Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 642 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 115.

Kraków 21 i Maja

Miedziela.

Rok 1871.

O s m wychodM; eodiiennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne.)

Numer pojedynczy w K rakowie i we Lwowie kosztuje lo centów.

Prenumerata wynosi:

co»» wKrakowie. .

rocznie zlr. 20 - kwartalnie złr. 5

miesięcznie złr. 2

we Lwowie: w _Ajencyi *Lzaau rooznio złr. 21

— kwartalnie złr. 5 c. 25 - miesięcznie złr. 2 -

foemtą wpaństwie Austryackiem

24_

2c25

dOftEJ5?25r80k* "

: tal. 4sgr.s

tJl. 1,p. ,5

" Francyi l Angln

fran. 108

fran. 27

fran. lo

* Belgii, Włoch iSzwajcaryi *

”,

CU ty z pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi *c za su " -

L u t y reklamacyjne

f ^ zaPiecz2towane ° 16 e8ai% frankowaniu. -

L u t ó w niefrankowanych nie przyjmuje się.

*,y*

K ę k o p U m a nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

CZAS

Mrahów 20 maja.

Przy wyborach do delegacyj wspólnych, po

wtórzył się, o ile sądzić można z telegramu,

zwykły manewr stronnictwa centralistycznego.

Konsekwencya opozycyjna wymagała i w tej

sprawie postawienia przeszkód rządowi, poja

w ił się też, jak było do przewidzenia z ław

lew icy wniosek odroczenia wyborów. Wszela

ko strategia stronnictwa doradzała cofnięcie

się, jeśli nie przed rządem, to przed Węgra

mi, tak czułymi na to wszystko, co dotyczy

regularnego ruchu machiny dualistycznej, a

zatem delegacyi. Wniosek przeto odroczenia

upadł.

Opozycyą, którąby można w przeciwieństwie

opozycyi prawno-politycznej, nazwać opozycyą

konstytucyjną, przestrzega starannie zachowa

nia dobrych stosunków z Węgrami. Ma ona

słuszność, ho ta zażyłość stanowi może osta

tnią podporę zachwianego stronnictwa, które

odtrąca wszelką myśl pojednania z dążnością

autonomiczną w krajach, i które zostało zdy

skredytowane wobec korony.

Na inne zapewne pole zechcą wiernokon

stytucyjni przenieść walkę z ministerstwem,

może im dadzą do tego sposobność obrady nad

budżetem. Odmowa lub odroczenie wyborów

delegacyjnych nie przeciw Rządowi, ale prze

ciw oponentom zwrócićby musiała następstwa

niezadowolenia Węgrów, ?resztą wybór dele

gacyi,nie ułatwia gabinetowi drogi rozwiążą

nia izby, a tem samem nie jest ustępstwem

Niem ców dla hr. Hohenwarta.

Mandaty członków delegacyi wspólnych o

tyle mają ważności, o ile Rada państwa, z któ

rej wyszła delegacya pozostaje nienaruszoną.

Ewentualność rozwiązania Izby pociągnęłoby

za sobą konieczność nowych wyborów do delega

cyi z nowej Izby, a tem samem odroczyłaby

zebranie delegacyi — i odium tegoż na ga

binet zrzuciła.

Niemcy przeto nie uczynili żadnego ustęp

stwa z swej opozycyi quand meme, i niepodo

bna przypisywać tego kroku względom na wa

żność spraw państwowych; był to tylko ma

newr zasłaniający icli naprzeciw Węgrom.

Gdy Przedlitawia nie może wybrnąć z ciągłe

go stanu przesileń to ministeryalnych, to kon

stytucyjnych, w Węgrzech po raz pierwszy od

zawarcia ugody, zanosi się na kryzys gabine

tową. J akkolwiek sprawy wewnętrznej reor

ganizacyi administracyjnej i sądowniczej dały

powód do rozszerzenia się tego rodzaj n po

głosek, kryzys gabinetowa w Peszcie, gdyby

istotnie przybrała większe rozmiary i nie o

graniczyła się na osobie jednego ministra, mu

siałaby wywrzeć stanowczy wpływ na stosu

nek obu części monarchii. Stronnictwo, które

doko nało ugody i przywróciło krajowi szero

ki zakres swobód i samodzielności, reprezen

tuje tak wydatnie dzisiejszy system dualisty

czny, że ustąpienie jego przywódców od ste

ru, musiałoby naruszyć równowagę obu czę

ści, albo w kierunku unii osobowej, gdyby do

steru doszła lewica, albo w odwrotnym sto

sunku, gdyby miejsce obecnego gabinetu mieli

zająć mężowie stanu z odcienia hr. Szecsena.

Podstawa dualizmu zdaje nam się być je

szcze bardzo silną , i dla tego właśnie nie

dajemy wiary pogłoskom o rozpostarciu się

kryzys gabinetowej w Peszcie. W każdym je

dnak razie zebranie delegacyj wspólnych, bę

dzie nader ważnym probierzem stanu rzeczy

po obu brzegach Litawy.

SOEESPOSBBICYA CZASI.

V*iedeii 19 maja.

Dziś obie Izby Rady państwa wybierały człon

ków do Delegacyi wspólnej, która w poniedziałek

d. 22 b. m. otwartą zos’auie. W tym roku z Po

laków następujący deputowani zasiadać będą w De

legacyi wspólnej: pp. Zyblikiewicz , Czerkawski,

Smolka, Ludwik Wodzicki, Klaczko, Czajkowski,

Horcdyski. Na zastępców delegatów koło polskie

wybrało pp. Kirchmayera Juliana i Dra Wero*

gzczyńskiego. W miejsce pp. Grocholskiego i Ba

deoiego weszli więc obecnie do Delegacyi wspólnej

pp. Czajkowski i Smolka. Można śmiało powie

dzieć, że wybory ze strony Polaków wypadły dość

pomyśln:e. Za ostatnich wyborów do Delegacyi

wspólnej, wyraziliśmy ubolewanie hasze, źe Polacy

nie wybrali p Smo)ki już dla jego rozległych sto

suuków z Węgrami. Zbyteczna Więc nadmieniać,

że p, Smolkę bardzo chętnie widzimy w Delegacyi;

Z dokonaniem wyborów do Delega’cyj ministe

ryum hr. Hohenwarta— aby Się tak wyrazić’

uooższcm jest o jeduą trudność. Stało się bowiem

zadość potrzebom państwowym. Teraz przyjdą na

pprządek dzienny dalsze kłopoty, sprawa adresó

wa i budżetowa. Położenie gabinetu należy na

zwać fatalnem. W chwili, kiedy się zgromadzą w

Wjiedniu reprezentanci całej monarchii dla obrado

wania nad sprawami wspólnemi, obie’Izby przedli*

tuwskń go Rajcbsratu rozprawiać będą o adresie

d^ ’Korony wyrażającym niezaufanie do obecnego

gabinetu. W Deegacyach toczyć się będą toz

prawy nad budżetem ’państwowym, a w Reiihśra

cie rozprawy nad budżetem przedlitawskim, kiedy

budżet węgierski jnż dawno uchwalony. W dek:

gacyi ma stanąć budżet państwowy na r. 1872, s

Reicha: at jeszcze nie ma budżetu na rok 1871,

Co do taktyki prawdo, odobnej iządu wobec adre

su, jeżeli przez obie Izby uchwalonym zostanie,

napiszę wam w jednym z następnych listów.

Dzisiejszy Tagblatt wystąpił z artykułem pod

napisem ciągle jeszcze nadużywanym finis Poło

ninę. Na mylnych podstawach dziennik ten się

opiera w wspomnionyin artykule i do mylnych do

chodzi wniosków. Tagblatt bierze nominacyę jene

rała Potapowa gubernatorem w Warszawie za fakt

dokonauy, o czem nam jeszcze nic nie wiadomo,

i mniema, że nazwa ,,Królestwo Polskie" dopiero

dziś urzędownie usuniętą została. Nazwa ,,Kraj

Nadwiślański" czyli ,,Gubernia nadwiślańska" nie

przestraszyła tak dalece Polaków, kiedy się po

raz pierwszy ukazała. Z tego więc założenia wy

chodząc dziennik wiedeński, uważa już los Kom

gresówki i całej Polski za rozstrzygoięty; a chcąc

uderzyć na Moskwę za podobnie srogie obchodzę

nie się z Polakami, chłoszcze-- delegaeyę galicyj

ską, za to, że się nie chce pogodzić z wieruokom

stytucyjnymi w Wiedniu, to jest, że nie chce przy

stać na zaprowadzenie wyborów bezpośrednich bez

przyzwolenia sejmów krajowych. W ten sposób —

dowodzi Tagblatt- Polacy osłabiają monarchię

austryacką, niweczą ugodę z Galicyą i ostatniej

się pozbawiają nadziei rozwoju narodowości polskiej.

Ani się nie śniło Potapowowi, jaki związek zacho

dzi między jego nazwiskiem a wyborami bezpo

średniemi w Austryil

Peszt 17maja.

(!F.) Alarm na który uderzyli, Niemcy wierno"

konstytucyjni za Litawą, odbił się i tutaj. Gdyby

stronnictwo

wiernokonstytucyjne odznaczało się

większą karnością, zaiste możnaby ich podejrzy

wać o konsekwentne i umiejętne a chytre działa

nie, celem zaszczepienia i tu, gdzie stosunki coraz

pomyślniej się układają, obawy o przyszłość, stra

chu i nieufności, jakie ich satnytfr dręczą.

Wyznuczenie siedliska dla sa.dów Ićj instancyi w

Węgrzech, dało powód dziennikom wiedeńskim do

tak obszernych i alarmujących roztrząsań, jak gdy

by Węgry całe przewracały się do góry nogami.

Wówczas jeszcze spokój tu panował, i jeden z

dzienników opozycyjnych .,upomniał groźnie prasę

wiedeńską, aby śmieci 5 .przed własnych drzwi za

m otała, a żyjąc sama wśród nieustąjącćj dezorga

nizacji kwestyi czysto-administracyjnej w Węgrzech,

kwestyi w którćj większość dała bezwzględne po

parcie rządowi, opozycyą zaś dyskusyę lojaluie przy

jęła, nie podnosiła do znaczenia przesilenia k on

stytucyjnego. Za podobnie niesumienne mieszanie

się w sprawy węgierskie Ellendr obiecał nawet sku

teczniejszą odprawę.

Mimo tego nie zaprzestano rozsyłać z Wiednia

telegramów i korespondencyj o kryzys parlamen

tarnej w Węgrzech, o dymisyach ministrów itd.

Następnie przybyła dyskusya Izby panów wiedeń

skiej, którą prasa wiedeńska umiała tak umiejętnie

wyzyskać dla straszenia Węgrów, mimo, źe wcale

nie zajęła, w kwestyi stanowiska dla nich przyja

znego. Cała ta sztuczna atmosfera burzy wstrzą

sającćj jakoby Węgrami, stworzona została bez ża

dnej realnćj przyczyny wewnątrz, z zamiłowania li

do przesileń na jak najszersze rozmiary, jeśli nie

z głębszego wyrachowania.

Nagle przybył fakt, fakctk , podanie się onegdaj

do dymisyi p. Horwata ministra sprawiedliwości,

i pogłoskom nie ma już końca. Podług takowych

z gabinetu wychodzi także p. Gorove, p. Pauler.

Nie troszcząc 6ię o ścisłość donoszą współcześnie,

że ugoda będzie zniesiona, a unia osobista przycho

dzi na jśj miejsce. Dalćj znowu, że hr. Apponyi

Jerzy starokonserwatysta pojechał do Wiednia dla

tworzenia nowego gabinetu węgierskiego itd. itd.

Wszystko co tylko przerażać może jakąś partyę lub

odłam stronnictwa, wszystko to jest puszczone w

obieg, a opinia publiczna w Peszcie, a po części

i sfery parlamentarne są pociągnięte w krąg za

czarowany niewidomego przesilenia. Stało się za

tem, czego najmocnićj obawiać się trzeba było,

strach wiedeński zakomunikowahy został Węgrom.

Strach, najgorszy doradca polityczny, i jeśli pro

zes gabinetu, jedyny, który ma dosyć po temu

powagi, nie położy tamy sztucznie wzbudzonćj pa

nice, usposobienie tutejsze nieufne i rozdrażnione

oddziaływać będzie musiało zwrotnie na sprawy o

gólne monarchii.

Tymczasem ze wszystkich pogłosek pozostaje

faktem tylko dymisya pana Horwata. Przyczyny

lej dymisyi bardzo jasno wyłożyłem w korespon

dencji z 8go b. m ., gdyż rzeczywiście już wówczas

było rzeczą niewątpliwą, że wcześnićj lub późnićj,

w każdym razie w krótkim przeciągu czasu, natura

stosunków rządowych i parlamentarnych zmusi mi

nistra sprawiedliwości do poddania się do dymi

syi. Odtąd przybyła ciężka a nawet niebezpieczna

choroba pana Horwata, która nie pozwoliła mu bro

nić w Izbach samemu dzieła, do którego przywię

zywał tak wielkie znaczenie patryotyczne i indy

widualne. Choroba ta dotąd zatrzymuje go w łóżku

i ona przyspieszyła podanie się do dymisyi. Tak

więc pan Horwat być może pozostawi już następcy

wykonanie rtformy sądownictwa którą przygotował,

i z której, rzec można, zrobił zadanie swojego ży

cia. W dzisiejszych warunkach, nie zdaje się, aby

prezes gabinetu nastawa! na niego z naciskiem o

cofnięcie dymisyi, ani też pan Horwat, fizycznie

złamany, nie będzie skłonny do pozostania w ga

binecie mimo wszelakich przemawiających za tem

pobudek. Wiadomość o dymisji p. Horwata oka

zała dopiero, w jak szerokich kołach stał się on

popularnym. Okoliczność ta przyczyniła się nie

mało do przygotowaniu gruntu dla pogłosek po

płochu.

Co do faktycznych wieści o podaniu się do dy

misyi ministrów Gorove i Paulera, mogę zapewnić,

że pierwszy z nich nie tak prędko usunie się od

rządu, a drugi wcale dotąd do dymisyi się nie

podawał. Pan Gorove mając za zadanie wprowa

dzenie ładu do departam entu komunikacyi, gdzie

za jego poprzedników panowała działalność go

rączkowa, rzucająca na wszystkich punktach kraju

zawiązki do dzieła przyszłćj organizacj’i komuni

kacyjnej, lecz przez to samo w wykonaniu uieoglę

dna, upada częstą pod ciężarem trudnego dziedzi

ctwa, i o ile mi wiadomo, już kilkakrotnie chciał

się osunąć. Do którego z tych razów odnoszą się

pogłoski powiedzieć nie umiem, lecz to pewna, że

ład dotąd nie jest trwale ustanowiony w minister

stwie komunikacyi, i że do chwili przynajmniej

utrwalenia go, pan Gorove urzędu nie opuści. Wie

ści o podaniu się do dymisyi p. Paulera polegają

podobno na wynurzeniach się jego do kogoś z przy

jaciół nad uciążliwością obowiązków ministerya!—

nycb. To wystarczyło dla alarmujących.

Dziś została zamknięta druga sesya obecnego

peryodu sejmowego. Po odczytaniu królewskiego

reskryptu i sprawozdaniu prezesa, Izba deputowa

nych rozeszła się z okrzykami na cześć króla i

królowćj. P ojutrze następuje otwarcie nowćj i o

statnićj sesyi teraźniejszego sejmu, a w sobotę

wybór do Delegacyi węgierakićj do spraw w spól

nych monarchii.

Reskrypt zamykający sesyę wręczył w Izbie de

putowanych osobiście hr. Andrasy. Przyjazd jego

z Wiednia przyczyni się najwięcćj do rozjaśnienia

tutejszego horyzontu politycznego, równie niepe

wnego i smutnego jak tegoroczny majowy horyzont

fizyczny Pesztu.

I"oznau 15 maja.

Orędownik zamieszcza adres następujący do Oj

ca Sgo, który u nas podpisują:

,,Ojcze Święty!

*W uroczystym a wielkim dniu dwudziestopięcio

letniej rocznicy panowania Twego jako Papieża i

króla, zbliżamy się do stóp Tronu Waszej Swiąto

bliwości, aby złożyć wyraz wierności dla Świętej

Stolicy Apostolskiej a miłości ku Twojej osobie,

szczęśliwsi od braci naszych, którym ciężka dola

głosu tego podnieść nie pozwala.

*Pierwszy z licznego rzędu Namiestników Chry

stusowych doszedłeś w Twem wielkiem acz krzy

żowem panowaniu lat rządów Świętego Apostoła,

któremu Zbawiciel, kościół swój na opoce zbudo

wany powierzył. Jest nam to otuchą przez Opatrzność

wyraźnie wskazaną, że jak pęta Świętego Piotra,: tak

i niecne więzy dzisiaj na duchowną Twą i świecką

nałożone władzę, łaską Niebios skruszonemi zosta

ną; a jak teraz błogosławisz urbi et orbi z pod

cierniowej Twej korony, tak doczekasz się radosnej

dla Twej trzody chwili, kiedy błogosławieństwo to

powtarzać będziesz ca czele tryumfującego nad

nieprzyjaciółmi kościoła.

*O to Boga błagać nie przestaniemy zbolali i

słabi, ale zawsze równie wierni Twej Świętej Sto

licy, od czasu, jak Krzyż Święty zajaśniał na na

szej polskiej ziemi, równie spragnieni błogosła

wieństwa Twego, którego nam nigdy nie odmówi

łeś, a o które i dzisiaj dla Ojczyzny i rodzin na

szych najpokorniej prosimy."

Policyanci podrzędnych władz rządowych, poli

cyańci radykalizmu, straszyli lud nasz, że podpis

pod tym adresem pociągnie stałą, opłatę święto

pietrza jako podatku, i znaczy wpisanie się do woj

ska krzyżowego, celem oswobodzenia Ojca Sgo;

ale zachody te rozbiły się o zdrowy zmysł i za

cne serca ludu naszego, który spieszy z podpisami,

jak mi to z kilku okolic donoszą, lubo oprócz ro

zesłania arkuszy do podpisów w powiaty i parafie,

z zasady unikano wszelkiej agltacyi, by ruch ten

pozostawić popędowi serca i własnemu uczuciu.

Dziennik Poznański dotąd adresu nie podał i zda

nia swego nie wyrzekł. W korespondencyi tylko

z Berlina czytamy, że adres ten przesłano nasze

mu kołu poselskiemu do Berlina do podpisu, a

posłowie jako tacy podpisu odmówili, nic uznając

za stosowne, by wybrani podpisywali, skoro

wszyscy wyborcy do podpisu są wezwani i po

zostawiają sobie wolność podpisania jako ludzie

prywatni. Odpowiedź ta jeśli prawdziwa, jest tylko

pozornie logiczną, bo praktyka wskazuje, że pod

pis mandataryuszów i mandantów za pleonazm nie

uchodzi; ponieważ zaś sesya parlamentu do czer

wca ma się przedłużyć, zamkuięęie zaś podpisów

pod adres z końcem maja nastąpi, przeto posło

wie nasi mogliby nie wziąść udziału w zbiorowym

głosie kraju.

Inna kwestya pokrewnej natury zatrudniała znów

Dziennik Poznański i bałam uciła sąd publiczności.

Jakiś kapłao auonirn zażądał rady od Dziennika

w sprawie petycyi do parlamentu w Berlinie o nie

zależność Ojca Sgo. Pomijając zapytanie o radę

u takiego źródła, odpowiedź wypadła, że zdrożnem

i niewłaściwem jest udawać się do parlamentu

niemieckiego, skoro przeciw wcieleniu do Niemiec

protestujemy, i nie trzeba poczynać rzeczy, która

skutku przynieść nie może, dalej zaś nie trzeba

wystawiać rzeczy, o którą petentom cbodzi, na

szyderstwo i obelgi, a wreBicie, że mieszczą Bię

pod tem ukryte cele ultramontanów.

W tej radzie ile słów, tyle paradoksów. Jeźli

bowiem nie wolno potycyonować do parlamentu

dla tego, że przeciw wcieleniu protestowaliśmy, to

posłowie nasi żadnego udziału w naradach i gło

sowaniach brać nie powinni i po proteście należa

ło im Izbę opuścić; kiedy tymczasem tak debrze

w sejmie pruBkiej jak w parlamencie niemieckim, na

mocy złożonych protestów zastrzegłszy się niemi,

posłowie obradują, a my ich wybieramy. Dziennik

więc stawia kwestyę abstencyi, bierności, zawsze

przez kraj, %pinię publiczną i praktykę odrzucanej.

Co do Bkutku, czyż tylko takie sprawy wnosić się

godzi i trzeba, których skutek jest pewnym? W ta

kim razie posłowie nasi nigdy by się odzywać nie

powinni, nigdy kwestyj praw naszych narodowych

wnosić, a jednak pomimo braku skutku spełniają

świetnie co im obowiązek nakazuje. Szyderstwa i

obelgi także, gdy o obowiązek chudzi, przestraszać

ule mogą, i nie przestraszyły reprezentacyi naszej

ani szyderstwa kanclerza, ani obelga ze strony

Izby w poparciu wyłąoznem ze strony Bebla i

Scbrapsa, gdy o obronę prawa i prawdy chodziło.

Ukryte zaś cele ultramontanów* my wyjawiamy:

nie jest to cei ukryty, który mieści petycya, bo

petycyonaryusze przyznają się do niego zawsze i

wszędzie.

Pokój stanowczo zawartym został, i pokazuje

się, że obgadywano kanclerza twierdząc, iż złago

dził względem Francyi Warunki pokoju. Nam wy

dają się one jeszcze twardszemi, i innych też po

żelaznym hrabi, a dziś księciu, spodziewać się nie

można było. Ale nie spodziewaliśmy się tego cynizmu

polityki sukcesu, do jakiego się przyznał kanclerz

w swej mowie, oświadczając, że gdyby pokój nie

Część literacko-artystyczna.

TYGODNIK WIEDEŃSKI.

Broszura, o której mało piszą - ciekawe jej szczegóły o

wysoko postawionych osobach — stosunki dzienni

karstw a wiedeńskiego — bogactwo dzienników i re

klama przedsiębiorstw handlowych - przykłady

działalności dzi enników na poln gospodarskiem -

zd anie zagra nicy o g osp odarskich stos unkach w Wie

dnia — Komuna paryska i jej ambasador w Wie

dniu. -

Wzmianka o przypadku, jaki spotkał Klacz

kę." Teatra - p. Hoffmann w Wiedniu — Opera

*Dama z Kamelią* w Karltheater.

Pojawiła się temi dniami w Lipsku broszura, o

której tutaj w dziennikach dotąd nawet wzmianki

znaleźć nie można. Broszura ta dotyczy stosunków

gospodarskich w Austryi. Nosi ona tytuł: Volks

wirthschaftliche Zustaende in Oesterreich. Jeż e li

tylko część materyału tam nagromadzonego jest

zgodna z prawdą, nie dziwimy się milczeniu, z ja

kiem broszurę wspomnioną przyjmuje prasa wiedeń

ska. To co autor pisze o działalności pierwszego

m inistra państwa auslryacko-węgierskiego na polu

gospodarskiem , może być przesadą, może być po

tw arzą, ale samo wypowiedzenie podobnie ostrych

i przykrych zarzutów, jakie zawiera broszura po

mieniona, zdolne podkopać do reszty powagę kan

clerza i zniweczyć wszelkje zaufanie do niego. Do

bre imię tak wysoko położonego dostojnika musi

być nieskalanem, a z takich oskarżeń, w jakie ob

fituje broszura, oczyścić się powinien każdy mąż

stanu, bo honor państwa na szwank jest narażony,

jeżeli ten, co kieruje losami jego, staje się przed

m iotem hańbiących pocisków osobistych. W proce

sie, jaki w tym względzie wytacza broszura, tru

dno już wydać wyrok potępiający, trzeba jeszcze

poczekać na bliższe wyjaśnienia i dowody.

Łatwiejszym jest sąd o wzajemnych stosunkach

m iędzy bankami, przedsiębiorstwami kolejowemi a

dziennikarstwem wiedeńskiem. Tu autor z wielką

znajomością rzeczy odkrył nam prawdziwą otchłań,

nad jaką stanęła spółeczność wiedeńska. Nie szczę

dzi żadnych nazwisk, wymienia bankierów, dyrek

torów zakładów publicznych, właścicieli dzienników,

zgoła występuje jak oskarżyciel z dowodami w rę

ko; a ktokolwiek tylko nieco jest obeznany z sto

sunkami wiedeóskiemi, po przeczytaniu tej części

broszury powie niezawodnie, że to słaby zaledwie

obraz rzeczywistej zgnilizny na polu gospodarskiem.

Dzienniki w Wiedniu szybko się wzbogaciły, ale

banki, koleje żelazne i inne przedsiębiorstwa bez

dzienników się obejść nie mogą. Można tu śmiało

powiedzieć, ręka rękę myje. Sprzedajuość prasy tu

tejszej, w rzeczach dotyczących przemysłu i han

dlu, weszła w przysłowie; każde nowe przedsię

biorstwo niejako imię i byt swój okupić sobie mu

si, a ze staremi przedsiębiorstwami stałe układy

wiążą prasę publiczną. Złe przedsiębiorstwo po

trzebuje pochwały, dobre nie zniesie nagany, jeżeli

się czytelnik w dziesięciu dziennikach z nią spot

ka. W tem leży cała siła reklamy prasy. Zaledwie

się akcye lub papiery jakiego banku, stowarzysze

nia lub kolei ukażą, już niezliczone dzienniki gło

szą ich sławę, a łatwowierna publiczność idzie na

lep i spieszy oddać swe mienie, które najczęściej

przepada. Ostatnie katastrofy giełdowe były obfite

w tego rodzaju przykłady. Reklama dobrze zapła

cona wyśrubowała kursa papierów, a kosztem nie

doświadczonej biednej publiczności wzbogacali się

tak zwani wielcy giełdziści i bankierowie i wzno

sili te koszary czynszowe, zwane pałacami na

Ringslrasse. Prawie każde większe przedsiębior

stwo bankowe, prawie każda dyrekcya większej

kolei żelaznej posiada formalne bióro prasowe, któ

re utrzymuje najserdeczniejsze stosunki z wszy

stkiemi dziennikami stolicy. Organ opinii publi

cznej, co się uważa za pominięty, dopóty dokucza

ciągłemi napaściami przedsiębiorstwu, dopóki nie

odbierze niemylnych dowodów życzliwości. Jeżeli się

pojawia inserat większy banku lub kolei w jednym

z dzienników, wszystkie inne go powtarzają, lubo

o to nieproszone wcale i przesyłają po prostu ra

chunek dyrekcyi, naturalnie wygórowany. Z skrom

ności i uczciwości większej części dzienników poi

skich tutaj szydzą. Bywają i wypadki, że dzienni

ki przy.muszają banki lub koleje do płacenia ha

raczu. Dzieje się to w sposób podwójny. Właści

ciel dziennika umieszcza artykuł pełen zarzutów

przeciw niedbalstwu i nieładowi w tem lub owern

przedsiębiorstwie, a kończy frazesem, że to jeszcze

nie najgorsze, i obiecuje czytelnikom w dalszym

artykule jeszcze ciekawsze podać szczegóły. Ogło

szeniu takich szczegółów właśnie dyrekcje zapo

biedz się starają. Inny rodzaj wywierania pressyi

jest dość powszechny. Pisze się artykuł nienawi

stny przedsiębioistwu i posyła się do dyrekcyi,

jako nadesłany niby dziennikowi z wiarogodnej

strony. W ten sposób dziennik daje dyrekcyi spo

sobność, aby zaradziła ogłoszeniu artykułu.

Za granicą, szczególnie w Niemczech, gdzie

stosunki gospodarskie na silniejszej i zdrowszej

spoczywają podstawie, czują wielką odrazę do wszy

stkiego, co się dzieje na tem polu w Wiedniu.

Niechęci zagranicy do pewnych przedsiębiorstw

tutejszych nic tak dobrze nie dowodzi, jak odpo

wiedź dana ze strony ministerstwa bawarskiego

zarządowi jednego z świeżo powstałych banków

wiedeńskich, który się polecił względom rządów

niemieckich. *Potrafiliśmy się ochronić od wa

szej zarazy na bydło, (Rinderseuchej), da Bóg po

trafimy się również i od waszej manii zakła

dania banków (Grilnderseuche) ochronić."

Trudno

orzec, czyje dochody są wyższe, czy dyrektorów

przedsiębiorstw handlowych, przemysłowych lub

technicznych, czy też właścicieli dzienników. Wy

dawnictwo ostatnich chyba w Londynie rówuie po

płaca, jak w Wiedniu, właśnie z powodu tajem ni

czych stosunków pieniężnych z przedsiębiorstwami.

Od tej istnej *Komuny" wiedeńskiej do rzeczy

wistej Komuny paryzkiej nie jest tedy skok bar

dzo śmiały. Zresztą ,Komuna francuzka postarała

się o żywe ogniwo wiążące ją,z *Komuną" wie

deńską. Wiadomo wam zapewne z dzienników i z

własnych korespondencyj paryzkich, że *obywatel"

Fraenkel, który zasiada w Komunie, jest obywa

telem austryackim. Otóż *obywatel" Fraenkel -

nazwisko to pachnie Galicyą —«niezadowolony z

reprezentanta Francyi na dworze wiedeńskim mar

grabiego Banneville, napisał do jednego z swych

przyjaciół w Wiedniu, kupczyka, że Komuna jego

przeznaczyła na ambasadora Narodu w Wiedniu;

radził mu atoli, aby nie zajął biór poselstwa fran

cuzkiego na Lobkowitzjilatz, dopóki Komuna nie

sprzątnie p. Thiersa i całej jego czeredy zwolen

ników w Wersalu. Szczęście dla p. Bannevilla, że

*obywatel" Fraenkel jeszcze przez krótki czas mu

zostawia pałac poselski.

Ten kupczyk wiedeński, mający objąć z pole

cenia Komuny paryskiej urząd ambasadora Fran:

cyi przy boku Cesarza austryackiego, żywo mi

przypomina owego dygnitarza Komuny w Admini

stration des Tabacs w Paryżu, o którym pisze p.

Klaczko w swych *notatkach z podróży."

I tak

mimowolnie splotła mi się Komuna paryzka z

wzmianką konieczną o przypadku, jaki spotkał nie

dawno p. Klaczkę. Dzienniki podniosły większy

alarm o tej przygodzie, aniżeli się należało, i tak

p. Klaczko przez parę dai odbierał niezliczone wi

zyty kondolencyjne, między innemi od osób wy

soko położonych, naturalnie *klerykalno* feudal

nych", które; pospieszyły wyrazić publicyście na

szemu żywe współczucie, źe go jakiś *liberalny"

lub *socyalistyczny" fiakier przejechał za tak

srogie prześladowanie Komuny w Przeglądzie pol

skim .

Oprócz ruchu politycznego od niejakiego czasu

główną uwagę ściągają na siebie ,teatra. Burg

przeżuwa stare sztuki i oczekuje przybycia panny

Ziegler. Słynna ta artystka dramatyczna miała roz

począć swe role gościnne 16 maja, lecz zatrzy

m ani przez dyrekcyę teatru nadwornego w Ber

linie, gdzie obecnie bawi i świeże zbiera wawrzyny,

ukaże się dopiero 22go po raz pierwszy w roli

Joanny dziewicy Orleańskiej Szyllera. Ulubiona ar

tystka krakowska p. Antonina Hoffmann przybyła

do Wiednia dla zobaczenia p. Ziegler, chcąc sobie

przyswoić niejednę z jej ról i studyować cechę

gry tak wielbionej przez krytyków artystki nie

mieckiej. Jeżeli się więc pow rót p. Hoffmann do

Krakowa niećo opóźni, to teatr nasz na pobycie

swej artystki w Wiedniu z pewnością tym razem

tylko zy.skać może, bo sposobność widzenia p.

Ziegler nie tak często się nadarza. W teatrze na

Wiedeniu śpiewacy włoscy, a w pierwszym rzędzie

znakomita śpiewaczka p. Artót zachwycają publi

czność; w Operze ciągle nowi artyści się pojawiają

w rolach gościunycb, lecz są to śpiewacy dość śre

dniego talentu i głosu. Karltheater pozyskał w

osobie p. Jaunera, byłego reżysera teatru drezdeń

skiego, cenny nabytek dla ról charakterystycznych,

a od kilku dni na deskach teatru tego przedsta

wiają nowy dram at Brachvogla: Die Harfenschule

którego dotąd nie widziałem. Natomiast mogę wam

donieść o wczorajszem przedstawieniu *Damy z

Kamelią" Dumasa syna w Karltheater.

Dramat ten, wypchnięty z Burgu, panna Wolter

zawsze sobie obiera, ilekroć ma grać na jakiś cel

dobrcczynoy. Nie myślę wam pisać krytyki dra

matu, bobym nic nowego nie mógł o nim powie

dzieć. Jest to jedna z tych sentymentalnych sztuk

francuzkicb, co uczucia i nerwy widza bierze na

prawdziwe tortury. Nikt nie zdoła rozwiązać tego

zagadnienia, jakie postawił Dumas w swym dra

macie a z jakiem się spotykamy w *Pojęciach

pani Aubray", bo nikt nie zmieni porządku spó

łecznego, zwyczajów i obyczajów. Pomimo całego

współczucia dla losu pięknej grzeszniczki Margne*

rite, niktby sobie inaczej nie postąpił w równem

położeniu, jak ojciec Duvala z Damą z Kamelią.

Ileż to łez p. W olter (Marguerite Gauthier), p.

Sonnentbal (Armand Duval) i p. Lewinsky (Ana

tole Duyal) wyciskali wczoraj słuchaczom grą swo

ją pełnej prawdy. Tak uroczysta cisza nie panuje na

przedstawieniach Hamleta w teatrze, jak na przed

stawieniu ,,Damy z Kamelią", lecz żaden płacz

i łkanie nie zdołają z dramatu tego zetrzeć piętna

pewnej frivolit6 i wysokiej niemoralności.

Prenumeratę prxyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi,,ozaso1*przyul.Różannej w domupodL. 4*5; Księgarnie: pp. J. Cieeh a

w Rynku, Juliusza Wilda przy al. Grodzkiej i handel p. M

. Dworskiego w kamienicy ks. Jabłonowskiego

w Rynko; tudzież wszystkie Grzęda pocztowe ąustryackie.

(ly(oaienla (iuseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się sa opłatą: sa miejsce wiersza drobnego (petit

za jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytożci stęplowe

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia. Wypłata w Krakowie.

Prenameratę I (Iłłonenla przyimiyą: weLwowie wAdencyi ,,0ZA8UUp. Ant. Pii}(ŁowiŁi’przy

placu Katedralnym pod L. 31— W Wiedniup. A . Oppelik Wollzeile 22. - Na Francyę i Anglię wParyżu

Wny pułkownik (Vinc. Raczkowski, Rue du Pont de Lodi Nr 1 . - Zaś tylko ogłoszenia: w Wiednia

»Neumarkt Nr 11*, w Hamburgu, Frankfurcie n. M:, w Berlinie, w Lipsku, Bazylei (Szwąjcarya) i Wro

cławiu pp. HaasensUin i Vogl«r, w Wiedniu J . Rotonzwtig II. KórnergasBe Nr 2 i ii. M o t t o - w Berlinie

Hamburgu, Monachiumi Norymberdze p. Rudolf Mottt —wFrankfurcie nad Menemp. 0 . X. D a u b e *t Com A

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction