Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 621 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 265.

Kraków, Piątek 18 Listopada 1892.

Rocznik XLV.

Prenumeratę przyjmują:

Administracya Czasuw Krakow ie i urzędypocztowe. Mlejscow% p ren um eratę księgarnia

S. A. Krzyżanowskiego, handel Smidowicza w Sukiennicach, biuro dzienników Herza plac Maryacki

1. 9, handel Bajera ulica Grodzka, główna trafika róg Rynku i ulicy sw. Jana, handel Kretschmera

w Rynku głównym. — O g ł o s z e n i a (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza drobnym

drukiem (petitem) za pierwszy raz 10 ct., za każdy następny* po 5 ct. — W a d e s ł a n e (na 3 stronie)

odmiejscawierszadrukiemdrobnympo30cnt. zakażdyraz. — O głoszenia i prenumeratę

przyjmują: w e L w o w i e biuro dzienników ul. Karola Ludwika 1. 9, centralne biuro ogłoszeń ul. Ko

pernika 1. li; w P a r y ż u wyłącznie p. Adam Rue du Four 52. (prenumeratę p. W. Raczkowski

Courbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer 44); w W i e d n i u pp. Haasenstein Si Vogler (także

w Hamburgu, Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R, Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek. M

. Dukes. J. Danneberg, H. Friedl,

(tylko prenumeratę pp. H. Goldschmidt SiComp.); w F r a n k f u r c i e n. W. G. L. Daube SiComp.;

w W a r s z a w i e przyjmują ogłoszenia pp. Reichman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

!traków 17 listopada.

Przez trzy dni z rzędu, przy sposobności

dyskusyi jeneralnej nad budżetem, naradzało

się poselskie K oło polskie nad ogólnem po

łożeniem politycznem i wewnętrznym stanem

państwa; że obradom takim musiano zastrzedz

najściślejszy poufay charakter, łatwo pojąć

i przez istnieją,ce stosunki oraz wymagania

parlamentarnej taktyki wytłumaczyć. Komu

nikat półurzędowy

wszakże,

streszczający

w krótkich słowach wyniki dyskusyi i osta

teczne uchwały Koła, charakte;yzuje dość

wyraźnie znaczenie i kierunek niezwykle wa

żnych rozpraw, w toku których w sposób

wyczerpujący omówiono zapewne

nowiska Koła wohBc-Baj?wieżśźych politycz

_ _ nycR- i parlamentarnych wypadków, jak i

wobec wytworzonej prz°z nie niejasnej i tru

dnej sytuacyi. Bardziej niż kiedykolwiek po

trzebowała teraz delegacya nasza w Wiedniu

skupienia politycznej rozwagi i trafności po

litycznego sę,du, aby wytknąć w dzisiejszym

stanie rzeczy odpowiednią, skuteczną i rozu

m ną drogę, wierną tradycyi, godności i obo

wiązkom Koła.

Dacyzya nie wyznaczenia na teraz mówcy

dla zabrania głosu w Izbie poselskiej wśród

jeneralnej dyskusyi budżetowej, jest pełna rze

czywistego znaczenia. Dyskusya ta, w zasa

dzie najważniejsza ze wszystkich rozpraw

w ciągu całorocznego okresu pracy prawo

dawczej, według dotychczas przyjętego i sta

le zachowywanego zwyczaju, ma w pierw

szym rzędzie na celu zaznaczenie stanowisk

w sprawach ogólnych i wobec pozytywnych

faktów przez poszczególne stronnictw a B,ady

państwa; nadaje ona barwę całej parlamen

tarnej pracy i stanowi wytyczną kierunku,

w jakim każda partya w pracy tej przypa

dający na nią udział przyjmie.

Doniosłości

podobnej wymiany myśli zaprzeczyć rzeczy

wiście trudno; dla ułatwienia wspólnych za

dań każde stronnictwo czuje się w moral

* nym obowiązku jasno i dobitnie określić za

sady, których się trzym a, ustępstwa, jakie

dla dobra państwa i dla powszechnych inte

resów gotowe jest poczynić, oraz żądania,

których z obowiązku porzucić nie może i na

których przeprowadzenie ralegać musi. Z tej

utarczki zdań wynika wszechstronne zro

zumienie się, bez którego skuteczność jakich

kolwiek czynności mogłaby być wątpliwa;

przedewszystkiem zaś rząd potrzebuje w peł

nej mierze jeneralaej budżetowej dysku-yi,

aby rozpoznać teren, na którym przystępuje

do budowania prawodawczej pracy, aby zna

leść i wyszukać zwolenników i przyjaciół, aby

zapoznać się wreszcie z życzeniami, taktyką

i postanowieniami opozycyi.

Mimo to wszystko, a może raczej właśnie

dlatego, Koło polskie uchwaliło zabrać przy

tej dyskusyi głos tylko w razie rzeczywiste,

koniecznej potrzeby, tylko wtedy, gdy dłuż

sze milczenie przyniosłoby już szkodę inte

resom stronnictwa lub ujmę jego stanowisku

Pow ody tej decyzyi łatwo dają się przejrzeć

i wynikają tylko konsekwentnie z całego do

tycbezasowego zachowania się Koła od sa

mego początku nowej parlamentarnej ery

Z poświęceniem i zaparciem się przyjęło K oło

odrazn i z dobrą wiarą program, zakreślony

?rzez pierwszą mowę od tronu, zastrzegając

sobie tylko z naciskiem wolną drogę postę

powania w razie, gdyby program ten przy

)raktycznem przeprowadzeniu uległ zmianie

i gdyby żywotne interesa narodowe lub au

tonomiczne doznały szkody lub zaniedbania.

Od pierwszej chwili wyrażaliśmy na tern sa

mem mifjscu zapatrywanie, że zaznaczone

w programie mowy od tronu, wyeliminowanie

wszelki.h

spornych kwestyj politycznych

w rzeczywistości przeprowadzić s ę nie da;

co do tego wszakże nie żywiliśmy bynajmniej

wątpliwości, żeby Koło polskie pierwsze po

ruszyć miało kość niezgody_!

_ sjirznaiewieraye

się lo!alaem a^-4F-yrffWSienin. Od tego czasu

efwTrazy z ław niepolskich padały go

rące słowa i gorące hasła polityczne; ileż

razy inne stronnictwo, które na równi z Ko

łem polskiem program pracy ekonomicznej

zaakceptowało, przy najlżejszej sposobności

wywieszało stronniczy sztandar i wywlekało

zadawnione żale i skargi; jakżeż od tego

cza-u zmieniła się nawet barwa samego ga

binetu, w którym równowaga tak jawnie i

otwarcie przesunęła się kn lewej stronie. Mimo

to wszystko do dziś dnia Koło wytrwało na

stanowisku wyczekiwania i rezerwy i unikało

starannie wszystkiego, coby go z tej pozycyi

wytrącić mogło. N aw et teraz, kiedy moralne

usprawiedliwienie wystąpienia z politycznym

programem i z politycznemi postulatami nie

ulegałoby kwestyi, K oło naiknąć chce za

wszelką cenę zarzutu, że usuwa się od współ

nej pracy, że niszczy tę chwiejną równowagę,

jaka się utrzymuje dotychczas i woli milczeć

raczej, niźli być pierwiastkiem de3trukcyi i

dczorganizacyi. T akie tłómaczenie ostataiej

uchwały Koła nasuwa się samo przez się.

Są jednak sprawy o znaczeniu politycznem,

dotykające najdrażliwszych, najbardziej na

prężonych strnn sytnacyi parlamentarnej, któ

rych Koło bez narażenia się na wielką od

powiedzialność wobec reprezentow anego przez

siebie społeczeństwa, dłużej przemilczać nie

może. Dwie najpilniejsze z nich stanowiły

zatem również przedmiot gruntownych narad

na ostatnich posiedzeniach Koła.

Sprawa

szląska stanowi oddawna ciężący na snmie

oiu Koła obowiązek: systematyczna germa

nizacya żywiołu szczerze i rdzennie polskiego,

przybrała w ostatnich czasach rozmiary gwał

towniejsze niż dawniej i wytwarza w szero

kich warstwach ludności szląskiej rozgory

czeDie wobec rządu z każdym dniem większe,

do delegacyi polskiej zaś słuszne pretensye

o ochronę praw i interesów zagwarantowa

nych przez konstytucyę. Dobrze zapewne roz

ważone względy polityczne

wstrzymywały

przez czas bardzo długi posłów polskich od

rozpoczęcia energicznej w tym przedmiocie

akcyi: ogłoszony wczoraj komunikat, daje do

zrozum ienia, że cierpliwość ta wyczerpała się

już doszczętnie i że nadeszła ostateczna chwi

la do poczynienia stanowczych kroków. W ciąż

wierne danemu słowu, nie chce jednak je

szcze K oło wytaczać szląskiej sprawy przed

forum parlamentu, i woli wybrać drogę, któ

rej skuteczność nieraz już wypróbowana zo

stała, to jest, drogę bezpośredniego trakto

wania z rządem. Trzeba mieć nadzieję, że

ta akcya, która teraz się rozpocznie, uwień

czona zostanie powodzeniem i że poseł X

Świeży nie będzie miał nadal powodu przykro

dotykać społeczeństwa polskiego przez odwo

ywauie się do pomocy deputowanych czeskich.

Równocześnie ze sprawą szląską poruszy

Koło przy traktowaniu z rządem sprawę pro

tegowania przez bukowińskie władze krajowe

dążeń wielko-rnmnńskich i fi!oschyzmatyckich

aa naszych wschodnich kresach. Nie tej wagi

i tego znaczenia có germanizacya na Szląsku,

:est jednak sprawa bukowińskadla nas i przykrą

i bardzo upokarzającą, a niebezpieczną za

równo dla interesów bukowińskiej ludności

polskiej, jak i dla ogólnych interesów pań

stwa. Tem mniej zatem dęlpgacya nasza powinna

napotykać w tym przedmiocie ze strony rządu

przeszkód, zwłaszcza zaś, że poruszając go

przy obecnej sytnacyi parlamentarnej, Koło

)o!skie nie ułatwia sobie bynajmniej stosun

ków ze stronnictwem, które powinno być dla

niego z natury rzeczy wskazanym sprzymie

rzeńcem.

4»mo

Przegląd polityczny.

Pomiędzy nwynurzeniami" ks. Bismarcka z o

st.tnich czasów zwróciło uwagę opinii publicznej

w Niemczech oświadczenie byłego kanclerza, że

on sam tak zwaną emską depeszę z 13 lipca 1890

roku, która była bezpośrednią przyczyną francu

sko - niemieckiej wojny, rozmyślnie sfałszował.

Treść tej depeszy zawiera ’opis rozmowy króla

Wilhelma pruskiego z francuskim posłem Bene

dettim, w sprawie kandydatury księcia Hohenzol

lerna na tron hiszpański. Ctóż książę Bismarck

cócąc wybuch wojny nczynić nieuchronnym, ogło

sił depeszę w formie tak zmienionej, że z jednej

strony wystąpienie hr. Benedetti wyglądało na

obrazę osoby kró!a Wilhelma, z drngiej strony od

powiedź tego ostatniego wyglądała na chęć zer

wania stosunków z pełnomocnikiem francuskim.

Dawno jnż podejrzywano ks. Bismarcka o prze

Kręcenie pierwotnego tekstu tej dziejowej depe

szy, ale dopiero teraz przyznał wyraźnie był,)

kanclerz, że podejrzenia te były zupełnie uzasa

dnione. Postępek ten ks. Bismarcka charaktery

zuje Germ ania w sposób następujący, w artykule

zatytułowanym ,,Biedne Niemcy!";

,,Każdemu u

czciwemu Niemcowi ciśnie się do ust ten bolesny

wykrzyknik i rnmieniec wstj,.fn pokrywa jego

twarz, gdy dowiaduje się z ust samego ks. Bis

m arcka, że ind niemiecki został co do prawdzi

wej przyczyny wojny 1870 r. okłamany i oszn*

kauy, i że kanclerz nietylko pragnął tej wojny,

ale chciał wywołać jej wybuch wszelkiemi spo

sobami! Poczciwi Niemcy szli na bój w mniema

nin, że powinni odeprzeć lekkomyślny i nienspra

wiedliwiony najazd Francnzów, w mniemanin, że

idą walczyć w obronie honorn znchwale zniewa

żonego k róla, i ci poczciwi Niemcy, począwszy od

króla Wilnelma, a skończywszy na ostatnim żoł

nierzu obrony krajowej, byli tylko maryonetkami

w rękach człowieka ,,krwi i żelaza," który nie

znał żadnych moralnych granic dla swej polityki,

a którego obliczenia mogły przecież okazać się

mylnemi."

Ks. Bismarck w obronie sw ego czynn, ogłoszo

nej w Hamburger Nachrichten nie zaprzecza, że

chciał za pomocą sfałszowania depeszy wywołać

wybuch wojny; otrzymuje jednak, że ta wojna

była niezbędnie potrzebni} dla jedności Niemiec.

Jeżeli Bismarck — piszą Hamburger Nachrich

ten - przez ogłoszenie depeszy podrażnił Fran

nzów do tego stopnia, że oni inicyatywę i witię

wojny na siebie wzięli, to sądzimy, że ówczesny

kierownik polityki niemieckiej dobrze się zasłnżył

dla przyszł ości Niemiec. G dyby w oj na nie przy

szła wówczas do skntkn, pozostałby fakt, że Niem

cy uległy groźbom Fr ancyi i cofnęły się z zaję

tego stanowiska. Jedynie wspólna wojna mogła

ukończyć sprawę jedności niemieckiej. Bez wojny

północne Niemcy nie poddałyby swemu narodo

wemu zadanin, a właśnie dla n rodowego rozwoja

wojna była konieczną. I naczej panow ałby ,,zgniły

pokój", któryby zwarzył świeży rozkwit północno

niemieckiego związku i nie przyniósł owoców po

ączeiiia państwa.

Inne pisma ntrzymnją natomiast, że ks. Bis

marck, do którego wybornie d adzą się zastosować

słowa, cytowane przez niego o Gorczakowie: il est

fou de vanit6, jest dotknięty manią wielkości i po

stępuje podobnie, j ak owi przestępcy, którzy dla

reklamy przyznają się nawet do niepope!nionycb

zbrodni. Jakkolwiek bowiem sfałszowanie emskiej

depeszy jest niewątpliwie czynem wielce ry zyko

wnym, a nawet wprost nienczciwym, to przecież

sama ta depesza wojny nie wywołała. Na wybnch

tej nieszczęsnej dla E tropy walki złożyły się roz

liczne przyczyny, których przedewszystkiem szu

kać należy w polityce może nie N apoleona III ,

ale ludzi otaczających go, a w każdym razie w ca

łym sieregu historycznych faktów, wobec których

8’ynna depesza mogła być tylko kroplą, dopełnia

jącą m ary. Brać jednak na siebie z lekkiem ser

cem odpowiedzialność za wojnę, jednę z najkrwaw

szych, jaką dzieje znają, której zgnbne następstwa

dotychczas przygniatają zarówno zwycięzców, jak

zwyciężonych, jest dowodem brakn wszelkich pod

st aw etycznych i zbr odniczej niem al ambicyi.

W Berlinie odbywa się obecnie walne zgroma

dzenie niemieckich socyalistów, w którem biorą

ndział także delegaci z Anstryi, Szwecyi i HoIan

dyi. Sekretarz komitetu centralnego Fischer od

czytał sprawozdanie z działalności tego komitetn,

które obejmuje wiele ciekawych szczegółów. I tak :

dochody wynosiły 231.895, w ydatki 198.662 marek.

Organ stronnictwa YorwUrts dał 39.497 zysku, a

obrót handlow y księgarni socyalistycznej wynosił

121.000 marek. Głównym redaktorem Vorwćirts

jest Liebknecbt, który za to pobiera 7 200 marek

roczn e, przez wzgląd na liczną rodzinę, jak wy

jaśnia sprawozdanie. Na inne pisma wydał korni

tet 66.000 marek. W czasie rozpraw zarysowała

się silna opozycya przeciwko komitetowi, a nie

którzy mówcy wyrażali niezadowolenie z powodu

zbytecznej przewagi w stronnictwie niektórych o

sobistości, wbrew przyjętym zasadom. Sekretarz

komitetn odpowiedział na te zarznty twierdzeniem,

że ntowarzy8ze" ua prowincyi pragną zawsze sły

szeć na zgtomadzeniach tylko słynnych mówców,

jak Babla lnb Liebknechta i przez to właśnie

wzmaga się kult osób.

Gabinet francnski ma do zwalczenia tak liczne

kłopoty i trndności, że niepodobna przypnścić,

aby mógł dłngo jeszcze utrzymać się n stera wła

dzy. Pomijając wyprawę dabomejską, która za

czyna przybierać coraz szersze rozmiary, pomija

jąc traktat handlowy z Szwajcaryą, wystąpiła nie

spodziewanie na pierwszy plan sprawa panamska,

grożąca gabinetowi najpierw rozbiciem, a następ

nie upadkiem. Znane są dzieje przekopu panam

8kiego, który czy to wskutek złych obliczeń, czy

wskutek nieuczciwej gospodarki, pochłonął mi

iiardy francuskich oszczędności i jest dotychczas

nawet w połowie nienkończony. Akcye i obliga

ćye tego przedsiębiorstwa nie mają obecnie ża

dnej wartości, a w skutek tego mnóstwo drobnych

kapitalistów ntraciło całe mienie. Otóż opinia pu

bliczna zarznca, że pod firmą braci Lessepsów, a

może z ich współudziałem, przeprowadzono sze

reg operaeyj finansowych, których antorowie po

winni stanąć przed sądem przysięgłych. Sprawa

ta już dawno się toczy, a śledztwo trwa już 18

miesięcy; dotychczas jednak rząd nie mógł się

zdecydować na postawienie w stan oskarżenia ln

dzi tak niewątpliwie dla Francyi zasłużonych, jak

Ferdynand Lesseps, i tak popularnych, jak inży

nier Eiffel. Dopiero minister sprawiedliwości Ri

card, znany ze swych radykalnych przekonań,

wydał na własną odpowiedzialność prokuratoryi

polecenie, aby spr aw ę popierała dalej. W ten spo

sób solidarność gabinetu została rozbita i prawdo

podobnie jnż przy rozprawach nad nBtawą o obo

strzenin prawa prasowego rozstrzygoie się, czy

rząd obecny ma jeszcze rzeczywiste zaufanie wię

kszości Izby, nie zaś sztnczne, w yw ołane popło

chem dynamitowym.

Korespondencya ,,Czasu!*

Buda-Peszt 16listopada.

(Przeobrażony gabinet węgierski).

(Q) Jest jnż dzisiaj całkiem jasną rzeczą, że

niektórym ministrom i pewnej części stronnictwa

rządowego chodziło głównie, jeżeli nie jedynie o

to, aby nsnnąć hr. Szaparego z urzędu prezesa

gabinetn. T e osobiste powody przesilenia miały

»okryć sznmne hasła liberalizmu, zredukowanego

do obowiązkowych ślnbów cywilnych, czyli upań

stwowienia instytncyi małżeństwa.

W miejsce Szaparego minister skarbu W ekerle

został prezesem gabinetu, a prezydent najwyższej

Izby obrachunkowej, z zawodu inżynier, Karol

Hierouymi, ministrem spraw wewnętrznych ; wre

szcie opróżni oną przeni esi eniem się Szoegy enyi’ego

na urząd ambasadora anstryacko-węgierskiego

w Berlinie tekę ministra n dwom cesarskiego o

trzymał hr. Ludwik Tisza.

Żaden z tych trzech ministrów nie jest wybi

tnym reprezentantem stronnictwa politycznego,

wszyscy trzej dotąd odgrywali rolę drugorzędną.

P. Wekerle wprawdzie jest uważany w Węgrzech

za nadzwyczaj zdolnego ministra finansów, ale

ceniony jako człowiek fachowy, nie stawał dotąd

na czele stronnictwa politycznego. Do Sejmn w stą

pił dopiero w r. 1886, nie zawdzięcza teki mini

stra wpływowemn stanowiska w Sejmie, lecz prze

ciwnie, mandat poselski zawdzięcza swemn zawo

dowi biurowemu. Nie w ygłosił dotąd ani jednej

mowy, którąby można uważać jako programową

pod względem politycznym. Nawet podczas osta

tnich wyborów w styczniu b. r.,

chociaż oczywi

ście w swej mowie, wygłoszonej w N agy Banja,

dotknął kwestyj politycznych i powtórzył zasady

stronnictwa rządowego, jednak w głównej rzeczy

rozwodził się nad kwestyą finansową. Urząd pre

zesa gabinetn zawdzięcza sławie, jaką sobie zje

dnał zrównoważeniem bndżetn i przeprowadzeniem

reformy walnty, nie zaś politycznemu swemn cha

rakterowi. Logicznie powinien był zostać preze

sem gabinetn Koloman Tisza, gdyby zmiana miała

dowodzić zwycięstwa protestancko liberalnej par

tyi stronnictwa rządowego. Są wprawdzie tacy,

co twierdza, że p. Wekerle ma słnżyć tylko jako

maska dla Tiszy. Atoli zdaje się, że młody pre

zes gabinetn posiada zanadto energii i ambicyi,

aby się zadowolnić rolą figuranta. Oczywiście chce

on być nie malowanym, lecz rzeczywistym kiero

wnikiem gabinetn. Jednakże politycznie będzie

mniiał dopiero wytworzyć podstawę dla tej pre

tensyi.

Nowy minister spraw wewnętrznych Hieronymi

w rokn 1856 został totaj budowniczym miejskim ,

w r. 1867 sekretarzem w ministeryum komunika

cyj, od r. 1874 do 1882 był podsekretarzem stanu

tegoż wydziału. Potem był dyrektorem kolei, od

kilkn tygodni zaś prezydentem węgierskiej Izby

obrachnnkowej. Tak samo więc, jak Wekerle,

odbył karyerę biurową. Wprawdzie także p. Hiero

nymi bywa zaliczany do zdolniejszych mówców

Sejmn, ale i on stał dotąd w szeregu stronnictwa

rządowego, nie zaś na jego czele. Czy właśnie

inżynier jest najodpowiedniejszą osobą do prze

prowadzenia reformy administracyi i rozwikłania

wieln trudnych prawniczych, historycznych i spo

łecznych kwestyj, które się składają na tę wiel

ką zagadkę ? — to pytanie.

Na pozór, nowy minister |n dwora cesarskiego

br. Ludwik Tisza, jest wybitną osobistością polity

czną. W Sejmie zasiada on od roku 1861; na

przemian z ś. p. kardynałem Haynaldem kierował

od dawna obradami delegacyi węgierskiej, a na

wet w rokn 1886 sw ą znaną przemową do cesa

rza o groźnym zwrocie w zatarga rosyjsko-bułgar

skim stanął równie, jak Smolka, na samym przo

dzie wielkiej widowni międzynarodowej. Jednakże

i on nie nadaje wznowionemu gabinetowi wyra

źnej cechy politycznej. Sobowtórem brata swego

Kolomana nie jest. Jak w powieści ,,Ci i tamci," tak

dwaj bracia Tiszowie rozdali pomiędzy siebie od

mienne role: Koloman od rokn 1865 stał na czele

Wycieczka do Paragwaju.

(Ciąg dalszy).

Nakładam frak, od wyjazdu z kraju prasujący

się w kufrze, i o godzinie umówionej stawiam się

w ministeryum. Mały salonik przypomina mi ży

wo salony w naszych dworkach wiejskich: ten

sam pułap z desek, pełny żółtych plam z przecieka

jącego przez dach deszczu; te same firanki mu

ślinowe i meble w styln drugiego cesarstwa, nie

gdyś czerwonym adamaszkiem kryte, podszarzałe

i podarte gdzieniegdzie, w białych pokrowcach

płóciennych. Minister Dr Venancio Lopez, czło

wiek zaledwie trzydziestoletni, o sympatycznej po

wierzchowności , zdradzającej silną domieszkę krwi

indyjskiej, wziął mię w swoją osobliwą opiekę.

Z uprzejmością wyszukaną zaprosił mię do wzię

cia ndziałn w urzędowej podróży, którą miał za

dni kilka w głąb kraju przedsięwziąć, w celn in

spekcyi nowo założonych kolonij rolniczych. Pro

pozycyę oczywiście skwapliwie przyjąłem, podo

bna sposobność bowiem dw a razy się nie nadarza.

Niewielki plac tylko przedziela ministeryum od

otoczonego koszarami piętrowego gmachu parla

mentu, z powiewającą na balkonie trójkolorową

chorągwią. Wchodzimy do wnętrza, bosa warta

broń prezentuje, a po chwili bez żadnych cere

monij specyalnych znajdujemy się w sporej sali

audyencyona!nej, równie skromnie jak ministeryum

um eblowanej.

Prezydent Gonzalez zrobił na mnie bardzo do

datnie wrażenie, potwierdzone następnie przez

wszystko, co o rządach jego słyszałem z ust za

równo zwolenników jak przeciwników. Człowiek

w sile wieka, około lat 50 liczyć mogący, krępy

i barczysty, z gęstą, siwiejącą zlekka czupryną i

bródką, o wyrazie twarzy jowialnym, oczach ro

zumnych i bystrych. Zamiast świecącego uniformu

nosi szary tużnrek i miękki kapelusz filcowy. Je

nerał Gonzalez jest przedstawicielem stronnictwa

liberalnego, stojącego w środku pomiędzy wro

giemi partyami czerwonych i błękitnych, skłania

jąc się raczej kn tym ostatnim. Wcgóle rząd o

becny Paragwaju usiłuje być wiernym pięknej de

wizie rzeczypospołitej: paz y justicia, starając się

łagodzić antagonizmy stronnictw i podźwignąć kraj

z ekonomicznego niemowlęctwa.

Jeżeli Paragwaj posiada cechy odrębne od

wszystkich repnblik połndniowo-amery kańskich,

zawdzięcza to całkowicie odmiennemu rozwojowi

dziejowemu. Założony przez Hiszpanów w roku

1536, aż do końca XVIII Wieku pod przemożnym

wpływem Jezuitów pozostający kraik, zmuszony

był następnie bronić swej niepodległości metylko

przeciw Hiszpanom, którzy uznali takową zaledwie

w rokn 1887, ale i od zachcianek zaborczych

wszystkich sąsiadów, którym perła paragwajska

bardzo do smaku przypadała. Ż Hiszpanami kło

potu wiele nie było, gdyż Paragw aj był miejscem

wygnania przestępców politycznych, nie było tn

taj przeto pomiędzy samymi Hiszpanami przychyl

nego Hiszpanii stronnictwa; gorzej było wszakże

z interwencyą argentyńskiego jenerała Belgrano,

który pod pozorem wypędzenia Hiszpanów chciał

kraj w swoje ręce zagarnąć. Spostrzeżono się

wczas i nieproszonego gościa bagnetami wypro

szono.

Od 1811 do 1840 roku panowała w Paragwaju

dyktatura wojskowa jenerała Francia, uniemożli

wiająca prawidłowy rozwój kraju, gdyż nawet

handel był specyalnym monopolem rządowym, a

w miejscu, gdzie się dzisi aj w Asnncion mieści

dyrekcya policyi, był niegdyś jedyny sklep rzą

dowy. Następny dyktator, Antonio Lopez, różnił

się nieco od swego poprzednika, a za rządów je

go (f 840— 18701 kraj zaczął swobodniej oddychać.

Stanęły gm ajhy publiczne, gościńce, wybndowano

pierwszą w Ameryce południowej kolej do Para

guary, otwarto przystęp cudzoziemcom, stworzono

pierwsze początki handlu normalnego. Pomiędzy

ówczesnymi przybyszami z Europy sporą garstkę

stanowili Polacy, bardzo przychylnie przez rząd

przyjęci; większość ich zginęła razem z Paragw aj

czykami w wojnie późniejszej; spotyka się wszak

że jeszcze i dziś wiele polskich nazwisk dzieci

wychodźców.

Syn i następca Lopeza, Soiano Lopez, pobudzo

ny przez ambitną kochankę swoją, p. Lynch,

uwikłał się z koalicyą Brazylii, Argentyny i Uru

gwaj a w wojnę, która, po bezprzykładnej w dzie

jach ludzkości walce siedmioletniej, skończyła się

zupełną ruiną nbogiego kraiku i częściowym roz

biorem Paragwaju. Z dwumilionowej ludności po

zostało przy tyciu zaledwie 170,000 kobiet i m a

łych dzieci, ostatnie powołanie gw ardyi narodowej

objęło chłopców 10-l et nich i 60-let nich st arców. Z bro

nią nikt się nie poddał — walczono z indyjską za

ciekłością więcej na broń białą, aniżeli na kara

biny, aby nie dać przewagi nieprzyjaciołom, po

siad ającjm broń odtylcową. Epizody tej wojny,

posiadającej kilkn historyków bezstronnych, są

godne liry Homera. Oto przykład: baterya dział

brazylijskich, obsługiwana przez najem nych żoł

nierzy północno-amerykańskich, w yrządzała wiel

kie szkody armii paragwajskiej. Uzyskawszy po

zwolenie Lopeza, jeden z młodszych pułkowni

ków przem awia do żołnierzy, tłómacząc całe nie

bezpieczeństwo przedsięwzięcia, które było sza

leństwem: ,,śmierć pewna nas czeka — zakoń

czył — lecz działa zagwożdzić trzeba... kto chce

iść za mną na ochotnika, niech wysfąoi z szere

gn". Całe wojsko robi dwa kroki naprzód... ofi

cerom polecono wybór 500 najlepszych lndzi.

W nocy kolumna w cichości, z nożami w zębach,

posnwa się naprzód przez sam środek wojsk nie

przyjacielskich. Przodem idzie oddział Indyan ,

w łnki uzbrojonych, niosąc przed sabą pęki ga

łęzi. Warty i widety bez hałasu sprzątnęły strzały

indyjskie - kolnmna niespostrzeżona, wpada na

raz z piekielną wrzawą na śpiący obóz A meryka

nów, rozpoczyna się rzeż straszna po nocy, walka

na noże z żołnierzem starym i wyćwiczonym.

Z nocnej wyprawy powróciło zaledwie stu lndzi,

lecz baterya amerykańska zamilkła na zawsze.

Oto inny obrazek: na polu bitwy po rozpaczliwej

walce pozostało 3 000 trupów paragwajskich. Do

rannego oficera zbliża się sztabowiec argentyński,

zapytując, ile wojska było w bitwie. nPoliczcie

zabitych"

—

odpow.ada dnmnie ranny. Z jaką

zaciętością z obu str on się bito, dość powiedzieć,

iż jedna z bitew trwała bez przerwy siedm dni

i sześć nocy, a jeden batalion paragwajski, nie

mający jnż nabojów, bagnetami odparł 8 ataków

brazylijski ej piechoty.

Wszystko wszakże ma swój koniec. Gdy padł

na pola bitwy ostatni żołnierz paragwajski, woj

ska związkowe zajęły stolicę i na grozach dykta

tury zawarto pokój, na mocy którego Brazylia za

garnęła północną część kraju po Rio Apa; Argen

tyna terytorynm Misyjne na lewym brzegn P a

rana i Chaco, aż po rzekę Pilcomayo; Urngwaj

jako najsłabszy, odprawiono z kwitkiem.

Repnblika dzisiejsza datuje tylko od r. 187:

Młode pokolenie dorasta dzisiaj zaledwie, a na

wyższe godności państwowe piastują ludzie 20 *

30 letni. Nigdzie wszakże bardziej, aniżeli tnta

nie wyraziło się od czasu wojny prawo natury,

przyrost ludności, zwłaszcza męzkiej, po krw

wych wojnach znacznie się zwiększa. W edłng na

nowszego spisu ludności, repnblika paragwajsł

liczy już 800.000 mieszkańców, a listy popis

wych, należących do gwardyi narodowej, obejmn

dzisiaj 100.000 imion. Jeżeli wśród osób starszyi

ogromną większość stanowią kobiety, pośród d

rastającego pokolenia wypada co najmniej 4 -

chłopców na jednę dziewczynę. Natura napraw

szkody, wyrządzone przez lndzi.

Przez dłogi czas zamknięty dla europejski

imofigracyi, zmnszony bronić swej niezależno*

przed chciwością współplemiennych sąsiadów, F

ragwaj wytworzył w ludności swojej pewne eecl

odiębne, nienapotykane nigdzie indziej w An

ryce hiszpańskiej. Typ ludności mięszany z

wiera przeważny procent krwi indyjskiej z o

mieszką Hiszpanów i murzynów, a język Indy

,,gnarani" jest narodowym. Inteligencya nawet f

między sobą go używa, a jakkolwiek w szkoła

jest zakazanym, wewnątrz kraju po hiszpańs

rozmówić się niepodobna. Niechęć Paragw ajczy

do cudzoziemców ustaje z chwilą, gdy się d

przemówi w ojczystym języku ngnaraniu; hiszpj

ski uważa się za nsrzncony język państwowy.

Dk Józef Siemiradzki,

(Ciąg dalszy nastąpi),

n,,..

" C*B8" wychodzi codziennie wieczór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne

Oddzielne Nra C W o i c zapas starczy, w Krakowie po (o e t , z przesyłką pocztową 12 centów;

we Lwowie po 10 centów do nabycia w biurze dzienników, przy ulicy Karola Ludwika I. 9.

Prenumerata wynosi:

w mioi»o,i

na catyr°k na kwartał na 1miesiąc,

Pocztą wpaństwie austryaćkiem" .* .* | .* ! i .* / ! g J;

}J;g*

m em ieckiem .................................

28złr 7,

* do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii Szwajo,aryi, Tur-’

cyi i innych państw, należących do związku pocztowego 32 złr.

8 zlr.

3 złr.

,s’§ *ylko od 1 do ostatniego dnia wmiesiącu. -

l,isty z pie

drf Admini?trap^i n Z , m -Prenuai.ei’at§ i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłaćfranco

nno?towoi - I

7ja

T :A!ity reklamacyjne nieopieczętowane nie podlegają opłacie

w niejrankowanych me przyjmuje się. —Rękopismów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку