Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 638 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 192.

Kraków 23 Sierpnia — Piątek

Rok 1861. ^

roi*

BK’

- fjohodzl codziennie rsno, wyjąwszy poatedzlaiki i dni poświątecziie.

Fr«uutt«rftta:

poczta (w Państwie AustryacMem).

r ocz nie ............................. zł. anstr. 24

W KEAilOWtK

....

zi. anstr. 20

półrocznie

kwartalnie

miesięcznie

2 cent. ii

Numer pojedynesy kosztuje 10 centów.

]PIQS1ST7)VtyeRA2*^ PJELZ!f"JSSXJ31 *

ro Administracyi *Czasu" w Rynku pod L. 39 w domu p. Kirchmąjera na dole,

tudzież wszystkie Urzgdy pocztowe austryackie.

l”rayiann]ą Mi«t*

ogłoszenia, ODliWT, owiADóMHNiA, doniesienia WHselkiego rodwtfu, m opłaty

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 6 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 10 centów na opłatę itęplow ą za każdorazowe

umieszczenie.

listy z pieniędzmi przesyłane byó winny firanko do bióra Administracyi

listy reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowania.

listy niefrankowane nieprzyjmnją Bię.

RfKOPiSMA nadsyłane Redakcyi nie zwracąją się i niszczone będą.

Kraków 22 sierpnia

Wczorajsza ostatnia depesza, umieszczo

na jak Łwykle w końcu naszego dziennika,

nie pozijtawia żadnój wątpliwości co do

rozwiqa*nia Sejmu węgierskiego. Stało się

więc jak mówiliśmy: Korona nie iniała in

negó* wyboru, jak między gabinetem obe

cnym a Sejmem węgierskim, czyli między

kierunkiem konstytucyjno - centralizacyjnym

reprezentowanym przez Statuty lutowe, a

kierunkiem konstytucyjno-autonomicznym re

prezentowanym przez dyplom październiko

wy, z którym, nieprzestaniemy powtarzać,

sprawa węgierska, według przekonania na

szego, pogodzićby się w końcu dała. Lecz

po ręskrypcie, którym Korona na pierwszy

adres węgierski, odpowiedziała, wybór nie

mógł być już wątpliwy. Jakoż depesza do

nosi, żąpowtórny reskrypt wydanym zosta

nie, a komisarz królewski rozwiąże Sejm.

Słuszne takie było nasze powątpiewanie

co do ogłoszenia z tego powodu manifestu

Depesza utyzymuje, że manifestu nie będzie,

że kanclerz tylko nadworny węgierski ma

rozesłać okólnik do wszystkich żupanów,

w którym wyjaśni im obecne położenie

rzeczy. Będzie to. rzeczywiście odezwa do

kraju, a forma obrana w tćj miierze spo

woduje może także Sejm węgierski do zmia

ny protestacyi przeciw rozwiązaniu Sejmu

na prostą odpowiedz żupanów na wystóso

w any do nich okólnik. *Łatwo bowiem do

myśleć się można, że reskrypt rozwiązujący

Sejm nie będzie wchodził w szczegóły, lecz

je pozostawi kanclerzowi, a opierać się

będzie na konstytucyjnym prawie, które

przysługuje niewątpliwie Koronie co do roz

wiązania Sejmu, skoro to uznaje za stóso

wne, i przeciw czemu niema protestacyi.

Tem więcój, że jak podaje depesza, nowy

Sejm węgierski ma być zwołany w ciągu

sześciu miesięcy. O bezpośrednich wyborach

do Reichsrathu niema, jak się zdaje, wcale

mowy. Korona więc nie ch«e zejść z kon

stytucyjnćj drogi, i to z tćj, jaką zastrzega

sobie konstytucya węgierska. Nie używa

sposobu, jaki jój podaje konstytucya statu

tami lutowemi zakreślona, to jest wyborów

bezpośrednich do Reichsrathu, w razie jeśli

Sejm krajowy nie wysyła deputowanych.

Korona więc uwzględnia opinię Sejmu wę

gierskiego, wysłanie do Reichsrathu zostawia

jako kwestyę nierozstrzygniętą, jako punkt

sporny i niezałatwiony. Odwołanie się do

wyborów bezpośrednich, mógłby był Sejm

węgierski uważać ze swego w adresie o

sreślonego stanowiska za pogwałcenie kon

stytucyi węgierskićj i przeciw takowemu

)rotestować. Ale o tem depesza nie mówi,

jrzeciwnie twierdzi, że nowy sejm zwołany

}yć ma. Prawda, że termin długi, że pół

roku w dzisiejszych okolicznościach wyglą

da na pół wieku, że różne zajść mogą

wśród tego czasu wypadki i zmiany - ale

to wszystko nic nie znaczy i nie może

wchodzić w rachubę tam gdzie się sprawa

opiera na prawie historycznem, na jakiem

Węgry pozostać usiłują.

Tem więcej jeszcze uwzględnienie konsty

tucyi węgierskiej jest widoczne w słowach

depeszy które mówią, że przedstawienie do

łady Państwa zaniechanem zostało. Masz

że to znaczyć, że zaniechano przedstawie

nia o udziale Węgier w Radzie Państwa?

Lub też że zaniechano myśli przedstawie

nia sprawy węgierskiej w Radzie Państwa?

Gdyby tak było, co niebawem wyjaśnić się

musi, wtedy zapewne zaniechanoby również

ogłosić Rady Państwa za pełną. Inaczej

bowiem trudnoby pogodzić z owein zanie

chaniem, uchwał Rady Państwa a co naj

główniejsza uchwał finansowych, które ca

łą monarchią, a zatem i Węgry obowięzyi

wać mają. Nie chcemy jeszcze wierzyć, aby*

miał być zdecydowany dualizm w monar

chii, aby to uwzględnienie konstytucyi w ę

gierskiej było pierwszym do niego krokiem,

, aby to zaniechanie przedstawienia do Rady

i Państwa było środkiem do jego przeprowa

* dzenia. Z niecierpliwością atoli oczekiwać

przychodzi zapowiedzianego objaśnienia, bo

loicznie trudno wyprowadzać wnioski, z roz

wiązania Sejmu węgierskiego obok zapowie

dzi powołania nowego, a pozostawienia Ra

j dy Państwa w tych warunkach w jakich

j dzisiaj zostaje. Whatnext? zapytałby Cobden

KORESPONOENCYA CZASU.

Lwów 19 sierpnia.

(y) Szarańcza sprawiła wielkie zniszc zenie we

wsrhodnich nadgranicznych obwodach nad Zbru

ezem, mianowicie w obwodzie czortkowskim i tar

v nopo!skim. Wszelkie środki przedsiębrane do wy

i gabienia w ylęgłego przez zimę płodu szaiŁńczy

i, nic zdołały jćj wygubić ze szczętem. Oprócz teg(

, . z końcem zeszłego miesiąca zleciało wielkie jć

m c ’siwo. Dzień po dnia nadlatywały nowe cbaiu

3 ry, z początku mniejszemi pojedynczcmi kłębami

ł póżuićj całerni masami wielkie zalegając prze

0 strzonie. Cały na wiele mil ciągnący się pas kra

ju od Okopów, po Hnsiatyu, Touste i Grzymałów

doznał tej klęski. Szarańcza gdzie upadla zjadała

wszelki plon i Diszezyła młodą kukuruazę. Nao

czni ś wiadkowie opowiadają, żc przerażający miał

być widok rozpaczy i lamentu włościan, gdy uj

rżeli zniszczony swój plon. Całe gromady opatrzo

ne w cepy i drągi wychodziły z krzykiem i pła

czem i paliły oguie w około swych pól by ją od

straszyć lub wytłoczyć tam gdzie już upadła.

Utrudniło to wielce żniwa, albowiem w miejscach

gdzie nie było szarańczy, nie można było nato

mi-ast dostać robotnika, lak cała ludność zajęta

była tępieniem owadu. Temi dniami znachodzono

rankiem osłabłą szarańczę tn we Lwowie, okcl i

gmachu nar. im. Ossolińskich. Zdaje się przeto,

że drobne, rozprószono jćj oddziały musiały tędy

pizelatywać.

OJ kilku tygodai bawi tu p. Bohdaa Hyżdew,

bibliotekarz biblioteki rządowćj w Jassach. Przy

był on tutaj podczas wystawy starożytoiczćj z po

lecenia księcia Knzy dla poszukiwania, skopiowa

nia lub nabycia zabytków historycznych, pamiątek,

dyplomów ltp. ściągających się do historyi Mul

tan i WoioRzc yzny. P. Hyżdew przywiózł z sob.i

malarza i fotografa. Zebrał kopie i podob ?ny w ie

lu d knmęntów czyniąc poszukiwania w Zakładzie

dar. im. Ossolińskich, w archiwum magistratu,

w archiwach rządowych i prywatnych. Wiele też

dzieł i dokumentów nabył na własność z rąk pry

watnych. Z końcem bieżącego tygodnia p. Hyż

dew odjeżdża do Krakowa. — Towarzystwo artystów

i dramatycznych krakowskich pod dyrekcyą pana

1feiffra kończy dziś szereg gościnnych na scenie

,wućj przedstawień. Zamiast sześciu pierwotnie

z apowiedzianych reprezentacyj, było ich dwa razy

Teatr zawsze był zapełniony, pomimo nie

sprzyjającćj widowiskom teatra!uym pory letnićj,

a publiczność nasza z żalem żegna odjeżdżają

cycli krakow ski h gości. Bo też Towarzystwo p.

Pf. ffra nie szczędziło usiłowań, aby mile po so

bie zostawić tutaj wsp»mnieuie. Oprócz bardzo

starań t;ćj i dobrćj gry w ogóle , przyczyniły się

do uświetnienia każdej reprezentacyi piękność stro

j ó " , dobór i liczba chórów, słowem wystawność

jak,ćj nie pizyw ykliśm y widywać na scenie tutej

szćj. Co do samego wybo;u sztuk od,granych,

nie można powiedzieć; aby był bardzo trafay. 0

prócz kilku oryginalnych, przedstawiano po wię

kszćj części komedyjki francuskie przekuwające

się po śliskim grancie podejrzacćj m ralaośc, pa

rę dramatów, mnićj niż miernych. Ale ż: wszyst

kie to sztuki były tu nieznane, a publiczność tu

tejsza w zwykłym repertoarze nie często spotyka

się z nowszemi otworami dramatycznemi, a - zatem

spragniona jest każdćj nowości, przeto mile przy

j ę ł a to sztuki miernćj wprawdzie wartości, ala w y

bornie odegrane. Nsjwięećj pod ob ały się sztoki

narodowe jak »Krakowiacy iGórale", nŁobzowia

oie", »Wiesław", znane uain wprawdzie d o b r z e ,

lecz odegrane z taką uziaiskością, z takiem praw

dziwie krakowiackiem zacięciem, że jak nigdy tak

żywo przedstawionego niewidzieliśmy obrazu ludu

tamecznego. Zwłaszcza »Wiesław" tak się pudo

bał, że nwzględniając życzenia publiczności p.

Pfe ffer powtórzył go w reprezentacyi pożegna w

czćj. Ztąd wyjeżdża do Stanisławowa, gdzie dawać

będzie przedstawienia.

Bardyów 15 sierpnia.

Zakład wód bardyowskich o wiele mniej liczy

gości tego, niż z eszłego rokn, o którym jak o bło

gosławionym wspominają tutejsi przedsiębiorcy, a

to z powodu hojności rodzin polskich. Tego lata

dwie tu tylko przedstawiają się narodowości: ,pol

ska i węgierska; gdy ostatnia dla rozrywki i od

widzenia miejso pamiętnych przebywa, pierwsza

po największej części schorzała nżywa wód tutej

szych. Obu liczba wynosiłaby, gdyby nie ubywało,

do 400 osób. Polskich rodzin w porównaniu z zmie

niającem się towarzystwem węgierskiem jest naj

więcej, ucz razem me wiele, bo jedne odjeżdżają,

gdy drugie przybywają. Dostarczały ich dotąU

miasta: Warszawa, Kraków, Lwów, prócz pomniej

szych okolicznych miejscowości.

Na rok bieżący nrządzenia, ulepszenia zdrojowe

nie poszły dalej. I w tem stagnacya czuć się

daje, gdy nmysły Węgrów ku czemu innemu dziś

zwrócone. Rodak nasz , lekarz zdrojowy p. Wolan,

który do nowego wód tych rozgłosu przyczynił

się i do caiej administracyi najwięcej wpływał,

z ostawiając po sobie wiele wdzięcznych wspom

nień, opuszcza z tym rokiem zakład — na jego

miajsce gmina wolnego miasta Bardyowa Węgra,

Bardyowianina, p. Csizera lekarzem zdrojowym

naznaczyła.

Szczęściem między gośćmi polskimi tego la

ta nie było rozdziału; rodziny, osoby pojedyncze

jakoś się zgodnie znosiły, bądź n źródeł, bądż na

przechadzkach, mimo że nie było zbiorowych her

Datek celem pozuania się i łączenia. Może to w ła

śnie było powodem jedności.

Węgrzy nie hojnie, nie z przygotowaniem, al

sympatycznemi słowy przyjmowali przybywającycb

Polaków, jeżeli o ich przybycia naprzód wiedzieli

Na dnia 25, 28, 30 lipca odbyły się tu bale

t powoda nroczystośei i odpustów na śtą Annę.

które W ęgrzy tu i w okolicy solennie obchodzą

Na te bale zjechało s ię wielu Węgrów. Polacy

oyli na nie zaproszeni, ale udziału w tańcn u:e

biali przestając ua roli widzów. Sala ozdobioua

była w herby węgierskie i polskie przystrojone

w sztandary obu tycD narodów. Oczekiwano gości

chwilowych z Krynicy lub Szc zawnicy, jakby re

prezentantów, ale mała ilość i tylko z Krynicy,

aadciągaęła i przebywszy noc i pół dnia nastę

pnego, po odbyciu w kościółku miejscowym nabo

żeństwa, (którego przeznaczenie być miało za du

szę śp. ks. Adama Czartoryskiego i za poległych

w Warszawie, lecz msza żałobna w tym dniu być

nie mogła), na którem odśpiewane było *Boże coś

PoLkę" a przez Węgrów wszystkich w żałobę u

branych, *Szozat", aa powrót odjechała, uniósłszy

wspomnienie wzajemnych ucznć przenoszących

w daleką przeszłość.

Nazajutrz po bała podczas obiadu n wspólnego

stołu przemówił niejaki Radwani Winkler, Węgier,

do Węgrów i Polaków razem po węgiersku, prze

chodząc historycznie punkta zetknięcia obu naro

dów. Nikt z naszych nie rozumiał, milczenie więc

na to zachowano w charakterze odpowiedzi.

Po balach zac zynkła być cisza, przerwało j ą

wszakże zgromadzenie komitatu Szaroskiego w c e

lach administracyjnych pod wiceżupanem Sinyey

Wspomnienia minionych balów wywołały w ie

czorynki muzykalne bez zapowiedzenia, kto i co

grać będzie. Z pomiędzy tej dowolności wyjątek

stanowił je de n tylko wieczór muzykalny urządzo

ny, z apowiedziany, na który wchodowe opłacało

się po 1 złr. na fundnsz kalek byłych Honwedów

a na którym odbyła się loterya fantowa na ten

sam cel przez rodaków naszych zaproponowana i

urządzona.

W dnin 8 sierpnia mogła już być msza żałob

na. Rodacy więc nasi zamówili, o ile można bjło,

uroczyste nabożeństwo za duszę śp. księcia Ada

ma Czartoryskiego; a do zewnętrznego przyozdo

bienia panie nasze przyłożyły się i zachodów in

nych uie szczędziły. Wszyscy Polacy byli obecni,

znajdowali się i Węgrzy licznie zebrani, Węgierki

w _żałobnych strojach. Odprawiał mszą ksiądz

Dziekan Kaczwiński, proboszcz Bardyjowski, w a

systencyi 4 innych księży. Po ofertoryum zaśpie

w ano: *Boże coś Polskę" a po ceremoniach przed

katafalkiem *Z dymem pożarów". Po nabożeństwie

Węgrzy wyszedłszy pierwej, utworzyli szpaler dla

Polaków, a z tych jeden w krótkiej przemowie

po niemiecku bliżej oznaczywszy dla Węgrów cel

tego _obchodu, _ dziękował im za udział szc zerze i

tak _licznie wzięty. Księdzu Kaczwińskiemu ofi«ro

wali nasi puhar szklanny z napisem: _Wupomin

ku od Polaków".

Po tem wszystkiem, gdy się na nową zanosiło

c is:ę, przybył Ignacy Krzyżanowski, fortepianista

z Warszawy, świeżego dla odetchuieuia szukający

powietr_za. Chciał on ścisłe zachować incoguito,

lecz zniewolony prośbami dał kilka wieczorów pra

wdziwie muzykalnych (bez żadaej formy i opłaty),

ua których grał swoje tylko utwory. Wwieczoia h

tych brali udział i inni rodacy (ja k autor nuty

*Z dymem pożarów") i rodaczki. Znawcom Wę

grom tak się spodobały utwory Krzyżasiowsk’ego:

Krakowiaki w świeżą nieużywaną dotąd formę

przybrane, Polonez , Romanse, Nocturna, że je su

fi e pozamawiali n księgarzy.

Przez cały przeciąg Węgrzy njmnjacą uprzejmo

ścią i wesołym hnmorem ożywiali tutejsze towa

rzysto; raz tylko można było widzieć zadamane ich

twarze, to jest, gdy reskrypt cesarski w swoich

dziennikach przeczytali, ale w kilka dni znów byli

ożywieni jak przedtem.

Pora sprzyja tego rokn kuracyi: od 20go lipca

ciągle tu jednostajne ciepło; 3 raz.y tylko deszcz

p; dał, raz z burzą i piorunami i gradem wielko

ś i prawie włoskiego orzecha, ale rzadko padają

c} m, tak, że żadnej w pola* h nie poczynił szko

dy, przynajmniej »«, t»;«,j,«;a i «, jx.«bLakinh _stro

n:-’,ch.

Dziennik Czas dochodzi we dwa dni; stanowi

on cały zasób czytelni miejscowej dla Polaków;

p ęć egzemplarzy, jakie tu odbieramy, służyć mu

szą dia wszystkich.

Poznań 18 sierpnia.

W ubiegłym tygodniu d. 12 b. m. najdalsze

krańce ziem polskich połączyły się korną modli—

Gzęód Literacko-Artystyczna.

ODPOWIEDŹ

na ,,Kilka Słów,, zaskarżających uchwałę

ODDZIAŁU ARCHEOLOGII I SZTUK

w Towarzystwie .Naukowem Krakowskiem *).

Sprawę publiczną przenosić ua pole osobiste,

częstym to bywało i bywa je sz c z e dzisiaj błędem.

Błąd ten popełnia *Kilka Słów" ogłoszonych w od

cinkn Czasu z ligo sierpnia r. b ., któremi p. Pa

weł Popiel, piastujący od lat kilku, na mocy mia

nowania rządowego, godność konserwatora zaby

tków sztnki i przeszłości, odpowiada na uchwały

Oddziału archeologii i sztuk, zapadłe na posie:ize

niu dnia 20go lipca, po rozprawach i naradach

prowadzonych przez kilka poprzednich posiedzeń.

Te *Słów Kilk-:" zawierają w sobie tyle obok sie

bie postawionych sprzeczności, że w oczach uwa

żnego czytelnika same siebie zbijają, tćm więcćj,

jeśli j_e porówna z protokółami posiedzeń Oddziała

w dniach 22 maja, 20 czerwca, 20 i 23go lipca.

Gdy jednak nie wszystkie protokóły były ogłoszo

no_ lecz tylko krótkie sprawozdania, a sprzeczno-,

ści w owych *Kilku SI,wach" nie każdego ude

rzą w oczy, przeto wykazać je winianem wys*ę

pnjąc w obronie uchwal Oddziału, a zarazem wska

zać bieg dyssusyj w Oddziale i powody jakie go

skłoniły do tych uchwał, w których wnioskowaniu

i stanowieniu brałem udział. Nie z naszćj winy

sprawa ta przeszli na pole osobistości, gdyż Od

dział w rozprawach swych s_tarannie wszelkićj o

sobistośoi unikał. Podejmuję j ą jednak na tćm pa

ł a , bo j ak błędem jest przenosić sprawę publiczną

na pole osobistości, tak ró wnież błędem nie podej

mować kwestyi publieznćj już na po_le osobiste

przeniesiocćj, z obawy osób, lub dla ich oszczę

dzenia; lecz podejmuję ją je dynie w zamiarze, aby

ją na właściwe zwrócić stanowisko.

Pierwszy zarzut jaki czyni w swych *Kilku Slo

wach* p. Paweł Popiel Oddziałowi, j e st , iż tenże

uchybi względom koleżeństwa nie wezwawszy go

na p: siedzenie i wydając sąd o nieobecnym. Do

dać tu Winienem, _iż zarzut ten uważał p. P . Po

piel na posiedzeniu w dnin 23 lipca za główny,

mó . ;ąc, ie co się tycze wniosków i nchwał,

sam wygotował wniosek podobny, chociaż nieco

odmienny, (którego jednak nie wnosił). Zarznt po

’) *Kilka Słów z powodu protokółu ostatniego po

siedzenia Oddziału archeologii i sztuk" zamieszczone

były w odcinku Czasu z l i g o sierpnia r. b.

wyższy je st znpelnie bezzasadny: Z powodu naj

przód, że p. P. Popiel jako członek Oddziała był

ua posiedzenia wzywany, i winien był wiedzieć o

czćm dyskusya się toczy, gdyż wniosek pierwiast

kowy postawiony na posiedzeniu jeszc ze w dnin

23 maja, ogłoszony został w Czasie i załączany do

wezwań na posiedzenie. Powtóre, zarzut je st bez

z asadny, gdyż Oddział nie wydawał żadnego sądu

o nieobecnym p. P. Popieln, i nie czynił kwestyi

O3obistćj, lecz zajmował się środkami zabezpiecza

n:a pomników przeszłości i sztnki, nikną ych pod

ręką nie tylko czasn lecz odnowicieli, zatrudniał

się teoretycznćm ocenieuiem czy władza koserwa

tora je st dostateczną i czy korporacyjny straża:k

nie jest w danych okolicznościach s l::iejszyin od

iudywidualnego; obradując zaś w d )State znym

komplecie, nie był obowiązanym czekać zauiai p.

P. Popiel na te posiedzenia przybędz’e. Przeciwnie,

jeżeli kto względom koleżeństwa uchybił, t p

Konserwator, który choć jest członkiem Odd i ła,

przez caly czas swego urzędowania nigdy kolegom

o czynnościach swych nie udzielał wiadom śc :, a

przez to nietylko uchybił względom koleżeństwa,

(o które mniejsza jeże li idzie o sprawę pnbliczną),

lecz przekroczył nstawę o konserwatorach, która

poleca, aby co do czynności swoich znosił się

s Oddziałem archeologii i sztuk. Jeżeli p. Konaer

wator chce rozciągać względy koleżeństwa a i tak

daleko, aby Oddział nie zajmował się sprawą pu

bliczną, dopóki on, w tćj sprawie interes u?rany,

na posiedzenie nie przyjdzie, to takie koleżeństwo

jest właśnie ową przez Francuzów nazwaną *Ca

mcraderie", o którćj p. P. Popiel w swych *Kil

ku Słowach" mówi.

Napotykamy następnie w *Kiiku słowach" ude

rzającą sprzeczność i nieloiczność rozumowania.

,Władza Konserwatora jest dostateczną— mówi p.

P.P. —

aby zabytki pomnikowe przy restaura

cjach z,achować od zniszczznia; jeżeli w Krakowie

nie okazała się tatą, to wina konserwatora ale uie

iu tytucyi."

A więc utrzymać konserwatora: oto

wniosek jaki wyprowadza w dalszym toku *Słów

1°burza się na Oddział, iż chce tę władzę sil

u ej8zemu, korporacyjnemu powierzyć strażnikowi,

i Z l^-°k ?amych argumentów inną, jak mu

, I L S *01cTzTclei s ^ wyprowadził konkluiyę. Ro

5^21

8 a? a püwierza Konserwatorowi wła

nakazuje, iż żadna budowla i

zabytek nznany na pomnik sztuki lub przeszłości,

me może być restaurowany k b zmieniany, jeżeli

konserwator me zatwierdzi planu restauracyi i od

nowy lub me zgodzi się na zmianę. Tymczasem

w Krakowie restauracye żle są dokonywane, w Ga

licyi wiela pomników odnawiają, zmieniają, bnrzą

bez wiedzy nawet Konserwatora, który o wszy

stkich pomnikach wiedzieć nie może, gdyż dotąd

niespisany jest nawet inwentarz budowli pnbii

cznych i zabytków będących pomikami przeszłości

i sztnki; działo się zaś to — wnosił Oddział— z po

wodu, ż e s ił y jednego człowieka nie wystarczają do

należytego sprawowania władzy konserwatorskićj.

Słowem, Oddział rozumował: władza Konserwator,’

jest dostateczną, lecz nie jest należycie wykony

waną, bo dzieją się nadużycia, którym władza ta

z apobiedzby mogła; przeto Konserwator indywidn

alny n i e może lub nie chce jćj wykonywać;

nie mając zaś prawa mówić: żo nie chce, gdyż m

czyjćj dobrćj woli nie podejr»ywa, owszem o do

brćj woli Konserwatora dzisiejszego był przekona

ny, — orzekł, że nie może, że nie uia dość siły aby

z walczyć liczne przeszkody, i aby swą władzę na

cały kraj rozciągnąć; a przeto je st potrzeba sil

nif jszego Konserwatora. Przeciwko logiczności ta

kiego rozumowania nie można, jak mniemam, rzec

s!owa, a pole do dyskusyi otwiera się dopiero, gdy

Oddział twierdzi, iż silniejszym konserwatorem

byłby korporacyjny, i korporacyę chce postawić na

straży zabytków sztuki i przes’złości naszćj.

Lecz na poparcie tego twierdzenia , iż konser

wator korporacyjny jest w danych *kolicznościach

stósowniejszym i silniejszym, nie potrzebujemy7 na

wet przytaczać powodów i dowodów stawianych

przy dyskusyi w Oddziale, gdyż pod tym wz glę

dem wyręcza nas po części *Kilka Słów" p. P. Popie

la Mówi on: *Korporacyę są bardzo dobre do kon

troli"; wprzód zaś rozwijając pojęcie swoje o

władzy konserwatora, uważa, że władza ta nie

jest wydziałem budownictwa, nie je st władzą kie

rującą lecz tylko kontrolującą. Zdawałoby się, iż

z. dwóch tych argumentów dojść był winitn do

konkluzyi: a przeto korporacya jest dobrym ko_n

serwatorem. Lecz przeciwnie wyprowad_ził wnio

sek: a przeto korporacya nie może być _dobrym

konserwatorem. Oddział według zwykłej logiki

rozumując, z z a s ,d : że władza konserwatora jest

kontrolująca a korporacyę do kontroli bardzo do

bi e, doszedł do konklnzyi, przeto korporacya bę

dzie dobrym konserwatorem.

Postawienie ciała zbiorowego_ krajow_ego

za stróża pomników przeszłośc_i i sztuki na

sze j, postawienie go pod naczelną opieką Sejmu kra

jowego, za jego wolą i postanowieniem, było głównym

cekm wniosku mojego i główną dążnością ucjwaly

Oddziała, w której udział brałem, celem i dążno

ścią odpowiednią dążności całego kraju do auto

nomii. Źe osoba mianowana konserwatorem z ra

mienia rządu, uczuła się być dotkniętą tym wnio

skiem i uchwalą, nie jest to winą Oddziału. Wnio

skodawca w swym wnioskn , _ Oddział w swej u

chwale nie występowali przeciwko tej lub owej o

sobie piastującej godność konserwatora, lecz w o

góle przeciw indywidualnomu konserwatorowi przez

rząd centralny mianowanemu, uważając takiego

strażnika pomników p?zeszłości za niedostateczne

go i nie8tós )Wnego, a pragnąc aby konserwato

rem była korporacya naznaczona przez sejm kra

jow y, do którego u hwała Oddziału miała być na

właściwej drodze jako wniosek przedstawiona.

Zachodzi tn teraz pytanie: czy taką korporacyą

może być Towarzystwo Naukowe Krakowskie, a

w szczególności Oddział je go archeologii i sztuk,

jakto wnioskodawca proponował a Oddział nchwa

Id przedstawić. P. Popiel w swych *Kilku Sło

wach" uczyniwszy zarzuty w ogóle korporacyom,

zarzuty bezzasadae chociaż dość często robione

wszelkim ciałom zbiorowym, tak sejmom i parła

mentom, j a k towarzystwom i akademiom — zarzuty

do których później powrócimy — utrzymuje , iż

Oddział archeologii i sztuk nie m( żę być konser

watorem korporacyjnym, bo w nim, w skutek or

ganizaryi Towarzystwa Naukowego, zasiadają lu

dz e których głównym zawodem są: filozofia, pu

blicystyka, literatura, malarstwo, architektura, rolni

ctwo i t. d. Lecz pytamy się pana P. P. jaki jest

je go główny zawód ? Czem dowiódł znawstwa

swego w 8ztnkaeh i archeologii, tak znakomitego,

iż sam s:ebie, jednę osobę, poczytuje za mogącą

pisstować wyłącznie opiekę nad pomnikami sztu

ki i przeszłości a nie chce jej powierzyć Zgroma

dzeniu w którem przecież znakomitości krajowe

zasiadają, i woła:* Czyż członkowie Oddziału, zna

ni jako znakomici filozofowie, publicyśei, malarze,

rolnicy i t. d. dają rękojmię smaku dość wytraw

nego, zdania dość trzeźwego w sztuce, aby im bez

względnie powierzyć pieczę nad naszemi pomni

kami?... Nie l" ....

Zapytujemy się, jaką to

ręk»jmię tego wytrawnego smskn dał Konserwa

tor? jakie dowody swego znawstwa złożył? Czy

w tem, że nietylko zezwolił lecz pochwalił prze

kształcenie najdawn_iejszego zabytku architektoni

cznego a zarazem historycznego pomnika na Zam

ku krakowski_m, to j est części zwanej królowej

Jadwigi, gdzie przy odnowieniu ściany z ciosu

szlifowanego otynkowano, a przekształcanie przy

ległej części zwanej *kurzą stopą" w’strzymano

dopiero, gdy tak publiczność jak i Oddział spra

wę tę poruszyli? Czy tem złożył rękojmię wytrą

wnego smakn, iż zezwolił, że przy odnowie koś

cioł_a Karmelitów lnb Franciszkanów zbudowano

w jednym wieże, w drugim fronton zupełnie sprze

czne ze stylem architektonicznym cułego gmachu?

iż zezwolił na przekształcenie arsenału króla Wła

dysława IV?. Mimotego Oddział znając trudności

jakie ma do zwalczenia konserwator indywidualny,

nie zaprzeczał mn ani znawstwa, ani dbałości, lecz

tylko w tych faktach widział niedostateczność

konserwatora indywidualnego. Bo czyż przez to

dał rękojmię dostateczności takiego konserwatora,

że bez jego wiedzy dzieją się w Galicyi odnowy

a często niszc zenie pomników sztuki i przeszło

ści ; że dotychczas nie ma nawet spisanego inwen

tarza tych zabytków w Krakowie i Galicyi, bez

którego nie może wykonywać swoich obowiązków.

Oddział zaś choć dopiero projektował, ażeby mu

strat pomników sejm powierz)ł, już postanowił

spisanie takiego inwentarza, i Członkowie je go za

ięli się tą czynnością, do której uskutecznienia si

ły jednego człowieka nie wystarczają. -

W Oddzia

le archeologicznym zasiadają wprawdzie ladzie

których zawodem j e st filozofia, publicystyka, lite

ratura, architektura, malarstwo i t. d .; lecz jedni

z nich są obok tego profesorami estetyki i histo

ryi sztuki, i głosili w tym przedmiocie dzieła po

siadające wziętość w świecie naukowym; inni pra

cy i badań nad archeologią dowiedli licznemi o

głoszonemi rozprawami; trzeci, architekci lnb ma

larze, z zawodn swego badają archeologię i po

mniki sztuki; czwarci nakoniec obznajomieui do

kłsdnio z przeszłością i dziejami narodowemi, cho

ciaż nio zajmnją się wyłącznie sztokami lub ar

cheologią, jednak nie złożyli dowodów nieznajo

mości, a co się tyczy miłości kraju, jego przeszło

ści i pamiątek, do czego się p. F. P. odwołuje,

złożyli dowody równie dobre jeśli nielepsze, a za

razem dowody wiary w je go przyszłość. Dodać

tu także winienem, że ta miłość przes złości naszej

i pamiątek, a zarazem przekonanie, że w ich o

broaie staną śmiało nie zważając czy kogo obra

żą i czy się narażą, skłouiła wielu Członków To

warzystwa Naukowego do zasiadania w Oddziale

archeologii i sztuk, w którym zarazem mieści się

wydział historyczny.

Co się tyczć ogóloych zarzutów uczynionych

przez autora *Słów kilku" ciałom zbiorowym, z a

rzuty te mieszczą w sobie taką sprzeczność, iż sa

me się obalają. I tak p. P. P. twierdzi, *te w cia

*łaeh zbiorowych rozwija się niebawem pewna teo

*rya, przeprowadzana bezwzględnie,... a jakaż

*przyszłość naszych zabytków pomnikowych, gdy

*by fałszywa teorya zakorzeniła się w Oddziała, i

*przeprowadzana była z bezw zględnością i konse

*kwencyą właściwą ciałom zbiorowym." Pytam się,

cay jakakolwiek teorya, prawdziwa lub fałszywa,

nie łatwićj zakorzeni się w głowie jednćj aniżeli

w kilku n^,raz umysłach? Właśnie zaletą korpora

cyj i towarzystw j e s t , że są wszechstronniejsze,

gdyż różne zdania w nich ścierają się, a sąd ze

wspólnej dyskusyi wypływający nie pozwala zbo

czyć w fałszywą tsoryę i w

8’9 utrzymać_,

przyjąć bezwzględne indywidualne wyobrażenie i

zdanie, często mylne. Co się _ zaś tyczć zarzutu

bezwzględności i konsekwencyi w przeprowadze

niu teoryi, awaźalbym to przeciwnie za zaletę kor

poracyi w ogóle a w szczególności Oddziału, it

zasadę przyjętą ła_twićj może niż pojedynczy czło

wiek przeprowadzić bezw zględnie i konsekwentnie

nio zważając czy budowę przekształcają władze

!miejskie czy rządowe, cywilne czy wojskowe i

1 of 4 • Strona 1

Czas.

➔

Description

Structure

Struktura

Głos Zakopiański

Czasopismo_przyrodnicze

Echo_podhalanskich_zdrojowisk

Echo_Zdrojow_Podhala_i_Karpat

Eugenika

Express_podhalanski

Express_turystyczny_i_zdrojowy

Jahrbuchdes_ungarischen_Karpathen_Vereines

Nowiny_ze_skalnego_podhala

Pisemko_kuzniczanek

Podhalanska_prawda

Praca_narodowa

Przeglad_zdrojowo_kapielowy

Szkolne_Schroniska

Taternik

Turistasag_es_alpinizmus

Turistik_alpinismus_und_wintersport

Turistik_und_alpinismus

Tygodnik_zakopianski

Zakopane

Zakopane_i_Tatry

Zakopianska_lista_gosci

Zakopianska_lista_i_wiadomosci

Zakopianskie_wiadomosci

Similar

Similar publications

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 35 (29 VIII).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 29 (18 VII).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 4, 1926, Nr. 21 (14 VIII).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 7 (13 II).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 10 (6 III).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 23 (5 VI).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 9 (27 II).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 20 (15 V).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 21 (24 V).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 15 (10 IV).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 16/17 (24 IV).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 2 (8 I).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 2, 1924, Nr. 6 (23 III).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 31 (1 VIII).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe z listą gości i informatorem. R. 3, 1925, Nr. 33 (15 VIII).

Przeczytaj

Głos Zakopiański pismo tygodniowe społeczne, ekonomiczne i kulturalno-oświatowe. R. 1, 1923, Nr. 13 (8 XI).

Ocenianie publikacji możliwe jest wyłącznie dla użytkowników zalogowanych. Zaloguj się

0 ocen

Details

Przynależność do kolekcji

Komentarze (0)

Pobieranie metadanych

Pobieranie plików zdigitalizowanych

VIAF/NUKAT

Mirador viewer