Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 705 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 123

Kraków, Piątek 15Marca 1912.

Rocznik LXV.

Wydanie popołudniowe.

O wojnę.

Pogłoski o pośrednictwie mocarstw rozwiały

się i sprawy wojenne stoją na dawnym punkcie.

Jedną z oznak niepowodzenia jest zapewne ustą

pienie ambasadora rosyjskiego w Rzymie, księ

cia Dołgorukiego. Nie trudno b yło przewidzieć

rezultat taki, skoro stanowisko stron walczących

nie uległo zmianie. Turcya żąda cofnięcia dekre

tu aneksyjnego, Włochy żądają, aby Turcya uzna

ła go bez zastrzeżeń. Dopóki w tem usposobie

niu walczących państw nie zajdzie zmiana, po

średnictwo będzie zaw sze iluzorycznem. Liczą

się z tem Włochy, i zamiarem ich — podejmo

wanym ustawicznie, lecz niedoprowadzonym jesz

cze do kresu — jest rozszerzyć pole walki na

Turcyę europejską. Liczy się z tem Porta i stąd

doniesienia wczorajsze, że Dardanele zostały zam

knięte minami podwodnemi. Atak na wybrzeża

tu reckie w Europie mógłby w istocie doprowa

dzić do szybszego może tempa wypadków, lecz

łączą się z nim interesy handlowe mocarstw eu

ropejskich, tak, że przeprowadzenie takiej akcyi

wywołałoby wiele rekryminacyj i niesmaku, mo

że nawet bezwzględnych protestów ze strony

państw neutralnych. Wie o tem Turcya i to

umacnia ją na zajętem stanowisku.

Tymczasem wojna w Trypoiitanii ciągnie się

dalej bez widoczniejszego rezultatu. Znany reor

ganizator armii tureckiej jenerał von der Goltz

stawia kampanii tej w świeżo ogłoszonych uwa

gach horoskop niepocieszny. Od wysłania korpu

su ekspedycyjnego włoskiego do Trypoiitanii u

płynęło już parę miesięcy. W mieście Trypolis

skoncentrowano 40.000 żołnierzy, ale w kierun

ku wschodnim Włosi zaokupowali ledwie 18 kim.

terenu, do miejscowości Tadżura, w kierunku p o

łudniowym 15, do oazy Ain Zara, na zachodzie

zaś 7 kim. do Gargaresz. Przestrzeń ta, zajęta

faktycznie przez Włochów, nie jest większą, jak

spore p ole manewrów armii europejskiej. Usiło

wano wprawdzie obsadzić miasto Żuara, leżące

o 110 kim. na zachód, ale zaniechano tej myśli

po para nieudanych próbach. W koło tej małej

przestrzeni, będącej w posiadaniu Włochów, krą

żą oddziały Turków i Arabów, które nieustannie

atakują straże przednie włoskie i podjazdy, wy

chylające się za granicę terenu. Walka taka

n uży i demoralizuje żołnierza włoskiego, pod

czas gdy Arabom odpowiada jak najlepiej.

Gdy w Trypolisie i okolicy stan przedstawia

się w taki niepocieszny dla Włochów sposób,

bu wschodowi, w mieście Homs, znajduje się

załoga pięciu tysięcy żołnierzy włoskich, w B en -

gazi i Dernie cały drugi korpus ekspedycyjny

włoski w sile 40.000 żołnierzy, wreszcie nieda

leko granicy trypolitańsko - egipskiej, w Tobruk,

znów mniejszy garnizon włoski. Ale i tutaj

w p ływ okupacyi włoskiej rozciąga się tak da

leko, jak daleko sięgają pociski okrętów wojen

n ych włoskich, stojących u brzegu. Wybrzeże

jest pod panowaniem Włochów, lecz w głąb po

sunąć się nie mogą. Tymczasem cały pas lądu,

przylegający do brzegu, jest zarówno w Tobruk,

jak w Bengazi i w Demie w ręku Turków i

Arabów, którzy bez przerwy napadają na woj

ska włoskie. Animusz ten zaczepny wskazuje,

według jenerała von der Goltz, że Turcy i Arabi

nie czują się znużeni wojną, a tem mniej zła

mani na duchu. Przy tem siły wojskowe Trypo

litanii dalekie są od wyczerpania. Według puł

kownika niemieckiego Riidgischa, który przed

dziesięciu laty organizował trypolitańską obronę

krajową, ludność tubylcza może wystawić je

szcze 40.000 wojowników, którzy z łatwością

uczą się p osługiwania repetyerami najn owszego

systemu, w podjazdowej walce są zręczni i prze

biegli, a rozbudzony wśród nich fanatyzm może

stać się Włochom bardzo groźnym.

Tak więc Włosi znajdują się, jak dotychozas

na brzegu kraju, który ogłosili za anektowany.

Reszta znajduje się jeszcze w ręku Turków i

Arabów. Jenerał von der Goltz twierdzi, i e Wło

si, aby przeprowadzić w istocie aneksyę Trypo

litanii, winniby zająć główne punkty w głębi

kraju, miasta Ghadames, Murzuk i Chat, dalej

oazę Kufra, przez które wiodą w szystkie drogi

karawanowe i gdzie się ze sobą krzyżują. Lecz

miasta te są od wybrzeża oddalone o setki ki

lometrów, nieraz do tysiąca; z Demy do połud

niowej granicy Trypoiitanii wyn osi przestrzeń

2000 km., tj. tyle samo co z Moskwy do Szwaj

caryi. A przestrzeń ta, to bezwodna pustynia,

przerywana tylko oazami, które stanowią etapy

drogi. Wynika stąd, że dla utrzymania armii

w pochodzie będą musiały być budowane kolej

ki polne do dowozu żywności, a przedewszyst

kiem wody. Samo dotarcie do krańców Trypoli

tanii nie jest w zasadzie niemożliwem, skoro

wnętrze kraju przebiegają karawany, liczące nie

raz do tysiąca wielbłądów. Prawda, że składają

się one z ludzi przywykłych do pustyni i do za

dowalania się małą ilością w ody; mimo to po

trzebują do przebycia drogi tam i napowrót ro

ku lub półtora. Trudno więc orzec, ile czasu po

chłonie taka wyprawa armii włoskiej, nieprzy

wykłej do pustyni, zwłaszcza, że podróż będzie

odbywała się w ustawicznie] walce o każdy krok

naprzód.

Jenerał von der Goltz wyciąga stąd wniosek,

że okupacya może potrwać całe lata i pociągnąć

za sobą olbrzymie ofiary w ludziach i groszu.

Ale wobec tego jeszcze prawdopodobniejszem

wydaje się, że Włochy będą nakoniec musiały

spróbować presyi na Turcyę, przez zaatakowa

nie jej europejskich wybrzeży. Zawikłania, jakie

stąd mogą powstać, są niezawodnie już z góry

przedmiotem rokowań między dyplomacyą rzym

ską, a mocarstwami neutralnemi.

Mole4w

Izbie.

W ied eń 14 marca.

—

Źle się stało i naiwnością byłoby przeczyć

temu. A stało się źle z różnych względów.

Przedewszystkiem stało się źle, że Koło pol

skie przy głosowaniu nad pierwszą rezolucyą

zniesienie bonifikacyj wódczanych nie było

kompletnem, bo prawie w szyscy ludowcy, część

narodowych demokratów i poseł Potoczek, od

głosowania się wstrzymali. Pytałem posłów lu

dowych, włościan, o powody, przypominając, że

jeszcze w jesieni po podobnem głosowaniu w ko

misyi mieli sami co do zajętego wówczas stano

wiska poważne wątpliwości. Wszakże wniosek

Rennera zaczyna się od słów; ,,ażeby uzyskać

potanienie kartofli" — a trudno chyba przypu

szczać, by nasi włościanie tak bardzo do pota

nienia kartofli tęsknili.

Zagadnąłem jednego z najpoważniejszych wło

ścian - ludowców i prosiłem o podanie mi moty

wów tego głosowania.

—

Bonifikacye — odparł — są przywilejem

jednej klasy, dlatego je zwalczamy.

—

Ależ panie pośle, w szakże gorzeluictwo to

najpoważniejszy przemysł krajowy a bonifikacye

rozdzielone coś na 800 gorzelń, podnoszą ogólny

dobrobyt krajowy.

—

Tak — odparł — ale jeśli wielka wła

sność utrzymać chce taki przywilej, to i nam

się przecież jakiś należy — jeśli nie przywilej,

to przynajmniej ulga. Jest nas 24, wyborcy

mają prawo żądać, byśmy coś dla nich wywal

czyli.

—

A czy kto panom stawał w drodze?

—

Nie wprost, jednak Koło niedostatecznie

nasze postulaty popiera. Żądamy np. ulg podat

kowych dla jedno- i dwuizbowych domostw, je

den minister i drugi przyrzekał, żaden się nie

zobowiązał, a inne frakcye Koła zupełnie się o to

nie troszczą.

—

Więc to odwet?

—

Może i tak.

Nie wiem, o ile mój interlokutor ma słuszność,

ale w każdym razie źle się stało, źe nie znale

ziono sposobów dla powstrzymania ludowców

od tego, b y dopomagali socj-alistom do zwycię

stwa nad większością Koła.

Stało się źle dlatego jeszcze, że wczorajsze

głosowanie do reszty zdezorganizowało i tak pra

wie tylko nominalną większość w Izbie. Co to

za większość, gdzie jedna część głosuje prze

ciw żywotnym interesom w Izbie? Jak z taką

większością zdoła rząd przeprowadzić ustawę

wojskową, jak reformę podatkową? Na uspra

wiedliwienie przytaczają, że Niemcy wobec bli

skości wyborów miejskich w Wiedniu, nie chcieli

dać się socyalistom zdystansować. Nie bardzo

ten argument przemawia mi do przekonania, bo

kwestyą bonifikacyj spirytusowych jest wybor

com wiedeńskim zupełnie obcą i ani dziesiąty jej

nie zna. Faktem jest, źe Niemcy sami ex post

żałują tego głosowania, a np. A7, fr. Presse wy

raźnie ubolewa, że Niemcy przeciw Kołu pol

skiemu głosowali, torując niejako drogę dla sło

wiańskiej większości. Trudno przeto powstrzymać

się od przypuszczenia, że jednak zapobiegliwość

nie była dostateczną, lub że akcyi brakło zrę

czności. A jednak trudno mówić o niespodziance

i zaskoczeniu, skoro się zważy, że socyalisty

czna rezolucya jeszcze w jesieni została w ko

misyi uchwaloną.

Co do m eritum , źle się stało, że rezolucya p.

Rennera dojrzała do uchwały, ale nie tyle dla

jej na razie zbyt niebezpiecznej treści, ile dla

oddziaływania na podatek wódezany i sanacyę

finansów krajowych. Za pewne przyjąć można,

że na podstawie tej rezolucyi już w subkomite

cie komisyi finansowej zażąda jeden i drugi po

seł cofnięcia całej ustawy o podatku wódcza*

nym — i będzie miał za sobą logikę. A co sta

nie się wtedy z sanacyą finansów krajowych?

Słaba dla nas tylko pociecha z przeświadczenia,

że to następstwo będzie dla Niemców conajmniej

tak samo smutnem, jak dla nas. Dziwnem też

wydać się musi, że tak bardzo i w tej specyal

nie sprawie angażowany i w utrzymaniu więk

szości interesowany rząd, zachował się tak zu

pełnie biernie.

Żle wreszcie stało się, że stronnictwa miesz

czańskie w tej kwestyi oddały się pod komen

dę socyalistyczną. Wydaje się to tem dziwniej

szem, jeśli się zw aży, że inne wnioski komisyi

drożyźnianej miały los o wiele szczęśliwszy. Wi

docznie znalazły one albo żarliwszych alho zrę

czniejszych opiekunów.

Natomiast bardzo zręcznie postąpiło Koło, oba

lając dragą, przez p. Miklasa wniesioną rezolu

cją. N . fr. Presse widocznie nie rozumie całej

sprawy» jeśli dziwi się temu drugiemu głosow-a

niu, i twierdzi, że Koło się nie należycie zoryen

towało.

,,Dziwnj-m sposobem — pisze N . f r .

P r e s s e — głosowali Polacy także przeciw rezo

lucyi p. Miklasa, która powiada, że na wypadek

gdyby zmiana obecnych postanowień ze względu

na Węgry okazała się niemożliwą, rząd poczy

nić ma przygotowania, ażeby w roku 1917 (przy no

wej ugodzie) uzyskać zniesienie premij i bonifi

kacyi. »To głosowanie—zdaniem N. fr . Presse -

wywołało w Kole polskiem niezadowolenie tem

większe, ile że pierwsza akcya Koła pod now-em

kierow-nictwem taką zakońpzj-ła się porażką".

Otóż N. fr. Presse myli się, jeśli sądzi, że

drugie głosowanie było tylko następstwem za

mieszania. Przyjęta rezolucyę Rennera wzywa

rząd do spełnienia czegoś niemożliwego, druga

Miklasa byłaby dopiero tę niemożliwość usunęła

Rząd bez porozumienia z Węgrami nie może

zmienić postanowień, odnoszących się do wódki,

p. Miklas chciał to rządowi umożliwić, w-zyw-a

jąc go do rokowań z Węgrami. Rzecz prosta, że

Koło woli w tym razie rezolucyę do uwzględnie

nia niemożliwą, i dla tego zupełnie §wiadomo re

zolucyę p. Miklasa obaliło.

Jednak stało się źle w wielu kierunkach i nie

łatwem będzie to co się stało, odrobić.

Anglia i Walia.

Londyn 10 marca.

Propozycya rządu w strajku w-ęglowym, na

której utknęły, jak dotychczas rokowania, stresz

cza się w przyjęciu przez właścicieli zasady pła

cy minimalnej dla górników, z tem jednak za

strzeżeniem, iż w każdej okolicy wysokość tej

zapłaty będzie określona przez komisyę miesza

ne, składające się z reprezentantów górników,

właścicieli i rządu. Przyjęli tę propozycyę wła

ściciele kopalń leżących w Anglii właściwej, od

rzucił ją ogół robotników i właściciele walijscy

oraz szkoccy.

Należy dodać, że Anglia w-łaściwa reprezen

tuje w przemyśle węglowym 60 procent ogółu

wytwórczości i pracy, tak co do liczby wydobj-

wanego węgla, jak co do ilości robotników. Róż

nica zapatrywań na kwestyę zapłaty minimalnej

między właścicielami angielskimi a walijskimi,

wspiera się nietyle na różnicy interesów lokal

nych, ile na zasadniczej sprzeczności między

temperamentem robotnika tu i tam. Robotnik an

gielski ma w sobie starą tradycyę trade-unioni

zmu; baczy pilnie na zarobek i rad go podwyż

szyć, lecz zarazem rozumie dobrze interes swój

na dalszą metę i umie bronić go w- tej głębszej

perspektywie, co zaś najważniejsze, dotrzymuje

święcie raz zawartych układów. Inaczej z ro

botnikiem walijskim. Walia jest obecnie najczyn

niejszem ogniskiem socyalizmu, który wprowa

dził politykę do walki ekonomicznej, podpo

rządkowuje często doraźny interes robotniczy in

teresowi partyjnemu, i kieruje nieraz swe siły

ku łamaniu umów zawartych, tak, że przedsię

biorstwa kopalniane walijskie st,raciły zaufanie

do układów i porozumień. To jest między inne

mi przyczyną, dla której właściciele walijscy 0

świadczają, że przyjmą zasadę płacy minimalnej,

ale tylko pod presyą ustawy, uchw-alonej przez

parlament; z robotnikami w-prost układać się

właściwie nie chcą, gdyż nie mają gwarancyi, że

ci, dając im w zamian za minimum płacy gw-a

rancye pewnego minimum pracy-przyrzeczeń do

trzymają. Gdy gwarancj-e te będą przez państwo

skodyfikowane, wówczas rzecz będzie przedsta

wiała się odmiennie.

Trzeba przyznać Walijczykom, że materyał do

argumentacyi swojej czerpią nie z wyobraźni,

lecz ze zdarzenia najaktualniejszego, bo z obec

nego bezrobocia. Jest ono w istocie pogwałce

niem jasnem umowy z r. 1910, któa związała obie

strony— górników mocą uchwały związku,jeneral

nego — i obowiązuje je do r. 1915. W umowie

zaznaczono wyraźnie, że górnicy aż do tego ter

minu nie będą domagali się zapłaty minimalnej.

Strajk obecny łamie przeto tę umowę. Inna rzecz,

iż w-łaściciele kopalń w Walii sądzą, że chwila

obecna jest sposobną do osłabienia związków ro

botniczych i dlatego uważają, iż nie należy spie

szyć się z załatwieniem konfliku. Jest to jednak

stanowisko ekskluzywne, gdyż następstwa straj

ku odbijają się na całem życiu kraju. Prawdą

jest jednak z drugiej strony, że brak względu

na dobro ogólne cechuje i postępowanie w ro

kowaniach górników, którzy nie zadowalniają się

zgodą zasadniczą na płace minimalne, lecz żą

dają, aby przyjęto bez pertraktacyj całą skalę

płac, jaką jednostronnie ustanowili. Propozycya

rządu została — jak wiadomo - przez górni

ków odrzuconą.

Właściciele w- rozmowach z dziennikarzami po

wołują się na potrzeby społeczeństwa — to sa

mo czynią robotnicy. Pierwsi w-,skazują, że spo

łeczeństwo ma prawo bronić się przeciw- meto

dzie w-alki klas, która dotyka jego arteryj ży

ciowych. Wystarczy w tym celu uchwalić, tak,

jak w niektórych Stanach australijskich, źe pro

dukcj’a artj-kułów potrzebnych ogólnie, jak w ę

gla, wody, środków żywności itd . , oraz służba

publiczna podlega przepisom wj-jątkowym i ka

żdy strajk w ty-ch gałęziach pracy jest nielegal

ny, ma być karany grzywnami i więzieniem, a

za następstwa jego odpowiadają kasy związków

robotniczych, które bezrobocie podjęły, oraz

członkowie ich osobiście. Przeprowadzenie w prak

tyce ustawy takiej — powiadają właściciele —

nie będzie łatw-em, ale rząd będzie miał za sobą

opinię wszystkich dobrych obywateli państwa.

Społeczeństwo - odpowiadają strajkujący gór

nicy — pow-inno wystąpić przeciw... ’właścicielom

kopalń, z ich to bowiem winy życie ekonomicz

ne kraju zostało podkopane. Dla tj-ch niewielu

stosunkowo jednostek cierpi ogół, który ma pra

wo się bronić. Milion robotników — replikują

w’łaściciele — nie może dj-ktować praw czter

dziestu milionom. Kilkadziesią.t jednostek nie mo

że czynić lego z milionem robotników — zau

ważają górnicy. I tak dyskusya ciągnie się bez

nadziei porozumienia co do zasad, a tymczasem

kopalnie stoją bezczynnie. Na żądanie zaś usta

w y przeciw’ strajkom, takiej, jak wspomniana

australska, odpowiadają robotnicy żądaniem usta

w y o płacy minimalnej.

Mają w tem za sobą precedens, mianowicie

w Anglii istnieje już ustawa o płacy minimalnej

w innych gałęziach przemysłu. Od r. 1910 obo

wiązuje w Anglii t. zw. ’!rade Bourd Ad Ce

lem tej ustawy było zapobieżenie tak zwanemu

s w e a ling , nsystemowi potowemu", t. j. wyzysko

wi robotników a nadewszystko robotnic w pew

nych działach przemysłu. Idzie o fabrykacyę

krzeseł, pudełek z kartonu, wyrób koronek ma

szynowych i konfekcyi damskiej. Ustawa utwo

rzyła osobne komisyę płacy, które określają mi

nimum zapłaty w danym okręgu i za daną pra

cę. Komisj-e składają się z przedstawicieli robo

tników, pracodawców, oraz rządowego biura pra

cy (Board of !rude); Cennik, przez komisyę

ucbwaiouj-, podlega ogłoszeniu ; od chwili ogło

szenia przez lat trzy komisya ma obowiązek ba

dak wszelkie zarzuty, jakie przeciw skali płac

się podnoszą — dopiero potem minimum płacy

wchodzi ostatecznie w życie. Wj-kroczenie prze

ciw ustanowionemu w ten sposób cennikowi jest

karane grzywną, dochodzącą do znacznej kwoty.

Ustawa ta jest w mocy dopiero od stycznia

1910 i\, za tem trudno ocenić jej obecne zna

czenie, zwłaszcza, że znaczna część pierwszego

roku jej obowiązywania upłynęła na tworzeniu

i organizowaniu komisj-j. Sądząc z dotychczaso

wych wyników, wpływ ustawj- przedstawia się

różnie w różnych okręgach i w różnj-ch gałę

ziach przemysłu. Wyrób krzeseł koncentruje się

w Cradley Heath, małem miasteczku niedaleko

Birminghamu i nie potrzebuje lękać się konku

rencyi zagranicznej, więc sytuacya była łatwą.

Właściciele zrazu oponowali przeciw skali płac i

urządzili nawet parutygodniowy lokaut, lecz o

becnie ją przyjęli nie protestując dalej. Trudniej

było z przemysłem koronkarskim, który koncen

truje się wprawdzie również na jednem miejscu,

DYMITR MEREŹKOWSKI.

Aleksander I.

PRZEKŁAD KONRADA RAKOWSKIEGO.

(21)

- - w -Tłjb----

(Ciąg dalszy).

Odojewskij podszedł nieznacznie do parawanu,

przysłuchiwał się tej rozmowie, i tłumiąc wy

buch śmiechu, dawał znaki GolicynowŁ Zbliżyli

się oni i zaprzyjaźnili ze sobą bardzo szybko.

I ten także jest członkiem Związku? - za

pytał Golicyn Odojewskiego, odchodząc na bok.

"—

A jakże! I to nie byle jakim! Rj-lejew po

kłada w nim całą sw ą nadzieję. Uważa go za

Brutusa i Marata w jednej osobie, za głównego

tyranobójeę. Dobry okaz, co?

—

A wie pan... jeśli wielu takich...

Nie, takich moż,e nie tak wielu, ale za to

tego, co w nim jest, wiele w nas wszystkich.

Samochwalstwo i byronowski pesymizm. I nie

wiadomo, skąd n. p. na niego taki wiatr powiał,

Dlatego, że nie awansował, orderku nie dostał

Gotów postrącać cary z tronów,

Na Boga w niebie podnieść dłoń!

jak mówi Rylejew. Źle tylko, że nie sami głupcy

naśladują Jakubowicza, a nawet mu zazdroszczą.

Puszkin kiedyś żałował, że nie poznał się z nim

przedtem, ho miałby model do swego ,Kaukaz

kiego jeńca"...

Obydwaj podeszli do Puszczyna. Gdy powie

dzieli mu o czem m ówią, uśmiechnął się swym

spokojnym uśmiechem.

—

Tak, w nas wszystkich odnaleść można te

go rodzaju głupstwa. Frazesowicze, literaei, re

zonem -, Na gadaniu w szystko się kończy. Mó

wią też o nas w zarządzie cenzury : ,,ćwiczą się

w literackim stylu".

A panowie styliści, ostrze

gał już Alfieri więcej są skłonni do abstrakcyj

nego myślenia, niż do czynnej działalności...

Nic też dziwnego, że z wielkiej chmury — ma

ły deszcz...

Po chwili, spojrzawszy na Golicyna, dodał:

—

No, ale nie wszyscy tacy. Są i lepsi od

nich. Być może. iż nie jest to jeszcze groźna

choroba, a tylko rodzaj ognipióru, jak u ma

łych dzieci. Z wiekiem sam przejdzie.

Wszyscj7 trzej razem wrócili do jadalnego po

koju. Pułkownik lebgwardyi, kniaź Trubeckoj,

rudawj-, z długim nosem, dziobaty, trochę podo

bny do żj-da, czytał na głos swój projekt kon

stytucyi. Mimo brzydotj-, twarz jego, w chwi

lach ożywienia, nabierała ujmującego i powa

żnego wyrazu.

v Projekt szkicu ustawj- powszechno-oświatowej,

która w ejdzie w życie, z chwilą gdy Najjaśniej

szy Pan zezwolić raczy...

— Zanim słońce wzejdzie, rosa oezy wyje... zawo

łał ktoś w rogu pokoju.

—

Cicho! Nie przeszkadzać !

,,...Kiedj- Najjaśniejszy Pan zezwolić raczy na

nadanie konstytucyi słowiańsko-rosyjskiemu ce

sarstwu. Punkt pierwszy: doświadczenie z dzie

jów wszystkich narodów stwierdziło, że władza

nieograniczona jest zgubna zarówno dla jej w y

konawców, jak i dla jęczącego pod jej jarzmem

społeczeństwa; że nie zgadza się ona nadto z za

sadami świętej naszej wiary , ani z zasadami

zdrowego rozsądku. Rosyjski naród wolny i

niepodległy nie może stanowić własności je

dnego człowieka lub jednej rodziny" ,.

Na pierwszy punkt zgodzili się jednomyślnie

wszyscy. Ale zaraz przy drugim punkcie, oma

wiającym ograniczenie w ładzy monarszej, rozpo

częły się takie sporj-, że Trubeckoj nie mógł już

odczytać dalszej osnowy swego projektu. Wszj-scy

mówili razem, a nikt nikogo nie słuchał: jedni

oświadczali się za utrzymaniem monarchii, dru

dzy za republiką.

—

Naród rosyjski, żeby prawdę powiedzieć,

nie skłamać, nie zrozumie republiki — rozpoczął

podpułkownik inżynieryi, Gawiyła Stefanowicz

Batienkow.

Batienkow nie był jeszcze członkiem Związku.

Ciągle nosił się z zamiarem wstąpienia do Zwią

zku i ciągle decyzyę stanowczą odkładał. Ale

pomimo tego ufano mu i szanowano go za nie

zw ykłą rycerskość : w kampanii 1814, w bitwie

pod Montmirail, tak długo i dzielnie trzymał się

na najniebezpieczniejszym posterunku, że otoczo

ny przez nieprzyjaciół, skłuty bagnetami,pozostał na

pół martwy na polu bitwy i dosłał się do niewoli.

W sztabowj-m raporcie znajdowała się o tem

wzmianka: ,,utracono dwie armaty z powodu

niesłychanej odwagi ich komendanta, oficera Ba

tienkowa" .

Był następnie domownikiem u Spe

raóskiego, który go wj’soko cenił i lubił za wy

bitne jego zdolności. Służył także u Arakczeje

w a w jego wojennych koloniach, ale kilkakro

tn ie już podawał się do dymisyi. Znakomity in

żynier i wyborny matematyk cieszył się wielką

powagą w Związku. ,Nasz minister" -

mówio

no o nim powszechnie.

Dużego wzrostu, ciężki, niezgraby, na zgroma

dzeniu tem, tak samo jak Puszczyn, robił wra

żenie dorosłego człowieka między gromadą dzie

ci. Czoło wysokie, duży nos, wydatnie zaryso

wany podbródek, wzrok skoncentrowany, jakby

w głąb własnej duszy zwrócony. Mów-ił z tru

dnością; wydawało się, jakby przytem obracał

ciężkie kamienie młyńskie. Palił fajkę na długim

bursztynowj-m cj-buchu, i zaciągał się silnie, jak

by chciał z niej wyciągnąć treść brakujących mu

słów.

Naród rosyjski nie zrozumie konstytucyi.

A jeśli zrozumie, będzie ją uważał za wj-mysł

zachodni. Już same wpływy w-ładz duchownych

nie dopuszczą u nas do republiki. Bo istotnie

konstytucya nie jest dla nas na czasie. Praw-dę

powiedziała carow-a Katarzyna II: jeszcze nie u

rodził się taki krawiec, któr\-by potrafił skroić

kaftan dla Rosji.

Powiedz pan otwarcie : jest pan przeciwni

kiem re p u b lik i? zapytał na cały głos Bestużew,

który bał się nieco i bardzo nie lubił Batien

kowa.

—

To jest, ja,, żeby prawdę powiedzieć, nie

skłamać — znowu rozpoczął obracać swe młyń

skie kamienie Batienkow — właściwie nie lubię

republik, bo rozmyślając nad nimi, dochodzę do

przekonania, iż uciskają one wolność despoty

zmem prawa i ustaw. A także w dziwacznjrm

może składzie myeh myśli, tworzy się pojęcie,

że republika jest skonstruowana na wzór Stare

go Zakonu, w którym przekleństwu ulega każdy,

kto nie obserwuje wszystkich praw zakonu ; mo

narchia zaś — podobną jest raczej do Nowego

Zakonu, gdyż w niej władca — pomazaniec Bo

ży, wyobraża osobą swą łaskę i może tworzyć

wszelkie dobro pod wpływem natchnienia tej ła

ski. Samodzierżca działać może wielkie dzieła

bez wszelkich praw, którj-ch nigdy w żadnej re

publice, posłuszny prawom, nie zdziała,.

Jeśli panu samodzierżawie tak do gustu

przypada, to dlaczegóż wstąpił pan do naszego

związku?

Nie wstąpiłem jeszcze, ale prawdopodobnie,

w stą p ię , . A dlaczego ? Ponieważ samodzierżawia

nie ma w Rosyi, i nie ma także rosyjskiego ca

ra, a jest tylko imperator niemiecki,.

Rosyjski

car _ to ojciec, a Niemiec - to wróg naro

du ,. Już od dwóch wieków, si edzą nam Niemcy na

karku. Teraz są Niemcy, a później, kto w ie mo

że będą i żj-dzi,. I z nimi właśnie, żeby praw

dę powiedzieć, nie skłam ać,, skończyć trzeba,.

—

Ma racyę, ma racyę Batienkow! Precz

z Niemcami! *Do dj-abła z Niemcami! - zawołał

Kilchelbeker z entuzyazmem.

A tobie, Ktichla, co się stało! Sam Niemiec,

a na Niemców wymyśla - zadziwił się Odojew

skij.

—

Skoroin Niemiec, tó niech i mnie dj-abli

wezm ą! — z wściekłością wrzasnął Kilchelbeker,

zerw-ał się z miejsca i o mało co nie ściągnął ze

stołu obrusu z całem szkłem.

—

Ale przedtem

zapow-iadam, że dam w mordę każdemu, kto o

śmieli się tw-ierdzić, że nie jestem Rosyaninem!

—

Zrozumcie, moi panowie, że kurs europej

ski, to nie nasz kurs — ciągnął dalej z wysił

kiem Batienkow. Nasze dzieje mają inną ideę.

Rosya nigdy nie miała nic wspólnego z Europą.

—

Zupełnie n ic? — uśmiechnął się Pusz

czyn.

—

Zupełnie nic,, to jest, jeśli chodzi o rze

czy zasadnicze,, o, — żeby prawdę powiedzieć,

nie skłamać, — o samą rdzeń rzeczy, W dro

biazgach m oże,.

Ale ja tu nie mam na myśli

przemysłu, handlu, rzemiosł,.

—

A oświata, to także drobiazg?

—

W stosunku do rzeczy głów-nych — ta k ż e ,.

—

Wszj-stko. co jest ściśle narodowe, jest ni

czem wobec wszechludzkości! — zauważył Be

stużew.

Batienkow spojrzał tylko na niego ponuro, lecz

nie odpowiedział ani słowa.

—

Ale czem jest ta rdzeń rzeczj- — pytano

Batienkowa ze wszjrstkich stron.

—

Czem jest rdzeń rzeczy ? Ot, tem — za

ciągnął się z fajki z całą siłą — rdzeń rzeczy

leży w tem, iż człowiek rosyjski jest — najbar

dziej wolnym człow-iekiem na całj-m ś wi eeie .,

—

Otóż to masz! W takim razie na co nam

potrzebna konstytucj-a ? Na co cały nasz

ruch ? L.

—

Mów-ię, w olny-ale to nie znaczy, bj- z tej

wolności korzystał, poprawił się Batienkow. Naj

bardziej wolny i najbardziej ujarzmiony zarazem.

Ciała w- jarzmie a dusze w-olne.

—

Dusze klas posiadających chyba, nie dusz«

pańszczj-źniane ?

—

I pańszczyźniane także. Zupełnie tak

samo.

—

Pan ma na myśli wolność pierwotną^

dziką. Tak?

—

Innej w-olności nie ma. Może kiedyś będzie,

teraz jej nie ma.

—

I w Europie także?

—

W Europie panuje - prawo i w-ładza. Tam

szanują władzę, szanują nawet prawo. Umieją

rozkazywać i umieją słuchać, A my słuchać nie

,C Z A S " wychodzi i w yjątkiem dni po niedzieli i świętach u roczystych dwa razy dziennie, a nuan owitia:

o godzinie 6 rano i * godzinie 3 popołudnia.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.} ,^ J S irA

PRENUMERATA WYNOSI:

f,na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krakowie w m i e j s c u ........................................................ jj 30 koron

7 kar.50h. |2kor.59bal.

o dnosze niem dod o m u .............................. i 36 koron ! 9 kor. —

3 kor.__

Pocztą w państw ie A ustryackie m .......... \ 36 koron 9 kor. —

3 kor.__

Z dw uk rotną w ysyłką p o c z t o w ą .............................................. ! 42 koron 110 kor. 50 h. 3 kor! 50 hal

Pocztą w pań stw ie N ie m i e c k i e m ..............................................

42 koron 10 kor. 50 n.| 3 kor. 50 hal!

Uo wszystkich państw, należących do związku pocztowego i 48 koron 1 2 k o r . —

4kor._

W państwie rosyjskie ni (abonament przez urzędy pocztowe) 16 rb. 20 k. 4 rb. 05 k. 1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pisin zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

inonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

m o sk w ie i Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należyto«

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych m iast

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W a rs z a w ie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metz! i Sy*

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - W K ijo w ie księgarnia L. Idzikowskiego - w W i l n i e biur*

dzienników K. Taubera.

l’ł-traojneratę przyjmują: Administtscya Ciąt* w Krakow ie I urxędr pojczlowo.

pr*

ntnie ratę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St.Kariićzkicto, Ira)’tk i w Sukiennicach, Biuro drUa

*WeL L Tr*Pkl Jtt tw,mt ,,Czaj" Jct! is »abjcia w kiuraeb Wet. A. « tafwtklef» ,

* . 5tt*euw»kiego, K. Bachstaks, m stacyeck ko!tjowych w Tarncv/ie, Rzeszowie, Jailc, Nowym Sącz« u p *r *ait

k0.l6i° Wii . tudzież na innych główniejszjch «tacyach i portyerów kolejowych.

C en y o o , o s z e n : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 15 haL: nkład tab*

l.iryczny, cyfrowy, skompbkowany, pierwszy raz 40 hftL, następny po 15 hal. N adesłane i Nekrologi*

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 liaL za każdy raz. G ^osy publiczn ości po 2kor.; koniBrlkolyhandlowo

pokronicei podzialeekonomicznym; kornunikatyprywatr.e, śluby, zaręczyny itp.po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lw ow ie biura dzienników T,. Plohna, A. Olszewskiego,

8.. sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jaros!aw iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze*

?yf c durzyusk) księgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M. lYeintraub; wStanisławowie Jasiel

,.J 8P’’ T’ Tarnow ie śl Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni*

t’ i!fu-aCv!\0V:u ć 1. i 5

I ^ e i ,w W iedniu Hr,asenstein fi Vogler, R. Mosse (także w* wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes E. Braun, J. Danneberg, Bock fi Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. O. I,. Daube fi Comp., w Pradze cze

i i / ’ Hoyorka. L is ty z pieniądzmi i p r z e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuin przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Rekiamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztow ej.

Listów nieopłaconych_ m e przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

annFC^Fniirrm^ *f? adiMUd0!,łacałl«40ha,—

imn i», mi» n

ta)?i .m X!.hU

Tomasza Nr 32.

Telefon N r 50._____________

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction