Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 673 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Czwartek 21 Lipca 1910

Prenumeratę przyjmująi Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscowa

prenum eratę księg. S. ^Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H.Kretschmera, Biuro dzień.

Hopcasa i Salomonowej,GA Trafika. We Lwowie ,,Czai" jest do nabycia w biurach dzień. A. Olszewskiego,

a. Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie

w księgarni kolejowej, tudziez na innych główn iejszych stacyach u port;eró w kolejowych,

t-eny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20hal,, za każdy następny po 10hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40hal,, następny po 10hal. Nadesłane i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60halerzy za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeralę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biurodzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia, D,Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W . Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W iedniu Haasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

schmidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube fi Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka.

Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie. Rek!amacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopła

conychnie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianą adresu dopłaca sią 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

(Numer wieczorny)

się to_ na,jlepiej we Francy!, gdy wojska nie

mieckie szły zwycięsko na Paryż wśród najnie*

przyjaźniej usposobionej ludności. Jeżeli zaś

ktoś twierdzi, że w polityce antypolskiej idzie

nietyle o zabezpieczenie kresów, ile o zemstę

na Polakach za ich zdradzieckie knowania, to

trzeba przypomnieć, że w trzech wojnach, pro

wadzonych przez Prusy, Polacy dostarczali

dzielnego żołnierza, mimo, że musieli walczyć

wbrew przekonaniu: we francuskiej przeciw

Francuzom, z którymi sympatyzowali, w au

stryackiej nieraz przeciw własnym braciom. Gdy

by zdarzył się był choć jeden wypadek zdrady,

byłby go Bismarck napewne przytoczył w swej

mowie z r. 1886, w której uzasadniał ustawy

antypolskie. Mowa ta jednak nie zawierała ża

dnego takiego zarzutu i wogóle nie miała abso

lutnie nic rzeczowego w swej treści.

Polacy zostali rozgoryczeni nasamprzód przez

kulturkampf, potein przez ustawy wyjątkowe.

Źe wśród nich zawrzała wtedy nienawiść do

prześladowczego państwa, w tem p. Jentsch wi

dzi naturalne następstwo siania wiatru. Ala nie

przedsięwzięli i tak żadnych działań niebez

piecznych dla państwa. Stawiają tylko bierny

opór ustawom wyjątkowym, a do tego mają

wszelkie prawo. Jeżeli, jak piszą organy haka

tystyczne, zgromadzili w istocie aż 200.000 ma

rek na skarb narodowy, który ma obalić pań

stwo pruskie, to mogą spróbować, lecz by temu

przeszkodzić, nie trzeba ani ustaw wyjątkowych,

ani Ostmarkenvereinu. Natomiast ustawy prze

śladowcze wywarły zupełnie przeciwny skutek,

niż ten, jakiego się spodziewano. Obudziły uczu

cia patryotyczne w najobojętniejszych i dzisiaj

o zgennanizowaniu Polaków nie inoże być mowy,

mimo że złamano wszystkie przyrzeczenia, jakie

Polakom dano, mimo, że zakazano im nawet uży

wania własnego języka na zgromadzeniach pub

licznych.

O co idzie w tej walce? O zwycięstwo niem

czyzny, odpowiadają hakatyści. Zdaje się, źe ro

zumieją oni to zwycięstwo tak, jak protestanci

zwycięstwo nad ultramontanizmem, które doko

na się wtedy, gdy wszyscy katolicy przejdą na

protestantyzm. Religię można ostatecznie zmie

nić, ale z Polaka zrobić Niemca, to niepodobień

stwo. Gnębiąc zaś, żąda się zarazem od Pola

ków, aby kochali pruską ojczyznę. Germaniza

cya pociąga za sobą protestantyzacyę i to wy

jaśnia, czemu hakatyści są takimi bojownikami

protestant,yzmu, liberali zaś, którzy dawniej nie

taili się z sympatyami dla Polaków, obecnie sta

nęli w szeregu ich najzaciętszych wrogów. Spo

strzegli bowiem, że przez to mogą zaszkodzić

katolicyzm owi.

,,N iech tylko stanie się gdzie

jaka krzywda żydowi — pisze p. Jentsch —

porusza się zaraz całą dyplomacyę. Ale o Pola

ków, i do tego katolików, nikt się nie pyta,

gdyż żydzi znajdują wszędzie poparcie jako li

berali.

Niebezpieczeństwem dla państwa niemieckie

go jest kłamstwo politycznych krętaczy i ła

twość zasuggestyonowania bezkrytycznych mas,

ale Polacy nie są żadnem dla państwa niebez

pieczeństwem i polityka ich żadnej szkody spo

łeczeństwu niemieckiemu nie wyrządza — koń

czy swój artykuł p. Jentsch — usposobiony dla

nas Polaków wogóle nieżyczliwie, lecz niezaśle

piony aż do zerwania ze zdrowym rozsądkiem.

Tym i podobnym głosom towarzyszą po

głoski, w rodzaju zanotowanej przez Posener

N. Naćh., jakoby prezes ministrów pruskich

miał powiedzieć, że minister rolnictwa Arnim

Criven otrzymał dymisyę, ponieważ nie zgadzał

się z nim w kwestyi polskiej. Organ poznański

przyczepia do tego wniosek, iż p. Bethmann*

Hollweg zamierza pójść wobec Polaków własne

ini drogami. Równocześnie jednak oba pisma

hakatystyczne poznańskie zapewniają ,,na pod

stawie informacyi, jak najbardziej stanowczej

i pochodzącej z jaknajpoważniejszego źródła*,

że ,,energiczna polityka polska rządu pruskie

go, zapoczątkowana przez dawnego kanclerza

Rzeszy, nie ulegnie żadnej zmianie, dawny kurs

będzie utrzymany, a w szczególności nie zanie

chano bynajmniej wywłaszczenia".

Wobec sprzecznych zapewnień, wyjaśnień i

dementis, kierowanych obawą zwrotu, zabiera

głos Dziennik poznański, aby w artykule wstę

pnym zaznaczyć, iż coraz więcej danych prze

mawia za pewnem jak gdyby otrzeźwieniem

w antypolskim ferworze. Tyczy się to poważ

niejszych kół niemieckich a miarą jest właśnie

kampania zapewnień o stałości kursu, prowa

dzona przez hakatystów. Albowiem już koła

konserwatywne pruskie w Kreus. Ztg oświad

czają , iż polityka antypolska nie przyniosła

żadnych zysków, konserwatyści pruscy kiero

w ali się zaś zawsze zasadą popierania rządu.

Czyli, że albo rząd zamierza wejść na inne to

ry, albo konserwatyści, widząc, iż rząd nie mo

że wyzwolić się z pod jarzma hakatyzmu,

zmieniają taktykę i myślą o odmówieniu popar

cia celom, które uważają za błędne.

Ewentualna zmiana taka w usposobieniu kon

serwatystów dałaby w teoryi pomyśleć się na

tle następującej psychologii politycznej:

Polityka antypolska wydaje zresztą owoce, które

konserwatystom

są bardzo niemile.

Głosując za

wszystkiemi ustawami wyjątkowemi, nie przewidy

wali ich skutków i nie przypuszczali, że przyczy

niają się niemi do osłabienia własnego stanowiska.

Gdyby byli przeczuli, jaki żywioł butny ujawni

się w kolonistach, występujących już dzisiaj zu

pełnie wrogo wobec obozu konserwatywnego, kolo*

nizacya nie byłaby zapewne doznała od nich takie

go poparcia. Nie chodzi bowiem w tym przypadku

ani o Polaków, ani o ich krzywdy, ale o interesy

stronnictwa zachowawczego, które zostały bardzo za

chwiane.

W miarę zaś, jak ustawy wyjątkowe przybie

rały coraz szersze rozmiary i doszły nawet do u

chwały o wywłaszczeniu, na które, nie bacząc na

własDy interes, konserwatyści zgodzili się, wrogie

im żywioły wzrastały w siły i siłę swą obecnie do

kumentują.

Zapóźno spostrzegli się, że ostrze ustaw, skiero

wanych przeciw Polakom i ku nim samym po czę

ści się zwraca, więc łatwo być może, że nie pragną

nadal przeprowadzać eksperymentów dla siebie nie

bezpiecznych.

Antypolska polityka dla zachowawczego stronni

ctwa nie przynosiła korzyści żadnych; wzmacniała

tylko żywioły mu wrogie, a mimo to pośród tego

stronnictwa znajdowali i znajdują się liczni szowi

niści, którzy widzą w prześladowaniu i ucisku pol

skości największą mądrość polityczną. Ale nawet

i w tych kołach następuje pewne otrzeźwienie,

bo bezcelowość wszystkich dotychczasowych zabie

gów germanizacyi gwałtownej, ujawnia się coraz do

bitniej.

Dziennik Poznański wyciąga z głosów opinii

wniosek, że dwa prądy łamią się dziś z sobą

w Prusiech. Hakatyści chcą utrzymać dawny

kurs, który im daje władzę i korzyści, inni,

wydawałoby się, spostrzegają, czem grozi im

dalsza demagogia w imię nacyonalizmu. Wsze

lako, dodaje Dziennik:

Nie należy się łudzić, aby głosy niezadowolenia

obecnej polityki antypolskiej, pojawiające się

w prasie niemieckiej coraz częściej, miały być już

zapowiedzią jakiegoś zwrotu ku lepszemu, nie mo

żna ich jednak zupełnie pomijać milczeniem, bo są

bez najm niejszej

wątpliwości

wyrazem pewnego

otrzeźwienia, pewnego głębszego zastanowienia się

nad położeniem, gmatwająeem się coraz więcej, któ

re takiem jak jest, na zawsze pozostać nie może,

a z którego coraz to trudniej wycofać się.

...... - .... .....* - 0 4 »O»1» -

--------------

zawiązało komitet ludowców pod nazwą *Komi

tet programowych ludowców", który, niekrępo*

wany żadnymi ubocznymi względami, będzie ze

stanowiska idei ludowej rozpatrywał zagadnie

nia współczesnej polityki, wyrażał o nich opinię

i wskazywał drogi, do urzeczywistnienia postu

latów ludowych wiodące. Komitet pragnie prze

dewszystkiem rozwinąć działalność dodatnią, nie

uważając za swe zadanie walkę z obecnym za

rządem stronnictwa, lub polemikę z osobami,

stojącemi u steru stronnictwa. W razach jednak,

gdyby działalność oficyalna stronnictwa była

sprzeczna z powyższemi wytycznemi polityki

ludowej, będzie uważał za swój obowiązek prze

ciwdziałać zdrożnym prądom w stronnictwie.

Zebrani postanowili zaprosić do komisyi ści

ślejszej, kierującej pracą komitetu, pp. J . Babi

cza, J. Dąbskiego, Dra J. Hozera, J. Kubika, Dra

S. Mikołajskiego, F . Wielgusa i B. Wysłoucha,

z prawem kooptacyi.

Pogłoski

Z ruchu politycznego

Lwów 20 lipca.

Reforma wyborcza. - Z obozu ludowców.

( ) Przez dwa dni obradow’ała komisya dla

reformy wyborczej. We wtorek od godziny 10

rano do 8 wieczór toczyły się obrady polskich

członków, we środę zaś na plenarnem posiedze

niu uchwalono znany kompromisowy wniosek

posła Cieńskiego. W edle Gazety narodowej po

przedził go wnioskodaw’ca następującą przemową:

,,Usiłowaniem naszem jest spełnienie zadania,

włożonego przez sejm na komisyę, względnie

subkomitet, t. j . przygotowanie projektu refor

my wyborczej przez osiągnięcie porozumienia.

Główne wytyczne, zdaje się, są nam wszyst

kim wspólne: rozszerzenie prawa wyborczego

na warstwy, dotąd nie posiadające tego prawa,

pomnożenie zastępstwa dla tych, którym to się

słusznie należy podług ich siły kulturalnej i fi

nansowej i stałego wzrostu. Ale przytem w’aż

nym czynnikiem musi pozostać troska i dbałość,

żeby sejm przyszły sprostał zadaniu trudnemu,

wyzyskania dla dobra kraju i narodu w’szyst

kiego, co dotąd przez sejm i autonomię stwo

rzono, a w przyszłości stwarzał warunki stałe

go postępu. To też nic dziwnego, że obow’iązek

i sumienie obywatelskie i narodowe każdego

posła każe mu kierować się w’ielką przezorno

ścią, żeby, chcąc stworzyć coś nowego i lep

szego, nie narazić zdobyczy dotychczasowych

na stratę. Widzę we wnioskach posłów Lea i

Tertila z jednej strony, z drugiej we wniosku

p. Laskowskiego, wyżej wyrażone myśli a prze

konany będąc, że usuwaniem trudności, wyro

zumiałością i zaufaniem wzajemnem, zbliżać się

możemy do zamierzonego celu, stawiam nastę

pujący wniosek i proszę bardzo o przyjęcie:

,,Komisya uznaje zasadniczo potrzebę po

większenia liczby posłów z miast w stosunku

do ogólnej liczby posłów, zastrzegając sobie

na później decyzyę określenia sposobu prze

prowadzenia wyborów z tejże kury!, propo

nowanego we wniosku Laskowskiego".

Posłowie ludowcy i Rusini sprzeciwili się wnio

skowi posła Cieńskiego i postawili

wnio

sek, aby komisya zajęła się sprawą równości

prawa głosowania i powiększeniem ilości man

datów z kuryi wiejskiej.

Wnioski te odesłano do subkomitetu; wnio

sek przejścia do porządku dziennego nad wnio

skiem p. Cieńskiego, postawiony przez p. Ma

kucha, uzyskał 6 głosów (ruskich i ludowców),

natomiast w n i o sek p. Cieńskiego został

przyjęty większością.

Na tem posiedzenie komisyi dla reformy wy

borczej zamknięto.

W posiedzeniach komisyi brali udział pierw

szego dnia wszyscy członkowie z wyjątkiem

posła Skołyszewskiego (zamiast hr. W odzickie

go był jego zastępca Stanisław hr. Mycielski),

drugiego dnia stawił się także i poseł Skoły

szewski.

Od czasu zrekonstruowania gabinetu nie usta

ją w prasie niemieckiej, zwłaszcza hakatysty

cznej, pogłoski, pełne obawy, że obecny kurs

względem Polaków może uledz zmianie. W ystę

pują one w formie zaprzeczeń, że tak nie bę

dzie, co wszakże treści nie zmienia. Posener Ta

geblatt wystąpił niedawno z artykułem ,,Kośeiel

ski-Adruiralski", podając z *dobrze poinformo

wanego i poważnego źródła" szereg zapewnień,

iż polityka antypolska będzie utrzymaną w ca

łej rozciągłości. Ani nówi ministrowie rolnictwa

i spraw wewnętrznych, ani prezydent ministrów

nie myślą o zmianach. Rząd pruski nie zacią

gnął też wobec posłów" polskich żadnego zobo

wiązania w zamian za głosowanie za podwyż

szeniem listy cywilnej króla pruskiego. Zresztą

Koło polskie — jak przypomina organ hakaty

styezny — spotkało się za to głosowanie z obel

gami i zarzutami we wszystkich prawie dzien

nikach polskich (?), z czego wynika, że działa

ło na własną rękę a przeciw usposobieniu lu

dności. Błędną by więc była konsekwencya rzą

du pruskiego, gdyby ludność polską w Prusiech

nagradzano czemkolwiek za postawę kilku jedno

stek, z któremi ona się nie solidaryzuje. Ustęp

stwa takie wyzyskałaby ta ludność na podko

panie podstaw państwa pruskiego.

Niemniej energicznie wystąpiła antypolska

Sćhlesisćhe Zlg. Przypominając telegramy cesa

rza do *Ostmarkenverein" z września roku u

biegłego i ustępy z mowy kanclerza przy dysku

syi nad nadużyciami administracyjnemi w Kato

wicach, gdzie przenoszono urzędników katolików

za głosowanie na polskich radnych miasta —

zaznacza, że era ,,Capriviego w ten sposób nie

nadchodzi".

Niemniej przyznaje, że nie korzysta

nie z ustaw o wywłaszczeniu jest ,,uderzają

cem", aczkolwiek rząd kieruje się zapatrywa

niem, iż komisya kolonizacyjna ma jeszcze dość

ziemi i nie potrzebuje uciekać się na razie do

wywłaszczenia. W każdym razie radaby była

śląska przyjaciółka Polaków z ogłoszenia dat,

któreby wykazały, źe tak jest w istocie. Wów

czas możnaby się dorozumieć, kiedy zapasy kolo

nizacyi 9ię skończą, a tem samem ustalić ter

min wywłaszczeń, których Sćhlesisćhe Ztg. nie

może się doczekać.

W podobnym duchu wystąpiła także Tagi.

liundschau i Nationalliberale Korrespondenz,

która próbuje egzegezy każdego słowa, jakie

pada z pokojów nńuisteryąlnych, byle znaleść

punkt zaczepienia. P. Rheinbaben, w odpowiedzi

na telegram ,,Ostmarkenverein" zadepeszował:

*Pozostanę, jakim byłem !" Ponieważ p. Rhein

baben, tymczasem usunięty ze stanowiska mini

stra, był co do polityki antypolskiej jednomyśl

nym z kanclerzem Btilowem, przeto National

liberale Korrespondenz wyciąga wniosek, że

wspomniana depesza mieściła wyrzut pod adre

sem kanclerza Bethmanna-Hollwega, iż przeko

nania jego uległy zmianie. Że zaś Nordd, Allg.

Ztg. milczy, przeto trzeba czekać na czyny no

wych ministrów pod kierownictwem obecnego

kanclerza.

Tymczasem ukazał się komentowany w pra

sie hakalystyczuej artykuł K, Jentsclia w Zu

kuuft. Przejęty w gruncie rzeczy niechęcią

do Polaków, p. Jentsch nie zamyka oczu na

bezcelowość polityki hakatystycznej i zbiera

szereg dawnych argumentów, aby je wyprowa

dzić razem w pole przeciw podżegaczom walki

eksterminacyjnej. Załatwia się przedewszystkiem

z twierdzeniem, że zgermanizowanie Wielkopol

ski jest niezbędne ze względu na bezpieczeń

stwo państwa od wschodu i wykazuje, że przy

chylność czy nieprzyehylność ludności nie od

grywa w razie wojny decydującej roli. Okazało

Sprzedaż Królestwa

Błąkająca się półtora roku temu po pismach

pogłoska o zamiarach odstąpienia Niemcom K ró

lestwa Polskiego, znów odżyła w 500-letnią ro

cznicę Grunwaldu, tym razem w zmienionej nie

co postaci. Dziennik wiedeński Deutsches Volks

blatt zamieścił w tych dniach artykuł anonimo

wego Rosyauina. W artykule tym jest mowa

o zamienieniu sześciu gubernij zachodnich Kró

lestwa Polskiego na Galicyę wschodnią i część

Bukowiny.

Niepodpisany autor zaczyna swoje wywody

od podkreślenia faktu, że zawarcie porozumie

nia japońsko-rosyjsl:iego tworzy początek nowej

ery nielylko w polityce wschodnio-azyatyckiej,

lecz wogóle w polityce wszechświatowej. Rosya,

dzięki porozumieniu na Dalekim Wschodzie, ma

obecnie swobodę działania na zachodzie. Jakie

to będzie działanie, przeciw komu ma być zwró

cone? Przedewszystkiem przeciw neoslawizmo

wi, który dąży do rozbicia jednolitości Rosyi i

utworzenia oddzielnych: Wielkorosyi, Ukrainy,

Białorusi i Polski.

Naturalnymi przeciwnikami neoslawizmu są

również Niemcy. Z niemi też Rosya musi iść

ręka w rękę, tembardziej, że między Rzeszą

niemiecką a Rosyą niema zasadniczych sprze

czności. Rosya nie pragnie zdobyczy kosztem

Niemiec, ani Niemcy kosztem Rosyi.

Inaczej rzecz się przedstawia z Austryą, gdzie

ruch separatystyczny rusiński, a z drugiej stro

ny narodowo-rosyjski coraz bardziej się roz

wija. Ż obu tych źródeł mogą wyniknąć zawi

kłania bardzo niebezpieczne pomiędzy Austryą a

Rosyą. Dlatego też trzeba szukać sposobu uni

knięcia tych zawikłań.

*Koła rosyjskie nacj’onalistyczne zastanawiają się

nad tera zagadnieniem już dłuższego czasu. Ostatnio

powrócił znowu do myśli, roztrząsanej już przed

półtora rokiem, ażeby się pozbyć Polski Kongreso

wej. Te kola sądzą, że Rosya powinna oddać Austryi

sześć gubernij zachodnich a mianowicie: gubernie

płocką, kaliską, warszawską, piotrkowską, kielecką i

radomską. Wzamian za to Rosya dostałaby od Au

stryi Galicyę wschodnią i tę część Bukowiny, którą

zam ieszkują Rusini. Mógłby ktoś zarzucić, że myśl o

możliwości wymiany wzajemnej terytoryów państwo

wych zawiera sama w sobie coś niemoralnego. Na

ten zarzut należy odpowiedzieć, że są sytuaeye, u

sprawiedliwiające całkowicie podobne, daleko idące

zarządzenia. Nadto trzeba zaznaczyć, iż już obecnie

istnieje tego rodzaju sytuacya. Z tej sytuacyi prę

dzej, albo później m uszą się wywiązać ciężkie za

wiktania pomiędzy Austro-Węgrami i Rosyą, jeżeli

się poprzednio nie zdoła znaleźć pokojowego załat

wienia".

Fronda w obozie ludowców, pokonana na

kongresie tarnowskim, daje obecnie znak życia.

Kuryer lwowski ogłasza znamienny komunikat,

którego główne myśli opiewają;

Na kongresie P. S. L . w Tarnowie 12 czer

wca uchwalono jednogłośnie rezolucye, przedło

żone przez jeneralnego mówcę opozycyi, a żąda

jące, aby polityka P. S.L ., zgodnie z programem,

była samodzielna, zasadnicza, moralna i patryo

tyczna. Potrzeba przeto obecnie grona zorgani

zowanego, któreby stale nad tem czuwało, by

ruch ludowy nie zbaczał na bezdroża oportu

nizmu.

W tym celu na obchodzie grunwaldzkim

w Krakowie d. 17 lipca grono członków P.S.L .

szki, urywki z niedopisanego dramatu o Samue

lu Zborowskim, fragmenty z Feaków i wreszcie

drobne dyalogi z zakrojonego zdaje się na trzy

akty dramatu o Jadwidze p. n .: Hedvigis.

Dramat ten, o ile wnosić można z drobnych

ułamków, mógłby być jednym z naczelnych

w twórczości Wyspiańskiego. Cechuje go prze

dewszystkiem ton poważny, pełen wewnętrzne

go namaszczenia. Dramat ten miał być zapewne

gloryfikacyą poetycką ofi ary Jadwigi.

,,Gdy

miłość nie chce mię bogacić — niech miłość

kraju starczy za nią", ta bohaterska definicya,

która u Wyspiańskiego później znalazła miejsce

w przekładzie Cyda, tutaj zapewne stać się

miała nicią przewodnią podniosłej idei dramatu.

W pośmiertnym tomie pomieszczono również

Prolog, napisany na przedstawienie Cyda na

scenie krakowskiej. Powstanie tego Prologu ma

swoją zajmującą dla uczuć Wyspiańskiego hi

storyę. Po przetłomaczeniu przez Wyspiańskiego

Cyda Corneiile’a, _dramaturg teatru krakowskie

go zamieścił w Śmiecie warszawskim studj’um

o dotychczasowych w literaturze polskiej prze

kładach arcydzieła Kornela, oraz porównanie

z tłómaczeniem Wyspiańskiego. Autor Wesela,

który nie znał przekładu swoich poprzedników,

w rozmowie z autorem owego studyum, zainte

resował się zwłaszcza przekładem Morsztyna.

Gdy mu w rozmowie dramaturg zwrócił uwagę

na piękny prolog Morsztyna, napisany na inau

gurację Cyda, granego przed Janem Kazimie

rzem i rzucił myśl, że dobrze by było, gdyby

Wyspiański na wzór Morsztyna wyprowadził

znowu postać Wisły, deklamującej o Polsce

współczesnej, Wyspiański zapalił się do tego

projektu i zażądał odpisu prologu Morsztyna.

Po uwaźnem przeczytaniu wierszy Morsztyna*,

kartki zwisły w jego ręku, na twarzy jego"był

smutek:

Niestety’ ,

nie mogę w prologu moim wy

prowadzać Morsztynowej Wisły - rzekł: tamta

Wisła mówi o p o!skich zwycięstwach, o poi

w Burgu protekcyę przyrzekł dać

bym ujrzał to na scenie.

Obym proroczo sprawić mógł

im breiten Kreis Sie schaffen!

Tantjeme werden haben Sie

ganz Wien wird auf Euch gaffen...

Das Thema Undern sollen Sie

w ogólnoludzkim pędzie,

so was wie Sudermann wie Babr

by grane było wszędzie.

Po kilku następnych lirykach, wśród których

jeden okolicznościowy, na chwilę ewakuacyi

wojska z Wawelu, następuje ten majestatyczny

hymn do śmierci : ,,Wesoły jestem, wesoły i

śmieję się do łez", który jest koroną lirycznej

twórczości Wyspiańskiego. Czytelnicy Czasu

mieli sposobność poznać go nazajutrz po śmierci

Wyspiańskiego w dn. 29 listopada 1907_ r .

Noty wierszowane do Bolesława Śmiałego

oraz hymn Yeni Creator zamykają dział pierw’

szy książki.

W dziale fragmentów dramatyczny ch pomiesz

czone urywki, znane już przeważnie z czaso

pism, a przedewszystkiem z Przeglądu Powszech

nego. Są tu więc Śluby Jana Kazimierza dru

kowane w Czasie, a w książce nazwane tytu

łem : Królowa Korony Polskiej, scena, m ająca

być parafrazą witrażu, który Wyspiański kom

ponował do katedry we Lwowie, jest Batory

pod Pskowem scena pisana pod wrażeniem

obrazu M atejki,

waryanty z wesela i Nocy

listopadowej, oraz niedokończone dramaty: Mąż

(prozą), Na krakowskim zamku Wesele, Ju

liusz II., Śmierć Ofelit, grywana w teatrze kra

kowskim, a którą niedawno wystawił teatr na

rodowy w Zagrzebiu, z powodu występów pani

Solskiej, tłómaczenie piątego aktu Zairy Vol

taire’a, z *kroniki polskiej" sceny z dramatu o

panowaniu Kazimierza Jagiellończyka, sceny ma

jące zapęd komedyowy Słowackiego Jana Ka

zimierza lub klasztornych obrazów Złotej c«a—

Gdy przyjdzie mi ten świat porzucić,

na jakąż nutę będę nucić

melodyę zgonu mą wyprawną ?

Drugi zaś to ów zgrzytliwy: *Niech nikt nad

grobem mi nie płacze", który się jednak koń

czy pełnemi rzewności strofami:

A kiedyś może, kiedyś jeszcze,

gdy mi się sprzykrzy leżeć,

rozburzę dom ten, gdzie się mieszczę

i w słońce pocznę bieżeć.

Gdy mię ujrzycie takim lotem ,

że postać mam już jasną,

to zawołajcie mię z powrotem

tą mową moją własną.

Bym ją posłyszał tam do góry,

gdy gwiazdy będę mijał —

podejmę raoze po raz wtóry

ten trud, co mię zabijał.

Po elegiach tych idzie *wspomnienie księdzu

Cz..,

towarzyszowi nocy w Rymanowie, gdy,

idąc lasem, psowaliśmy zdrowie, a mocy przy

dając duszy".

A po wspomnieniu wiersz o akto

rach teatru krakowskiego, którzy na scenie od

twarzali postacie z jego dramatów.

Później fraszka o jakimś aktorze z Burgtea

tru, który Wyspiańskiemu radził dokończyć De

metriusa Szyilera.

Był u mnie ktoś direkt von Wien

z Galicyi jednak rodem,

zachęcał, bym szedł śmielej — hin

utartym, szerszym chodem...

Ein Mann von pleine Inteligenz

aux traits d’un Hofschauspieler,

radził bym kiedy skończył też

den Dimitri von Schilles.

To może być genjalna rzecz,

ogromne m ieć znaczenie ;

NOWE KSIĄŻKI

Stanisław Wyspiański: Wiersze, fra gm en ty

dramatyczne, Uwagi.

Kraków. S. A . Krzyża

nowski. 1910 r.

Nakładem rodziny ś. p. Stanisława Wyspiań

skiego wyszedł w tych dniach tom utworów li

rycznych, fragmentów dramatów, oraz prozy

zmarłego poety.

Tom ten, obejmujący 226 stron druku, dzieli

się na trzy części: pierwsza zawiera lirykę, w ier

sze okolicznościowe, oraz fraszki rymowane; dru

ga — niedokończone utwory dramatyczne; wr’esz

cie trzecia, nad którą postawiono tytuł: Uwagi,

mieści oceny krytyczne zjawisk artystycznych,

nad któremi się zatrzymywała myśl Wyspiań

skiego.

Wiersze liryczne otwiera utwór, rozpoczynają

cysięodsłów:

Poszedłem błądzić w nieznane mi światy

marzeniem senny — uczuciem bogaty,

a hasłem mojera : pro patria et fide.

Utwór ten utrzj’inany jest w nastroju werte*

rowskiej melancholii; nosi datę 16 września 1888;

znać na nim cechę młodzieńczości ; łormą mało

przypomina późniejszy rytm i oryginalność liry

ki Wyspiańskiego.

Dwa następne wiersze, a potem czwarty i pią

ty z rzędu, należą do rodzaju rzadkiego w twór

czości Wyspiańskiego : są to erotj’ki. Najbardziej

charakterystyczny dla poezyi Wyspiańskiego, bo

kreślony z tą drobiazgowością kolorystyczną i

opisowością malarską, w której się lubowało

jego pióro, jest wiersz piąty :

-lak pomnę, stała na stopniu, wiodącym do cieni

dużej altanki, wolnej od słońca prom ieni.

Po opisie poetyckim altany i kobiety, stojącej

na owym stopniu, zalanej łzami, że ,,jej łagod

t,CZAS** wychodzi z w yjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie a miannwiet*

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

’

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

r° k na kwartał na 1 miesiąc

W K r a k o w ie w m i e j s c u ....................................... *

30 koron

7kor.50h. 2kor.50hal.

z odnoszeniem do d o m u ..................................

36 koron 9 kor. —

3 kor*._

P o c z tą w p ań st w ie A u s t r y a c k i e m .........................................................

koron 9 kor. — 3kor!__

Z d w u k r o t n ą w y s y łk ą p o c z t o w ą .........................................................

42 koron 10 kor. 50 h.

3 kor! 50 hal.

Pocztą w państwie Niemieckiem

........................................

42 koron 10kor. 50n.

3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztow =go 48 koron

112kor. —

4kor._

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 16rb. 20k . 4 rb. 05 k. 1

rb. 45 kop

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem ,

abonament Czasuprzyjmują urzędypocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, W ilnie’,

Moskwie i Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w K ijo w ie księgarnia L. Idzikowskiego - w W ilnie biuro’

dzienników K Taubera.

ue oczy — zdały się jak szafiry, oprawne perła

m i" (echo Słowackiego), następuje scena, kiedy

ona ukrywając boleść swą, ucieka przed poetą:

Potem odeszła prędko — ja nie rozumiałem

z tego wiele - zdziwiony- dalej skoro czytać chciałem,

rzecz dziwna - w miejscu, gdzie karta zroszona

łzą, przeczytałem : miłość zawiedziona...

Czterowierszowy finał ten przywodzi na pa

mięć porównanie z poetami ze szkoły Petrarki,

którzy dbali o taką właśnie intensywność za

kończenia. W naszej poezyi takie finały mają

niektóre z lepszych wierszy Norwida. W liry

kach Wyspiańskiego zarówno wdzięczne zakoń

czenie to, jak i cały nieomal wiersz należy do

najlepszych.

Z datą 1896 r. wszedł też w zbiór wiersz

francuski poety p. n . La legende du roi. Szko

da że w wiersz ten o niezaprzeczonym uroku

ballady, wkradły się przykre pomyłki jak np.:

trousson zamiast trousseau itd.; wina to za

pew’ne nie dość dbałej korekty.

Charakter spowiedzi biograficznej ma wier

szyk następny:

U stóp Wawelu miał ojciec pracownię.

Wielką izbę białą wysklepioną,

żyjącą figur zmarłych wielkim tłumem :

tam chłopiec m ały chodziłem ; co czułem

to później w kształty mej sztuki zakułem.

Po kilku wierszach drobnych na rozmiary na

stępuje znany na pół-żartobliwy list *wakacyj

ny711, rymowany do Leona S,, artysty dramaty

cznego :

I cóż kochany Panie Leonie,

czy byłeś Pan już w lesie ?

czyś widział, jak się pasą konie ?

słyszałeś jak gęś drze się?

W ślad po tym liście dwa ponure nokturna.

Jeden z nich, to drukowany już kilkakrotnie

przed książką:

1 of 4 • Strona 1

Czas.

➔

Description

Structure

Struktura

Gorczańskie Wieści :

Dobrzanskie_Wiesci_Ekspres

Nasza_Gmina_Mszana_Dolna

Nasze_Slopnice

Salamandra

Wiadomosci_Gminne_Limanowa

Similar

Similar publications

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 13, Nr 87 (kwiecień-czerwiec 2008).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 14, Nr 90 (styczeń-marzec 2009).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 23, Nr 123 (sierpień-październik 2018).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 13, Nr 89 (październik-grudzień 2008).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 22, Nr 120 (sierpień-listopad 2017).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Kamienicy. R. 27, Nr 133 (styczeń-marzec 2022).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 26, Nr 132 (październik-grudzień 2021).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Kamienicy. R. 27, Nr 134 (kwiecień-czerwiec 2022).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 14, Nr 92 (lipiec-wrzesień 2009).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 20, Nr 111 (grudzień-luty 2014).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 16, Nr 93-94 (styczeń-marzec 2010) [sic!].

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 17, Nr 97-98 (styczeń-marzec 2011) [sic!].

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 24, Nr 124 (listopad-styczeń 2018).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 17, Nr 102 (kwiecień-czerwiec 2012).

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 17, Nr 99 (kwiecień-czerwiec 2011) [sic!].

Przeczytaj

Gorczańskie Wieści : pismo Gminnego Ośrodka Kultury w Kamienicy. R. 26, Nr 130 (listopad-styczeń 2020).

Ocenianie publikacji możliwe jest wyłącznie dla użytkowników zalogowanych. Zaloguj się

0 ocen

Details

Przynależność do kolekcji

Komentarze (0)

Pobieranie metadanych

Pobieranie plików zdigitalizowanych

VIAF/NUKAT

Mirador viewer