Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 626 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 8

Kraków, Sobota 11 Stycznia 1902.

Rocznik LT.

CZAS

i Wydani« wieczorne).

§araków 11 stycznia.

Miłostki nawet wielkich ludzi nie są

prawidłowo tematem do politycznych arty

kułów dziennikarskich — a p. W olf nie

jest nawet wielkim człowiekiem, lecz, jak

się codziennie jawniej okazuje, bardzo

niskiej kategoryi mauvais sujet pod w z glę

dem politycznym i osobistym. W miłostkach

jego, prócz wielu innych nieprawidłowo

ści, zachodzi wszakże ta jeszcze, że sta

nowią wyłączną niemal platformę wy

borczą w dwóch poczciwych miasteczkach

niemieckich w Czechach. Stąd temat ten

z kroniki lub fejletonu przechodzi do ar

tykułu wstępnego, chociaż najlepiej kw a

lifikow ałby Bię do rubryki spraw sądo

wych.

Studyując z duia na dzień bogatą chro

nique scandaleuse romansu p. Wolfa z nie

szc zęśliwą panią Seidl, można było istotnie

zapomnieć, że pierwsze i naczelne ha

sło bojowe stronnictwa, które p. W olf

dopiero iBtotnie stworzył, brzmi: durch

Reinheit zur Einheit! (przez czystość do

jedn ości!). Można było zapomnieć, jaką

olbrzymią ilość moralnego oburzenia na

grzechy innych ludzi zużytkowywała co

dziennie Ostdeutsche Rundschau, a co dwa

tygodnie Unverfalschte deutsche Worte! -

I nie była to zw ykła ,,moralność" rady

kalnych partyj, zw ykłe polowanie na

korupcyę, j ako popłatny środek agitacyj

ny — ta ,,moralność" Wszeehniemców na

leży do historyozoficznych niejako skład ni

ków ich programu. Je st ona bowiem w y

nikiem filozoficznego postulatu: powrotu

do germańskiej natury, w ydzieleniem jej

późniejszych historycznych ,,naleciałości"

Wszechnieracy obecni, różni w tem od

swych poprzedników z drugiego i trzeciego

dziesięciolecia ubiegłego wieku, twierdzą

bowiem, ż e czysta, prosta, silna natura pan

germ ańska została spaczoną przez żydow -

sko-chrześciańsko-grecko-rzymskie przymie

szki. One to obróciły w niwecz piękny ger

mański kult przyrody, zm iękczyły hart i

sfałszow ały germ ańskiego ducha. Stąd, jako

pozytywne postulaty: kult Wotana, ,,nad

ludzkie" grubiaństwo i odrzucenie wszystkie

go, co trąci chrześciańsko - romańską kul

turą, to znaczy mniej więcej odrzucenie

całej kultury. T o dopiero może przywrócić

jed ność ducha niemieckiego! Rozumiemy

już więc, co znaczy owa czystość i owa

jedność i co znaczy: przez czystość do

jedności!

Oczywiście czystość nie jest tutaj zupeł

nie równoznaczna z jej biblijnem (o hor

ror!) pojęciem, ale i w tem pojęciu gra

w ielką rolę w programie, gdyż Wszech

niemcy, ignorując Biblię, wierzą, że zmy

słow ość jest naleciałością ,,grecko - romań

ską" . Cała ta ewangelia jest jednym z naj

dzikszych i najbardziej niedorzecznych pło

dów ludzkiej fantazyi, z czego jednak wcale

nie w ynika, żeby była pozbawioną wielkiej

mocy przyciągającej, zwłaszcza wobec mło

dzieży. P ociąga naprzód, jak każdy ,,po

wrót do natury", lub choćby tylko w da

eką przeszłość — dalej grubiaństwo jest

)ardzo wygodnym i łatwym na codzieó su

rogatem prawdziwego hartu ducha — a od

rzucenie całej wewnętrznej kultury otwiera

studentowi niemieckiemu tak bajeczne hory

zonty ,,w olności nieuczeuia się", napawa

go tak Bnaukowo-narodową" wzgardą dla

wszelkich możliwych dyscyplin, poczynając

od obcego wtrętu prawa rzymskiego — że

trudno się dziwić sukcesowi pp. Schone*

rera i Wo]fa wśród młodzieży, zwłaszcza,

że ci narodowi bohaterowie są świecącym

daleko przykładem, jak wysoko dojść mo

żna, nie ucząc się niczego! Nie da się też

zaprzeczyć, że mimo historycznej niedo

rzeczności swojej, program ,,filozoficzny"

Wszeehniemców apeluje w głównych pun

ktach nie do materyalistycznych instynktów,

lecz do idealizmu młodzieży; zaw sze naj

pewniejsza droga do jej serc.

Ale w łaśnie na tem głębszem tle progra

mowej ideologii wszechniemieckiej, z której

dopiero drugorzędnie w ypływają ściśle po

lityczne aspiracye partyi w Austryi, jest

sprawa p. Wolfa prawdziwą dla partyi ka

tastrofą. Nie mówimy o ośmieszeniu się

tego bohatera moralności, nie mówimy o

rozbiciu się stronnictwa, ale o podkopaniu

najgłębszych podstaw programu ruchu ca

łego. Prawda, nie je st to pierwszy w par

tyi wypadek. Ale ani słynne dochody ka

mieniczne p. Schoenerera, ani majówki p.

Herzoga, nie odsłon iły tak strasznej morał

insanity, jaka obecna sprawa p. Wolfa, i to

morał insanity nietylko tego germańskiego

,,młodego boga", ale szerokich w arstw stron

nictwa. Jeśli p. Wolf mógł wydrukować

w swoim organie list; matki pani Seidl

w głębokiem przekonaniu, że ten list go

oczyszcza; jeśli sama ta matka, kończy

m it treudeutschem Heiłgruss pismo, w któ

rem przed calem światem odsłania hańbę

córki, dodając, że to przecież nikogo nie

obchodzi; jeśli z tej okazy i narodowo-nie

miecki Kyffhauser zupełnie w duchu moral

ności pani Tschan, formułuje obowiązki

germ ańskich dziewic i kobiet wobec pana

Wolfa — to otwiera się przed nami ta

ka otchłań błota, podłości i tego, na co

w polskim języku nie ma odpowiednio

silnego w yrażenia, a co Germani nazy

wają Gemeinheit, że mimo największego

sceptycyzmu musi się uwierzyć w jakąś

reakcyę w łonie samej wszechniemieckiej

społeczności.

W reakcyę może nie natychmiast wido

czną na zewnątrz: p. W olf może bardzo

łatwo zdobyć napowrót swój mdndat tru

tnowski, może nawet zyskać przeważną wię

kszość głosów — ale -idealizm" jego pro

gramu musi stracić na ,-iile atrakcyjnej —

zw łaszcza wobec młodzieży. Młodzież może

długo czcić fałszywyęk bogów, może do

czasu uwielbiać pustych, a głośnych głup

ców, może łatwiej niżeli starsi upajać się

ideologią haseł, nie umiejąc rozróżnić tego,

co w nich tkwi grubego, egoistycznego ma

teryalizmu. A le iść za człowiekiem, który,

broniąc się, okazał się ein gemeiner Ker!,

który przez dwa miesiące łgał, jak żak,

schwytany na gorącym uczynku, i zapomi

nając o językow ym puryzmie, rzucał nie

szczęśliw ej kobiecie w twarz Bpsychopa

tyę", nhisteryę" nhalucynacyę" , a w końcu

w ydrukował list jej matki, stwierdzający

speciem facti — młodzież , któraby do tego

była zdolna, rzucałaby straszne światło na

przyszłość niem ieckiego narodu w A ustryi!

Nie możemy w to uwierzyć!

A wówczas i moralna wartość noczyszcza

nia" niemieckiej kultury z chrześciańsko

greck o rzymskich nnaleciałości" stauie się

jasn ą na przykładzie p. Wolfa. Okaże się,

że taka oczyszczana moralność polega głó

wnie ua tem, aby do grzechów obcej kul

tury dodawać rodzimą, z lasu teutoburskie

go wyniesioną bezwzględność i brutalność.

Korespondencya ,,Czasu"

Warszaw a 8 stycznia.

( **) Pisma rosyjskie nie przykładają żadnej

szczególniejszej wag,i do aw ^c h korespondencji

z Warszawy. K orespondencji te pisze, kto chce,

i jak chce. Należy się jednak, z naszej strony

większa uwaga, niż innym, korespondencjom No

wego wremia, naprzód, że pismo to ma znaczny

i poważny wpływ, a"pbtdhr, "ie o sprawach n a

szych informowane jest systematycznie od pew

nego szeregn lat, i przez korespondenta, któremn

nie można odmówić znajomości miejscowych sto

sunków. P. Aleksiejewowi brak jest jednej tylko

rzeczy — aby korespondencye jego przynosiły

ten całkowity pożytek, jaki w dzisiejszych, choć

niepomyślnych dla polsko rosyjskich stosnnków

czasach, przynosić jednakby mogły: mianowicie

dostatecznej dozy dobrej woli.

—

Pnblieyśoi w ar

szawscy wiedzą dobrze, iż p. Aieksiejew nie

zawsze jest dość przekenaiy o tem, co pisze;

dla tego też tak rzadko zadają sobie trąd pro

stowania go lab odpowiadania mn, nawet wte

dy, kiedyby to, przy istniejącej cenzorze uczynić

było można.

Oto naprzykład w dwóch ostatnich swoich ko

respondencjach, coup n r coup, p. Altksieje

ciska oskarżenie, że nie tłomaczymy dość chętuie

dzieł rosyjskiej literatury, a dalej czyni odkrycie,

że w Zakopanem istnieje ni mniej ni więcej tyl

ko... Rząd Narodowy, w którym Polaoy gali*

cyjaoy d ają rozkazy i wskazówki Polakom z pod

rosyjskiego berła. Co do mnie, więcej mam za

złe p. Aleksiejewowi pierwsze oskarżenie, aniżeli

dragą tantazyę. F a nta zja ta mogła się opierać na

nieudanych domysłach, na błędnych informacjach

(p. Aieksiejew cytnje nawet jakiegoś franonskiego

reportera), n a nieznajomości stosunków, jakie łączą

Polaków z trzech państw. W tem wssystkiem mo

gła być — mniejsza o to, te naiwna — szczerość.

Ale czy p. Aieksiejew mógł być w zgodzie ze

awojem sumieniem, gdy zarzucał nam niechęć do

literatury rosyjskiej? Ciy nia pojmuje on, że ta

niechęć jest wytworem systemu rusyłikaoyjnego,

panującego w szkołach? Czy nie wie on, że

w pismach galicyjskich, to je s t tam, gdzie ów

system nie sięga, tłómaczy się wszystko, co łite*

ratura rosyjska posiada wartościowego? - W pra

wdzie mógłbym ta nżyć jednego z tych argume n

tów, których charakter tak srogim jest rosyj

skim publicystom i odrzec p. Aleksiejewowi: ,Tló

maczyó? Dla kogo?! Przeeiet wszyscy, co umieją

czytać a nas, znają język rosyjski. Oni czytają

arcydzieła rosyjskiej literatnry w oryginale." Al*

nie powiem tego — bo iak nie jest. Po za ma

Intką g ars tk ą znawców literatnry rosyjskiej, nikt

n nas nie czyta dzieł rosyjskich — a to dlatego,

te z nich nczyniono narzędzie uciska, ta k samo,

jak nczyniono narzędzie polityczne z praw osła

wnego kościoła, a i e wszystkiego wególe, co było

wyższem i ideałnem w *uszy i cywilizacyi rosyj

skiej. Po całej młodości, nad którą wisiał język

narodn pobratymczego, jako zmora i groźba, cóż

dziwnego, że człowiek ma go dosyć na resztę ży

cia — wraz z arcydziełami jego literatnry.

P. Aieksiejew, który żyje między nami, wie

o tem przecież dobrz«. Po za tem, gdyby p. Ale

ksiejew miał jakie stosnnki z cenznrą, przeko

nałby się, te , mimo to wszystko, co wyżej po

wiedziałem, istniały próby, przez różne pisma róż

oymi czasami czynione, dania polskim czytelni

kom tlómaczeń z rosyjskiego. Ale cenzora je

udaremniała. Oczywiście, brano do tłómaczenia te

rzeczy, w których rosyjska literatora jest wprost

wielką, a więc beletrystykę z publicystycznym cha

rakterem. Padało te zawsze ofiarą czerwonego atra

mentn. Jednak trndao wymagać od redaktorów

pism polskich, aby daw ali tłómaezenie Dzierżą

wina. P. Aieksiejew nieraz się skarży na odoso

bnienie żywiołów polskiego i rosyjskiego w na

szym krajn. Niech się jednak uderzy w piersi

powie, czy on dla otrzymania tego odosobnienia

zgoła nie nie nczynił?

Wiedeń 10 stycznia.

(= ) Cała niemal prasa w cesarstwie niemie

ckiem widzi w głowach br. Bttlowa, i e ,,trójprzy

mierze nie jest jnż absolntną koniecznością", o

znakę, że coś się w tem trójprzymierza zepsało

lnb psnje. Jedynie N. fr. Proste nw aia ten zwrot

mowy za aic nie znaczący i wierna swojej sta

rej zasadzie , nie komentuje faktów, *lo je prze

krę ca i śmiało przypuszcza szturm do logiki czy

telników.

Jak śmiałym jest ten sztorm, wynika ebociażby

z zestawienia tego, co o trójprzymierza pisze

N. fr. Presse w lecie po ogłoszenia projektu ta

ryfy celnej niemieckiej, z tem, co pisze dzisiaj.

Dziś twierdzi N. fr. Presse, że trójprzymierze tak

jest silaem, iż nie naruszyć go nie zdołe. ,U siło

wano niejednokrotnie — czytamy w dzisiejszym

artykule — skonstruować sitaczuy związek po

między taryfą celną i traktatami handlowymi, a

odnowieniem trójprzymierza, c hciaio polityczny

stosunek uczynić zawisłym od utosunkn handlowo*

politycznego, albo też od traktowania innych

spraw w państwach do trójprzymierza należących*.

Czytelnik dowiaduje się ze zgrozą, i e ,,usiłowa

no" i ,chciano" — i ogląda się za owym zbro

dniarzem, który chciał i usiłował, nie przypusz

csająe oczywiście, ż* tym zbrodniarzem była —

sama N. fr. Presst\

Wkrótce po ogłoszeniu przez aztndgardzki Beo

’)achter projektu niemieckiej taryfy celnej, N. fr.

Presse pierwsza zatrąbiła na alarm i nznała, te

taryfa celna zachwiała trójprzymierze. W odpo

wiedzi na teu artyknł pisał Ctas w numerze

z dnia 3 sierpnia z. r. między innemi:

,J akk olwiek byliśmy pierwszymi, którzy zwró

cili nwagę na niebezpieczeństwo niemieckiej ta

tyfy celnej, jakkolwiek podnieśliśmy głos prze

strogi w chwili, kiedy pra sa niemiecka w Austryi

na wyścigi starała aię tuszować niedyskrecje

sztudgardzkiego Beobachtera — to przecie chę

tnie i z przyjemnością ustępujsmy tej prasie pierw

szeństw a w jednym punkcie, mianowicie w kw e

styi oddziałania niemieckiego, a właściwie pra

skiego projektn na międzynarodowy stosunek po

lityczny pomiędzy Anstio-Węrami a Niemcami.—

Głosy prasy iiberaluej wiedeńskiej i prow incjo

nalnej w tym wtględzie zbierać trzeba starannie

jako środki dowodowe , d la wiecznej pamięci",

dla pamięoi faktu, że nie czsskie, nie polskie, ni*

,klerykalDe", lecz patentowane ,narodewe* orga

na niemieckie w Austryi widzą w projekcie hr.

Btllowa niebezpieczeństwo dla trójprzymierza".

To, co ndla wiecznej rzeczy pamięci" zapisali

śmy w sierpniu, dziś już *kazało aię potrzebnom,

bo konsekwencja liboralaego organu nie prze

trwała nawet łagodnej simy. Co więcej: jeszcze

w artyknle noworocznym, a więe przed niespełna

czternasta dniami, stwierdziła N. fr. Presse , te

,wiązania trójprzymierza z lekka trzeszczą", a

dziś, kiedy hr. BBlow innemi słowy to samo

stwierdza, przysięga na wszystkie liberalae świę

tości, ie trójprzymierze jest opoką, o której tw ar

dość rozbiją się wszelkie zaknsy.

Jako pendent do artyknłn Neut fr. Press%

zanotować warto, eo o trójprzymierza pisz* a g r a r

na Deutsche Tagesseitung. Ustęp o trójprzymierze

nważa organ agraryaszów za ,główny atut* w mo

wie kanclerza. , D la nas — pisze — trójprzymie

rze nie jest jnż absolntną koniectnością, ani na

wet najskuteczniejszą gwaraneyą pokoju; co naj

wyżej je s t ono wzmocnieniem tej gw araucyi. Nad

tem niechaj zantanowią się mężowie, którzy kie

reją polityką austryacką, skoro ttają wobec kwe

styi, czy mogą panom Polakom pozwolić na zer

wanie trójprzymiersa. O tem niaehaj pomyślą po

litycy włoscy, którzy sądzą, że Niemcy przedłu

żenie trójprzymierza okupić zecbcą koncesyami

ekonomicznemu. Nie my, ale tamci mają najwię

ksze korzyści, jeśli więc wogóle *płacić je trzeba

jakąś ceną, to nie my zapłacić ją mamy, al* nasi

sojnsznicy."

Co prawda, na Neus fr. Presse działają zbyt

silnie z jedaej strony gorąca miłość kn Węgrom

i komenda węgierskiej masoneryi, z drogiej, w tym

w ypadku, nienawiść do Polaków, a więe gniew,

że krzywda, wyrządzona Polakom, odbiła się tak

głośnem echsm w Europie, iż ewentualni* wy—

Z BERLINA.

«:-(Ko

Jeden z feljetonistów francuskich nazwał cesa

rza Wilhelma II ,najbardziej interesującym mo

narchą współczesnym."

Określenie trochę bezce

remonialne, tkwi w niem wszakże niewątpliwie

dnżo prawdy. Żywość i wszechstronność nmysłu

c esa rza niemieckiego bndzą podziw. Pragnie być

w ielkim mechanikiem ,z Bożej łaski", któremu

żadne kółko mechanizmu społecznego nie jest

obce. Wyrobił sobie osobiste i stanowcze zdanie,

w jakim kiernnkn i z jaką szybkością każde

kółko obracać się winno. Jednego dnia wyjaśnia

oficerom marynarki najzawilsze tajemnice pancer

ników i krzyżowców; drogiego, wobec oficerów

armii lądowej rozwiąznje skomplikowane zaga

dnie nia strategii. O celach i zadaniach ekonomii

politycznej i społecznej poncza przedstawicieli

przemysłu i bandln. Niemniej chce być ducho

w ym Kierownikiem narodn niemieckiego w dzie

dzinie badań nankowych, piśmiennictwa i sztuki.

Z jego inicyatywy powstała w Thiergartenie

jedyna w swoim rodzajn w świecie całym ,a leja

zwycięstw". Cesarz Wilhelm II jest zdecydowa

nym przeciwnikiem hasła: sztuka dla sztuki. —

Wedłng jego pojęć, sztnka winna być dydakty

czną i nmoralniającą. Winna podnesić obywatel

skie i wiernopoddańcze uczucia Niemców. Celem

,alei zwycięstw" jest przedstawienie w sposób

poglądowy — żeby nie powiedzieć freblowski —

dziejów dynastyi Hohenzollernów. Z dwn stron

nlicy, której wylot zamyka słynny pomnik brzy

doty: ,kolnmna zwycięstwa", stanęło trzydzieści

dwie marmurowe nisze. Z każdej z nich spoglą

da dumnie wielki, marmnrowy posąg jednego

z panujących. W każdej z nich, z tyła za posą

/ giem, mieszczą się popiersia dwóch mężów, któ

rzy danemu monarsze najświetniejsze nsłngi od

dali.

Na tle zielonej gęstwy parka ów d}agi koro

wód jednostajnych w pomyśle pomników czyni

wrażenie smutne, prawie cmentarne. Cesarz Wil

helm jest innego zdania. Podczas bankieta, jaki

w ypraw ił dla rzeźbiarzy, którzy w ciągu siedmiu

lat pracowali nad uskutecznieniem jego plann,

powiedział: -

,W rażenie, jakie na cudzoziem

cach wywiera ,a leja zwycięstw", jest olśniewa

jące " . Cudzoziemcy, których opinię słyszał cesarz

niemiecki, byli uprzejmymi dw orakami. Inni, mo

że więcej godni wiary, w prost odmienne wyrażali

zdanie. Piotr Loti nazwał ,a leję zwycięstw" bar

barzyńską... Pewien dziennikars francuski radził

Niemcom sprzedać całą kolekcję marmurów z ,alei

zwycięstw Barnumowi, który za tego rodzaju

,okazy" dobrze płaci... Żaden z poważnych kry

tyków niemieckich nie ośmieliłby się przyznać

wyższej wartości a rtysty cer ej tej nliey pomników.

Są między nimi zupełn-e dobre; nawet w najlep

szych artyści musieli czuć się skrępowanymi na

rznconą im, akademicką formą. Ogromna wię

kszość odznacza się tą szarą, rozpaczną banalno

ścią, która jest właściwością nie sztnki, lecz zwy

kłego rzemioała.

O ,alei zwycięstw" świat artystyczny wyrobił

sobie w Niemczech i za granicą oddawna już

opinię. Stąd fakt inaugnracyi ostatniej niszy małe

nczynił wrażenie. Nierównie większe wywarła

mowa, j ak ą wygłosił cesarz Wilhelm »przy trze

ciem danin" wspomnianego jeż bankieta. Była

to mowa programowa. Dotychczas estetyczne dog

maty cesarza Wilhelma objawiały się w czy

nach — gdy np. odmawiał przyznania nagrody

Szyllera Hanptmannow i, kiedy, w brew cpinii rze

czoznawców, oddawał hołd portretom pani Par

laghy, lnb gdy zmieniał przedstawiony mn do za

twierdzenia plan fontanny. Teraz nastąpiło wy

znanie wiary.

Rozgłośną dziś w całym świec:e mowę mo

żnaby podzielić na dwie główne części. W pierw

szej monarcha apoteoznje rzeźbę berlińską, twier

dząc, iż stanęła na wysokości, jakiej nie dosięgła

naw et rzeźba Odrodzenia. W drogiej części —

daje syntezę sw yeh pojęć o sztnce. Wiecznym,

niewzruszonym kanonem sztoki jest potrójne pra

w o: piękna, estetyki i harmonii. Tylko klasycz

na sztnka starogrecka czyniła zadość całkowicie

tym bezwzględnym warunkom. I dlatego artyści

niemieccy w dziełach Greków winni sznkać wzo

rów. Sztnka nowoczesna, modernistyczna ,zeszła

do rynsztoka," Kapłanami wielkich ideałów w o

becnej dobie powszechnego upadku zostali jedy

nie Niemcy. A zakończenie brzmiało: ,Sztuka,

która nie stosnje się do określonych przezemnie

warunków, aie jeat sztuką.*

Apoteozowanie rzeźby berlińskisj zaszczytnie

świadczy o patryotyzmie monarchy niemieckiego.

Niestety, nawet Mnther nie odważyłby się na ró

wnie śmiałe twierdzenie. Cały świat wie o olbrzy

miej wyższości współczesnej rzeźby francuskiej

nad wszelką inną — tej rzeźby, która wydała

Carpeaui, Barye, Rodin’a i tyle, tylu innycb. Naj

ciekawszej», ie naw et teu niemiecki rzeźbiarz,

którego cesarz Wilhelm II za największą chlubę

sztuki germańskiej aw aża i troskliwą przyjaźiią

otacza — Begas — przyznał się niedawno pu

blicznie, iż naród niemiecki nie rozumie i nie od

czuwa rzeźby, i że en, Begas, swe zdolności za

wdzięcza w yłącm ie pochodzeniu hiszpańskiemu...

Skojarzenie sztnki odrodzenia z? staro-helleń

ską również nie jest szczęśliwem. Przepaść, jaka

dzieli Prsxite lesa od realizmu Donatella nie mniej

szą jest, jak różnica między akademickiemi figu

rami ,Alei zwycięstw" a słynnym ,Balzac’iem"

Rodina.

Sam zaś Begas, nlnbieniec cesarski,

nie na klasycznych kształcił się wzorach, lecz ja

wnym jest epigonem barokn...

Gorzej z samym programem. Już Winckelman

powiedział, że ,kto w sztnce w ciąż idzie za in

nymi, ten nigdy naprzód się nie wysunie.*

—

A przed nim Szyller: -

,Tylko bezmoc opiera

się na regułach; siła na - powodzenia". Sztuka,

któraby przestała czerpać natchnienie z życia,

stałaby się martwą i bezduszną. Talent artysty

objawia się w twórezości samodzielnej, nie zaś

w naśladowaniu choćby najlepszych wzorów. L e

piej zaś nie mówić o tej opinii, jaką cały świat

cywilizowany wyrobił sobie o idealizmie współ

czesnych Niemców — o tym dziwnym idealizmie

który siłę ponad prawo staw ia... Podziwiać raczej

należy, iż monarcha, obdarzony umysłem ruchli

wym i bystrym, podlega złudzeniom, graniczącym

z nieświadomością i zamyka się w skorupie prze

sądów, niegodnych brzask a nowego stulecia. Nie

dawno pewien miesięcznik niemiecki, oceniając

dobre chęci cesarza Wilhelma wobec sztnki, wy

rsż ał ubolewanie, że j eg) otoczenie artystyczne

składa się wyłącznie ze słnżalczej kamary lii, schle

biającej każdemu słowa pana — że w tem oto

czeniu nie znajdzie się jeden śmiały człowiek, od

ważnie mówiący prawdę. Z jednej strony, prze

ciwko każdemn wkroczenia cesarza w dziedzinę

sztnki odzywają się jaskrawe, gwałtowne i często

nietaktow ne wystąpienia szerokiego ogóle a rty

stycznego; z drogiej — brzmi nieliczny, ale krzy

kliwy ehór zachwyconych dworaków. Protestów

cesarz nie słyszy - lab gdy je słyszy, formą swą

potęgują w nim jeszcze niechęć. Uwielbienia n aj

bliższych popycha go coraz dalej w labirynt bi

zantynizmn.

Tak więc współczesna sztnka niemieeka, szu

kają ca nowych dróg i nowych źródeł twórczości,

została przez monarchę niemieckiego potęoioną.

Interesnją?em jest zestawienie, że sto dwadzieścia

lat tema w Berlinie, z ust jednego ze sławnych

przodków cesarza Wilhelma II, odezwał się po

dobny głos o ówoezesnej literaturze niemieckiej.

Pismo Fryderyka Wielkiego, p. t .: De la littera

ture allemande wywołało w 1780 r. niemniejszą

wrzawę, ja k obecnie przemówienie jego potomka.

Krói praski ogłosił wtedy świata, że Niemcy nie

posiadają wcale piśmiennictwa, że nie posiadają

naw et języka, w którym możaaby tworzyć dziele

jakiej takiej wartości A pisał te słowa monar

cha, za panow ania którego żyli i tworzyli Les

sing, Klop8tock, Kleist, K ant, W ieland, Leibnitz,

Layater, Goethe, Schiller... Dla jednego tylko, pi

sarza okazywał Fryderyk W. łaskawość — dla

Gellerta. Dzisiejsze pokolenie niemieckie ledwie

pamięta to nazwisko. I kiedy Krzysztof Muller

ofiarował królowi-filozófowi, protektorowi Woltera,

,Zbiór poezyj niemieckich z 14 do 16 stulecia",

pradziad Wilhelma II wyraził się, iż ,,utwory te

nie są wa rte szczypty prochn" i że nie zcierpiał

by ich w swojej bibliotece. Cóż to były za elu

kubracye? ,,Tristan i Izolda", oraz Bpieśń o Ni

belungach"...

**h

Brak zrozumienia, jaki okazał Fryderyk W.

wobec literatnry swego narodn, nie powstrzy

mał jej świetnego rozwoju. Trndno przypu

szczać, aby niechęć, jaką objawia cesarz Wil

hrlm II wobec nowych prądów, unrtnjących s ztu

kę niemiecką, powstrzymał jej ewolncyjoy postęp.

Zresztą szczery i twórczy artysta rzedke szakal

i jeszcze rzadzisj znajdował poparcie monarehów.

Byron powiedział, iż w błiskeśei tronu gaśnie

natehoienie artysty. Maksymilian Hardon do słów

tych dodaje, l a promieaie łaski dwerskiej ujemnie

zazwyczaj działają na delikatne ziarenka talen

tów .

0 Wildenbrocbn, nadw ornym dra maturga W il

helma I I, przyszłość mało będzie miała de mó

wienia. H auptmanna, mimo, iż należy do tycb,

którzy ,d o rynsztoka schodzą*, w dziejach pi

śmiennictwa niemieckiego pierwszorzędne zajmie

stanowisko. Lecz do wieńca sławy, jaki zasłuże

ni* tobie zdobył, najnowsza jego sztnka , Czer

wony kogut, nowych wawrzynów nie wplecie.

—

Byłażby chybioną ? Nie, tego rzec nie można. Nie

przynosi w szakże nio nowego, ani w treści, ani

w pomyśle. A dawna sława Hanptmanna obo

w iązuje. ..

Czerwony kogut jest dalszym ciągiem Futra

bobrowego. ,K om edya złodziejska" zamieai* się

w dramat podpalaczów. Główna bohaterka Futra

bobrowego, Wolffowa, ten niezrównany typ nowe

go zaniku poczuć moralnych, straciła między je

dną a drogą sztnką pierwszego swsgo męża,

szyfra rzecznego, i wyszła powtórnie za mąż za

Fielitza, majstra szewskiego, który w eh wiłach

wolnych od rzemiosła, nie próżaema dyletautyz

mowi gwoli, lecz dla zyska, pełni obowiązki po

licyjnego szpiega. Młodsza siostra poślabiła cie

ślę Scbmarowskiego, niepoprawnego pijaka.

—

Starsza zachowała stzn panieński, co ją wszakże

od macie rzyństwa nie uwolniło.

—

Przedstaw iciel

władzy, von Wehrhahn — świetna postać junkra,

walczącego nw obronie ołtarza i tronu" — po

starzał się nieco, lecz zasad i obyczajów nie

zmienił.

1 z tej dnazsej, zepsutej atmosfery życia wio

ski, położonej ,gdzieś pod Berlinem*, Hanptmaun

wykroił pewną, lecz okrutną ręką ,,kawał życia*.

Fielitzowa pragnęłaby zamienić stare domostwo

ca nowe. Potrzeba do tego dnżo pieniędzy. Kto

ich dostarczy? Towarzystwo asekuracyjne. Tro

chę ,,nieostrożności" i ,,czerwony kogut" zacznie

trzepotać płomiennemi skrzydły po dachu. O po

,.U

. « « wychodzi 3wda^

* wyjątkiem po niedzieli i *wiąuoh uroczystych dr.-, rany d z ik i e ,

K°1Z- * raE0 5 0 8°dŁ 6 "ie«*orem.

’

n a Lwowl* , , C m jest de ubycia w biiracb dziaulk lw A. l!aiswsMsfs, l . SofcsłewikiMe,

U Bsehstab».

PnBSBtnta wyn«si:

W Krakowie w miejsca

\:::-,::w.

gSs !§SiS-?"

.ta

r»SrSlCio,kS.^ćrrtT^i

14k”"n 5k».»ta,.

innych państw, należących do związku pocztowego . . .

64 koroa

16korca i6kor. -

Osobnaprenumerata na wydanieporanne wynosi miesięczni* z przesyłka pocztowa 1 kerun«

*» nnl., w miejscu zodniesieniemdodomu1 korona.

Oddzielny Mr wydam* porannego w Xrakowie po 4 hal., a wiedzom, po 80 hal.; * przesyłka pocztowa 24 hal

i»ra»tuneratA przyjmuje siętylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

Listy z płe

ua-aziai i p r z e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (mseraty) uprasza się nadsyłać franco do

ń(Sminwtraeyi Czasu w K rak owie .

Reklam acje tueopieczetowane nio podlegają opłaoie pooutowej

U utów Miej Tankowanych me przyjm!y« się.

Sfkopismów nadsyłanych nic zwraca się

Prenumeratę przyjm uję: Administraeya Utasu w K rakowie i urzędy pocztowe.

H lejse o w « p r e n u m e r a tę księgarnia 8.A. Krzyżanowskiego, handle: 8Ł Karlińskiego wSukiennieaeh

H. Kretschmera Bynek, 10, Biuro dzienników Hopoasa I 8alomonowej, Główna tr afika , w Rynku głównym!

O głosz en ia przyjmie się u opłatą od wiersza petitem u pierwszy raz 80 "haL, u każdy zastępu

po 10 hal.; układ tabelaryczny, eyfrowy, skomplikowany, pierwszy r ai po 40 hal., na stępny po TO biri.

N a d e s ła n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowy« 60 halerzy za każdy raz.

Ogłoszenia 1prenumerat« przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Flokza, A.Olszew

skiego, 8t Sokołowskiego, A. Hollendra, K.Bg hstaha; w Jarosław iu Binro dziensików; w N ow ym

M ęczn H. Bachner; w P r z e m y ś lu A. Jnszyóski księgarnia kolej., D. Heszeies księgarnia Ringiem

w Rzeszowie M.Welntraub; w Stanisławowie Jasielski i łłp.: w Tarnowie M.Rookaoh’

w Tarnopola G. Halłozer; w Paryża wyłączniep. Adam rue de Varenne 88, (prenumerato p W*

Bączkowski Courbeyol pod Paryżem rue de Chemin de fer 44): w W ie d n i u H»ąwnstein A Yoglei

(także w Hamburgu, Frankfurcie a. H, Berlinie, Lipsku, Bazylei 1 Wrooławiu), A. Oppelik R Hossę

(także w Berlinie, Hamburgu, Monrchlam |i Norymberdze), B. Schalek, M. Duke*, / Danneberg H

Yriedl (tylko prenumeratę H. Goldscbmidt AComp.); w Prankffnreie n. M . fi. L. Daube A Comp.

(ń r * Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 haL *POg

Adres Redaktyi: al. żw. Tomasza Nr 82. — Tslefoa Nr SC.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction