Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 593 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 103.

Kraków 4 Maja — Sobota.

Rok 1861.

rocznie .

półrocznie

kwartalnie

miesięcznic

Wychodzi codziennie rano, wyjąwszy poniedziałki i dni poświąteczne.

prenumerata:

w krakOWTE

poc zt ą (w Państwie Austryackiem).

...... ...... ....... ...... zł. anstr. 20 rocznie ....... zł. anstr. 24

...... ...... ....... ..... ..

r tO półrocznie

....»»

. ...... ...... ...... n

5 kwartalnie

2 miesięcznie

2 cent. 25

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

PRENUMERATĄ PRZYJMUJĄ:

f, j Administracyi ,,Czasu" w Rynku pod L. 29 w domn nKrzysztofory" zwanym,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

CZAS

Pr*yjmująale?:

ogłoszenia, odezwy, uwiadómienia, doniesienia wszelkiegorodzaju, zaopłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 6 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 30 centów na opłatę stęplową za każdorazowe

umieszczenie.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do bióra Administracyi ,Czasu".

l i s t y reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu.

l i s t y niefrankowane nieprzyjmują się.

R ą e o p i s m a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i nUzczone będą.

Kraków 3 maja

o aport ministra sekretarza stanu Ty*

nu Askiego podany w środowym numerze

naszego pisma, rzuca niemałe światło na

owe reformy w Królestwie Polskiem zapo-i

wiedziane ukazem z d. 26 marca r. b. i za

chęca niejako do ich rozbioru, nieuczynimy

tego. Ręfe)rmy te jak się z osnowy raportu

każdy dostatecznie przekonał, oprócz od

dzielenia Komisyi oświecenia od wydziału

petersburskiego, nie mają innej podstawy,

jak tylko Statut organiczny z r. 1832, na

nim są osnowane, a zmiany ukazem z 26

marca w nim poczynione, nie wypadają na

korzyść Królestwa Polskiego, bo ukrócają

i ścieśniają te jakiekolwiek swobody, które

statut organiczny w sobie mieścił. Z apowie

dziane słowem reformy mniej nadają swo

bód Królestwu Polskiemu aniżeli mu ich

obiecywał nadać statut, a rozbiór szczegó

łow y tych piętnastu artykułów ukazu z 26

marca, doprowadziłby nas w koiicu do tćj

samej konkluzyi, jaką już dawniej uczynili

śmy, tojest, że Cesarz Aleksander II ogła

szając reformy jako dobrodziejstwo,

mniej w nich daje swobód mieszkańcom

Królestwa Polskiego, aniżeli Cesarz Mikołaj

ich przyrzekał w statucie, który ogłaszał

jako karę. Wreszcie rozbiór takowy na

nicby się nieprzydał, bo istotną wartość re

form stanowi dopiero ich zastosow-anie. Re^

formy zaś ogłoszone w W arszawie, pozo

stały, że tak się po prostu wyrazimy— afi

szem. Dopiero gdy się kurtyna podniesie,

m ożna zacząć sądzić o sztuce, dopiero po

jój odegraniu można grę aktorów ocenić.

Wiadomo, jaki krwawy dramat, jaki okro

pny stan rzeczy nastał w Królestwie, jaki

trwa dotąd i zastępuje ukazem z 26 marca

zapowiedziane reformy.

Pomimo więc, że raport p. Tymowskiego

dostarcza szerokiego pola do domysłów,

w jaki sposób wykonane być miały zapo

wiedziane reformy, odsłaniając ducha kie

row’niczego przy ich obmyśleniu, nie będzie

my się wdawać w domysły co do samych

reform, ale postaramy się wydobyć z do

kumentu tego kilka skazówek odnoszących

się do obecnego położenia rzeczy w Króle

stwie Polskiem.

’

A naprzód nasuwa się pytanie: czy zapo

wiedziane reformy miały być rzeczywiście

wprowadzone w wykonanie, czy też podo

bnie jak statut organiczny miały pozostać

według wyrażenia ministra: »zasadniczem

,,prawem dla mieszkańców Królestwa z mo

,,cą obowiązującą" przez lat trzydzieści, bez

żadnego zastosowania? Zdaje się bowiem,

że Statut ogłoszony był jedynie dla zaspo

kojenia Europy po zniesieniu konstytucyi

Królestwa Polskiego i nadwerężeniu trakta

tów r. 1815. Czy reformy ukazem z d. 26

marca obiecane były tylko dla zaspokoje

nia Europy po wypadkach warszawskich

z 27 lutego r. b. jak statut organiczny dla

zaspokojenia jćj po wypadkach z r. 1831 ?|

Owóż sądząc z raportu p. Tymowskiego

mniemaćby należało, że już przed wypad

kami lutowemi myśl zaprowadzenia pewnych

zmian w administracyi Królestwa Polskiego

nie była całkiem obcą gabinetowi Peters

burskiemu. Naprowadza na to opis, jak na

ministra rosyjskiego dość jaskrawy, opłaka

nego stanu, w jakim się znajdowała admi

nistracya Królestwa. Stan rzeczy doszedł

był do tego stopnia biórokratycznego nad

użycia i nieładu, że satn Cesarz Mikołaj

przekonanym był o nim, i starał się złemu

ząpobiedz instytucyą marszałków szlachty,

a Namiestnik książę Gorczaków uznawał

za konieczne przedsięwziąć niejakie przeciw

nadużyciom śi’odki równocześnie ze wstą

pieniem na tron panującego Cesarza. Mini

ster wylicza te środki i uważa je za niedo

stateczne, a więc tem samem daje do zro

zumienia, że inne dalsze zmiany były prze

widziane, jako konieczne.

Skoro więc tak było, o czem zresztą gło

śno bardzo w końcu roku zeszłego mówio

no, a o czem po oświadczeniu tak wyraźnem

ministra wątpić niema powodu, przypuścić

należy, że reformy które dawniśj wskazy

wał dobrze zrozumiany interes, a do któ

rych teraz konieczność i polityka przyna

glały, raz powzięte i postanowione, nie były

z góry skazane na pozostanie martwą literą

Przypuszczenie to tem wi§kszćj nabiera siły,

gdy we wnioskach na żądanie Cesarzowi

przedstawionych, widać bardzo dokładnie,

że duchem przewodniczącym w układaniu

owych reform było, aby je na największą

korzyść.,rządu obrócić. Korzyść kraju i mie

szkańców, dla których je pisano, była celem

podrzędnym.

I tak zaraz na samym wstępie oświadcza

minister, iż udział dany mieszkańcom w za

rządzie miejscowemi sprawam i miałby to

ważne następstwo, że ,,dając im sposobność

do pożytecznych zajęć zmniejszyłby wpływ

jakiby na nich występne poduszczania wy

wierać mogły;" — jako też, że kraj miałby

organ legalny do objawiania swych życzeń

»bez tworzenia nowego elementu zabu

rzeń." W sferze tych zajęć widzimy zarazę

bydła, drogi, zakłady dobroczynne, kon

trolę przedaży trunków— a obok tego u

dział w poborze do wojska, szarwarku,

dostawie podwód i potrzeb wojennych, roz

dział zaś podatków i prawo czynienia przed

stawień co do tak zwanych dodatkowych

kopiejek na potrzeby powiatu, miał należeć

do rad powiatowych o ile je do tego rząd

pow ołać zechce. Czyż zrzucenie z siebie

tylu ciężarów, i przeniesienie ich wyłącznie

na mieszkańców nie jest wyraźną dla rządu

korzyścią ? Korzyści dla mieszkańców z rad

powiatowych z takiemi jedynie atrybucyami

nie widzimy wiele.

Również i Rady gubernialne, których wy

bory tak ograniczyć radzi minister, aby mieć

w n ich tylko ludzi dobrze myślących,

a wiemy co znaczy to wyrażenie, mają so

bie powierzone zatwierdzanie kontraktów

czynszowych, nadzór zakładów dobroczyn

nych i więzień, i znów prawo przedstawia

nia uwag co do owych dodatkowych ko

piejek, o ile sobie tego rząd życzyć będzie.

Z dwóch najważniejszych atrybucyj, jakie

Statut radom wojewódzkim przydzielał, pier

wszą : wybór sędziów do pierwszych dwóch

instancyj sądowych i udział w sporządzaniu

list kandydatów na różne posady, usuwa

minister jako dającą powód do u w i

kłań;— drugą, prawo czynienia przedsta

wień do rządu względem dobra gubernij,

uw aża za korzystną i nieprzedstawiającą

niebezpieczeństwa, bo jak się wyra

ża: «rząd w żadnym razie nie ma obo

wiązku przychylenia się do podobnych przed

stawień, zwłaszcza, jeżeli uczynionemi zo

stały nie na czasie, lub sprzeciwiają się

widokom rządu, lub wreszcie nieodpowia*

dają istotnym potrzebom kraju".

Rady

gubernialne uw alniają zatćm rząd od no

wych ciężarów, a przedstawienia ich winny

zawsze odpowiadać widokom rządu, czyli

innym wyrazem są całkiem zbyteczne

Usuwając nareszcie wszystko, ze statutu

organioznego, cokolwiek mogłoby sprowa

dzić jakieś zawikłanie lub niebezpie

czeństwo, minister radzi zaniechać usta

nowienia Zgromadzeń stanów prowincyo

nalnych statutem zapewnionych, a utworzyć

tylko Radę Stanu, której skład byłby rę

kojmią objawu legalnego życzeń kraju bez

zaburzeń i nieporządku.

Zaprawdę nie widzimy przyczyny, dla

czegoby nie miało być zamiarem rządu ro

syjskiego wprowadzić w wykonanie reform

w takim duchu sporządzonych. Wyznajemy

atoli zarazem, że jakiekolwiek one były,

uw ażamy je zawsze za ulepszenie dawniej

szego stanu rzeczy, już dla tego samego,

że wywoływały dalsze reformy. Prowadziły

one w dalszych następstwach, że rząd wi

działby się był zniewolonym do dania pe

wnych rękojmi, jako się czuje obowiązany

do uwzględnienia czynionych mu słusznych

przedstawień. Prędzej czy później nastąpić

to musiało: taka była nieunikniona loika

owych reform, i wtedy dopiero byłaby za

szła prawdziwa w położeniu zmiana.

Wszakże niewchodząc już, czy zmiany

w Królestwie Polskiem były dawniej zamia

rem rządu rosyjskiego, to pewna, że wy

padki zaszłe w lutym w Warszawie nadały

owym reformom cechę ustąpień czyli tak

zwanycłi koncesyj. Miarą koncesyj jest za

wsze zaufanie, na jakie rząd rachować mo

że u mieszkańców dla których je czyni.

Ważność ich od tego zaufania zawisła, wy

tonanie bez tegoż obejść się nie może. Na

jakież zaufanie mógł liczyć rząd rosyjski

io zniesieniu Towarzystwa Rolniczego wKró

estwie Polskiem? Jakże po takim, uczucie

narodowe aż do głębi raniącym kroku, mógł

się rząd rosyjski spodziewać udziału mie

szkańców niezbędnego do przeprowadzenia

zamierzonych reform ?

I na to odpowiedzi dostarcza w pewnym

względzie dokument, który jest tłem naszych

uwag. Nie wdając się w domysły, zkąd

wyszła inicyatywa tego równie niesprawie

dliwego jak niepolitycznego rozporządzenia,

powiemy, że nie była ona jeszcze w myśli

gabinetu petersburgskiego w chwili, gdy mi

nister wnioski do reform przedkładał. Do

wodem tego naprzód, że p. Tymowski sta

wia Towarzystwo Rolnicze za jeden z o

wych środków przedsięwziętych przez księ

cia Gorczakowa dla dobra kraju. Powtóre,

że w organizacyi przyszłej Królestwa ra

chuje na pomoc tegoż Towarzystwa, gdy

pisze: ,,W następstwie czasu, jeźli ziszczą

się życzenia Towarzystwa Rolniczego pod

względem zaprowadzenia funduszów gro

madzkich dla włościan oczynszowanych

można będzie zaprowadzić władze wybie

ralne gminne."

Potrzecie, i co najważniej

sza, że doradza, «aby pod względem polity

cznym starać się energicznie o wykorzenie

nie wszelkich manifestacyj mających chara

kter rewolucyjny, lecz zarazem starannie

unikać wszystkiego, co pogwałca uczucie

religijne i narodowości."

W tych ostatnich

wyrazach ministra, zdaniem naszem, jest po

tępienie z góry zniesienia Towarzystwa Rol

niczego. I dla tego też przywrócenie tego

Towarzystwa niebyłoby nowćm ze strony rzą

du ustępstwem, albowiem zniesienie było

tylko, jak się z raportu pokazuje, rozporzą

dzeniem chwilowo obmyślanćm idokonanćm,

a utrzymanie tegoż wchodziło w sferę

zamierzonych reform. Rozwiązanie To

warzystwa mogłoby być uważanćm za z a

wieszenie tylko jego działań. Usiłowanie

rządu aby powołać do życia instytucyę

w duchu instytucyi zniesionćj, byłoby środ

kiem może do wywołania zaufania w mie

szkańcach Królestwa, zaufania przynajmnićj

takiego, bez jakiego żaden rząd obejść się

nie może, jeżeli się niechce ciągle udaw ać

do ostatecznych środków, które podaje siła,

ale które w końcu są zawsze bezprawiem

gwałtem.

To jest nie tylko najgłówniejszćm ale ko

niecznóm zadaniem rządu rosyjskiego, bo

w tćj kolei uciemiężenia przemocą w ’jaką

wszedł, pozostać nie może. I dla tego, czy

będą wykonane zapowiedziane reformy, lub

czy inne w ich miejsce nastąpią, czy ludzie

będący u steru rządu w Warszawie zostaną

czy upadną, zgoła cokolwiek się stanie, obe

cny stan rzeczy w Królestwie Polskićm uważa

my za epizod, epizod krwawo w kartach dzie

jów naszych na wieki zapisany, ale który skoń

czyć się musi niebawem. Sposobu w jaki

się skończy nieprzewidujemy, ale niemnićj

w trwałość takiego stanu rzeczy wierzyć

nie pozwala ani doświadczenie polityczne, ani

cywilizacya dziewiętnastego wieku. P rzeko

nanie to nasze wzmacnia przedewszystkićm

wiara w słuszność sprawy naszćj, i zaufą

nie w Opatrzność, która dopuszczając nie

szczęścia, nigdy szali ostatecznej sprawiedli

wości ze swej wszechmocnej niewypuszcza

dłoni.

____________________

KORESPONDENCYA CZASU.

Wiedeń 2 maja.

Q Dzień wczorajszy, pierwszy dzień konstytu

cyjnego z góry powiewu w Austryi, skończył się

oświetleniem miasta. I w tej mniej lub więcej do

browolnej oznace współudziału ludności w sprawie

odrodzenia państwa, pokazał się ten dualizm, któ

ry widać we wszystkiem i o którym, z powodu

mowy tronowej, mówiłem wczoraj. Miasto na głó

wnych ulicach przedstawiało widok błyszczący od

światła i ożywiony rmbem ludu. Przedmieścia by

ły jak zwykle ciemne i głuche. Podczas wydania

dyplomu z d. 20 paźdz. było inaczej: były wtedy

i przedmieścia oświetlone, i cała ludność poroszo

na innem uczuciem niż uczuciem tylko ciekawo

ści. Lud ma swój iustynkt i rozum. W dyplomie

z 20 pażdz. widział podstawę rzeczywistą przeo

brażenia organizmu państwa. W mowie dzisiejszej

i w otwarciu Parlamentu czuł, że się do przepro

wadzenia tej pracy zrobił krok wielki i chwalebny,

ale czuł razem, że ten krok był jeszcze niezupeł

ny, a może nawet za jednostronny. Wszakże po

mimo tego odcienia w sądzie tutejszej ludności o

dniu wczorajszym, wystąpiła dla N. Pana wdzię

czność ogólna wyraźniej i głośniej wczoraj, jak

na dniu 20 pażdz. jakby chciano pokazać przez

to, że Parlament może spełnić dyplom nadaoy

z własnej woli Cesarza, i poruczony teraz przez

tę wolę opiece reprezentantów narodowych. Z nic

mniejszym taktem i instynktem nowego życia za

kończyła tutejsza publiczność swój w tej całej uro

czystości udział. Przyjęła Cesarza, który o 9tej

przejeżdżał w powozie odkrytym przez ulice, bu

cznemi wszędzie okrzykami. Zgromadziła się po

tem tłumnie na placu w Burgu, napełniając po

wietrze okrzykami ,niech żyje!" Chciano wido

cznie, żeby się Cesarz ukazał na balkonie. Po

dlngicb a daremnych okrzykach, cała masa za

śpiewała bymn anstryacki. Drzwi sali się otwo

rzyły, N. Pan wyszedł na balkon. Okrzyki ra

dośne rozległy Bię z prawdziwcm uniesieniem.

Poczem plac jakby na skinienie, wypróżnionym

został.

Część Literacko-Artystyczna.

z PRZESZŁOŚCI.

KORONACYE - SKARBIEC KORONNY.

(Dokończenie — patrz Nr lOO.)

Od owych czasów gdy Łokietek odmieniwszy

niejako postać Rzeczypospolitej, koronował się

w Krakowie wraz z żoną swoją Jadwigą, Gniezno

stolicą być przestało, a tron zajaśniał na wawel

skiej skale. Jak przedtem w wielkopolskim gro

dz i e przy trumnie ś. Wojciecha brali królowie nasi

korony, tak tutaj z grobu znów ś. Stanisława bło

gosławieństwo dla nich płynęło. Wszyscy więc od

Władysława Łokietka począwszy, w Krakowie się

koronowali, prócz Stanisława Leszczyńskiego i Sta

nisława Augusta, którzy obrzęd ten w Warszawie

odbyli. Niektóre też królowe także w Warszawie

brały korony, j ak Cecylia Renata, Eleonora żona

Michała Wiszmowieckiego i Katarzyna Opalińska

małżonka Leszczyńskiego. Przecież w r. 1637 wa

rowały sobie stany uchwałą sejmową, aby wszel

kie koronacye tylko w Krakowie się odbywały,

chociaż Zygmunt III do Warszawy przeniósł by}

stolicę.

Skarbiec tedy koronny od chwili przeniesienia go

z Gniezna aż do czasów ostatnich, w Krakowie

byl strzeżonym. O podskarbich wielkich koron

nych pierwszą wzmiankę spotykamy pod rokiem

1368 - nie sami oni otwierać go mogli, ale po

trzebną do tego była obecność siedmiu senatorów,

z których każdy miał klucz osobny. Do wyniesie

nia nadto czegokolwiek z skarbca owego, nietyl

ko musiała być uchwała senatu, a ’e nadto zezwo

lenie wszystkich stanów na sejmie wydane.

W skarbcu przechowywano prócz insygniów, j e

szcze dokumenta wielkiej wagi i klejnoty różne.

Litewski skarb był na zamku wileńskim, a mieścił

w sobie tylko bogactwa i archiwum. Że insignia

koronne j ako służące do religijnej ceremonii pra

wie za sprzęt kościelny uważano, więc do straży

skarbca krakowskiego dodanym był jeszcze du

chowny, kustoszem koronnym tytułowany. O tym

urzędzie dopiero za Wazów wzmianki się spo

tyka.

Szczegółowe ordynacye przepisywały porządek

zdawania skarbca i lustracye a zastrzeżenia przy

otwarciu pilnie przestrzegane. Mimo to dzieje o

kazują jako niezawsze w spokoju pod sklepienia

mi zamku na Wawelu spoczywały korony nasze,

owszem często śledząc za niemi, w obcych widzi

my je stolicach. Dość przypomnieć jako Ryxa żo

na Mieczysława II uwozi do Niemiec koronne in

sygnia, a zostają tam w przechowaniu u cesarza

Konrada II, dopóki Kazimierz odnowiciel na tron

nie wrócił. To znów koronę i berło, po króla Lu

dwika do Węgier wzięte, dopiero cesarz Zygmunt

oddaje. Często klejnoty nasze w zastawie bywały,

jak np. w r. 1699 u brandebnrskiego elektora za

300,000 talarów, i wielekroó przedtem. Czasem też

chwile wojennych zaburzeń nakazywały ukrycie

skarbca, jak to miało miejsce w czasie koronacyi

Augusta III gdy korony w Częstowowie scho

wano.

Owe różne przygody skarbca, sprawiły że nie

wszyscy królowie nasi koroną Chrobrego korono

wać się mogli. I tak, Władysław Jagiełło nową

koronę sprawić sobie musiał, bo stara jeszcze by

ła z Węgier nie wróciła. Augast także III srebrną

pozłacaną kazał sobie dla koronacyi w Wrocławiu

zrobić, bo niepodobna było z powodu formalności,

dobyć starej korony z Częstochowy. Tę tęż nową

darował do częstochowskiego skarbca jako Votum;

gdzie się zaś ztrmtąd podziała, wiedzieć trudno,

choć to tak bliskie nam czasy. Często znów ści

słe przepisy jakich przy otwarciu skarbca prze

strzegano, nie pozwoliły użyć chrobrowskiej koro

ny do ceremonii królewskiego pogrzebu, — zastę

powano ją złożeniem przy katafalku naśladowanej,

lub też użyciem innej, ’jak to miało np. miejsce

w czasie gdy w Knyszynie zmarł Zygmut August.

Pisze o tem Choisnin, iż z powodu niemożności

sprowadzenia wtedy klejnotów ze skarbca koron

nego, aby je przy trupie złożyć, użyto do tego ce

lu korony Jana Zapoli króla węgierskiego. Zapo

la (przez cesarza Ferdynanda tronu pozbawiony),

był ja k wiadomo szwagrem Zygmunta, insygnia

więc jego tytułem spuścizny Zygmutowi naszemu

przypadły; ztąd w prywatnym skarbcu królewskim

była wtedy owa korona.

Do trumny dawano królom zwykle tylko naśla

dowane pozłacane insygnia, lub też koronę po

grzebową fu n er a lis zwaną. Przecież jeśli obyczaj

ubogiego ubierania królów do grobu, był od XVII

wieku począwszy prawie powszechnym, to rewi

zya przedsięwzięta przez Czackiego w roku 1791

w trumnach Jagiellonów, inne daje nam w tej spra

wie o dawniejszych wiekach wyobrażenie. Jagiel

lonowie leżą bogato, jak na królów możnego wte

dy państwa przystało. Przecież z czasem łakom

stwo w miłość pamiątek ubrane, i tam pod skle

pieniami ciemnych grobów, blask kamieni praw

dziwych od naśladowanych, a złoto od szychu ro

zróżnić umiało. Spisów tego co królom do tru

mien włożono, naczytać się można w publikacyacb:

Niemcewicza, A. Grabowskiego i J. Mączyńskiego.

W trzech sklepach dolnych (w dziedzieńcu pod

kolumnadą południową) zamku na Wawelu, mie

ściły się połączone skarby Litwy, Rusi, Piastów i

Jagiellonów. Nuncyusz Ruggiery nadziwić się nie

mógł tym bogactwom w dyamentach i złocie, a

Choisnin pisze w pamiętnikach swoich (o czasach

Henryka Walezego) że nad Jagielloński bogatsze

go skarcca w Europie nie było; a zdaniem jego,

po samym nawet Zygmuncie Auguście więcej klej

notów zostało niż ich wtedy kilka zebranych ra

zem skarbców współczesnych mu królów mieć mo

gło. Z tej przeszłości ledwo nieco drobnych pa

miątek ocalało w skarbcu katedry krakowskiej i

w rękach możnych rodzin. Są to jakby cegiełki,

listki kapiteli i marmurów złomki, wyniesione na

pamiątkę z gruzów upadłej świątyni. Katalog_zbio

rów niegdyś Puławskich, Wzory s ztu ki średniowie

cznej i wystawy zabytków starożytności, kilka ta

kich szczątków poznać nam pozwoliły— a rozu

miem, że wydanie w jednem hromolitograficznem

album całego pocztu naszych koronnych pozosta*

łośei, wielce pożądaną i milą byłoby publikacyą

narodową.

Zacznijmy rzecz naszą od początków skarbca

teS0,

-l

Gdy papież Sylwester lig* koronę (co miała n

stalić w Polsce tytuł królewski) Węgrom przesłał,

zjawiają się u nas dary Ottona, jak dyadem wło

żony na głowę Chrobrego, włócznia śgo Mauryce

go dana mu na berło, część gwoździa z krzyża

Chrystusowego, i krzesło złote tronowe wyjęte

z grobu Karolą Wielkiego w Akwizgranie. Te

wróżebne klejnoty stały *i§ poezątkiem skarbca

do czasów Łokietka w Gnieźnie strzeżonego. Naj

wcześniej z tych drogich dla nas pamiątek niknie

owo krzesło złote. Źe niezawodnie gnieźnieńska

katedra posiadała ten zabytek, dowiódł niedawno

Fr. Bock cytnjąc wypisy z dawnych aktów akwiz

grańBkich, w których wielekroó wspomniano o prze

wiezieniu tronu Karola Wgo do Polski. Przepro

wadzał nawet ów uczony koloński w r. 1859 ko

respondeDcyą w tej sprawie z kapitułą katedralną

gnieźnieńską, cbcąc przyjść na ślady któreby mu

dalsze losy tak cennego zabytkn wskazały. Do

tychczasowe jednak poszukiwanie było bezsknte

cznem; akta bowiem goieŻDieńskie dziś istniejące,

poczynają się dopiero od roku 1408, a jest do

mysł: te Brze*yslaw król czeski złupiwszy Gnie

zno (w r. 1039) zabrał z sobą do Pragi akwiz

grańskie krzesło. Gdy X. Bock ma wolność czy

nienia poszukiwań nawet w tajnych archiwach i

skarbcach, może nda mu się odkryć drogi które

mi teu zabytek (prawie całą zachodnią interesują

cy Europę) dostał się zapewne do jakiej mennicy

i w dukaty zmienił.

0 pamiątkach z skarbca owych piastowskich

czasów, mamy wzmianek kilka. I tak, wedłe po

dania dochowanego w ossyackim klasztorze, jakiś

Polak wyniósł ,przed rokiem 1748 pierścień z gro

bu Bolesława Śmiałego. Krzywousty i żoua jego

Salomea mając córkę w wirtemberskim klasztorze

w Zweifalten, posyłali tam bogate dary, — współ

czesne w aktach owego zakonu dochowane świa

dectwa wymieniające te datki, przytaczają np.

,płaszcz królewski złotem dziany, z czerwonym u

spodu brzegiem, wedle obyczaju polskiego gwia

zdami złocistemi zasiany."

Złoty krzyż bizantyńskiego wyrobu z piastow

skiego skarbca, przechowała kapitnla k a t ed r al n a

krakowska. Tamże je st dotąd włócznia śgo M a n

rycego, i owa część gwoździa od krzyża Cbrystu

sa Pana. Szczerbca już nie widzimy w c z a s i e bez

królewia po Auguście Ilim; do k oronacyi bowiem

p«°W -*, »i«

n l T I ff kościele Bożego Ciała w Po

znan Tu miał być na monstrancyi cudownych trzech

hostyj, dyadem królowej Jadwigi. Czy jest? nie

znajduję nic o tem w opisach kościołów poznań

skich Łukaszewicza. W skarbcu katedry krakow

skiej oglądamy dotąd: miecz z srebrną pochwą

przesłany Zygmuntowi Augustowi przez Pawła

Illgo, krzyżyk Anny Jagiellonki, koronacyjną ka

pę Michała Wiśniowieckiego, różę złotą ktbrą Ma

rya Józefa żona Augusta Illgo od Klemensa XIIo

otrzymała, wreszcie płaszcz królewski Stanisława

Poniatowskiego. Dopełnię ten krótki poczet kilku

szczątków klejnotów skarbcowych, dodaniem: że

z zabytków tej kategoryi (XVIgo i XVIIgo wiekn)

znajdnje się nieco w boteln Lambert, w Louwrze,

w muzeum Cluny, w drezdeńskim Grtloes Gewöl

be, i w zbiorach ordynacyi XX. Lubomirskich; na

wystawie wreszcie krakowskiej oglądaliśmy przo

dową ozdobę tronu Władysława IVgo i dwa berła

z kości słoniowej Leszczyńskiego i króla Augusta

ligo. To podcbno i wszystko co cenniejsze zosta

ło z tej bogatej spuścizny - garstka okruszyn i

nłamków trochę!

Przejdźmy do pobieżnej wzmianki o tem co nie

gdyś skarbiec nasz przechowywał, odsyłając po

s z c z e g ó ły do Pamiętników Niemcewicza (tom III)

i artykułu J. S. Bandtkiego (w Tygodn. krok. z r.

1834 nr. 38).

Lustracye klejnotów koronnych istnieją od r.

1599 — ostatnia była w rokn 1792 d. 8 kwietnia,

a zatem na lat 3 przed zniknięciem skarbca.

Owe rewizye opisują szczegółowo dyamenty

pierścienie, łańcuchy, złotogłowy etc,, co wymie

nione wykazałoby kilka tysięcy przedmiotów. Ko

ron było 7. Cbrobrowską zwano originalit lnb

privilegiata — była ona szczerozłota, ozdobę jej

(w stylu romańskim) stanowiły szmaragdy, szafi*

ny, rubiny i perły, składała się z dziesięciu łuków

czyli części. Lustracya z roku 1730 daje bardzo

dokładne o niej wyobrażenie. Jako malum omen

poczytywano, że dyadem ten za wielkim był na

głowę Stanisława Augusta — ścieśnić musiano ko

ronę, aby przystała do głowy ostatniego króla.

Wtedy Bacciarelii zrobił w naturalnej wielkości a

kwarellę owej korony, która przechowała się do

tąd w rękach prywatnych. Cbcąc uwiecznić pa

miątkę jej kształtu, postarałem się iż hr. A Przeż*

dziecki przysłał rzeźbiarzowi krakowskiemu E.

Stehlikowi kalkę tej akwarelli Bacciarellego, i w e

dle D.ej wykutą została chrobrowska korona na

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction