracyjnych i

dawnego adresu drukowanego, a przynaj

mniej o wyraźne podpisy.

Kraków Z7 września.

Izba Niższa R ady Państwa na posiedze

niu 25 b. m. przeszła do rozpraw nad ar

tykułami 4, 5 i 6 projektu ustawy gminnćj.

Trzy te artykuły tak ściśle wiążą się z so

bą, iż osobnćj dyskusyi nad każdym z nich

oddzielnie prowadzić nie było podobna. Art.

4 bowiem powiada, że zakres działania gmi

ny jest dwojaki: samoistny i przekazany; dwa

zaś a rtykuły następne 5 i 6 wyliczają atry

bucye, które do każdego z powyższych za

kresów działania należą.

Lecz jakkolwiek powiązane są z sobą

ow e artykuły, przedstawia się naprzód py

tanie, czy ów podział zakresu działania

w gminie da się dostatecznie wytłómaczyć

i stanowczo określić ? Teoretycznie !rudno

postawić rzeczywistą granicę tych dwóch

zakresów. Gmina jest pojęciem tak jednoli

tem, tak samorodnem, że w nićj każde dzia

łanie winno z natury jćj wypływ ać, jeżeli

gmina m a być gminą w pełnćj swćj auto

nomii i działać w właściwćj swćj sferze.

Ustawa też gminna z r. 1849 pierwszy ów

zakres działania nazwała naturalnym. Ale

zapytaćby się wypadało, czyżby drugi za

kres miał być dla tego sztucznym ? Wtedy

należałoby go potępić, bo wszystko co tylko

jest sztucznem, nieodpowiada pojęciu gminy,

i jeżeli jest takowem, niweczy ją w samćj

istocie, Gmina jak słusznie zauważał po

przednio jeden z ministrów, powinna się

sta ć — zrobić jćj niemożna. Gdyby drugi

zakres działania nie był naturalnym, samo

istnym, ale tylko przekazanym, we właści*

wem i ścisłem znaczeniu tego wyrażenia,

natedy gmina byłaby narzędziem rządu, a

tem samem przestałaby być gminą, a stała

by się biórem. Nie takie jest zadanie, jak

wiadomo, ustawy gminnćj, nad wypracowa

niem którćj obraduje Rada Państwa, nie

takim jest cel owych rozpraw, skoro we

dług konstytucyi gmina m a byc autono

miczną, to jest ma być podstawą wolnego

państwa, czyli samorządu.

Wszakże zdaje nam się, że tutaj nie do

pisuje terminologia, tak jak niedopisuje

prawie zawsze tam, gdzie idzie o coś ży

wego, przez się istniejącego, wynikłego z na

tury rzeczy a niewyrobionego usiłowaniem

ludzkiem. Oba te zakresy działania są na

turalne, i gmina obejść się bez nich niemo

że, jeżeli ma istnieć życiem własnem, peł

nem i odpowiadać w zupełności warunkom

swego istnienia. Odnoszą się one do sto

sunków koniecznych i naturalnych gminy,

bo życie gminne obracać się musi w sto

sunkach tak do siebie, to jest do samej gmi

ny, jak i do państwa. Działanie gminy lu

bo zawsze wewnętrzne, podlegać musi i ze

wnętrznym wpływom, bo gmina nie może

być jako coś odrębnego wyrwaną z pośród

spółeczności. Z akre s więc ten drugi nie

jest rzeczywiście przekazany, ale tylko od

nosi się do stosunków gminy do państwa,

i podobnie jak pierwszy niezbędnym jest

w autonomii gminnej.

Ograniczymy się na tych kilku uwagach,

odsyłając czytelników naszych do uczone

go głosu deputowanego Helcia, który go

za brał w tym przedmiocie na pomienionem

posiedzeniu, a który w całej osnowie ze

stenografów w jutrzejszym podamy numerze.

Z głęboką znajomością rzeczy sięgnął de

putow"any miasta naszego w żywioł history

czny; i z niego wyprowadził pojęcie gminy,

i warunki jćj istnienia. Tym sposobem nie

małe rzucił światło na ów podział działa

nia gminy na zakresy, zastrzegając sobie

dalsze uwagi nad samemi atrybucyami sko

ro te przyjdą pod obrady — co też na wczo

rajszem nastąpiło posiedzeniu, z którego

jeszcze atoli niemamy szczegółowego spra

wozdania.

KORESPONDENCYA CZASU

Z Bierni Lwowskiej 24 września.

(l. r .) Uchwała Rady Państwa nad nąjpierwsze

mi paragrafami ustawy gminnćj, zostawiła o t)le

sejmom krajowym sposobność zastósowania tychże

do istotnych potrzeb krajów koronnych, iż gmina

miejscowa zdefiniowaną nie została. Przeto gro

madę wiejską, z włośJan złożoną, gminą miej

scową nazwać należy, zarówno ja k gromadę dwor

ską z większych właścicidi, domowych sług, cze

ładzi i oficyałistów tychże składającą się, i tę

spółeczność tworzącą która się familia w staroży

tności zwała, i którćj naczelnikiem jest pater fa

milias, z samćj natury rzeczy. Poddanie tćj spó

łeczuości dworskiśj, urzędom gromadzkim wiejskim,

byłoby przy istotnój autonomii gromad i gmin,

wcale niemi żebnem, bez obalenia wszelkiego bez

pieczeństwa własności większych. Dosyć nadmienić

nateraz, iż policya lasów, zostawszy tym podpo

rządkowana, których wykroczenia musi hamować,

byłaby tem samem zniszczoną itp. Nie przypuszcza

my tego, ażeby rządu zamiarem być miało, uzbroić

włościan w część władzy ua to, żeby sobie te do

godności wyzyskiwali, których powaga samego

rząda z upośledzeniem praw wahałaby się oddać

w ich ręce; wszelako takie byłyby skutki uczynię

nia właścicieli większych poddanymi gromad, które

niedawno same w poddaństwie tych samych wła

ścicieli zostawały. Nie chcąc przeto takiego prze

wrotu (Umsturz), będzie rząd autonomię gmin miej

scowych cz) li gromad do najmniejszćj miary spro

wadzić skłonny, a samo obywatelstwo dopomagać

temu będzie zmuszone. Przeto siła biórokracyi po

większoną zostanie, bo najcięższemi są więzy ze

skrzywionego liberalizmu pochodzące.

Ale to rozważenie skntków, tłómaczy nam przy

czynę wotowania pewnćj frakcyi posłów sejmu

Lwowskiego, którćj wiara, miłość i nadzieja od

noszą się wyłącznie do biórokracyi.

My zaś pragnąc prawdziwego i spokojnego ro

zwoju życia gminnego, życzylibyśmy, ażeby sejm

krajowy tłómacząc paragraf I, uchwalił jako ob

jaśnienie, iż:

Gminą miejscową jest: l) posiadłość większego

obszaru najmnićj.. .. morgów w jedoym składzie

obejmująca. 2) Zebranie X. przynajmnićj gospo

darzy, właścicieli mniejśzycb, do jednćj gromady

należących.

Radecznica (pod Zamościem) 15 września.

Dodam do tysiąca jeden fakt malujący samowol

ność rządu rosyjskiego.

Ksiądz Hilary Koziorowski zakonu ojców Ber

nardynów konwentu Radomskiego, człowiek młody,

potulny, łagodny ale na kazuofzieja natchniony

w ykhdem Słowa Bożego, a duchem narodowym

pałający, został, ja k wiemy, postanowieniem Dyre

ktora Komisyi Wyznań Religijnych, w pismach

publicznych ogłoszonem, za rozsiewanie pomiędzy

ludem słowa prawdy, skazanym na deportacyę

do Radecznicy, sławnćj obrazem cudownym Sgo

Antoniego Padewskiego i klasztorem 0 0 . Bernar

dynów.

Przybywszy tutaj oddanym został, rozkazem wła

dzy duchownej, pod dozór miejscowemu Kustoszo

wi i Gwardyanowi, księdzu Serafinowi Słomian*

kiewiczowi, człowiekowi znanemu z wszechstronnćj

prawości charakteru i poświęcenia, gdy chodzi o

dobro bliźniego i współbraci.

Wkrótce potem, podczas stawiania krzyża przy

ki ściele w Radecznicy, tenże ksiądz miał kazanie

do mnóstwa zgromadzonego ludu, które brzmi do

dziś dnia w sercach naszych. Czy to w skutek tego

kazania, czy też dawniejszych w Radomiu i Lub!i

nie miauycb, przybył do Radecznicy komendant żan

darmów z Zamościa z dwoma żandarmami po księ

dza Hilarego przygotowanego na p dobae nastę

psu a. Ksiądz Kustosz cświadczył, że nie opiera

się przemocy, ale protestuje, żądając okazania ro ż

ka u od władzy duchownój zdecyzyi, z którćj był

tu przysłany, a tego nie bylo. Pan komendant nie

czując się zapewne dostateczuie uzbrojonym, od

stępuje od aresztowania i tylko wymaga deklara

cyi, a ta w urzędzie miejsc ;Wego wójta gminy

przez księdza kustosza, zostaje mu wydaną w treści

o ile spamiętać możemy następującój :

,,Rozkazy rządu szanąję i tym zawsze podlegam,

w tym jednak razie, mając księdza Hilarego przez

władzę moją duchowną pod mój osobisty dozór

oddanego, za którego przed tąż władzą jestem

odpowiedzialnym, wydania rzeczonego księdza p.

komendantowi żandarmów i dm»wiatn;. zaręczając

saoją osobą, ża do czasu nadejścia rozkazu wła

dzy duchownćj, zatrzymam go w Radecznicy."

P. kom endant zabiera deklaracyę i z żandarmami

odjeżdża lecz raportuje o tem Namiestnikowi, je

nerałowi Sucbozaue?owi. Ten oburzony niepra

ktycznym oporem jakiegoś tam zakonnika, naka

zuje donoszącemu p. komendantowi postąpić po

wojennćj służbie i siłą aresztować zakonników.

Jakoż dnia 25 sierpuia r. b. do sąsiedniego mia

steczka Szczebrzeszyna, gdzie jest sztab batalionu

pułku archangiełogorodzkiego, (dowodzonego przez

znanego pułkownika Biedragę)— przybywa p. ko

mendant i udaje się do p. Sakawnina, podpólkowni

ka. Zapewne odczytawszy mu wyższe rozkazy,

ukuto plan do wyprawy. Albowiem po odjeżdzie

komendanta, wieczorem pomiędzy godziną 9 a 10,

pod wodzą samego pana podpułkownika, z kom

pletem dobranych w odwadze oficerów, dwie roty

(kompanie) z bronią nabitą wyruszają w towarzy

stwie komendanta i dwóch żandarmów oraz dwócb

kibitek do Radecznicy manowcami i wśiód cie

mnej nocy stają tu około 2 godziny po północy.

Cała ta wyprawa dla aresztowania księdza odby

wa si§ z wielkiemi ostrożnościami wojennemi w ci

chości i tajemnicy. W istocie d zięki dobremu snu

po pracy tamecznych mieszkańców, Radecznica i

sam kbsztor bez strzału zdobyte, schody prowa

dzące do kościoła, wszystkie furty i bramy osa

dzone wojskiem a nawet domyślne przejścia prze

cięte, a na górze w lasku za kościołem reszta woj

ska ukryta.

Po tych wszystkich ostrożnościacb, oddział żoł

nierzy kołacze do zamkniętćj bramy klasztornćj;

tołatano długo i dopiero chłopiec posługacz kla

sztorny usłyszawszy gwałtowne pukanie, wychodzi

z sąsiednićj officynki i w dobrćj wierze otwiera

)ramę; lecz przelękniony wpadającem żołdactwem,

gdzieś ze strachu ucieka i ,ginie i dotąd go ni

gdzie wynaleść nie mogą. Żołnierze wpadłszy do

klasztoru tu również obsadzają wszystkie korytarze

; schody, nikogo nie wypuszczając ani wpuszcza

jąc. Równocześnie wyciągają z łóżka miejscowego

wójta i nakazują mu być przewodnikiem. Najprzód

udają się do celi księdza kustosza, którego budzą

i każą mu iść ze sobą do celi księdza Hilarego,

którego także z łóżka wyciągają i aresztują. Wów

czas dopiero oświadczają księdzu kustoszowi po

co przybyli i zawiadamiają go, że on także are

sztowanym.

Wówczas zajaśniała prawdziwie wzniosła dusza

is. kustosza, iż sam podpułkownik nie mógł Bię

)otem wstrzymać od wyrazów ubolewania. Po o

świadczeniu zdobywców Radecznicy, że i ksiądz

kustosz aresztowany, ma razem zabierać się w dro

gę teu odezwał się, z całą szlachetoą dumą i przy

tomnością.

nA dobrze, ja tu nie mam nad siebie wyższego,

sam od siebie zależę i odpowiadam za siebie i

owszem natychmiast panom służę; ale za młod

szych moich braci i podwładnych, oddanych mi

przez moją władzę duchowną, jestem odpowie

dzialny przed Bogiem i sumieniem, z narażeniem

samego siebie, powinienem ich bronić — i zawsze i

wszędzie bronić ich będę."

To powiedziawszy zarzueił na ramiona pelery

nę od habitu i wyrzekł przed wyjściem z celi o

statnie słowa ,,jestem gotów."

Dramat skończony . . . aresztowani wsadzeni

na kibitki, mając po 2 żandarmów i 2 żołnierzy

z nabitą bronią obok siebie, zaraz wywiezieni zo

stali do twierdzy Zamościa. Księdza Hilarego o

sadzouo w kazamatach, i tego samego dnia w no

cy wywieziono— gdzie? niewiadomo. Na drugi

dzień, również w nocy, to jest 27 sierpnia r. b.

opróżniła się izdebka nad bramą Szczebrzewską,

ks ądz kustosz Serafin Słomiauhiewicz zabrany

z niej i wywieziony, a jak nas dochodzą wieści

mają obadwa byó osadzeni w twierdzy Brześciu—

Litew8kim.

Oto są objawy zapowiedzianych reform dla Kró

lestwa Polskiego. Któż z nas dzisiaj winny lub

niewinny jest pewny wolności osobistej, gdy mo

że być bez poprzedniego usprawiedliwienia prze

m ocą osądzony, karany i uwięziony? Jakież więc

prawo zasłaniać nas może od podobnych nadużyć

władzy wojskowej.

Hamburg 24 września.

Jedna i taż sama osoba pisząca warszawskie

korespondencjo do Ostseezeitung w Szczeeiuie i do

Allgemeine Preuiische Zeitung w Berlinie, w ytyka

z przesadą Polakom protestantom w Warszawie,

że język polski w kościele protestanckim za ich

staraniem został równouprawnionym z językiem

niemieckim, tak że na przemian nabożeństwo od

bywać się będzie z kazaniem w języku jednym i

drugim. Synowie bowiem kolonistów niemieckich

w Warszawie, Polacy, sami się upomnieli o swój

język zapomniawszy niemieckiego. Wspominam o

tem mimochodem, by wskazać na roszczenia owe

go korespondenta, stwierdzające charakterystyczny

przymiot Prusaków, ścieśniania języka polskiego i

narodowości polskićj nie tylko w Poznańskiom ale

nawet w samćj stolicy Polski. Możemy sobie teraz

wytłómaczyć, z jakiego tytułu, wcisnąwszy się

w Szleswiku do siedzib dawnych Duńczyków wy

naradawiali duńskich włościan i wreszcie, gdy na

rodowość dnńska ocuciła się ścieśniana zewsząd,

a rząd równouprawnienie języka duńskiego z nie

mieckim postanowił, Niemcy do dziś dnia sarkają

i domagają się, żeby duński język ustąpił z własnego

krajn lub był tylko cierpiany jak w Poznańskiem

polski obok niemieckiego. Cała prasa niemiecka na

północy okłamuje szerzonemi fałszami czytelników,

wystawiając rzeczy i stosunki dońsko - niemieckićj

sprawy w guście podobnym owych panów’ piszą

cych do wspomnionych gazet. Dla tego też pogląd

niemal wszystkich polskich gazet, czerpiących

swoje wiadomości o sprawie duńsko-niemieckićj

z jednostronnych niemieckich źródeł, zupełnie by

wa opaczny i stronny. Co do Holsztynu wiadomo,

że to księstwo co do wewnętrznego zarządu zu

pełnćj używa autonomii, wedle swćj odrębnćj kon

stytucyi prowincyonalnćj. Do ogółu państwa należy

co do spraw ogólnych państwa, arm ii, floty, dy -

plomaoyi, ceł itd. Gdy zaś z tego tytułu rzesza

niemiecka popiera przywileje wyłączne feudalistów

przeszkadzzjąc rozwojowi liberalnych instytucyj

ogółu państwa, opierając się zastósowaniu ich do

Holsztyna, którego szlachta cbce zachować swe

średniowieczue prawa, jurysdykcyę patrymonialną

i policyę, to stronnictwo duńskie liberalne z p.

Orla-Lehman na czele, obstaje za wykluczeniem

Holsztynu z ogółu państwa, by się pozbyć owego

wpływu możnowładców, a za to chce wcielić Szle

zwik do Danii. Pierwsze ma się rozumieć zupełnie

po myśli Niemców; lecz Prusy zezwolić nie cbcą

na to ostatnie, rachując, że kiedyś Holsztyn i Szle

zwik dostaną się łącznie do Niemiec, a przynaj

mnićj Szlezwik pod ściślejszy wpływ związku i

Niemiec, by dopełnić tćj zdobyczy, która im się

z rąk wyślizga już od lat 12. Hamburg ociąga się

jeszcze z budową kanonierek na flotę niemiecką.

WLśnie powiadają mi, że w tój chwili na przed

mitściu Sgo Pawła gdzie menażeryę Krentzberga

wyprawiono w podróż, lew wyskoczył z klatki i

szczęściem wpadł na konia ua którego się rzucił

i wpoił weń pazury chcąc go rozszarpać. W oźnica

cisnął nań i na konia łańcncb, który przeciągnął

przez koło, i silnem skrępowaniem zadusił lwa na

swćj zdobyczy.

Paryi 23 września.

Inddpendance tłómaczy a rtykuły Constitutionnela

o Polsce, przez chęć sprowadzenia do Paryża W .

księcia Konstantego udającego się z żoną na w y

spę Wight. Godnem jest uwagi, że w chwili kie

dy Paryż mówi, iż Franeya jest lepiej z Rosyą,

Morning Star zapewnia, że Anglia jest z Rosyą

jak najlepiej, że lordowie Palmerston i Russell

zapewnili gabine,t petersburski, iż Anglia nie m yśli

wcale o Polsce i że Polacy poprzestaną na popra

wie administracyi. Książę Lenchtenberski jest je

szcze w Anglii.

Zapowiedziany zjazd w Horodle zrobił tu wra

żenie. ,Szanowny pan Allonry wyjaśnił w Debatach

znaczenie tego zjazdu.

Mówią, iż hr. Montalembert ma napisać list do

X. Litwinowicza i wytłómaczyć mu, iż jego pra

ktyki szkodzą nie tylko Polsce, lecz katolicyzmo

wi i Rzymowi.

Proudhon napisał drngi list do Pressy. Nie chce

on Polski dla tego, że jej potrzebnje na zrewolu

cyonizowanie Rosyi. Bierze on Polskę za proste

narzędzie swych rewolucyjnych i humanitarnych

utopij. Pan Peyrat dobrze mu odpowiedział.

Grecy Btambulscy pokazują toż sam e dążenie co

Bułgarowie i myślą o przejściu na unię.

Wypierając się w imieniu rządu zewnętrznej poli

tyki wypiera się Patrie między innemi popierania

sprawy polskiej, wczorajszyConstitutionnel wymierzył

przeciw temu dziennikowi artyknł, który był napi

sany w ministeryum spraw wewnętrznych. Szkoda,

że pan Lagueronnićre opuścił dyrekcyę dziennikar

stwa. Onby nie przepuścił podobnego artykułu i

nie nakazałby prefektom prowadzenia śledztwa

z dziennikarzami. W dzisiejszej dyrekcyi dziennikar—

Częśc Literacko-Artystyczna.

PAMIĘTNIKI DYPLOMATY.

O KSIĘSTWIE WARSZAWSK!IM.

III.

Trybuna w Warszawie — Otwarcie sejmu — Opór

przy zaprowadzeniu kodeksu karnego francu

skiego — Zmiana jednego artykułu kodeksu cy

wilnego — Pytania -fi,nansowe — Osobliwy spo

sób rozpraio sejmowych — Projekta adresu do

Króla i do Napoleona — Godlewski, naczelnik

opozycyi — Porażka ministrów.

Od czasu zniesienia wolnej trybuny we Franeyi,

niebyło na całćj przestrzeni stałego lądu ani jednćj

politycznćj trybuny, tylko w Księ,twie Warszaw

skićm. Zwołanie sejmu w r. 1811 było przeto wy

padkiem budzącym niepoślednie zajęcie w każdym

miłośniku wolności Indów. Aczkolwiek posiedzenia

trwały niedłnżćj jak dwa tygodnie, niemnićj cie

kawy był to widok, jak drobny ten kraik otoczo

ny przez trzech najabsolntniejszych sąsiadów, w y

słał swoich reprezentantów wybranych częścią przez

szlachtę, częścią przez gminy i kazał im wytykać

bł_ędy administracyi, do odpowiedzialności pociągać

ministrów, dopominać się o zmniejszenie wydatków,

uchwalać podatki tylko pod warunkiem zaprowa

dzenia żądanych ulepszeń, i zmusić nakoniee rząd,

żeby żądaniom_ kraju zadość uczynił.

Otwarcie sejmu naznaczone na 8 grudnia, od

było się ze zwykłemi ceremoniami. K ról, Senat i

posłowie wysłuchali wprzód mszy uroczystćj, od

prawionej przez biskupa chełmskiego, podniesione

go świeżo do godności senatorskiej. Wybór tego

prałata obrządku grecko-unickiego, był nowym do

wodem ducha tolerancyi w narodzie. Mowa króla przy

zagajeniu sejmu była prosta i wzruszająca. Wyra

ził on tam życzenie, niestety! niespełnione, aby je

dnostajny system sądownictwa zaprowadzony byl

tak w dawnych jak nowych dep rLmenUih. Na

zajutrz posłowie z czterech departamentów nale

żąeych do Księstwa od r. 1809 , złożyli przysięgę.

Przed tą aoneksyą, Izba poselska składała się

ze stu członków, to jest, z sześćdziesięciu posłów

wybranych z gr. na szlachty, i czterdziestu depu

towanych z gmin. Z powiększeniem kraju liczba

członków sejmu wzrosła do stu sześćdziesięciu czte

rech. Pomimo, iż 15ty artyknł traktatu tylżyckie

go warował, jako konstytucya nadana Księstwu po

winna być w du.hu nieobrażająeym spokojnośó

państw sąsiednich, to oprócz tego Cesarz Napoleon,

który francuską demokracyę dobrze wziął w klu

by, niemiał bynajmnićj zamiaru puścić ją w Polsce

samopas. Wszystką też moc skoncentrował w trzech

komisyach wybieranych przez Izbę poselską; a

wolność zabierania głosn dał jedynie członkom na

l. żącym do komisyi. Tym sposobem rozprawy par

lamentarne mogli tylko prowadzić członkowie tych

wydziałów i radzcy stanu, będący z prawa człon

kami Izby, gdzie z obowiązku mieli bronić wnio

sków rzą.dowych. Kt misye czyli wydz ały, złożone

z pięciu członków, dzieliły się: na komisyę finan

sów, prawodawstwa karnego i cywilnego.

Po wybraniu członków do komisjów na dniu 10

grudnia, ministrowie znieśli się z niemi co do pro

jektów_ do praw ułożonych przez radę stanu. K il

ka _dni zeszło na przygotowawczych rozprawach,

zanim zdano o nich raport sejmowi. Bardzo ważny

wniosek przełożony komisyi prawodawstwa karne

go miał na celu zaprowadzenie w Księstwie kode

ksu _karnego francuskie_go. Naglącą było bezwąt

pieuia rzeczą ra_z przeci_ąć niezgodność zachodzącą

między różuemi prowincyami jednego państwa;

sześć bowiem prowincyj miało kodeks karny pru

ski, cztery austryacki Taki występek co w je

dnych pociągał lekką karę pieniężną, w drugich

karany był kilkoletnićm więzieniem; z tćm wszy*

stkićm , żeby zaprowadzić_ bez żadnych zmian ko

deks kryminalny francuski, było rzeczą niepodo

bną. Błąd ten pochodził całkiem od ministra Łu

bieńskiego. Minister ten przeprowadziwszy nomina

cyę marszałka sejmu od siebie zawisłego, p:zytóm

spodziewając się otrzymać prezydencyę rady mini

stićw (czemu przeszkodziłem) pochlebiał sobie, żc

będzie m ó gł trząść sejmem bez żadnego oporu.

Niebawem doznał zawodu. Jakoż pierwsze skargi

podniosły się przeoiw niemu; wielu posłów przy

było na sejm z mocoćm postanowieniem odrzuce

nia każdćj przezeń wniesionej propozycyi. K ról po

strzegł, że źródłem tego systematycznego oporu

były same osobistość’; sam mi bowiem powiedział,

że jeden z posłów mówiący z nini bardzo gorąco

przeciw kodeksowi karnemu francuskiemu, skoń

czyi na wyznanin, że go nigdy nieczytał. Byłbym

jednak niesprawiedliwym, gdybym utrzymywał, że

komisya kierowała się temi samemi powodami.

Przeciwnie przekonałem się, jako powód zwłoki

podany przez nią był całkiem słaszuy. Nieufność

ku ministrowi sprawiedliwości kazała zwracać ba

czność na niebezpieczeństwo niektórych postano

wień kodeksu, i rzeczywiście komisya wytknęła

z rzadką przenikliwością te artykuły, co nie mo

gły mieć zastósowania do naszego krajn. Mię

dzy innemi odrzuciła ona wnioski tyczące się

obrażliwych mów przeciw rządowi, stowarzyszeń

nieupoważnionych przez rząd, i innych przekroczeń

tego gatunku. Zrobiła ona uwagę, że we_ Franeyi

była zapewne potrzeba w skutku długiej rewolu

cyi położyć kres anarchii i zapobiedz jej powro

towi, przez ustanowienie surowych kar na każdego,

ktoby w najlżejszy sposób zakłócał spokojnośó

publiczną; lecz w Księstwie, będącem w innem

położeniu, podobne prawa stałyby się zgubnem

narzędziem w ręku ministra. Przeciwnicy najza

wziętsi ministeryalnego wniosku otwarcie mówili

zemną o zmianach niezbędnych w kodeksie i u

praszali, żebym w ich postępowaniu widział tylko

słuszną, umotywowaną opozycyę, wolną od wszel

kich uprzedzeń. Trafność _i gruntowność ich uwag

uderzyła mię ; roztropność też nakazywała nieu

pierać się przy swojem.

_Ministery_um w ra z z pa

nem Senftem niebyło mojego zd_ania. Jeżeli król

objawił zgmiar zaprowadzenia jednostajnego po

rządku w sądownictwie w całym kraju, tedy

mniemano, iż ucierpi na tem powaga monarsza,

gdyby życzenie jego nieodniosło skutku. W owej

epoce nigdzie na stałym lądzie umiejętność rzą

dów reprezentacyjnych niebyła dość rozwiniętą.

Spodziewano się opór posłów pokonać podstępem

lub przewłoką; mniemano, że odłożywszy wniosek

co do kodeksu na sam koniec sejmowych posie

dzeń i poddając pod głosowanie Izby z osobna

każdy artyknł, natenczas przyjęcie pierwszego, po

ciągnie za sobą przyjęcie następnych. Gdyby zo

stano przy tym planie, ministeryum niezawodnie

byłoby poniosło klęskę; lecz uniknęło jej nie przez

swoją zręczność, lecz przez niespodziewany zwrot

ja ki wzięła opozycya.

O ile nader ożywione były rozprawy nad ko

deksem karnym, o tyle spokojnie roztrząsano ko

deks cywilny. Pomiędzy zmianami zrobionemi

w prawie francnzkiem, najgłówniejsza odnosiła się

do 162 artykułu kodeksa cywilnego.

_Utrzymano zakaz zawierania związków małżeń

skich między ciotecznemi braćmi i siostrami,

lecz uchwalono, aby dyspensę król mógł wy

dawać.

Najżywsze rozprawy toczono w przedmiocie fi

nan_sów. Stałe pod atki oddawna istniejące w K się

stwie, b yły: podatek gruntowy, osobisty, podym

ne, podatek żydowski i czopowe. Pódatki niestałe

płynęły z ceł, loteryi, poczt i ze sprzedaży soli.

Pod względem podatków stałych ministeryum wno

siło zmniejszenie podatku gruntowego, a zaprowa

dzenie natomiast opłat od patentów jak we ran

cyi, niemniej podatek od konsumcyi i naP°Jów P°

wsiach. Ostatni ten podatek meistniał dotąd tylko

po miastach. Co zaś do podatków niestałych,

rząd chciał zaprowadzić dwa nieznane dotąd po

datki, stęp!owy i tabaczny.

Zmniejszenie podatku gruntowego wdzięcznie

przyjęli posłowie będący wyłącznie właścicielami

ziemi. Przeciwnie deputowani gmin niecieszyli się

opłatą od patentów, z powodu, że część ciężarów

od jakich uwolniono ziemię, spadała na miasta.

Jeduakźe przyznawano, iż stan właścicielów grün-*

towych był nader nieszczęśliwy i że powinni do

znać pewnej nlgi. Ci zaś utrzymywali, że owo

zmniejszenie było fikcyjnem; gdyż zaprowadzając

opłatę od konsumcyi i napojów po wsiacji, cała

korzyść z ulżenia w podatku gruntowym znika.

W tej materyi wszczęła się wojna domowa mię

dzy samymi właścicielami ziemskimi. Sposób

w jaki miał być pobierany ten nowy podatek za

mieniał go w istne pogłówne, albowiem każdy wła

ściciel winien go był płacić stósownie do liczby

głów po miastach lub wsiaeb, których był dzie

dzicem. Wojna ta nie toczyła się między jednym

człowiekiem a drugim, lecz między prowincyą a

pręwincyą. Podział Księstwa na departamenta

niezatarł jeszcze dawnego podziała na Wielko- i

Małopolskę. Mieszkańcy departamentu poznańskie

go, kaliskiego i innych, należący do Wielkopolski,

jako bardziej cywilizowani, powstali przeciw sy

stematowi podatkowania, który, jak mówili, ka

rał ich za ludzkie uczucia. Przedstawiali oni, że

dzięki ich staraniom , zaprowadziwszy szczepienie

ospy dzieciom chłopskim, o połowę więcej w ma

jątkach swoich _mieli dzieci, niż w ziemiach ma

łopolskich; a więc haniebną byłoby rzeczą karać

ich zato podatkiem od liczby głów, jakby to nie

mowie mogło konsumować wódkę lub piwo. Opór

był mocny, ty_lko o tem mówiono po salonach, a

nawet królowi w tym przedmiocie składano me

moryały. Z tem wszystkiem, jak zwykle bywa

w sporach między ludźmi kochającymi się wza

jemnie, sprzeczano się zacięcie, lecz bez nienawi

ści. Po wieln krzykach przyjęto ten podatek

z małą redukcyą co do sumy ogólnej. Również

przeszedł podatek od trunków po miastach i po

datek osobisty.

Przyjęcie to kilku wniosków rządowych, nieod

było się bez gwałtownych wycieczek przeciw mi

nistrom. Nadaremnie chciano ograniczyć czynność

izby poselskiej do proBtego głosowania, przyzna

jąc tylko członkom wydziałów prawo mówienia

z trybuny. Wolność mówienia nieodłączna ud rzą-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction