Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 615 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 296.

Kraków, 24 Grudnia —

Środa.

Rok 1884.

CZAS

rieiimerslf przyjmnjy:

AdmlnUtracya ,,CZAtfU11wHjmkowl« i urzędypcoitowe. Ble]nową fraauarat^ księgarni«

8. A . Krzyżanowskiego, handel Z. Skalskiego w Snkiennioaoh.

—

O glonealA (inseraty) przyjmuje

się u opłaty od miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym) za pierwszy raz 10 ont-, za każdy ni

stępny po 5 cnt - K ad ei(aas (na 8 stronie dziennika) od miejsca wiersza drnkiem drobnym po 30

cnt. za każdy raz.

—

Doiyinau *o ,Cis,a1przyjmujesięzacenę1złr. od 100ei.d(azamiej

scowych, a 50 ont od 100 ex. dla miejscowych prenumeratorów.

—

Osioneala1preaaBaratf

przyjmują: w « Ł w o w l i Ajencya «CZASU’ w rfównym składzie tytoniu Nr. II przy ul. T rybunal

skiej L. 4; w t? m ryim wyłącznie p. Adam, Rue Clóment 4; (prenumeratę p. W . Raczkowski,Faubourg

Poiasonióre 83); w W l e d a l a pp. Haasensteiu A Vogler (takie w Hamburgu Frankfurcie n. M., Ber

linie, Lipsku, Bazylei i Wrooławm), A. Oppe!ik, Stnbenbastei Nr. 2, R. Moase (takie w Berlinie, Ham

burgu, Monachium i Norymberdze), H. Sehalek, M. Dukes, M. Stern, tylko prenumeratę pp. H . Gold

sohmldt A C., w Frankfnroie n. M. O. L. Danbe A O

W W a n i a w l e przyjmuję ogłoszenia pp. Reiohman i Frendler, biure ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

W numerze dzisiejszym rozpoczyna

Czas w felietonie druk nowej cztero - tomo

wej powieści historycznej

HENRYKASIENKIEWICZA

z czasów najazdu szwedzkiego za Jana Ka

zimierza p. t .:

,,POTOP.«

,—

—.

Nowo przybywający prenumeratoro

wie otrzymają początek powieści w arkuszach.

Przedpłata na ,,CZAS"

od dnia Igo Stycznia 1885 r.

Z przesyłką pocztową tc państwie

Austryackiem :

na cały rok !l4 złr.

na pół roku

na kwartał

n a 1 miesiąc

złr. 12

złr. 6

złr. 2*50

Z przesyłką pocztową do Niemiec:

na cały rok 56 marek,

na pół roku

na kwartał

na 1 miesiąc

28 marek

14 marek

6 marek.

Uprasza się o wczesne zamawianie i wyraźne wy

pisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nadesłanie

dawnej op aski dr ukow anej z adrese m.

M T Prenumerata Uczy się tylko

od pierwszeg-o do ostatniego dnia

w miesiącu. Tjpfl

Prenumeratę, którą przyjmuje Administracya Czasu

w Krakowie i wszystkie urzędy pocztowe, najdogo

dniej i najtaniej przesyłać przekazem poczto

wym.

Cena ,C z a su * zagranicą ogłoszona jest w tytule

każdego N um er u.

Miejscową prenumeratę przyj

muje Administracya «Czasu,1 tu

dzież ajencye pp. E. Silbersteina

biuro dzienników i ogłoszeń w Su

kiennicach pod 1. 2A w handlu ga

lanteryjnym p. M. Herza, handel

’Ł . Skalskiego w Sukiennicach pod

1. 27, sprzedaż gazet Kuklińskie

go w kall Sukiennic 1. 6 , księgar

nia S. A. K,rzyżanowskiego w ryn

ku głównym, handel Itessa w ryn

ku głównym , handel JBajera przy

u licy G!rodzkiej.

3^* We Lwowie przyjmuje prenu

meratę p, Józef Knapp w głównej

trafice cygar 1 tytoniu ir , 2 przy

ulicy Trybunalskiej,

Przegląd Polityczny.

Kraków 2 3 grudnia.

Wiener Ztg ogłasza powołanie szefa sekcyjne

go w ministerstwie spraw zewnętrznych Karola

barona Kraussa do kierownictwa jeneralnym kon

snlatem w Warszawie.

Rząd austryacki zajmnje się już od dłuższego

czasu sprawą intelektualnego i materyalnego pod

niesienia stanu włościańskiego, a pierwszym owo

cem dotychczasowych jego w tym kierunku stu

dyów jest myśl zaprowadzenia Izb rolniczych na

razie w Austryi dolnej. Przyjmując niedawno de

pntacyę dolno-austryackiego związku włościańskie

go, oświadczył minister rolnictwa hr. Falkenhayn, że

wniesie na najbliższej sesyi sejmu dolno - austry

ackiego projekt do ustawy względem utworzenia

Izb rolniczych. Minister uznał uprawnienie odno

śnych dążności stanu włościańskiego, dodał atoli,

iż właśnie w interesie tego stanu wniósł, niestety

bezskutecznie, w poszczególnych sejmach krajów

alpejskich przedłożenia w sprawie utworzenia Ra

dy kultury krajowej.

Liberalna partya sejmu węgierskiego odbyła

przedwczoraj pod przewodnictwem Gustawa Vizso

lyi’ego konferencyę, na której uchwalono z okazyi

Nowego Roku wyrazić prezesowi gabinetu p. Tiszy

niewzruszone zaufanie i zupełne przywiązanie par

tyi. W skutek tego uda się partya na Nowy Rok

in corpore do prezesa ministrów, a hr. Władysław

Czaky w przemowie swej da wyraz uczuciom par

tyi, która następnie uda się z życzeniami do pre

zesa Izby niższej p. Pechy, do którego przemówi

Max Falk.

Jeden z dzienników wiedeńskich poda! nieda

wno wiadomość o wrzekomem porozumieniu, ja

kie zajść miało między Tiszą a przywódcą umiar

kowanej opozycyi Szilagyim. Reznltatem* porozu

mienia ma być ewentualnie objęcie teki ministra

sprawiedliwości przez Szilagyiego. Pesti Naplo i

Pester Lloyd dementują tę wiadomość kategory

cznie.

Z Budapesztu donoszą, iż posła Stojaczkowicza

przyjmował Cesarz na osobnej audyencyi w Buda

peszcie i wypytywał się szczegółowo o interesa i

życzenia Serbów, zaznaczając z szczególniejszem

zadowoleniem polityczne stanowisko Serbów w Kro

acyi i Sławonii.

Burza w szklance wody, wszczęta o odmówienie

20,000 marek na utworzenie urzędu drugiego dy

rektora w niemieckiem ministerstwie spraw zagra

nicznych , uzyskała teraz sankeyę w liście ks. Bis

marka, dziękującym za sympatyę, wyrażone mu

z kilku stron w Niemczech zabiegami narodowo

liberalnemi podżegniętycb.

W Berlinie nie umieją pojąć tej przesadnej

reklamy i domyślają się, że cała ta wrzawa, pra

gnąca wywołać oburzenie, -wymyśloną została głó

wnie dla zmniejszenia wrażenia, jakieby w innym

razie były wywołały fakta głęboko nurtującego so

cyalizmu, które wyszły na jaw w procesie, toczą

cym się obecnie w Lipsku, i którego dowodem

była nakazana z góry rewizya całego wojska nie

mieckiego. Świat ma się zajmować drobnym szcze

gółem obrad parlamentarnych, wyrwanym ze związ

ku z resztą wymagalności budżetowych, któreby

go mogły usprawiedliwić, a odwrócić uwagę od

grozności wulkanu, na którym Niemcy stoją obe

cnie.

W tym roku kończy się septennat budżetu woj

skowego niemieckiego. Przed siedmiu laty posta

nowiony był, na żądanie kanclerza, etat wojskowy

na lat siedm , wszelkie późniejsze dodatki do

pierwotnego etatu, uchwalane także bywały aż do

końca tego okresu. W kołach rządowych panuje

obawa, że w tym roku może trudno będzie uzy

skać przedłużenie go na równie długi przeciąg

czasu. Die ReichsmascMne w ird wohl in diesern

Winter einfrieren, powiedziała wyraźnie z tego

powodu Nord. Allg. Ztg, co w niektórych kołach

uważają za groźbę rzuconą przez kanclerza, że

w razie odmówienia tej uchwały, uważałby parla

ment za maszyneryą nieodbywającą normalnie

swych funkcyj. Dalsze konsekwencye złego mają

sobie lękliwe umysły same wyciągnąć.

A ord. Allg. Ztg ogłosiła znów w formie listu

odebranego z Brunszwiku , jedną z tych enuncy*

acyj, któremi pragnie przekonać opinię publiczną

w tym kraju, że chociaż o prawach ks. Cumber

landa do sukcesyi tronu brunszwickiego nie mo

żna powątpiewać, sprawa obsadzenia tego tronu

nie jest jednak natury prawnej, ale politycznej i

z tego stanowiska oceniać ją będzie Cesarz i Ra

da związkowa.

Hamburska Boersenhalle odebrała telegram z B er

lina, stwierdzający wiadomość zatknięcia bandery

niemieckiej na wielu wyspach zachodniej części

Oceanu spokojnego i na północnem wybrzeżu No

wej Gwinei.

P. W addington przybył w piątek wieczorem do

Paryża i odbył zaraz nazajutrz długą naradę

z prezesem gabinetu. Głównym przedmiotem na

rady byla podobno kwest,? k egipska, która teraz

czeka załatwienia.

Rząd egipski, jak to już teraz ogłoszono urzę

dów nie, odpowiedział na notę Rosyi i Niemiec, że

ponieważ Austrya, Francya i Włochy wspierają

żądania Rosyi i Niemiec, Egipt zastosuje się do

ich życzeń, skoro tylko" zgodzi się na to reszta

tych mocarstw, które ustawę likwidacyjną pod

pisa ły.

Powodem nowych zawik!ań w sprawie serbsko*

bułgarskiej ma być reprezentant Rosyi w Zofii,

którego agitacyę sprzeciwiają się nawet oficyalnym

deklaracyom Rosyi, poczynionym wspólnie z Niem

cami i Austryą.

Rozpoczęte pamiętn§, rozprawą nad wnio

skiem p. Windhorsta o zniesienie ustawy ba

nicyjnej, zamknęły się posiedzenia parlam entu

niemieckiego dyskusyą nad wnioskiem X. J aż

dżewskiego o równouprawnienie języka pol

skiego w sądownictwie.

Bezwzględność germanizacyjna doszła do

swego szczytu równocześnie z rozwojem K ul

turkampfu, a więc po ustawach majowych,

które według świeżych wyznań ks. Kanclerza

głównie przeciw Polakom były wymierzone,

rząd przeprowadził w r. 18 77 nową ustawę

sądową znoszącą tę resztę uwzględnienia dla

ludności polskiej, jaka od r. 1815 utrzymała

się w sądacb pruskich na ziemi Wielkopol

skiej. N’owa ta reforma nietylko, że niedopu

szcza podań w języku polskim , ale wyklucza

nawet tłómaczów i żąda składania świadectw,

równie jak prowadzenia śledztw i protokółów

wyłącznie w języku niemieckim. Słynne niegdyś

sądownictwo pruskie, bawi się więc, powie

dzielibyśmy w grę w mruczka, jeżli mówią-.

0 tak smutnycb rzeczach żartobliwego wolno

użyć porównania. Gra ta w mruczka rozpo

czyna się od szkoły wiejskiej, przechodzi do

Izby sądowej i wszelkiego rodzaju biur urzę

dowych i sprowadza we wszystkich stosun

kach nieobliczone szkody dla społeczeństwa

Ludność polska licząca dwa i pół miliona

doznaje na każdym kroku utrudnień, szykan

1 objawów wzgardy— a wszystko to się dzie

je w imię wyższości cywilizacyjnej i racyi

stanu.

Wniosek, który w roku przeszłym stawia!

p. Leon Czarliński, obecnie przez X. Jaż

dżewskiego wznowiony, dzieli się na dwa ar

tykuły: pierwszy z żądaniem równouprawnie

nia języka polskiego i zmiany w tym duchu

ordynacyi sądowej z 1877 r . —

drugi ewen

tualny rozszerza kwestyą na wszelkie naro

dowości nie niemieckie w obrębie cesarstwa

niemieckiego i domaga się wszędzie tłómacza

oraz osobnego protokółu w drugim , miejscowej

ludności języku.

Wnioskodawca poparł swój wniosek wywo

dami bistoryczno-prawnemi, cytacyami trak

tatów i poręczeń monarszych, które tylokro

tnie polscy przypominali posłowie. Metoda ta

zużyta i bezskuteczna, nieuniknioną jest tam,

gdzie przychodzi wznawiać protest zasadniczy.

Wszelako Cesarz niemiecki nie chce się poczu

wać do spełnienia poręczeń swych poprzedników

królów pruskicb- ale jeśli natura państwa,

zdaniem organów i mówców urzędowych się

zmieniła - nie zmieniło się zapatrywanie rzą

du na stosunek do ludności polskiej.

Kanclerz, który nie uznał za odpowiednie

osobiście do tej dyskusyi się wmięszać, ogła

sza zawsze Polaków jako nieprzyjaciół pań

stwa. P . Schelling, przemawiający imieniem rzą

du, p. Unruke-Bomst, dawny landrat poznań

ski i p. Cuny, mówca narodowo - liberalnego

stronnictwa, traktowali ten wniosek nie ze

stanowiska państwa niemieckiego do podda

nych pruskich polskiej narodowości, ale roz

prawiali o polskich powstaniach i niepodle

głości polskiej. Słusznie ks. Radziwiłł zwró

cił uwagę na ten system insynuacyi i prze

rzucania kwestyi na grunt polityczny.

Cóż znaczą te restrykcye liberałów: ,,że my

nie możemy sobie życzyć odbudowania Polski*

kiedy mowa

o języku w sądownictwie, o

skromnem żądaniu uwzględnienia potrzeb ludu

polskiego w wymiarze sprawiedliwości— co

znaczą z ław rządowych i z lewicy ciągłe

rekryminacye powstań i wspomnienia Polski

z przed 1772 r.? Taktyka ta dowodzi, że nie

Polacy stają na stanowisku nieprzyjaciół pań

stwa, gdy na drodze legalnej, w imię porę

czeń monarchów pruskich domagają się ulg i

tolerancyi— ale reprezentanci państwa i rządu

ciągłe podnoszą wątpliwości i widzą w polskiej

ludności odłam obcego państwowego orga

nizmu, jakby świeżą zdobycz, której się od

mawia wszelkich praw,

Mimo takiego stanowiska przedstawicieli

rządowej polityki, wniosek X. Jażdżewskiego

nie został odrazu wrzucony do kosza. Ta

sama większość, która uchwaliła wniosek

Windthorsta, odesłała żądania Polaków do o

sobnej komisyi, przygotowującej m u okazały

pogrzeb przy drugiem czytaniu. Lubo sympa

tyczne odezwały się głosy z ław opozycyj

nych, zdaje się, że pierwszy artykuł wniosku

X. Jażdżewskiego nie zyska większości, a tyl

ko ewentualny dodatek o tłómaczacb w kra

jach nie niemieckich, jeśli przyjdzie na po

rządek dzienny, zostanie uchwalony, aby go

odrzuciła rada związkowa, bezwarunkowo ule

gła ks. kanclerzowi.

Wobec wielkiego sporu parlamentu z kan

clerzem, stanowisko Polaków uległo zmianie:

nie są oni już odosobnieni, lubo pomoc ró

żnych frakcyj obozu opozycyjnego zaostrza

jeszcze antagonizm kanclerza. Miłem jest za

wsze gorące i szczere poparcie takiego męża

polityczuego i dzielnego przywódcy, jak p.

Windthorst— mniej zasłużonemi są sympatyę p.

Liebknechta, lubo wyrażone ze znaczącem za

strzeżeniom. Lecz w taktyce stronnictw mnie

malibyśmy, że byłoby rzeczą roztropności,

gdyby posłowie polscy, broniąc interesów wła

snej narodowości i ściśle z niemi zespolonych

interesów Kościoła — nie dali się w innych

spraw ach porywać prądowi opozycyjnemu aż

do aktów wyzwu. Odmowa 20,000

marek

na potrzeby kancelaryi ks. Bismarka mogła

być środkiem taktycznym ze strony centrum,

lub innych frakcyj niemieckich. K anclerz, choć

dziś przeciw tej opozycyi odwołuje się do

subskrypcyi publicznej — wcześniej lub pó

źniej szukać będzie zgody i kompromisu, bądź

na polu kościelnem, bądź społecznem, ale

pozostanie nieprzejednany dla Polaków, Gwol

fów i dla jednego posła duńskiego. Wielko

polska wcieloną została do Prus, a jej re

prezentanci odwołują się na traktaty i porę

czenia monarchów pruskicb — sprawy cesar

stwa niemieckiego i spory stronnictw doty

czą ich tylko pośrednio. Ten odcień zacho

wać byłoby, zdaniem naszem, o tyle roztro

pnem, o ile pożytecznem jest ścisłe porozu

mienie z centrum w sprawach kościelnych

i narodowych.

Jakikolwiek obrót weźmie dzisiejsza sytu

acya w parlamencie niemieckim — czy przyj

dzie do przesilenia, czy do ustępstw — spór

obecny obopólnie jest tak zaostrzony, że kon

stytucya staje się błahym pozorem i utopią,

a opozycya na odwrót walkę doprowadza do

ostateczności. Bądź co bądź, stan ten dowo

dzi że dzieło unifikącyi Niemiec zamiast po

stępu, cofnęło się od lat piętnastu, a w bu

dowli cesarstwa wzniesionej krwią i żelazem,

nowe części połączone z gmachem dawnych

Prus, mniej niż w chwili anneksyi, uznają

się być jedną, zespoloną całością.

Pierwsze posiedzenie Rady miejskiej pod prze

wodnictwem nowego prezydenta było bardzo cha

rakterystycznym objawem, i niejako próbą dal

szego toku jej czynności.

Na porządku dziennym stał przedewszystkiem

wybór wiceprezydenta. Wszystko na to zaszczytne

miejsce powoływało dotychczasowego wiceprezy

denta p. Muczkowskiego, i stałość jego charak

teru, i dojrzała w sprawach publicznych rozwaga,

i nieznnżona około dobra miasta od lat wieln praca,

POTOP

(l)

POWIEŚĆ

przez

Henryka Sienkiewicza.

Tom I.

WSTĘP.

Był na Żmudzi ród możny Billewiczów, od Men

loga się wywodzący, wielce skoligacony i w ca

em Rosieńskiem nad wszystkie inne szanowany,

)o urzędów wielkich nigdy Billewiczowie nie do

zli, co najwięcej powiatowe piastując, ale na polu

darsa niepożyte krajowi oddali usługi, za które

óżnemi czasami hojnie bywali nagradzani. Gnia

:do ich rodzinne, istniejące do dziś, zwało się

akże Billewicze, ale prócz nich posiadali wiele

nnych majętności i w okolicy Rosień i dalej ku

łrakinowu, wedle Laudy, Szoi, Niewiaży - aż

len, jeszcze za Poniewieżem. Potem rozpadli się

la kilka domów, których członkowie potracili się

: oczu. Zjeżdżali się wszyscy wówczas tylko, gdy

n Rosieniach na równinie zwanej Stany odbywał

się popis pospolitego ruszenia żmudzkiego. Czę

ściowo spotykali się także pod chorągwiami litew

skiego komputu i na sejmikach, a że byli zamo

;ni, wpływowi, więc liczyć się z niemi musieli

sami nawet wszechpotężni na Litwie i Żmudzi Ra

iziwiłłowie.

Za panowania Jana Kazimierza, patryarcbą wszy

stkich Billewiczów byl Herakliusz Billewicz, puł

rownik lekkiego znaku, podkomorzy Upicki. le n

iie mieszkał w gnieżdzie rodzinnem, które dzier

tył pod owe czasy Tomasz, miecznik rosienski;

saś do Heraklinsza należały Wodokty, Lubicz i

Mitruny, leżące w pobliżu Landy, naokół jakoby

morzem ziemiami drobnej szlachty oblane.

Prócz Billewiczów bowiem , kilka było tylko wię

iszych domów w okolicy, jako Sołłohuby, Mon

twiłłowie Schyllingowie, Koryznowie, «mińscy

;choć i drobnej braci tychże nazwisk me brakło),

sresztą całe porzecze Landy usiane było gęsto tak

swanemi okolicami, albo mówiąc zwyczajnie:

zaściankami, zamieszkałemi przez sławną i głośną

w dziejach Żmudzi szlachtę laudańską.

W innych okolicach kraju rody brały nazwę od

zaścianków, albo zaścianki od rodów, jako bywało

na Podlasiu; tam zaś, wzdłuż landańskiego porze

cza, było inaczej.

—

Tam mieszkali w Morezach

Stakjanowie, których, swego czasu, Batory osa

dził za męstwo, okazane pod Pskowem. W Woł

montowieżach na dobrej glebie, roili się Butrymo

wie, największe chłopy z całej Laudy, słynni z ma

łomowności i ciężkiej ręki, którzy czasu sejmików,

zajazdów lub wojen murem w milczeniu iść zwy

kli. Ziemie w Drożejkanach i Mozgach uprawiali

liczni Domaszewiczowie, słynni myśliwi; ci pu

szczą Zielonką aż do Wilkomierza tropem niedźwie

dzim chadzali. Gasztowtowie siedzieli w Paeusze

lach; panny ich słynęły pięknością, tak, iż w koń

cu wszystkie gładkie dziewczęta w okolicy Kra

kinowa, Poniewieża i Upity pacuszelkami nazy

wano. Sołłohubowie Mali byli bogaci w konie i

bydło wyborne, na leśnych pastwiskach hodowane;

zaś Gościewicze w Goszcznnach smołę w lasach

pędzili, od którego zajęcia zwano ich Gościewi*

czami Czarnemi albo Dymnemi.

Bylo i więcej zaścianków, było i więcej rodów.

Wielu z nich nazwy istnieją jeszcze, ale po wię

kszej części i zaścianki nie leżą tak, jak leżały i lu

dzie innemi w nich imionami się wołają. Przyszły

wojny, nieszczęścia, pożary, odbudowywano się

nie zawsze na dawnych pogorzeliskach, słowem:

zmieniło się wiele. Ale czasu swego kwitnęła je

szcze stara Lauda w pierwotnym bycie i szlachta

landańska do największej doszła wziętości, gdyż

przed niewielą laty, czyniąc pod Łojowem przeciw

zbuntowanemu Kozactwu, wielką się sławą pod

wodzą Janusza Radziwiłła okryła.

Służyli zaś wszyscy laudańscy w chorągwi sta

rego Heraklinsza Billewicza: więc bogatsi jako

towarzysze na dwa konie, ubożsi na jednego, naj

ubożsi w pocztowych.

—

Wogóle szlachta to była

wojenna i w zawodzie rycerskim szczególnie roz

miłowana. Natomiast na tych sprawach, które zwy

kłą materyą sejmików stanowiły, mniej się znali.

Wiedzieli, że król jest w Warszawie, Radziwiłł

i pan Hlebowicz, starosta, na Żmudzi, a pan Bil

lewicz w Wodoktach na Landzie. To im wystar

czało -

i głosowali tak, jak ich pan Billewicz

nanczył, w przekonaniu, że on tego chce, czego

i pan Hlebowicz, ten znów z Radziwiłłem idzie

w ordynku, Radziwiłł jest ręką królewską na Li

twie i Żmndzi, król zaś małżonkiem Rzeczypospo

litej, ojcem rzeszy »zlacheckiej.

Pan Billewicz był zresztą więcej przyjacielem

niż klientem potężnym oligarchów w Birżach - -

i to wielce cenionym, bo na każde zawołanie miał

tysiąc głosów i tysiąc szabel laudańskich, a sza

bel w rękach Stakjanów, Butrymów, Domaszewi

eów lub Gasztowtów nie lekceważył jeszcze w tym

czasie nikt w świecie. Później dopiero zmieniło

się wszystko, właśnie wówczas, gdy pana Herak

liusza Billewicza nie stało.

Nie stało zaś tego ojca i dobrodzieja szlachty

laudańskiej w r. 1654. Rozpaliła się wówczas

wzdłuż całej wschodniej śeiany Rzeczypospolitej

straszna wojna. Pan Billewicz jnż na nią nie po

szedł, bo nie pozwolił mu na to wiek i głuchota,

ale laudańscy poszli. Owoż gdy przyszła wieść,

że Radziwiłł pobity został pod Szkłowem, a lau

dańska chorągiew w ataku na najemną piechotę

francuską prawie w pień wycięta — stary pułko

wnik rażony apopleksyą duszę oddał.

Wieść tę przywiózł niejaki pan Michał Woło

dyjowski, młody, ale bardzo wsławiony żołnierz,

który w zastępstwie pana Heraklinsza, laudań

skim z ramienia Radziwiłła przewodził. Resztki

ich przybyły także do zagród ojczystych, znękane,

pognębione, zg!odzone i śladem całego wojska na

hetmana wielkiego narzekając, że ufny w grozę

swego imienia, w urok zwycięzcy, z małą siłą na

dziesięćkroć liczniejszą potęgę się rzucił, a przez

to pogrążył wojsko, kraj cały.

Lecz wśród ogólnych narzekań, ani jeden głos nie

podniósł się przeciw młodemu pułkownikowi pa m

Jerzemu Michałowi Wołodyjowskiemu. Owszem, ci,

co uszli z pogromu, wysławiali go pod niebiosa,

cuda opowiadając o jego doświadczeniu wojsko

wem i czynach. I jedyną to było pociechą dla

laudańskich niedobitków wspominać o przewagach,

których pod przewodem pana Wołodyjowskiego

dokonali: jako w ataku przebili się niby przez

dym, przez pierwsze kupy pośledniejszego żołnie

rza, jak potem na francuskich najemników wpadł

szy, cały regiment najprzedniejszy w puch na sza

blach roznieśli, przyczem pan Wołodyjowski wła

sną ręką ściął tegoż regimentu oberszta, jako na

koniec otoczeni i w cztery ognie wzięci, salwo

wali się po desperacka z zamętu, gęstym trupem

padając i nieprzyjaciela łamiąc.

Słuchali z żalem ale i dumą owych opowiadań

ci z laudańskich, którzy wojskowo w kompucie

litewskim nie słnżąc, obowiązani byli tylko w po

spolitem ruszeniu stawać. Spodziewano się też po

wszechnie, le pospolite ruszenie, ostateczna kraju

obrona, wkrótce zostanie zwołane. Była już z góry

umowa, że w takim razie pan Wołodyjowski zo

stanie obrany laudańskim rotmistrzem, bo choć

się do miejscowego obywatelstwa nie liczył, nie

było odeń między miejscowem obywatelstwem sła

wniejszego. Niedobitkowie mówili jeszcze o nim,

że samego hetmana z toni wyrwał. To też cała

Lauda na ręku go prawie nosiła, a okolica wy

dzierała go okolicy. Kłócili się zwłaszcza Bu

trymi, Domaszewicze i Gasztowtowie, u których

ma zostać najdłużej gościną. On zaś tak sobie

ową bitną szlachtę upodobał, że gdy okruchy wojsk

radziwiłłowskich ciągnęły do Birż, by tam jako

tako po klęsce przyjść do sprawy — on z innemi

nie odszedł, ale jeżdżąc z zaścianku do zaścianku,

w Paeuszelach u Gasztowtów wreszcie stałą rezy

dencyę założył, u pana Pakosza Gasztowta, który

nad wszystkiemi w Paeuszelach miał zwierzchność.

Co prawda nie mógłby był pan Wołodyjowski

żadną miarą do Birż jechać, gdyż zachorował ob

łożnie; naprzód przyszły nań złe gorączki, potem

od kontuzyi, którą był pod Cybichowem jeszcze

otrzymał, odjęło mn prawą rękę. Trzy pauny Pa

koszówny, słynne z urody paeuszelki, w zięły go

w czułą opiekę i poprzysięgły tak sławnego kaw a

lera do pierwotnego zdrowia doprowadzić, szlachta

zaś, kto żyw był, zajęła się pogrzebem dawnego

swego wodza pana Heraklinsza Billewicza.

Po pogrzebie, otwarto testament nieboszczyka,

z którego pokazało się, iż stary pułkownik dzie

dziczką całej fortuny z wyjątkiem wsi Lubicza

uczynił wnuczkę sw ą Aleksandrę Billewiezównę,

łowczankę upieką, opiekę zaś nad nią, dopókiby

za mąż nie poszła powierzył całej szlachcie lau

dańskiej...

nKtórzy, jako mnie życzliwymi byli, (głosił

testament) i miłością za miłość płacili, niechże i

sierocie tak będą, a w tych czasiech zepsucia i

przewrotności, gdy przed swawolą i złością lndzką

nikt bezpieczen, ani próżen bojaźni być nie mo

że — niechaj sieroty przez pamięć moją od przy

gody strzegą.*

nBaczyć także mają, aby fortuny w bezpieczno

ści zażywała, z wyjątkiem wsi Libicza, którą pana

Kmicicowi, młodemn chorążemu orszańskiemu da

wani, darowuję i zapisuję, aby w tem przeszkody

jakiej nie miał. Ktoby zaś się tej przychylności

mojej dla Wnego Andrzeja Kmicica dziwował,

albo w tem krzywdę wnnczki mojej urodzonej

Aleksandry upatrywał, wiedzieć ma i powinien,

iżem od ojca urodzonego Jędrzeja Kmicica jeszcze

z młodych lat, aż do dnia śmierci, przyjaźni i zgo

ła braterskiego afektu doznawał. Z którym wojny

odprawowałem i życie mi powielekroć ratował,

a gdy złość i invidia panów Sicińskich wydrzeć

mi fortunę chciały — i do niej mi dopomógł. Te-’ i

dy ja, Herakliusz Billewicz, podkomorzy npicki,’

a razem grzesznik niegodny, przed srogim sądem

bożym dziś stojący, przed czterema laty, (żyw

jeszcze i nogami po nizinie ziemskiej chodząc) do

pana Kmicica, ojca miecznika orszańskiego się

udałem, aby mu wdzięczność i przyjaźń stateczną

ślubować. Tamże za wspólną zgodą, postanowi

liśmy obyczajem dawnym szlacheckim i chrze

ściańskim, że dzieci nasze, a mianowicie syn jego

Andrzej z wnuczką moją Aleksandrą łowczanką

stadło nczynić m ają, aby z nich potomstwo na

chwałę Bożą i pożytek Rzplitej wyrosło. Czego

sobie najmocniej życzę i wnuczkę moją Aleksan

drę do posłuszeństwa tu wypisanej woli obowią

zuję, chybaby pan chorąży orszański (czego Bóg

nie daj) szpetnemi uczynkami sławę swą splamił

i bezecnym był ogłoszony. A jeśliby substancy«

swą rodzinną utracił, co przy tamtej ścianie we

dle Orszy łacnie zdarzyć się może, tedy go ma

pod błogosławieństwem za męża mieć, — choćby

też i od Lubicaa odpadł, nic na to nie zważać.

,,Wszelako, jeśliby za szczególną łaską Boga,

wnuczka moja chciała na chwałę Jego panieństwo

swe ofiarować i zakonny habit przywdziać, tedy

wolno jej to uczynić, albowiem chwała Boża przed

ludzką iść powinna.*

W taki to sposób rozporządził fortuną i wnu

czką pan Herakliusz Billewicz, czemu nikt się

bardzo nie dziwił. Panna Aleksandra zdawna wie*

I Oddzielne Nra

1 dni iwi’ tocine—

y’ Krakowie po 10 e., we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 e.

^Ttnmnerata wynosi:

Ł Pocztą w państwie Auatryaokiani .

*aoałyrok na kwartał na 1 miesiąc

ś’

_ji

Hiemieckiem .

o«*E’6złr. 2 złr. 50 o.

Pranueratą P»}1a«ti9 ,j_ tv,fcn Z*

M ur.

s złr.

3 złr.

«fkoptmów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu