Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 610 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

T 58.

Kraków 12 Marca -

Czwartek.

Kok 1868.

mie

t !nie

*.*i§c*nie

W KBA,KOWER

Wyohodii codziennie rano, wyjąwszy poniedziałki i dni poświątfcczńń.

Prenumerata:

poc z tą (w państwie Auatiyackiein).

rocsnie

.......................... , i l , auBtr. 2 4

p ń łro osj nia ......................

k w a r t a l n i e .......................... ’

....

^e sięcznie...................b g

g o0nt. 96

Numer pojedynczy kosatnje 10 centów.

pBENtTKBHATą PBZTJMDJĄ:

Bińro Administracji ,Czasu* w ryulsa pod L. Si) %t domo p, Klrchmajera na dole,

tndsieź wszystkie Urzędy pocztowe aastry*,ckle.

z), anstr. 20

Prgyjmują się;

ogłoszenia, ODEZWY, TJWIADÓMTENIA, doniesienia wszelkiego rodzajn, za opłatąi

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 oentów, za następne po 5 oentów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy tO Centów da opłatę ityp!ową za każdorazowe

«mieszczenie.

l is t y z pieniędzmi przesyłane być winny frańko do bióra Administracji ,Ozasa".

l is t y reklamacyjne niezapieczętowane nie «legają frankowani*.

l is t y nlefrankowane nieprzyjmnją się.

BąsOPiSHA nadsyłane Redakcyi nie iwraćają się I niszczone będą.

Pierws*Awydanie dzisiejszego numeru zostało

przytrzymffife z nakazu c. k . Pr.knretoryi, z po

wodo umieszczenia odezwy dyktatora Langiewicza.

Od Redakcyi.

Erafeów 11 marca.

Sejm galicyjski raz jeszcze odroczonym

został do 29go marca. Czyż odroczenie to

będzie ostatniem ? — wątpimy. Już wzgląd

na przypadające po tym terminie bezzwło

cznie święta wielkanocne, wymagać będzie

nowego odroczenia, ale wzgląd ten może

wystarczyć jedynie na przedłużenie odro

czenia o dni kilka lub kilkanaście i posłużyć

tylko za powód następnego odroczenia. Blisko

więc do połowy kwietnia można z pewno

ścią liczyć na odwłokę. Co dalej nastąpi,

to leży w tajnikach przyszłości. Nowe dziś

odroczenie sejmu nikogo już nie zadziwia.

Skoro rząd niechciał dopuścić w pierwszych

chwilach powstania, aby sejm galicyjski wy

raził swoje i kraju uczucia, to dzisiaj musi

trzymać się konsekwentnie tego samego sta

nowiska-,

w niczem bowiem niezmieniły się

stosunki, prócz, że powstanie drobne w za

wiązkach swoich i słabe, wzrasta w potęgę

i znaczenie tak pod militarnym jak i polity

cznym względem. W pierwszych chwilach

jego wybuchu, sympatye sejmu galicyjskie

go, a nawet inny jaki akt z jego strony da

lej sięgający byłyby wystarczającemi mo

ralnemi krokami-, dziś sympatye całego na

rodu i czynne ich dowody niepotrzebują u

prawnienia od sejmu. Wyznajmy szczerze:

sejm w niemałym byłby teraz kłopocie,

gdyby mu przyszło poprzestać na tem co

zamierzał przed miesiącem; do wyższych

zaś z ad ań nie jego rzeczą sięgać. Nietylko

więc konsekwentność, lecz co ważniejsza,

ogromny niestosunek pomiędzy działaniem

narodowem, a środkami jakiemi sejm lwow

ski rozrządzać może, postawiłyby go mię

dzy wielkiemi wymaganiami narodu a w ła

sną niemocą.

Wprawdzie na radę państwa, która ma

się zeb rać już w maju, nieprzyniesie Galieya

ani jednego owocu prawodawstwa, ale też

słusznie wymagać może, aby wypuszczoną

została z tego koła reprezentacyi. Ależ o

tem za d w a miesiące dość pomyśleć! Żyjemy

zaś w czasach, gdzie historya w siedmio

milowych stąpa butach. Na nic się nie przy

da przemyśliwąć, na jakim punkcie zatrzy

ma się ona za dwa miesiące, ba, jeżeli się

tylko zatrzyma.

Deputowani nasi niech przez ten czas

służą inaczej krajowi— każdy wedle sił i

sposobów.

Gabinet angielski ch cąc zrzucić ze siebie

zarzut, jakoby podczas wojny wschodniej, a

następnie podczas pokoju paryskiego stawiał

Franeyi przeszkody w podnoszeniu sprawy

polskiej, o głasza obecnie następujące noty

dyplomatyczne z kwietnia 1856 r. na do

wód, że trzymał się postępowania takiego

jak Francya.

Hr. Clarendon do wice-hr. Palmerstona.

Paryż 14 kwietnia 1858 r.

Milordzie! Odpoczątku kocferencyi miałem cią

gle na myśli P. lskę, której losem rząd Jej Kr. Mo

ści żywo się zajmuje i chciałem kwestyę tę wnieść

na kongres, aby go skłonić do jakiego objawu

swej opinii, lub otrzymać zapewnienie ze strony

reprezentantów cesarza rosyjskiego, ża J. C. Mość

zamierza przyjąć polityk§ bardziej pojednawczą

względem swych poddanych polskich. W dniu 9

oa prośbę hr. Walewskiego, miałom w tym przed

miecie rozmowę z hr. Orłowem.

Rzekłem, że kongres wiedeński zastanawiał się

nad stanem Polaki i zakreślił przyszłą jej organi

zacyę, a kongres teraźniejszy nie może obojętnie

patrzyć na tę kwestyę; lecz że, o ile sądzić mogę,

Polacy byliby dosyć zadowoleni, gdyby im przy

wróconą została narodowość, gdyby religia ich

była szanowaną, gdyby im było wolno nżywać ję

zyka polskiego i gdyby dzieci ich były wychowy

wano w szkołach polskiob, zamiast jak się to obe

cnie dzieie, i to w liczbie ograniozonej w szkołach

rosyjskich.

Zaproponowałem równocześnie J. Ekscelencyi,

aby dał w tym przedmiocie niejakie zapewnienia,

lub przygotował się dać jo w odpowiedzi na za

pytanie, które mn kongres uczyni. Hr. Orłów od

p »wiedział mi, ża Cesarz postanowił wszyBtko to

dli Polaków uczynić, o czem mówiłem, lecz że

zapowiedzenie tego nie może nastąpić na kongre

sie, byłoby bowiem żle tłómaczonem w Rosyi,

gdzieby mniemano, że J.C .Mość nległoboemn na

ciskowi, coby mu odjęło zasłngę dobrej woli.

Hr. Orłów rzekł w sposób przyjacielski: nW in

,,teresie Polaków nie wnoście tej sprawy na kon

,,gres, gdyż na kongresie nie mogę wam nie po

,wiedzieć, ani przyznać wam prawa zapytywania

»mnie. Odpowiedź moja musi być przeto zniechę

,,cającą dla Polaków. Cesarz może sądzić, że go

,,’ ność jego wymaga, aby odroczyłto, co uczynić

ntamyśla.u

Odpowiedziałem, że kwestyą zdaje się być za

wieszoną pomiędzy dobrowolnem oświadczeniem

c sarza na kongresie lub w późniejszej chwili ode

iwą do Polski, i że sądzę, iż pierwsza alternaty

wa byłaby aktem łaskawszym i zarazem korzyst

niejszym dla cesarza, będąc dla Earopy Bkazówką

polityki, jaką J. C. Mość obrać zamierza. Przed

stawiłem, że oświadczenie takie, nie ubliża godno*

ś.i cesarza i nia da powoda do fałszywego t!a

rn.iczeuia.

Hr. Orlow odpowiedział, że zna zamiary cesa

rza względem Polski, postanowił nie pisać do J.

C. Mości w tym przedmiocie, lecz że doniesie te

hlegrafem o tem co mn proponowałem.

Wczoraj J. Eks. oświadczył na pytanie moje,

*zględem odpowiedzi jaką otrzymał z Petersburga,

iż nie może czynić żadnego oświadczenia co się

t;ezy Polski. Rzekł, iż Cesarz postanowił uczynić

wuystko to co proponowano, i że amuest/a bę

dzie obszerną; lecz że chce odznaczyć koronacyę

swą tym aktem i inuemi aktami laski i że dobre

wrażenie byłoby zatartem, gdjby zamiary cesarza

ogłaszano były naprzód. J . Eks. powtórzył, że

gdybym obitawał przy wniesienia sprawy tej na

k ngres, byłby zmuszony d i odpowiedź niepo

myślną i oświadczyć, że interwencya obca sprowa

dziłaby prawdopodobnie odroczenie lub uszczuplę

nie lask, jakie J. C. Mość zamierza wyświadczyć

swoim poddanym polskim.

W takich okolicznościach sądziliśmy, br. Wa

lewski i ja, że najrozsądniej będzie nie przedkła

dać kongresowi tej kwestyi.

Mam zaszczyt itd.

(p o d p .) Clarendon,

Wice-hr. Palmerston do hr. Clarendona.

Bióro spraw zagranicznych 17 kwietnia 1856.

Milordzie-! Mam zaszczyt zawiadomić_W . Eks,

iż otrzymałem depeszę twoją z dnia 15go b. m .

zdającą sprawę z rozmów twych z hr. Walewskim

i hr. Orłowem w przedmiocie Polski, oraz oświad

czyć W. E»s., iż rząd królowej w zupełności krok

twój pochwala, tak co do rozbioru kwestyi z hr.

O )owetn, jak co do wstrzymania się w skutku o

ś »iadczeń hr. Orłowa od wniesienia jej na kongres.

Mam zaszczyt itd.

(podp .) Palmerston.

KORESPONDENCYA CZASU.

Wiedeń 10 marca.

Q Jest widocznem, że rząd zabiera się na

szczere do organizacyi krajów korony węgierskiej,

w celu przeprowadzenia i tam na podstawach da

wnych konstytucyj narodowych, zasad konstytucyi

ogólnej państwa. Cesarz sam zapowiedział bliskie

zwołanie sejmu siedmiogrodzkiego w tym celu.

N. Pan zawezwał potem br. Fo;gacza, aby w tym

celu poczynił przedstawienia do załatwienia kwe

styi węgierskiej. Układy z Chorwatami się toczą,

a podróż Cesarza w tamte stroay wpłynie zape

wne na ich pomyślne zakończenie. Województwo

serbskie pragnie niezależności administracyjnej od

Węgiei i od Chorwacyi, i pod tym warnnkiem

przyrzeka połączenie się zkonstytccyą ogólną pań

stwa.

Wielu mniema, że rząd trafi na całej linii pręd

ko i pomyślnie do końca. Jest to sdauie nazbyt

różowe. Przypuszczając, że jest teras mniej tra

dności, jak było dawniej, wyznać jednak trzeba,

iż jest ich jeBzcie tyle, że cały ten proces może

się pociągnąć długo. I tak w Siedmiogrodzie trze

ba zacząć od ogłoszenia prawa wyborczego. Prawo

to jest gotowe w kancalaryi nadwornej. Polega

ono Ea reprezentacyi interesów, tak iż sejm sied

miogrodzki miałby, jak wszystkie inne sejmy; re

prezentantów wielkiej posiadłości miast i miaste

czek i gmin wiejskich, prócz reprezentantów du

chowieństwa, uniwersytetu, handln i przemyśla.

Takie prawo nie jest ani prawem z r. 1848, ani

z r. 1791. Znajdzie się przeto już opozycya w tycb

dwóch obozach. Dalej w samym sejmie wystąpi

opozycya konstytncyjna. Część stronnictwa węgier

skiego będzie w zupełnej negacyi. Draga część

w opozycyi takiej, jaką Czesi robili i robią kon

stytucyi lutowej. Rumuni mieli postanowić nie

wprzód przystąpić do tej konstytncyi, aż po o

trzymanin koncesyj, jakich dotąd napróżno ocze

kują.

liżmy dalej, hr. Forgacz złoży swoje przedsta

wienie. Narady ministrów zabiorą mniej lub wię

cej czasu, a po nich wyjdzie reskrypt cesarski.

Kto wie, jakie wtedy znown nastąpić mogą zwło

ki. Przed siedmiu miesiącami wyszedł byt reskrypt

cesarski do hr. Forgacza, żeby złożył niezwłocznie

kom;syę do kodyfikacyi praw węgierskich. T ako -

misya jeszcze dotąd nie przyszła do skutkn, po

mimo że przedmiot jest nagły. Hr. Apponyi przy

rzeka Izbom handlowym w Peszcie i Badzie, któ

re proszą o przywrócenie dawnego prawa wekslo

wego austryackiego, żo się osobna na ten przed

miot zbierze konfirencya.

Z Chorwatami porozumienie może przyjść do

końca. Ałe także trzeba czasn, gdyż teraz stawiają

oni swe pretensye jeszcze wysoko.

Mówią ta w świecie dyplomatycznym, że odpo

wiedź otrzymana w Paryża z Pet rsburga niespeh

n ła oczekiwań Cesarza Napoleona. Może być, że

Francya zgodzi się teraz na notę zbiorową, od

której się usunęła, licząc na nowy wpływ osobny.

Od dzisiejszego bankietu dyplomatycznego u

lorda Bloomfi?ld, poseł pruski miał się wymówić

stanem zdrowia.

Do podróży Cesarza robią się wielkie przygo

towania. Orszak wojskowy przyboczny będzie świe

tny i liczny.

Goszcza 11 marca.

(W.) Dzień dzisiejszy był świetnym w obozie

naszym. Wojsko stanęło pod bronią a o god. lOej

z rana jenerał Langiewicz z całym orszakiem udał

się z kwatery swej do obozu i wśród okrzyków

radosnych żołnierzy, objechał pojedyncze oddziały,

poczem zwołano oficerów do koła. Jenerał Jezio

rański ogłosił im, że dyktaturę objął jenerał Langie

wicz, za porozumieniem się z Narodowym Rządem

tymczasowym. Następnie odczytał jenerał Jezio

rański manifest Dyktatora do Narodn. Okrzyk:

»Niech żyje Dyktator !u rozległ się po całym obo

zio kilkakrotnie; na co Dyktator zawołał: ,,Niech

żyje Polska!" Zapał i otucha wzmogła się w żoł

nierzu, który uwielbii swego jenerała, pod do

wództwem którego tyle razy świetnie potykał się

z nieprzyjacielem. Nowy Dyktator dziękował ser

decznie za oznaki przywiązania. Okrzyk: ,,Niech

żyje jenerał Jeziorański!" zakończył tę paroiętaą

uroczystość, poczem przy rozkazie dziennym do

wódzcy pojedynczych oddziałów odczytali swym

żołnierzom manifest Dyktatora.

Podczas całej tej uroczystości, wojsko prezento

wsło broń.

Naczelnik Jeziorański i pułkownik Waligórski,

zostali dziś rano mianowani przez Dyktatora je

nerałami.

Aby uczcić ten tak świetny dzień, Dyktator Na

czelny Wódz Lacgiewior, nwolnił, za wstawioniem

się jenerałów Jeziorańskiego i Waligórskiego oś u

osób skazanych na śmierć za przestępstwa politycz

ne, do których kapelan X. Kamiński w krótkich

słowach przemówił, objaśniwszy ioh, czemn za

wdzięczają swe uwolnienie; poczem ułaskawieni

złożyli przysięgę wierności i posłuszeństwa Wła

dzy Narodowej.

Wozoraj wieczorem ukarany został śmiercią przez

powieszenie włościanin ze wsi Czech, za pochwy

cenie rannego powstańoa i oddania go w ręce mo

skiewskie. Sąd i wyrok zapadł w Głównej Kwa

terze , poczem oddział wojska odprowadził go do

wsi rodzinnej Czech, gdzie zwołanej gromadzie

dowódzca oddziała odczytał wyrok i przy niej

tenże uskutecznił.

Warszawa 6 marca.

0 Od dwóch dni, organ moskiewski Dziennik

Powszechny dziwił nas swoją powściągliwością i

od dwóch dni wyschło dla niego źródło owycb

zwycięstw i pogoni; nie słyszeliśmy ani o jednym

rannym kozaku, choć dorożki i wozy z rannymi

moskalami przejeżdżające po nlicach Warszawy,

dają zbyt wymowny komentarz prawdomówności

organu moskiewskiego. Zdawało się że Dziennik

Powszechny spoczywał na lanrach owego kłamli

wego zwycięstwa pod Włoszczową, zktóreg »już

nawet sami moskala głośno się śmieją. Utrzy

mują oni, że pułk. Czeugeri był aatorem owego

fałszywego raportu i ma być pod sąd oddany za

wprowadzenie w błąd władzy. Niewierzymy temn,

bo wiemy że raporta moskiewskie tn są pisane;

a gdyby za wizystkie kłamstwa przez nie podane,

oddawano pod sąd, gdy kłamstwo jest za bardzo

jawne i niezręczne, to połowa pnłkowników i je

nerałów byłaby pod sądem.

Dziś jednak Dziennik Powszechny pnerwał swoje

poważne milczenie, a wiadomości które podaje,

starczą za ogłoszenie zwycięstwa powstańców.

Czemnby nikt wierzący w jakiś cień honoru Ro

syi nieuwierzył, to się dziś pełni. Moskale pro

wokują lndność wiejską, a prowokują ją jawnie

do społecznej rcwolucyi. Rozkazy Paszkiewiozow

skie i Mnchauowskie do chłopów, prowokacye które

przed parą laty takiego narobiły hałasu, dziś po

wtórzone są znowu, lecz daleko dalej idą i bez

wstydniej.

Ogłasza nam organ m oskiewski, że ,,włościanie

nasi, wierni monarsze", (którego nie znają), i przy

siędze (której nie wykonali), sprzyjając wojska",

(które ich morduje i rabuje), starają się pomagać

do przywrócenia spokoju (mordować i palić to przy

wracać spokój). Dla tego więc rząd W. Księcia

chcąc pomoc tę jasnemi przepisami określić,

stenowi: nte władze gminne powinny czuwać nad

,,w szelkiomi osobami w gminie przebywają*

ncemi, używając do tego pomocy stójek i

»stróżów gromadzkich, a wójci, sołtysi lub

,,radni obowiązani są wszelkie indywidua zbrojce,

nlnb do band burzycieli należące, jakoteż w szel

,kich włóczęgów niezwłocznie areszto

,w ać i z przybraniem w razie potrzeby

,stósownej ilości włościan, najbliłBzej wla

»d zy wojskowej odstawiać.*

Rząd moskiewski usiłuje WBzelkiemi sposobami

wciągnąć włcścian do spółki z wojskiem w mor

dach i pożogscb; lecz prócz kilkn miejsc, nie udaje

mu się to i niewierny jak uważać ową mniemaną

przyjaźń moskali z włościanami i nawzajem. W . ks.

Konstanty poczyna sobie z chłopami tak, jak lord

Palmerston z Cesarzem: wmawia pożądane dla sie

bie zamiary, żeby je tym sposobsm wywołać. Pal

merston nazwał cara Aleksandra, którego wojska

pastwią się nad Polską najokropniej, dobrodusznym

i łaskawym, chcąc go takim zrobić. Rząd W. ks.

Konstantego wm awia chłopkom naszym życzliwość

do Moskwy żeby ją wywołać, zachęcając ich pie

niędzmi i pozwoleniem rabunku do tej życzliwości.

Pomijając te »szlachetne" usiłowania rządu wy

wrócenia porządku spółeczuego tylekroć ponawiane

i tylekroć zawodzone, zastanówmy się nad osnową

owych jasnych przepisów.

Co jeBt najwidoczniejszem w tych jasny ob

przepisach, t) bezsilność rządn moskiew

skiego do przytłumienia powstania. Pod

formą stójek i stróżów gromadzkich, eheą zro

bić sprzymierzeńców z

włościan i największy

przywilej rządu moskiewskiego: pozbawienie wol

ności obywateli, oddtją w ręce nieoświeoonegu

kmiecia, licząc na to że jego ciemnota zrobi go na

rzędziem obcego despotyzmu. Bezpieozcńetwo osób

i własności byłoby na łasce mas nieoświeeonyob.

Rząd który się do takich środków ocieka, przy

znaje tylko niemoc swoją. Nie nowa to próba:

niemało jnż pięciornblówek rozrzucono pomiędzy

kmieci jako oenę bratobójatwa. Moskale z bagne

tem pędzą chłopów, żeby szli łapać powstańców.

Tymczasem w okolicach gdzie nie okłamywały go

zdradzieckie podszepty ajentów rosyjskich, lad o

cboczo spieszy do szeregów powstańczych i przy

ucza się dzielnie władać nową bronią. Ponieważ

Moskwa dotąd jnż na obszerną skalę szerzyła zbó

jecką propagandę między chłopami, a oficerowie

jawnie przyrzekali chłopom bezkarność za rabu

nek, —

dla czegóż tedy mamy to ogłoszenie w

Dzienniku teraz, gdy rzecz ta oddawna jest w wy

konaniu?

Ogłoszenie w Dzienniku wskazuje przedewszy

stkiem, że Moskwa pragnie zrobić system powsze

chny z tego, co dotąd pokątnie praktykowała.

Z drogiej strony pod niewinną formą czuwania

,n ad spokojnością i powagą prawa* (to szczyt

fJszu ibezwstydu!) chce przed Europą nkryó zbóje

ckie swoje zamiary — nawiasem zaś jest to po

gróżką przeciw wyższym klasom spółeczeństwa.

A wszystko to pokryte maską dbałości o spokoj

ność osób i własności! Mówiąc bez ogródek, mó

wiąc tak jak to rozumieją moskale, znaczy to ani

mniej ani więcej jak zamiar utworzenia gwardyi

rozboju i rabunku. Godnem jest uwagi, ie rząd

zaleca stróżom i otojkom gromadzkim czuwać nad

-W Bzelkiemi osobamiwgminie", nad ,naleiąoemi do

bund burzycieli",

nad ,wszelkiemi włóczęgami",

a pod te katrgorye rząd rosyjski wsysfkich w kraju

naszym podciąga, wyjąwszy rabusiów ubranych

w moskiewskie mundury? A tak bezpieczeństwo

wszystkich mieszkańców oddane jest w ręce wło

ścian przywodzonych przez sołtysów. Wiadomo zaś

dobrze kto są tutaj sołtysi, wykształceniem nieró

żuią się bynajmniej od reszty włościan, nie są wy

bierani przez gminę i nie wyobrażają nio innego

oprócz terorysmn i uciska moskiewskiego, są to

płatne kreatury moskiewskie wybierane z pomię

dzy chłopów, dla tego tylko, żeby icb tem pewniej

szpiegować i podszcznwać. I gdybyt jeszcze ci

mniemani restaoratorowie porządku zostawali pod

zwierzchnością władz cywilnych, mielibyśmy przy

najmniej jakąkolwiek rękojmię prawnośoi i spra

wiedliwości. Lecz rząd moskiewski oddaje ioh pod

lomendę władz wojskowych, oddaje ich na pomo

cników rabusiom Tomaszowa, Miecbowa iOjcowa.

Od niejakiego czasu najazd ijego służalcy prze

stali robić tajemnicę z tego, co cały świat wie

dział : że polityką Moskwy jest zbójecka propa

ganda między włościanami. Godne uwagi w tym

względzie są słowa marg. Wielopolskiego w Ra

dzie stanu wyrzeczone (N. 43 D»ien.Powsz. tr.b)

Przyznaje on tam wyraźnie, że ten Krusenstern,

który wysyłał szpiegów, żeby łudzić włościan da

rowizną cudzej własności, przed carem wstawiał

g ę za utrzymaniem pańszczyzny i przyznaje da

l,j, że Moskwa syzmatycznie szerzyła rozdrażnie

nie pozostawieniem kwestyi włościańskiej bez sta

nowczego załatwienia. Ten Barn system trwa do

tąd— a w dodatku rzucają włościanom nową pod

nietę do nadużyć, czyniąc ich moskiewskimi zbi

r. rni. Gdyby lud poszedł za tą nikczemną inicy

atywą, niebyłoby zbrodni, któraby dla niego była

niedostępną i bezkarną. Ponieważ wolno im are—

Część Literacko-Artystyczna.

POWSTANIE WPOLSCE.

Przez hr. Montalemberta czł. akademii francuzkiej.

Naro i w żałobie jest dziś narodem w krwi i pło

lieniach. Nasza to krew co się toczy, bo to krew

ratnia, krew ludu połączonego z nami węzłem ser

ecznym i świętym. Krew ta lejąc się potokiem,

zm acnia w obliczu Boga i historyi nierozerwany

)jusz z tem co Francya najwyżej ceni, a co Pol

ra najwymowniej wyobraża; to je st: z wiarą,

olnością, i miłością ojczyzny.

Polska p ow stała! Legiony rozpaczy wyruszyły

r pole, i nieustąpią, tylko pokonane, tylko po od

rawionym pogrzebie, który sumienie Europy ob

iąży nieznośną zgryzotą.

Co się dziś tam robi? Co jutro się stanie? —

rudno powiedzieć, trudno z pewnością odgadnąć,

»ecz to co jest, co z daleka dochodzi, wystarcza

,ż nadto.

Fakta mówią, stokroć wymowniej, niż najwy.

azistsze ludzkie słowo. Wiadomości m ogą być

przeczne i niezupełne; m ogą jurgieltn_icy_ moskiew

scy licznie w dziennikarstwie europejskiem rozsia

li, rozdymać lub upiększać biuletyny rosyjskie,

darmo! niezbita prawda zostanie; wybuch powstań

czy na d. 22 stycznia, z każdym dniem rośnie,

rozszerza się, i występuje groźniej niż się można

było spodziewać. Powstanie liczy tysiące ochotni

ków. Niema mężczyzny, niema kobiety, na całym

dawnej Polski *obszarze, obojętnie patrzących n a

tę walkę. Powstańcy rozsypani po wszystkich po

wiatach Królestwa, pod zasłouą lasów, bagien, j e

zior, przeciskają się już na Litwę. Pobici wszę

dzie, j ak głoszą buletyny rosyjskie, pojawiają się

znowu w innych miejscach nieupadając na duchu.

Rozpaczliwce ci postępują nietylko jak ua męż

nych przystało, ale j ak na ludzi uczciwych i przy

zwoitych. Odsyłają oni, dołączając grzeczną exku

z ę , przejęte listy żonie W. Księcia Konstantego,

gdy jenerałowie rosyjscy godni współzawodnicy

Pinellich i Fumelów, odpowiadają im mordem,

pożogą i rabunkiem.

Wolelibyśmy bez wątpienia, aby Polska mogła

była wytrwać na cierniowej wprawdzie, lecz po

wolnej a pewnej drodze, na którą weszła od dwóch

lat, na której całe tułactwo, i wszyscy jej n aj

przedniejsi obywatele pragnęli ją utrzymać; na

drodze, gdzie jej przodkował czcigodny Andrzej

Zamoyski u miejący do wysokości heroizmu p od

nieść p raktykę umiarkowania i legalności; na dro

dze na której Europa roztargniona i zdemoralizo

wana, musiałaby wpatrywać _się w nią z uwagą i

z coraz rosnaccm współczuciem.

w tem od

daleniu któż będzie śmiał sądzić jakie przyczyny

wywołały i usprawiedliwiły powstanie? Kto był,

jak zawsze, stroną zaczepną ? Kto z ziemi polskiej

wygnał Andrzeja Zamoyskiego, owego rozjemcę

słuchanego i poważanego przez ogół, aby mu tym

sposobem zapłacić za jego potężne i szlachetne

przyczynianie się za utrzymaniem pokoju i po

rządku? Łatwo temu wychwalać cierpliwość lub

roztropność kto się czuje zakrytym od złego; ła

two to pobudzać do ufności tych, z którymi niedzie

limy ani ich udręczeń, ani upokorzeń, ani p rze

śladowań ; łatwo nam nieczuć bólu serc codziennie

ranionych zatrutem żelazem, którego nieznamy ani

ostrza, ani jadu .

Zdaje mi się że mądra i przyzwoita oględność,

nakazywała p. Billault nieco zastanowić się wprzó

dy, zanimby wręcz oświadczył, j ak to uczynił

w Ciele prawodawczem, że »autonomia Polski nie

»równie więcej liczyć może na szlachetność i libe

,,ralizm cesarza rosyjskiego, niż na wybuch po

,,wstańczy, który mimo wszystkiego ściągnie tyl

,,ko nowe klęski na ten kraj nieszczęśliwy."

Niechże nas Pan Bóg broni, abyśmy nawet na

tem ograniczonem polu naszej mizernej publicy

styki, odważyli się wyrzucić słowo robiące nas

odpowiedzialnymi choćby za j ed n ą kroplę krwi

bezużytecznie przelanej. Ale zarówno broń nas Bo

że od potępiania lub osłabiania wiary w tych, co

krew swoją niosą w ofierze _na ołtarz ojczyzny i

nieśmiertelnej sprawiedliwości.

Jeżeli mamy wierzyć raportom urzędowym, te

dy wszyscy powstańcy stawieni przed sąd wojenny,

mieli przyznać się, że duchowieństwo było głó

wnym podżegaczem do tego ruchu. W podaniu

tem mało prawdopodobieństwa, za to są inne nie

zbite dowody.

Jak zawsze bywało, i teraz, wiara narodowa bę

dąca duszą Polski, uczucie katolickie nicstłumione

dotąd w szlachetnych sercach, w ywołały wybuch

tej nowej walki. Kościoły, j ak nam donoszą, wszę

dzie się napełniają młodzieżą idącą do powstania,

czyli dobrowolnemi ofiarami gotującemi się na

śmierć niechybną. Młódź przychodzi spowiadać

się, i spełniać ostatnią powinuość Chrześcianina

mającego stanąć przed tronem Boga.

Z żołnierską postawą, pełni życia, przystępują oni

do Sakramentu umierających, i opatrzeni ostatniem

pomazaniem odchodzą w lasy aby tam bić się i

ginąć. Podobnie jak pierwsi Wandejczycy rzucają

się na bagnety z kosami; a zbrojni w zwyczajne

kije, idą brać moskiewskie armaty. Podobnie jak

katolicy w wojnie trzydziestoletniej m ają za hasło

święte imię: Jezus i Marya! Niezatrzymuję się

dłużej nad tą pełną chwały solidarnością między

wiarą katolicką a patryotyzmem polskim, bo to

rzecz powszechnie uznana i niepodlegająca zaprze

czeniu. Dla tego też jednogłośna sympatya ka

tolików całego świata stała się nagrodą tej spra

wy. Zależy mi zresztą na tem, aby dowieść że ta

sympatya należała się Polsce, naw et wtedy, guy

by religia mniej namacalny miała udział w tym

ruchu. Mojem zdaniem nietylko sam kościoł może

być bezpośrednią1przyczyną, ażeby wierne jego

sługi zapalały się w imie wielkich interesów mo

ralności i ludzkości. Wystarcza tu sprawiedliwość,

wystarcza uczucie litości, uczciwości i honoru.

Kiedy lat temu czterdzieści, Grecy powstali, Cha

teaubriand nie pytał o ich prawowierność, ale na

szalę cisnął miecz swego słowa i urok jeniuszu,

przez co samej religii, którą kocha! i tak odwa

żnie bronił, oddał znamienitą usługę. Gdyby było

inaczej, gdyby katolicy niebyli w stanie wzruszać

się, tylko jak zwykle samoluby tem co ich wła

sny interes obchodzi, gdyby nieumieli oburzać się

tylko na osobiste obelgi — niepozostaloby nic i n

nego j a k wstydzić się ich małoduszności i ubole

wać nad tem nowem zwichnieniem pojęć zd_rowej

moralności, już i tak mocno między nami zwi

chnionej.

W spomniałem o G recji, lecz o Grecyi naszych

lat młodocianych, a nie o dzisiejszej, k tó ra pomi

mo świeżo odbytej rewolucyi, zasługuje zawsze

n a osobliwą uwagę, będąc kluczem do ogrom nej

sprawy na Wschodzie. Twierdzimy zatem, robiąc

zaszczytny wyjątek dla Polski, że powstanie jej

uiejest szaloną emeutą, jak ta co przed półrokiem

zrobiła się w Atenach, lub w Paryżu przed piętna

stą laty, w której zwycięzcy znaleźli się więcej

zakłopotani niż dumni z łatwego zwycięztwa.

Nie jest to również spisek uknuty w cieniu i

rachujący na zyski z krwawych zapasów, jak ów,

co wywołał wojnę w Lombardyi i rewolucyę we

Włoszech; polskie powstanie to wybuch nagły,

jednomyślny, prawowity i wywołany — tak jest,

wywołany przez najgwałtowniejszy zamach, nie

widziany jeszcze w epoce naszej, tak obfitej w wi

dowiska tego rodzaju. Pobór rekruta stał się

czyną. wybuchu; pobór wykonywany nie podług

przepisów słusznych i formalnych, ale z tym zi

kim, podstępem jak i cechuje porywanie murzyn w

na pobrzeżu Gwiuei; pobór, który, jak mówi taj

na mstrukcva ministra spraw wewnętrznych, a pu-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu