Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 622 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N"77.

Kraków, 4 Kwietnia--Wtorek.

Eok 1876.

j; !Przedpłata na ,,CZAS"

od dniallgo Kwietnia1876 r.

nul orzesytką pocztową w państwie

Austryackiem :

na kwartał na 2 miesiące na 1 miesiąc

ppk.

złr’ 5

złr. 8 *50

mia! 1

w Krakowie:

oku na kwartał na 2 miesiące na 1 miesiąc

ne* fl»

złr. 5

złr. 4

zjr, a

Uprasza się o wczesne zamawianie i wyraźne wy

pisane nazwiska i miejsca odbioru, albo nadesłani(

dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumerata liczy się tylko od piencszego d(

ostatniego dnia w miesiącu.

Prenumeratę najdogodniej przesyłać prze k a z e n

pocztowym.

Cena »Czasu" za granicą ogłoszona jest w tytuł

każdego numeru.

K,raków 3 kwietnia.

Zaprzeczono z półurzędowych źródeł po

głoskom o zamiarze cara Aleksandra zło

żenia rządów państwa w ręce carewicza

z tytułem rejenta. N ie daliśmy wiary tej

pogłosce dla tej prostej przyczyny, iż na

wet w Rosyi osoba panującego nie wywie

ra tak bezpośredniego wpływu na bieg

spraw publicznych, aby Car zmuszony był

przez wzgląd na stan zdrowia usuwać się

od dzierżenia władzy. Tytuł samodzierzcy

czyli autokraty jest już tylko fikeyą, rządzi

i w Rosyi system i ujęte w ramy jego pe

wne doktryny w kierunku wytkniętym . Or

ganizacya państwa nie jest tam dziełem ko

rony, a wszystkie zasadnicze zmiany w cią

gu panowania Aleksandra II zaprowadzo

ne, dawno już były za jego poprzednika

rozbierane i przysposabiane. Potrzeba było

tylko do ich wprowadzenia pewnej pobud

ki, żeby się nie zdawało, źe Car nagle

przez jedną dobę zmienił swój sposób my

ślenia.

Jeżeli nagła śmierć cara Mikołaja uła

twiła zakończenie wojny wschodniej; to

dziś zmiana osoby Cara nie m ogłaby wpły

nąć na przewrót w zewnętrznej polityce

rosyjskiej. Polityka ta opiera się na syste

mie przymierza trzech cesarzów; w nim

więc leży podstawa polityki rosyjskiej tak

dobrze, jak austryackiej i pruskiej. Nie o

złożenie więc korony carskiej, ale o tym

systemie nadmienić wypada ze względu na

stan kw estyi wschodniej, w której znajdu

je on w tej chwili zastosowanie.

Gabinet rosyjski chcąc nieehcąc musiał

poddać się konieczności przemawiania w

duchu pokojowym i wspierania polityki au

stryackiej w obec Serbii, Czarnogóry i po

wstańców, jak z drugiej strony Austrya

poparła starania rosyjskie w Stambule, aby

uzyskać dla słowiańskich ziem Turcyi pe

wne prawa i przywileje. Między obu bo

wiem cesarstwami zajmuje cesarstwo Nie

mieckie stanowisko niby neutralne, ale z

tem zastrzeżeniem, iż zwróciłoby się przeciw

temu, ktoby chciał na własną rękę działać.

’W sojuszu trzech cesarzów zawsze trze

ba liczyć dwóch przeciw jednemu, jeśliby

ten jeden wychodził po za zakres woli i in

teresów obu swoich przyjaciół i sprzymie

rzeńców. Ta wzajemna kontrola jest pod

stawą równowagi trzech państw rej wiodą

cych w Europie i przypomina podobny

system, jaki panował w dawnem przymie

rzu ,,świętem".

Pogróżka cara Mikołaja,

że stanie po stronie zaczepionej wstrzyma

ła była w ówczas wojnę prusko-austryacką.

Dopiero po rozsadzeniu przymierza przez

Napoleona III mogła była nastąpić wojna

wschodnia, wojna włoska, a następnie au

stryacko-niemiecka.

W tej chwili tem mniej mogą wpływy

zewnętrzne działać na politykę na Wscho

dzie, iż oba mocarstwa zachodnie są jakby

odosobnione, a Włochy nie wehodzą jeszcze

w rachubę jako potęga. W szystkie jednak

trzy państwa zachodnie stają w kwestyi

wschodniej po stronie pokoju. Musi przeto

gabinet rosyjski ulegać tej większości mo

carstw, i lubo interes jego mógłby mu na

kazywać wspieranie powstania, przecież nie

posiadając do tego innych środków, jak pie

niężne i propagandowe, oficyalnie oświad

cza się za koniecznością stłumienia powsta

nia, skoro tego pragnie Austryą i znajduje

u Prus poparcie, jak na teraz moralne.

Interesom zaś Prus nie może dogadzać

powstanie na Wschodzie, gdyż tylko Rosya

byłaby w stanie osiągnąć z niego korzyści

i zyskać sobie stanowisko przeważne; gdy

by zaś zaszła dla Rosyi konieczność wcią

gnięcia Austryi w plany swoje, naówczas

rola Prus w potrójnem przymierzu i wpływ

ich zniknęłyby do szczętu. Gdy jednak ga

binet wiedeńsko-peszteński przez wzgląd na

Słowian południowych w Austro-Węgrzech,

nie może być przychylnym powstaniu w Bo

śni i Hercegowinie, przeto w kwestyi tej

idzie zgodnie z polityką pruską.

Gabinet wiedeński w pierwszych czasach

powstania w Turcyi mniej okazywał stano

wczości, i pamiętamy, że organa jego pół

urzędowe brały nawet w rachubę możność

aneksyi, a powodem tej ówczesnej polityki

było właśnie oświadczenie się rządu pru

skiego, iź jako nie mający bezpośredniego

w Turcyi interesu, pozostawia dwom cesar

stwom wolność działania’, przyrzekając im

tylko moralne poparcie. Mniemano wtedy w

Berlinie, że gdy oba mocarstwa zajęte bę

dą na Wschodzie, polityka pruska znajdzie

w Europie wolne ręce. Ale okazało się, iż

gdyby Austryą była zmuszoną popierać Ro

syę na Wschodzie, nie chcąc zostawić jej sa

mej jednej korzyści z ruchu powstańczego,

wtedy Niemcom przypadłoby tylko pozostać

świadkiem wzrostu Rosyi na Wschodzie, a

w Europie znalazłyby się osamotnione; prze

to pożądańszą jest dla nich pokojowa po

lityka Austryi, którą wspierając, mogą za

razem zniewolić Rosyę do zwrotu poko

jowego.

W ten sposób zapadło postauowienie, iż

Turcya nie zostanie pozbawionąswoich pro

wincyj, że Serbia i Czarnogórjf»lilie mogą

czynnie stanąć przeciw Turcyi, a w nastę

pstwie tego postanowienia nie zachwiało się

przymierze trzech cesarzów, w którem leży

sankcya potęgi pruskiej i utrzymania w pły

wu Prus na sprawy europejskie. Wobec

działania Austryi i Rosyi na Wschodzie

nie były więc Prusy obojętnym widzem

i choć bezpośrednio nie brały udziału w

kwestyi w’schodniej, wszelako im to może

przypisać należy, iż Turcya jeszcze jako

tako żywot swój słaby przeciąga.

KORESrONDENCYA ,,CZASU1.1

Lwów ł kwietnia.

14te posiedzenie Sejmu krajowego.

Na dzisiejszem posiedzeniu rząd przedłożył pr eli

minarz funduszów indemnizacyjnyeh na r. 1877 i

zamknięcie rachunków tegoż funduszu za r. 1875.

Z początku posiedzenia złożono do laski marszał

kowskiej aż pięć wniosków. Mianowicie poseł Chrza

no wsk i uczynił następujący wniosek:

,,Wysoki Sejm uchwalió raczy:

Zważywszy, że w Galicyi — bogatej w płody ko

palne, mianowicie w okolicach Krakowa i w Karpa

tach nie ma ani jednej szkoły górniczej.

Zważywszy, iż z tego po części powodu wielkie

kopalne skarby przyrody leżą odłogiem lnb nie są

w należyty sposób zużytkowane na pożytek kraju i

państwa.

Zważywszy, iż Sejm uznał już potrzebę założenia

w K rakow ie szkoły górnictwa i hutnfitwa, uchwala

jąc lOgo listopada, 18 6 9 r. ustawę, reorganizującą

Instytut techniczny w Krakowie w trzy wyższe

szkoły techniczne — mianow icie: l ) budownictwa i

inżynieryi, 2) mechaniki, 3) górnictwa i hutnictwa.

Zważywszy, że gdy ta ustawa nie została zatwier

dzoną i nie weszła w życie, Sejm wezwał rząd u

chwalą 17 stycznia 1874 r. do przetworzenia kra

kowskiego Instytutu technicznego w szkoły: budo

wnictwa i inżynieryi, mechaniki i górnictwa.

Zważywszy nakoniec, że teraz zwijany jest stopnio

wo w Krakowie Instytut techniczny, a zakładana tam

szkoła przemysłowa obejmująca oddziały: budowni

ctwa, inżynieryi i mechaniki, które jakkolwiek nie

odpowiadają w zupełności potrzebom kraju i żąda

niom domagającego się założenia tam wyższych szkół

specyalnych technicznych, jednak choó w części je

zastępują — lecz nie przedsięwziął rząd dotychczas

żadnych kroków do założenia w Krakowie szkoły

górnictwa i hutnictwa, nie tylko pożytecznej dla o

kolicy Krakowa, lecz potrzebnej dla całego kraju.

Z tych powodów Sejm Król. Galicyi i Lodomeryi

z W ielkiem Ks. Krak. wzywa rząd o założenie w

Krakowie szkoły górnictwa i hutnictwa" .

Wniosek posła X. Cli eł moc kie go:

»Rada Paóstwa w W iedniu, niedostateczność płacy

i wzmagające się ubóstwo niższego duchowieństwa

na baczeniu mając, wyznaczyła na rok bieżący o

100.000 złr. większą, niż w poprzednich latach su

mę, mianowicie 600,000 złr do rozdania pomiędzy

najuboższych pieczą dusz zajętych kapłanów. Wno’

sząc z podziału kw ot na ten cel przeznaczonych, w

latach poprzednich uskutecznionego, w edług którego

w ubiegłym roku znaczna wprawdzie ilość najuboż

szych w kraju naszym kapłanów, ale jednak nie

wszyscy z nich i to tylko po 62 złr. zasiłku otrzy

m a li; przyjąć z pewnością można, że część sumy na

rok bieżący preliminowanej dla duchowieństwa na

szego przypadająca, nie przyniesie mu takiej, jakiej

z upragnieniem wygląda ulgi.

Zważywszy zaś, że w kraju naszym jest około 900

księży, utrzymujących się płacą nieprzechodzącą 2 1 0

z łr . , zatem płacą niedorównywającą pensyi woźnych

i posługaczy najniższego rz ędu;

zważywszy, że poboczne tych księży dochody od

dobrej woli przełożonych zależne, w niektórych pa

rafiach nieco większe, w drugich nieznaczne, a w in

nych wcale żadne, w rachubę brano być nie mogą i

nie powinny;

zważywszy, że znaczna część nawet plebanów wszy

stkich trzech obrządków w opłakanym nader stanie

się znajduje;

zważywszy, że kwestyą głodowa, kraj nasz trapią

ca, dziś dokuczliw iej czuć się daje tym duchownym,

żyjącym wśród ludu nędzą przyciśnionego;

zważywszy wreszcie, że fundusz relig ijny, któryby

im jedynie w pomoc przyjść powinien, jest wyczer*

pnięty i zasiłku im nie da;

stawiam wniosek następującej osnowy:

Wysoki Sejm raczy uchwalić:

1) Wzywa się rząd o spieszne uregulowanie i pod

wyższenie dotacyi dla duchowieństwa, pieczą dusz

zajętego.

2) Tymczasom zaś wyznacza się na jeden raz

50.000 złr. z funduszów krajowych na subwencyą

między najuboższych duchownych trzech katolickich

obrządków przy parafiach zatrudnionych w bieżącym

roku przez Wydział krajowy w porozumieniu z Or

dynaryatami trzech obrządków rozdać się mającą" .

Wniosek posła Dra Antoniewicza:

»Jak wiadomo w roku 1876 kończy się ugoda u

łożona między obydwiema połowami cesarstwa au

stryackiego; a z początkiem 1877 r. rozpoczną się

na nowo rokowania celem odnowienia rzeczonej ugody.

Zważywszy, że sprawiedliwe i częste żądania wzglę

dem soli i źródeł surowicy tak galicyjskiego Sejmu

i Wydziału krajowego, jakoteź liczno prośby i pety

cye tak j-ojedynezych -:sób jak ? towarzyst,w i gmin

były bez oczekiwanego rezultatu; zważywszy żo W .

c. k . Rząd tym prośbom odmawiał, ponieważ ugoda

z krajami korony św. Szczepana sprawę wyrobu i

sprzedaży soli uważała jako sprawę spólną, a tem

samem leżącą wewnątrz wyłącznej kompetencyi c. k .

Rządu z tej strony Litaw y;

Wysoki Sejm raczy uchwalió:

,,W zyw a się c. k . Rząd, aby przy zbliżających się

rokowaniach, między obiema połowami cesarstwa au

stryackiego celem odnowienia ugody raczył wziąść pod

swoję staranną opiekę życzenia i prośby naszego K r ó

lestwa w sprawie produkcyi i sprzedaży soli niemniej

w sprawie użytkowania licznych źródeł solnych".

Wniosek posła Apolinarego Jaworskiego:

» W ysoki Sejm raczy uchwalić następującą rezolucyę:

Wzywa się c. k. Rząd, by w celu zaspokojenia

słusznych żądań kraju pod względem komunikacyi

kolejowej, i w załatwieniu rezolucyi Sejmu z dnia

13 października 187 4, tyczącej się subwencyonowania

kolei drugorzędnych w północno-wschodniej części

kraju, tudzież rezolucyi Sejmu z dnia 29 maja 1875,

tyczącej się budowy kolei z Husiatyna do Stanisła

wowa, a z Zagórza do Grybowa, Żywca i Czaczy

w najbliższej sesyi Rady państwa wniósł odpowiedae

przedłożenia" .

Wreszcie wniosek hr. Reya, aby Sejm ponowił

wezwanie do rządu o zrównanie feryj w szkołach

średnich i ludowych z feryami uniwersyteckiemi. Ten

ostatni wniosek, postawiony jako naglący, Iz ba , po

krótkiera uzasadnieniu go przez wnioskodawcę, u -

chwala natychmiast.

Swiętojurcy, na ktorycłi czele tym razem stoi X .

Szaszkiewicz zapytują komisarza rządowego —

jeśli dobrze zroz,umiałem — czy rząd nie myśli

skasować nauki języka polskiego w szkołach Indo

wych z wykładem ruskim.

Odczytano wreszcie interpelacyę p. Hoszarda

i towarzyszy, w której interpelanci zapytują, komi

sarza rządowego, dlaczego wbrew przepisom rozpo

rządzenia cesarskiego z 5 czerwca 1869 r. do tyoh

czas władze skarbowe zatrzymują język niemiecki

w wewnętrznej manipulacyi. Tyczy się to mianowi

cie Dyrekcyi lasów i domen w Bolechowie, przy

którój prawie sami obcokrajowcy są urzędnikami,

którzy urzędują po niemiecku, wbrew powołanemu

rozporządzeniu.

Petycye wniesone są po największej części natury

prywatnej lub lokalnej.

Odczytano następnie rezultat głosowania do ko m i

ir,isyi podatkowej.

Wybrani pp. Krzeczunowicz Kornel, Dzieduszycki

Tadeusz, Spławióski, Gross, l ’ruchtman, Abrahamo

wicz, W eigel, Iwaniszów. Ponieważ komisya m ia ła

się składać z 9ciu, a wybrano 8miu przeto marsza

łek zarządził wybór uzupełniający, przyczem z urny

wyszedł p. Hausner.

Nastąpiło z porządku dziennego pierwsze czytanie

wniosku p. Paw ła Popiela, względem zaprowadzenia

internatów dla kandydatów na nauczycieli szkół lu

dowych przy seminaryach we Lwowie i w Krakowie.

Po znakomitem uzasadnieniu tego wniosku przez wnio

skodawcę Izba odesłała wniosek ten do komisyi e -

dukacyjnej.

Dalej pierwsze czytanie wniosku Wydziału krajo

wego, w sprawie udzielenia Towarzystwu szpitala

ubogich św. Zofii pożyczki w kwocie 10,000 złr.

Wniosek ten odesłano do komisyi administracyjnej.

Następuje sprawozdanie komisyi k ultu ry krajowej

o zbadaniu kraju, pod względem przyrodniczym.

Na posiedzeniu z dnia 26 maja 1875 r., powziął

sejm uchwałę w trzech częściach, z których dwie

pierwsze b rzm ią: 1 . Sejm uznając potrzebę systema

tycznego ,wszechstronnego zbadania kraju, co do jego

przyrodniczych własności, wyznacza w tym celu dla

komisyi. fizyograficznęj w akademii umiejętności, w

Krakowie, roczny zasiłek w ilości 3000 złr. 2. łto -

misya lizyograficzna corocznie zdawać będzie sprawę

Wydziałow i krajowemu o postępie i skutku dokona

nych badań.

W wykonaniu powyższej uchw ały odniósł się W y

dział krajowy dnia 1 czerwca 1875 r., do komiRyi

fizyograficznęj w akademii umiejętności w Krakowie,

aby jeszcze w ciągu roku 18 7 5 zechciała poczynić

odpowiednie przygotowania i wypracowała plan przed

sięwziąć się mających badań, któryby Wys . Sejmowi

na najbliższej kadencyi został przedłożonym.

Czyniąc zadość powyższemu wezwaniu W yd ziału

krajowego, komisya fizyograficzna przedłożyła pod

dniem 1 marca r. b. żądany plan zbadania kraju,

co do jego przyrodniczych własności.

G dy tym sposobem komisya fizyograficzna zasto

sowała się do wezwania Wydziału krajowego, komi

sya kultury krajowej wnosi:

Część literftoko-artystyoj.ua.

TEATR.

Twierdzą niektórzy, że dzieje nasze mało dostar

czają motywów do dramatu, który z natury swej

silnych wymaga kontrastów, aby głębsze wywrzeć

wrażenie. W ielkie światła bez wielkich cieniów mogą

zapewne olśnić, ale n;e sprawią tych olbrzymich

efektów, jakie dopiero z ich zestawienia, a nawet

rzęchy można z ich walki, w całej pełni powstają.

Historya naszego narodu, a szczególnio dawniejsza,

bogatą jest w owe światła, których odblask ze zmro

ku przeszłości świeci do dziśduia, ale — z dumą wy

znać można, choć to ujmę przyuosi rodzimemu dra

matow’i dziejow em u — cieniów było stosunkowo bar

dzo mało. Mieliśmy wielkich królów, wielkich boha

terów, wielkich obywateli, ale na szczęście dla nas

chociaż nie dla dramatu — brak nam było owych

demonicznych postaci, które w historyi innych naro

dów przeważną odgrywały rolę. Zmysł intrygi był

szlachetnej naturze narodu całkiem nieznany, a jeże

li wydarzały się niekiedy u nas jej chwilowe objawy,

to zawsze prawie tym pająkiem co snuł zdradne sieci

i innych w nie łow ił, był cudzoziemiec. Dla tego to

zapewne do dziśdnia, mimo wielu napływowych przy

war, nieprzyswoiliśmy sobie ducha zręcznej intrygi,

nawet dramatycznej.

Ilustracyą tego co właśnie powiedziane, jest traje

ćya w pięciu aktach Franciszka Wężyka pod ty

tułem W anda, która grana zrazu na scenach, pó

źniej zalegając długo pułki bibliotek teatralnych,

po upływie pół wieku od swoich narodzin ukazała

si§ na scenie naszej w sobotę na benefis p. Parżni

ckiej. Kiedy dramata od chwili rozkrzewienia się w

literaturze szkoły romantycznej pełne ujemnych cha

rakterów i przerażającej grozy, idą z_ sobą w zawody

0 wydobycie na jaw coraz czarniejszych zbrodni,

klasycyzm, do którego ostatnich chw il przedzgonnych

wspomniona trajedya należy, lubował się w apoteo

zowaniu wszystkiego co wzniosłe i piękne, unikając

starannie tego, co wstrętne i szpetne. B yła w tem

według nowoczesnych pojęć pewna monotonia, jak

jest monotonią y długo trwającej pogodzie, w ja

snym lazurze nieba żadną nieprzyćmionym chmurką,

ale ożywcze tchnienie tej atmosfery pokrzepiało i w y

szlachetniało uczucie. Romantyzm zawładnął berłem

w chwili, kiedy klasycyzmowi zaczęło ubywać sił i

wielkich talentów, a utnysł ludzki przesycający się

łatwo i chciwy nowości, dał się od razu porwać prą

dowi, który go w nieznane przeniósł widnokręgi. D o

dać do tego należy, że nowe narzędzie dostało się,

u nas szczególnie, w jenialne ręce. Wyrzeczono się

więc i zaparto chętnie tego, co przez tak długie cza

sy było pokarmem ducha i zapomniano o korzyściach,

jakie klasycyzm niósł sercu ludzkiemu, pojęciom i cy

wilizacyi.

Dziś, mianowicie we Francyi znowu dostrzegać się

daje zwrot ku temu dość długo już ugorem leżącemu

polu, i kilka nowszych dzieł dramatycznych, które

olbrzymio wystają po nad poziom współczesnych p ło

dów jak np. między innemi Córka Rolanda, bar

dziej się w ydają już byó spowinowaconemi z duchem

klasycyzmu.

Dobre miała natchnienie p. Parżnicka, że wybie

rając sztukę na swój benefis, zamiast zapożyczać się

u obcych literatur, przeniosła nas w zdrową atmo

sferę przeszłości swojskiej i d ała pierwszeństwo au

torowi, który dla Krakowa niezapomniane nigdy

położył zasługi. Może autor, gdyby ż ył jeszcze i

mógł był sam rozstrzygać o wyborze, byłby się

oświadczył za inną jako z samej natury bardziej

efektowną trajedyą swego pióra p. t . Gliński, ale poj

mujemy, że artystka szukała dla swego talentu od

powiedniej r o li i znalazła j ą w bohaterce-monarchini,

która ehcciaż dwunasty już wiek dobiega jak znikła

z pośród żyjących, żyje w pamięci ludu krakowskie

go, przypomina mu się wieczystym pomnikiem świe

tniejszym od wszelkich obelisków, bo pracą całego

narodu wzniesionym, i śpiewkami, które w ustach

jego brzmieć nie przestaną, póki nie umilknie mowa

polska i m iłość ojczyzny w sercach nie wygaśnie.

Miłość ojczyzny podniesioną jest w tragedyi Wanda

do apoteozy, a jeżeli, jak słusznie twierdzić można,

pojęcia autora odbijające się w dziełach, są odbi

ciem własnej jego indywidualności, można mieć

miarę jak czuł gorąco i jak kraj swój umiał kochać.

Chcąc sprawiedliwie ocenić wartość _trajedyi W a n

da, nie można do niej przykładać dzisiejszej miary.

Oddana w czysto Raęinowskiej form ie, posiada ona

niejedną zaletę właściwą temu mistrzowi klasycy

zmu francuskiego, który dawał zawsze pierwszeń

stwo pięknej, potoczystej a często potężnej wraże

niam i dykcyi nad akcyą, drugie poniekąd dopiero u

niego zajmującą miejsce. Naturalnem tego następ

stwem były, nie ja k dziś krótkie, siekane dyalogi,

których siłę stanowi ciągle wymienianie i ścieranio

się zdań, ale dłuższe rozmowy, niemal dysertacye,

w których mówiący całą myśl swoją wypowiada i

dopiero wyczerpawszy j ą do dna, zostawia drugiemu

słowo. B rak kolizyj dramatycznych tłumaczących

się ru chliw ą akcyą nie przyczynia się do rzucenia

zewnątrz światła na charaktery, muszą one same

słowami wydobywać się na ja w i ztąd owe częste

monologi, ilekroć chodzi o zaznajomienie słuchacza

z wewnętrznem usposobieniem ducha lub serca dzia

łających osób.

M oże to wszystko wydawać się zbyt posągowo

nieruchomem a nawet bladem wobec feierwerkowego

wiru dzisiejszej lite ratu ry dramatycznej, ale zaprze

czyć nie można, że jest pewna wzniosłość w tej

koturnowej powadze i w tej wyrafinowanej szlache

tności, ja k ą klasycyzm otaczał swych bohaterów.

Stosując to do W a n d y , powiedzielibyśmy nawet, że

główne jej postacie zbyt są wyidealizowane i jak

kolwiek grają w nich ziemskie namiętności, jest w

nich ja kiś odblask nadziemski. Wszyscy są tu do

brzy i szlachetni i idą z sobą o lepsze w _bohater

stwie i poświęceniu, do nikogo ni_e czuje się wstrę

tu, przeciwnie im bliżej się poznaje wszystkie skry

tości serca i ducha każdej prawie z wprowadzonych

na widownię postaci, tem więcej budzi się do nich

życzliwe uczucie. Sam nawet Rytygier, jakkolwiek

najeźdźca, je s t ju ż od początku sympatycznym, a

w końcu o mało że nie współzawodniczy z Wandą

pod względem czci, ja k ą budzi aureola poświęcenia.

Oto są, jekeśmy powiedzieli na wstępie, światła bez

cieniów.

Tragedja! o której mowa, tak jak była przedsta

wioną w sobotę, inną jednak nieco p rzyb rała postać.

Została ona przez niewiadomego nam architekta, je

żeli użyć można porównania, przebudowaną, odrestau

rowaną, odświeżoną. Zrąb ten sam wprawdzie, ale

ileż cegieł w yleciało z dawnej budowy, ile przybyło

świeżych, bardziej połyskliwych i nowoczesnym u -

derzających kształtem. N ie powiemy aby na tem u

cierpiał interes sztuki, wzmógł on się owszem i o_

rzeźwił, ale jeżeli co doznało uszczerbku, to jednoli

tość stylu, i tragedya tak jak jest przeobrażona wy

gląda jak perystyl grecki z gotyckiemi ornamentami.

Zmiany jioczynają się już od tytułu, do którego do

dano ,,Córka Krakusa" ; przybyło kilka nowych osób

które w pierwotnej tragedyi p. n. Wanda nie wy

stępują, a między innemi Bożenna matka Skarbimi

ra, wywierająca wpływ na tok i rozwój wypadków;

z nikły dłuższe tyrady ustępując miejsca dyalopom

silniejszym bo treściwszym. Wszystko to jednak nie

stanowiłoby jeszcze dwoistości s tjlu , alo stanowi go

obok klasycznej powagi mierzoną kaskadą płynącego

wiersza, kilkakrotnie wprowadzony liryzm , sam przez

się bardzo zresztą efektowny, ale zbyt różniący się

furm ą od całości. Czy autor, który do ostatniej chwili

hołdował blednącej od jakiegoś czasu już za życia

jego gwiaździe klasycyzmu, byłby przystał na te

zmiany, nie wiemy— publiczność jednak dzisiejsza nie

czując się obowiązaną strzedz nietykalności swych

archeologicznych zabytków, przyjęła sztukę i zmiany

te z gorącym, nadspodziewanym zapałem. Nie pa

miętamy rzeczywiście aby kiedykolwiek zapał obja

w ia ł się w bardziej widocznej, plastycznej formie

prócz bowiem grzmotnych oklasków i pięciokrotnych

po skończeniu prawie każdego aktu wywoływań be

nefieyantki p Parżnickiej — co zaledwo we W ło

szech spotykać się zdarza — rzucono jej takie mnó

stwo bukietów i to po dwa razy, iż zdawać się mo

gło, że jaki ukryty magik chce zalać scenę falą kwia

tów powiązanych w bukiety.

Gra p. Parżnickiej ze wszechmiar godną byla te

go odszczególnienia. M ęzka energia w chwilach kie

dy Wanda czuje swój wielki obowiązek jako wład

czyni narodu, obok kobiecej wrażliwości ilekroć spo

tyka się z przedmiotem swego serca, walka sprzecz

nych uczuć, nad którą zawsze jednak odnosi zwycię

stwo miłość kraju — wszystko to artystka cieniowa

ła tak po mistrzowsku, że wrażenia, jakiemi byla

przejętą, przybierając wyraz rzeczywistej prawdy, m a

gnetycznie udzielały się widzom. W spaniale wypadł

mianowicie monolog kończący akt 2gi, kiedy roz

stawszy się z Rytygerem przebranym za posła, ser

cem odgaduje jego incognito i jasnowidz! całą prze

paść w ja k ą j ą pogrążyć może kolizya obowiązku z

uczuciem. Artystka wybornie tłomaczyła tu wezbra

nie uczuć spadkiem głosu niekiedy prawie w szept

przechodzącym. Albo owa scena tak bogata w efek

ta kiedy dziewica— monarchini przybrana w zbroję do

walki, spqtyka się przed bitwą z Rytygerem, z ja

kąż była oddana pełnią uczucia! P. Parżnicka nie

tylko grą była prawdziwą Wandą, była nią również

postacią, a w ostatnim akcie, kiedy rzucić się m a

w Wisłę, zdawało się że Wanda z temi samemi ry

sami i w tym samym1kostiumie zeszła z obrazu Pio

trowskiego, którym tak się zachwycano.

P. Podwyszyński jako arcykapłan siłą klasycznej

swej powagi i tej intonacyi, jaką tak wybornie na

dawać umie mowie, która w trajedyach tego rodzaju

odróżniać się winna od potocznej fo rm y wypowiedze

nia swych myśli używanej w dramatach, wywierał

w ielkie wrażenie.

P. Sobiesław g rał rolę Rytygiera. W grze jego

widać było głębsze studyum charakteru i przejęcie

się uczuciami, jakie miotały sercem tego rycerza

kochanka. Głos artysty pełny i dobitny, nadaje się

korzystnie do ról bohaterskich, w których jak wno

sić można, zajm ie kiedyś wybitne stanowisko. P . Szy

mański w roli Władyboja, jednego z wodzów chro

backich, grą swoją wiernie uwydatnił szlachetny ten

charakter, podnosząc właściwą a piękną dykcyą w r a

żenie roli. Drugim z wodzów, a zarazem pretenden

tem do ręki Wandy był p. Jankowski; gra jego była

równie staranną, ja k z powodzeniem oddaną. P . F e -

liksiewicz, którego głos i intonacya więcej do k o

medyi przypada, jako Waldemar wódz Germanów,

rolę *tę wykonał bez właściwego trajedyi nastroju.

Stworzoną świeżo w przerobionej tr ajedyi postać Bo

żenny oddano p. Wolskiej, która z roli tej jak zwy

kle wydobyła grą swoją całą wydatnośó.

W trajedyi Wanda niepoślednie zajmuje miejsce

muzyka, którą do śpiewów i chórów ułożył dyrektor

orkiestry operowej p. Hoffmann. P . Wołoszka, *gra

jący rolę Ulla barda Rytygiera, odśpiewał pięknie

kilka ustępów, a chóry wykonane z precyzyą, uroz

maicały poważną treść trajedyi.

W końcu wspomnieć jeszcze należy, źe wystawa

była staranną, dekoracye wyobrażały wskazane w tra -

jedyi okolice Krakowa, a teatr liczna zapełniała pu

bliczność, która podniosłym, patryotycznym nastro

jem sztuki i grą wyborną ujęta, do egzaltacyi posuwała

objawy zadowolenia.

Cmmu wychodzi codziennie wyjąwszy niedziele i dni iwiąteozne.

Oddzielne Nra *Czasu, o ile zapas starczy, w Krakow ie po 10 o., z przesyłką pocztową 18 a.

Prenumerata wynosi:

S C OW . W K ra k o w ie ...........................

i * w państwie Austryackiem

,.y/,

J słr’

j.*a

PST*»

niezapieczętoimneniepołegająopłacie pocztowej^SsŚ^ZfiSSi

war-, hDIOprzyjmuje się.- Hęltoplaina nadsyłaneRedakcyiniezwraoająsię, lecz bywająniszczone.

(^^BffffHlWWlirriTninWn«lPU«BmamsiiiiIliIIIIlOTTmmriwi r i tu

imim

--- ----

------—

Prenumeratę prxyjmują:

;

K ra tk o w i« i Adrofni§trscya *CZASU," księgtrnis p. 8. A . Krzyżanowskiego, hzndel Dworskicgt,

tudzież wszystkie urzędypocztowe. 0 *łos*enl* (inseraty) przyjmująsięza opłatą odmiejscawiersz»

drukiem drobnym (petitowym) za pierwszy raz 10, za każdy następny raz po 5 c. N adesłane (ns a

stronnicy dziennika) od miejsca wiersza drukiemdrobnym po SOc. za każdy raz.

I»olą*icnis da

C1H,a » (prospekt« cyrkularze, ogłoszenia it.p .)przyjmują się za cenę 1złr. od 100egzempl. dis

zamiejscowych, a 50 o. od 100 egz. dla miejscowych prenumeratorów. Przypadającą naleźytość uprasza

sięnaprzódnadesłaćprzekazem pocztowym, «*ło-aenla1prenanerote przyjmują:we*-w °

w ie W.Piątkowski ul.Toatralna 9; w Paryia wyłączniep.Adam, Carrefour delaCroirRouge8,

(prenumerato p.W

Kaczkowski, Faubourg Poissonifcre 33); w

’Wfed.ntM pp. Haasaostain

Vogl0*

(takie w Hambnrgu. Frankfurcie n. M ., Berlinie,Lipsku, Bar.yleii Wrocławiu),A .Oppelik StubenbastelNr.2

(takie w Piaize), R. Mosse (takie w Berlinie, Hamburgu, Monachium iNorymberdze),G .L.Daube*Com.*

(taki(, w Frankfurcie n. M

.),Rotter 4 Com.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction