Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 619 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nel277

Kraków, Piątek 2 Grudnia 1904,

Rocznik LV11.

CZAS

W odkryte karty.

Z mglistej opony wynurzył się nareszcie wy

twór mądrości czarnoksięskiej. Kto nie mógł od

gadnąć, jakie znaczenie ma ostatni komunikat

Ligi Narodowej, nie potrzebuje męczyć się dłużej

nad rozwiązaniem zagadki. Słowa komunikatu

brzmią dziś dla całej Polski zrozumiale i dobi

tnie. Bije od nich łuna, jak od słupa ognistego.

Naród dowiedział się ostatecznie, dokąd go jego

Rząd tajny prowadzi.

Dzienniki polskie są od d nia wczorajszego pod

wrażeniem nowego w ybryku wszechpolskiego. Ci,

których on jest dziełem, mogą powinszować so

bie, ie im się udało omylić wszystkie przewidy

wania. Byw ają koncepta, których nie przeczuje

iaden instynkt polityczny. Jeden z takich wla

śnie koneeptów Ligi Narodowej przestał być ta

jemnicą dla ogółu polskiego, odsłonił się nam

w pełni.

ŁuBka spadła narodowi z oczu. Co wczoraj by

ło dla niego ciemne, jest dziś oczywiste i jasne.

Komunikat Ligi można dziś czytać bez komen

tarza. Naród wie jnż, co znaczy ,,koordynowanie

działań, skierowanych do wspólnego celu11, wie,

jakim to sposobem program odbudowania Polski

udzielnej da aię pogodzić z programem ,,zabez

pieczenia interesów narodu polskiego w państwie

rosyj8kiemu, wie, jakie to są owe żywioły, w któ

rych mamy odtąd upatrywać naturalnych naszych

sprzymierzeńców i do których powinniśmy się

zbliżać bez względu na ich .wrogi częstokroć, lub

nierealny (*ie) stosunek do sprawy polskiei

Wie, komn ma pomagać, występując, jako ,,silą

eiynna na widowni walk wewnętrznych w Ro

syiu. Wie, komo życzyć powodzenia.

Żywiołami tymi są grupy rewolucyjne. Są to

rosyjscy socyaliści - rewolncyoniśoi, s ą to socyali

ści polscy, łotewscy, ormiańscy, są to rewolncyo

niści finlandzcy i członkowie ta k zwanej ,,grupy"

konstytnoyonalistów rosyjskich.

Ody naród żegnał młodzież, idącą do Mandłu

r ji, gdy rodziny oczekiwały z trwogą każdej wia

domości i pola walki, Liga Narodowa czuwała

aad krajem. Wysłannik jej wziął na się w Paryżn

zobowiąianie do zwalczania Rosyi despotycznej

i s}ączenia sił narodowych polskich z siłami sie

dmin innych partyj, reprezentowanych na tajnym

sjeżdzie.

Stanął więc nowy traktat paryski. Zawarto

przymiarze, które w mniemaniu jego twórców na

kład a na społeczeństwo polskie ciężki obowiązek.

Sprzymierzeńcami naszymi mają być odtąd oi, co

między lud polski, lud litewski i lud ukraiński

niosą zarzewie nienawiści. Sprzymierzeńcami na

siymi m ają być propagatorowie idei zniszczenia

w społeczeństwie wielko-r .syjskiem. Pakt, za

warty nad Sekwaną, każe nam życzyć im zwy

cięstwa, każe nam jednoczyć siły nasze z ich si

łami bez oglądania się na to, co oni myślą o Pol

sce. D la Europy, dla świata, dla tych, którzy o

Polsce przypominają sobie co lat parę, pakt ten,

jes t wskazówką cenną. Dzięki Lidze Narodowej

wie odtąd sp leezność europejska, w którym obo

zie szukać ma Polaków. T raktat paryski jest dla

niej dokumentem wyraźnym.

A jednak dobrze się stało, że deklaraeya ośmin

stronnictw zjednoczonych doszła do skutkn, do

brze aię stało, że ją dzienniki rozniosły po świe

cie, dobrze się stało, że społeczeństwo nasze zna

ją w całej osnowie. Rozwiała się tajemniczość,

otaczająca Ligę narodową. Niezdrowy, nieokreślo

ny stosunek między L igą, a opinią publiczną

trwał już i tak zbyt dłngo. Skończyły się dni

teoretycznych rozumowań, które każ dy mógł tłu

maczyć, j a k chciał. Dziś rzecz weszła w okres

czynów, dziś znika wszelka dwuznaczność. Dziś

każdy Polak, umiejący myśleć logicznie, mnsi de

cydować się na jedno z dwojga Mnsi odpowie

dzieć sobie na pytanie, czy rozwój soeyalizmn na

obszarze dawnej Rzeczypospolitej cieasy go, czj

też go amnci. Musi ZDależć również odpowiedź

na pytanie drugie, nie mniej ważne, a mianowi

cie, czy chcemy w oczach inteligcncyi rosyjskiej,

w oczach oświeconych Rosyan, pracujących nad

lepszą przyszłością własnego narodu, uchodzić za

sprzymierzeńców rewolucyjnego socyalizmu, czy

też uchodzić za nich nie ebcerny. Niema dziś wy

kształconego Polaka, któryby nie zrozum ał, że

stoi na rozstajnych drogach, niema Polaka

któryby w sumienia swem nie sz akal odpnwisdzi

na pytanie, nie dające się jnż stłumić.

O odpowiedź tę jesteśmy spokojni.

Mamy! oceniać dekla racyę skoordynowanych

stronnictw ze stanowiska konsekwencji politycz

nej ?

Od lat kilka głoszono w pismach wszechpol

skich potrzebę programu narodowego, potrzebę

programu, w którym wszystko inne znika wibec

wielkiego dzieła odbudowy państwa; od lat kilku

potępiano wszelkie umowy, wszelkie ustępstwa,

wszelkie zboczenia od tej linii wytycznej — i oto

zawarto przymierze bez jakichkolwiek zastrzeżeń,

bez wzmianki o tym programie.

Od lat kilku wykładano nam teoryę egoizmu

narodowego, teoryę naiwną i zgubną. W imię tej

teoryi wzywano naród do walki z żywiołami li

tewskimi i ruskimi. I oto dla dogodzenia sicya

listom rosyjskim podpisano nagle manifest, na da

jący żywiołom ruskim , białoruskim, litewskim,

prawo stanowienia o swym losie. Manifest ten

podpisali ci sami politycy, dla których wszelkie

’ ż ądania Rusinów galicyjskich były zam achem na

najżywotniejsze dobro narodn polskiego!

| Manifest, w którym Polak sprzymierza się

z socyalistą moskiewskim, podpisali ci, którzy

’ w Galicyi przybierali pozę najzaciętszych wrogów

socyalizmu polskiego. Manifest, który żąda głoso

wania powszechnego dla chłopów ukraińskich i

(Wydanie wieczorne).

Prenum eratą przyjmująiAdministracjaCzaruwKrakowieiurzędypocztowe.

M iejscową p r e n u m e r a t ą księgarnia 8 A. Krzyżanowskiego, handle* 8 t. Karlińskiego w Sukiennicach,

H. Kre melinie i a, Ryn ek 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika w Ry nk u głównym.

O g ł o s z e n i a przyjmuje się za oplata od wiersza petitem za pierwszy rai 20 nal, z a każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal., n a stępny po 10 hal.

N a d e a ł a n e (,na trzeciej strome) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy s a każdy ra s .

Ogłoszenia iprenumeratę przyimują weLwowie biuradziennikówI,Plohna,A.Olazewskłogo,

St.Sokołowskiego K.Burh«iab.i, w Jaro sław iu Biurodzienników, wPodgó rzu PoturalskiRynek;

w Przem yślu A Juszyński księgarniakolejowa, D.Beszeles, w Rzeszow ie M.Weintrauh;

w Stanisławowie JasielskiiIsp, w Tarnowie M.Bockai-b. wTarnopolu C.Haliezer;

w P a ry ż u wyłącznie p V\ Raczkowski, 14 cuć de Trevise; w W ied n iu Haaaenstein AVogler(także

w Hamburgu. Frauiifurcie n M, Berlinie, I.ipsku Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik R. Mosse (tak i e

w Berlinie Hamburgu Monachium i Norymberdze) H Schalek M. Duke», J Danneberg H. Friedl

ityikoprenumeratęH.GoldscbmidtAComp.);wFrankfurcie n.M G L. DaubekComp.

i C - Za każdą nalaną adresu dopłaca sią 41 kał

AORES REDAKCYI: ul. iw. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr BO.

1,11 -11

...

białoruskich podpisali ci, którzy do niedawna lu

bli uchodzić za przeciwników głosowania w tej

formie na gruncie galicyjskim.

A może d eklara eya da się usprawiedliwić wzglę

darni na sytnacyę chwilową?

Od pół wieku pytamy wszyscy, czy w Rosyi

obok rewolncyonistów są żywioły opozycyjne,

dość umiarkowane i trzeźwe, by zrozumienie nie

zbędnej potrzeby reform módz połączyć z zamiło

waniem łada, z poczuciem prawe i z uwzględnię

niem tych wszystkich waruuków, hcz których ża

den rząd istnieć nie może. Zjazd ziemstw rosyj

skich w Petersburgu przekonywa nas, że pier

wiastki te już w tani tem społeczeństwie istoieją.

Takie jest dziejowe znaczenie tego zjazdn. I w tej

właśnie chwili ci, co chcą nehodzić za przedBta

wicieli całej Polski, mówią otwarcie narodowi ro

syjskiemu, że gdy z nami mówić zechce, będzie

musiał szukać nas na dnie odmętu, między so

cyalizmem i anarchią.

Ro*ya zapamięta to, ale niech teł zapamięta

to i Polska. Niech wie, kto się ośmiela przema

a iać w jej imieniu. Niech otworzy oczy i niech

wybiera

Wczorajszy N ap rz ód przyniósł wiadomość o od

byciu aię zjazdu stronnictw opozycyjnych w Ro

syi, w miejscu, którego oczywiście uie wymie

nił. Zjazd odbył się z inicjatywy lewego skrzy

dła opozycyi finlandzkiej — jak twierdzi wspom

niany organ - a zapr szone nań zostały nastę

pujące grapy: l) Socyalno demokratyczna rob )tnicza

!Partya Rosyi,2) Partya socyałiatów-rewolncyonistów,

3) Polska partya socjalistyczna, 4) Ogólny ży

dowski związek robotniczy, 6) Soeyal demokra

c j a Królestwa Polskiego i Litwy, 6) Polska sic .

partya ,,Proletaryat," 7) Litew ska socyalno-de

sokratyczna partya, 8) Łotewska socjalny-demo

krstyczna partya rnbotniczna, 9) Związek socyai

nych demokratów łotewskich, lO} Finla ndzka par

ty a robotnicza, l i ) Ukraińska partya socyalisty

cena, 18) Ukraińska pa rtya rewolucyjna, 13)

Gruzińska pa rtva socyalnyeh federalistów rewolu

eyonistów, 14) Ormiańska socyalno-demokratyczoa

organizyacya robotnicza, 15) Białoruska rewoln

c yjna Hromada, 16) Ormiańska federacya rewo

luryjua, 17) Grupa konstytucjonalistów rosyj

skich, 18) Polsk’a Liga, narodów.. 19) Finlan

dzka partya opora czynnego.

Nie wszystkie zaproszone stronnictwa przyjęły

udział w zjeżdzie. Przybyła tylko znaczna mniej

szość 19 grup, a mianowicie reprezentanci oś

min organiłacyj: l) Partyi soc rewol., 2) P. P. S.,

3) Litew skiej soc. dem partyi robotniczej, 4)

Gruzińskiej partyi soc. feder. rewol., 5) Ormiań

skiej fede racji rewolucyjnej, 6) Polskiej Ligi na

rodowej, 7) Finlandzkiej partyi oporu czynnego

i 8) Konstytucjonalistów rosyjskich

Naprzód twierdzi, że secesja jedenasta gran

opozyoyjnych nie była winą inicjatorów, ale

nbądż okoliczności przypadkowych, bądż niskiego

stopnia rozwojn uświadomienia politycznego i poj

mowania zadań doby obecnej poszczególnych grap

i grupek."

Na zjeżdzie, jak stwierdza protokół, szło o po

mówienie środków możliwej koordynacji działania,

skierowanego do celów, któreby się mogły stać

wspólnymi dla wszystkich tych organizacyi."

wstępie stwierdzono, że chwila obecna sprawia

iż kw estya likwidacyi panującego systemu Btaje

się palącą i aktualną. Wobec tego pożądanem

jes t skoordynowanie rozmaitych grnp, walczących

z tvm systemem. Materyał rozdzielono na trzy

grapy: nstrój polityczny, kwestya narodowości i

kw estya sposobów walki. Co do pierwszego, u

chwalono, że wspólnym celem walki wszystkich

skoordynowanych grnp jest nietylko obalenie sa

mowładztwa, lecz i dążność do reorgamzacyi po

litycznej w ducbn demokratyzmn. Co do kwestyi

narodowościowej, stwierdzono, że wszystkie grupy

biorące udział w zjeżdzie, godzą się u a pnnkcie

przyznania każdej narodowości ,pra w a decydo

wania o swym losie" i nzagwarantowauia usta

wami wolności rozwoju narodowego". Co do ta k

tyki wreszcie pozostawiono każdej grapie wolność

działania.

Odbywały się też debaty o innych punktach

skoordynowanego działania, lecz te nie będą pn

blikowane, równie jak i powzięte w tej mierze

ncbwały.

Ogłoszono nakoniec, że wizystkie obecne na

zjeżdzie partye nznają jednakowo następują e za

sady podstawowe i żądania:

l) Zniesienie samo władztwa, odwołanie wszy»t

kich zarządzeń, naruszających prawa konstytncyj

ne Finlandyi.

?J Zastąpienie ustroju samo władczego przez

wolny system demokratyczny na podstawie po

wszechnego głosowania

3) Prawo narodowości stanowienia o swym lo

sie (samonpredie!enje); zagwarantowana nsta*ą

wolność rozwoju narodowego wszystkicb narodo

wośei; usunięcie gwałtn rządn rosyjskiego wzglę

diin p )szczególnych narodowości.

Ugoda przed konkursem.

ftled eń 28 listopada.

Rząd widocznie wziął sohie za zadanie uwy

puklić wobec op’nii pnblicznej zbrodniczość ob

strukeyi, przedkładając parlamentowi coraz to no

we, a ważne projekty astaw, ażeby w szerokich

kołach zrozumiano, ja k wiele parlament zrobić by

mógł dobrego, gdyby wogóle wykonywać chciał

swoje prawodawcze obowiązki. Wnoszeuie coraz

to nowycb przedlożeń ustawowych, przedstawia

się więc jako środek agitacyjny, jakkolwiek w nie

któryeb wypadkach efekt agitacyi bywa zgoła nie

pożądanym. Wystarczy wskazać na zachowanie

się związków cechowych w Wiedniu. Nie mogąc

doczekać się parlamentarnego uchwalenia reformy

ustawy przemysłowej, cechy wiedeńskie, zamiast

rozwinąć w kołach wyborczych agiiacyę przeciw

obstrukcji, wystąpiły do rządu z prośbą o zasto

sowanie do owej reformy § 14 ! Ale poza takimi

wyjątkami nie d a się zaprzeczyć, śe wytrwała

praca egzekutywy działa agitacyjnie , pobndza

wyborców do opozycyi przeciwko bezczynności

legislatywy i w rezultacie może istotnie odebrać

popularność zbrodniczej obstrnkcyi.

Rząd wystąpił tym razem z przedłużeniami

w interesie handlu. Treść ustawy o spółkach han

dlowych jest jnż czytelnikom Czasu znaną; po

zostaje jeszcze podać w głównych zarysach treść

drugiej dla świata handlowego przeznaczonej n

stawy, której urzędowy tytuł opiewa: ,,Ustawa

o zwoływaniu wierzycieli".

Celem ustawy jest ominięcie konknrsn handlo

wego w wypadkach, gdzie dłużnik zasługnje na

ochronę swej gospodarezej indywidnalności, be*

własnej winy popadł w niewypłacalność i może

ofiarować wierzycielom stosunkowo znaczną kwo

tę ugodową. Drngim celem jest ochrona ogółn

wierzycieli przed przewagą jednego łub jednej

g ra py , jak przed poszkodowaniem przez zbyt

wielkie koszta rzeczywistego konkursu. Od prze

widzianej w ustawie dzisiejszej przymusowej u

gody, różni się projektowane postępowanie bar

dzo znacznie, a przedewszystkiem tem, że każdy

właściciel ,,kupieckiego przedsiębiorstwa," który

prowadzi księgi handlowe, może korzystać z do

brodziejstwa tej nstawy, a nie tylko firmy proto

kołowane. Wykluczono jeno dłużników p ryw a t

nych, a to ze względn — jak to czytamy —

w nzasaduienia nstawy — na to, że u prywatne

go dłużnika sprawdzenie stann majątkowego na

potyka na trndności. Jeśli dłnżnik widzi się nie

wypłacalnym, wnosi do sądu podanie o zwołanie

wierzycieli, a to do sądu powiatowego, do które

go należy, lnb jeśli w miejscn znajduje się sąd

kolegialny, powołany do spraw konkursowych, do

sądu kolegialnego. W p adaniu podaje szczegółowo

treść ofiarowanej wierzycielom ugody, przyczem

jednakże kwota ofiarowana wierzycielom trzeciej

klasy nie może być niższą, ja k 3 0 Dalej do

łączyć ma bilans z ostatnich dwóch lat, w zglę

dnie oświadczenia trzecich osób, które obejm ują

porękę za wypłatę ofiarowanej kwoty ngodowej.

-Sąd odmawia p odan u, jeśli nie odpowiada po

wyższym warnnkom, jeśli zachodzi podejrzenie

oszustwa, wreszcie jeśli wiadomem je s t, że dłuż

nik był jnż raz w konkursie, lub zawierał już

z wierzycielami ugodę.

W razie przychylnego załatwienia prośby, ma

sąd wezwać wierzycieli w terminie najkrótszym,

z regnly do 14 dni na rozprawę. Od chwili wnie

sienia podania, dłużnikowi nie wolno pozbywać

się własności ani cedować nikomn pierwszeństwa

lnb rzeczowego zabezpieczenia dla wierzytelności.

W pewnych granicach wolno mu jednak dalej

interesa pr wadzić. Na zebraniu wierzycieli na

stępuje w krótkiej drodze sprawdzenie wierzytel

ności w ten sposób, że w pretensyach spornych

rozstrzyga sędzia, prowadzący rozprawę; przeciw

temn rozstrzygnięcia przysługujący rekurs, nie

wstrzym uje jednak na ra .ie przeprowadzenia n

gody i wykonania głosowania przez zastępcę za

czepionej pretencyi. Do prawomocności potrzeba,

by reprezentowane na rozprawie pretensye wyno

siły co najmniej */4 wszystkich wierzytelności.

Jeśli kwota ofiarowana wierzycielom nie wynosi

przynajmniej 40*/0 ich pretensyi wraz z kosztami

nbocznemi, to do prawomocności ngody wymaga

ną je s t obecność wierzycieli reprezentujących */)w

wszystkicb dlngów i */t ich głosów. Jeśli ngoda

do skntkn nie przyjdzie lnb nie zostanie zatwier

dź ną, sąd przystępuje natychmiast do otwarcia

konknrsn. Otwarcie konknrsn może jed nak nie

nastąpić, jeśli wierzyciele reprezentający */» dln

gów, zgodzą się na odroczenie wypłat.

Takie są główne podstawy projektn, który

w kołach kupieckich uważają za bardzo pożą

dany.

Nietzsche a romantyzm.

—

iTr«-—

Karl Joćl. Nietzsche nnd die Romsntik. Yerlegt

bei Engen Dicderichs. Jena und Leipzig. 190ś).

Wzrasta w ostatnich latach niezmiernie liczba

:siążek, poświęconych nieszczęśliwemu nsamotni

.owi z Sils-Maria". Wieczna strażniczka pamięci

trata, pani Elżbieta Nietzsche-Fórster ogłasza to

nami wielką biografię; - gdzieindziej wydają

,Korespondencye** filozofa-poety; piętrzy się co

az wyżej stos monografij, studyów, rozpraw,

łada się całokształt jego nanki, ale niemniej

krnpnlatoie, raczej jeszcze dokładniej poszcze

gólne składniki jego duchowej istoty, obala wiele

ałszywych, na przekręcenia słów mistrza opar

ych zdań, podtrzymuje i wzmacnia niejedno za

radkow e i nieśmiałe dotychczas przeczenie prawdy

A tak prędzej czy póżoiej mnsiał przyjść czas

ia rozważenie tej kw estyi: Nietzsche i roman

yzm. ,,Nietzsche i romantyzm! Kto te dwa słowa

iłyszy i najprzód rozważy, musi głową potrząsnąć

]o oni mają z sobą wspólnego: najbardziej współ

izesny, jaskrawo radykalny myśliiiel i mistycz

ao-ciemny rnch literacki z przed stu laty ? Cały

kwiat leży pomiędzy nimi, osły bujny wiek XIX

jako olbrzymia przeszłość — i niemasz żadnego

uiostn. »A przecież wciąż dźwięczy: Nietzsche i

romantyzm! I powiedziałem sobie, że jedn ak mn

ń hyć jakiś węzeł pomiędzy tym i, którzy

tak silnie na współczesną duszę oddziaływują,

przez ten sam dnch czasn za wzory nastroju

wzięci"!

Takie zadanie postawił sobie Karol Joel, wy

bitny niemiecki filozof, bliski Nietzschemu już

lokalnie, bo je s t profesorem uniwersytetu w tej

samej Bazylei, gdzie przed laty z akademickiej

katedry przemawiał młodziutki profesor filologii

starożytnej, antor Narodzin tragtdyi.

Zraza Joel same sprzeczności znalazł. Nietzsche

i romantyzm! Sam Nietzsche ohnrzylby się na

takie zestawienie, bo ile razy mówi o romanty

zmie — a czyni to hardzo często — zwalcza go

namiętnie. A zresztą nawet sam ten łąeznik *i"

gniewałby go, jego samotnika, jego nie dającego

się z nikim porów nać. A tymczasem romantycy

szli zawsze gromadą, ncznciami serdecznej, aż

sentymentalnej przyjaźni związani. Romantyzc

jes t dziełem przyjaźni i miłości; kobieta znaczy

w nim co najmniej tyle, co mężczyzna: to Karo

lina Bdbmer, to Madame de Sta§l, to Diotima

Hółderlina Zofia NoTalisa, Dorota Fryderyka Scblo

gia i t. d. I jakżeż tn z temi kobieccmi duszami

równać męskiego dncha Nietzschego, tego, k óry

wyrzekł to brntalne słowo: ,,Idziesz do kobiety,

nie zapomniej hicza!" Wszak romantycy pragnęli

zkobiecenia, Nietzsche zmężnienia św iata; om

chcieli być łagodnymi, ten powiedział: bądźcie

twardymi! Romantyk obejrooje miłością wszyst

kieh i wszystko, Nietzsche je s t straszliwym, peł

nym nienawiści i pogardy i szyderstwa, oskarży

cielem ludzi i rzeczy. Tam miłość zlewa się z roż

ki sznem w swe? bezwładności upojeniem śmierci,

której się wzywa, jako najsłodszego mysterynm;

tu w groźnym hłyskn oczu, w zaciśnię-ych i ku

niebu zwróconych pięściach grzmi potężne pra

gnienie życia. Nietzsche je st bojownikiem: r Wy

mówicie, le dobra sprawa nawet wojnę uświęca

Ja wam mówię, dobra wojna uświęca każdą spra

wę. Wojna i odwaga dokonały więcej wielkich

rzeczy, niż miłość bliźniego*. Wielkość Grecy i

widzi w Bagonistyceu, tj. w przenikającym wszyst

kie szczeliny społecznego ty cia pierwiastku współ

zawodnictwa, a życia na tnry też innym sposobem

ja k tylko walką tłómaczyć nie umie. I jego rów

Dać z apostołami milośoi, harmonii, zgody ?... Bez

litosDego obserwatora z omdlewającymi marzycie

lami? Wszak gdzie oni w naturze widzieli roz

wiewny czar słodyczy mglistej, niejasnych barw

i niemal niedosłyszalnych dźwięków — jem n sz a

lała borza, bnchał ogień, paliła jaskrawość barw.

Ich pie zy a była m elodyjną harfą, wiele strun

m ającą, ale jedną od drugiej słodszą - Nietzsche

z biegiem lat coraz bardziej muzykę podejrzywa

o zbrodnię osłabiania ludzkiej energii, a poezyę

chce mieć nie harfą, ale młotem, młoteoi z wul

kanic zną siłą, z tytaniczną zaciętością, waląevm

obuchem w ludzi i w ludzkość. Romantycy p a

trzą wstecz, błądzą po krętych ulicach Norym

bergii, * rozmarzeniem słuchają śpiewu średnio

wiecznych trubadorów, kochają przeszłość rycer

ską, ba, niektórzy nawet, jak Fr. Schlegel, urzę

dnik Metternicha, idą w służbę reakcyi politycz

nej Innymi są ideały Nietzschego: niczem mu

tron lesarzów, niczem przeszłość ojczyzny; me

ndos Yaterland* uczy kochać, ale ,ewrer Kinder

Land sollt ihr lieben* — tak rzekł ZarathnsUą.

A gdy tamci na kolanach modlili aię, on jak

Antychryst tryumfował na grozach religii i mo

ralności.

A więc same tylko sprzeczności ? Więc nawpół

świadomy instynkt ogółu i zdanie uświadomio

nych, łączące tak często Nietzschego z roman

tyzmem, jest mylne? A przecież maly Fryderyk

wychował się w atmosferze niemal takiej samej,

jak Noratis łub Hhlderlin, młodzieńcem karmił

się ich pieśniami, a trójca romantycznych sztok

i nmiejętn ści, mozyka, filozofia i filologia (h )

i filologia klasyczna rozwinięta ze stadiów braci

Schleglów i winckelmannowskiego zapała n F ry

deryka jest n mantycznąl wykształciły go i po

zyskały. Senne marzenia były mu osłodą, chlnbił

się, że jak ,romantyk na tronie" nosi imię Fry

deryka Wilhelma i razem z nim obchodzi nr »

d?iny, marzy o bajeeznem pochodzenia od poi

skich hrabiów Nieckich, a pocałowany przez en

dnie piękną wielką księżniczkę rosyjską, namię

tnie się do Rosyi zapala. Przyszły fanatyk indy

widnalizmu zakłada jako gimnazyalista nGerma

cię," jak o akademik bierze ndział w hnrszen

szaftach, jako antor poświęca N arodziny trage

d y i pWspółmarzącym." Lecz jnż powoli spostrze

ga się zmiany: wyobraźnia dziecka marzy, ale

marzy o wojnach i wodzach; w opowiadaniach

babki w groźnym a smutnym tragizmie ukazuje

się Napoleon na wyspie św. Heleny.

Życie rzeczywiste snuje dalej pasmo wojowni

czych wyohrażeń: wszak to w r. 1848 bndzi się

w Nietzschem świadomość, dziesięaioletni chłopak

zajmuje się gorąco wojną rosyjską, rok 1864 przy

pada na jego czasy abitnryenckie, rok 186S na

najgorliwsze stndya, w r. 1867 i następnym do

ktorand służy jako jednoroczny ochotnik, w roku

1870 miody profesor je s t świadkiem nowej grozy

wojennej, ,,wśród grzmotu bitwy pod WOrth" zbie

ra swe aiyśli i pi8ze Narodziny tragtdyi z ducha

m u zyki; wśród okrzyków zwycięstwa czyta sio

strze pierwsze stndynm o dyonizyjskim poglądzie

na świat. A gdy ognie biwakowe i dymy dział

przeszły — wtedy rzeczywistość w jakż eż szarem

ukazała się świetle, jakż eż rozpaczliwie poczęto

pytać wnet: więc to jest owoc zwycięstwa?... Gdy

dncb niemiecki na widok tego zmateryalizowal

się, Nietzsche sam jeden w narodzie zapragnął

zwycięstwa nad zwycięstwem, i zapalony ogniem

romantyzmu wzniósł się do wyżyn tri gicznej hy

Iris Do tego przyszła choroba, na całe życie pa

m iątka pełnej poświęcenia pracy w wojennych la

zaretach r. 1870; przyszła chęć zaprotestowania

przeciw demokratyczno-społecznym popędom wie

ka, przeciw poniżającej dnmę człowieka nauce

Darwina, przeciw czemn protestowaliby niechy

bnie i romantycy — i narodził się Uebermentch

Nietzsche zawsze i wszędzie jest wyznawcą

Dyonizi sa, boga bakchantów, boga dytyrambn,

nieskończonego lirycznego emnzyazmn — i oto

jego związek z romantyzmem. ,,Nietzsche i roman

tyoy, to są hakchanckie dusz-e, dytyramhicy n e

mieckiej literatury" .

Zapał, namiętność, najwyż

sze naprężenie uczucia, gorące pragnienie pię

kna - oto ich wspólny świat. Nietzsche je s t wro

giem romantyzmu, ale dopiero tego późnego ro

mantyzmu, w którym po wybnrzenin się namię

tności, pozostała gobelinowa wyblakłość wspo

mnień pizeszłośai, religijna i polityczna reakcya.

Z wczesnym romantyzmem łączy go dy nizyj

ski szał, łączy i ta sławna romantyczna ironia

i wieczne kołysanie się między niebotyczną r a

dością a bezdenną rozpaczą. Wznieść się ponad

wszystko je st ideą i jego i jego poprzedników

z przed wiekn; nietylko w Hóiderłina H yptno

uie romantyzm dosłownie przecznł »radczłiwie

ka"; hasło: txeelswr! brzmi i n Schleglów i n

Ncvahsa. Nietschego nienawiść moralności, jak o

drogo§kazu pospólstwa, odnajdzie się n romanty

ków. Ba, łąi zy ich nawet pogarda dla ,,genial

nego pedanta" (jak go nazwał Fr. Schlegel),

. Chińczyka z Królewca" (jak go nazwał Nietz

sche) — jednem słowem dla Kanta. Zgodliwszą

w nienawiści Honssean’a, w szyderstwie wobec

Schillera, tego .ołowianego, moralnego S tille ra *

Fr. Schlegla, tego ,,moralnego trębacza z Sttkkin

gen" Fr. Nietzschego. Historyczny zmysł roman

tyków i nihilizm Nietzschego, to tylko dwa różne

objawy zwyciężenia teraźniejszości, a ta k samo

najskrajniejsza religijność romantyków i radj

kalna irreligijność Nietzschego w ostatniej instai

cyi, mają ten sam grnnt: orgiaBtyczne instynkt

obu. Nawet pod względem formalnym są ta

do siebie podobni: i oni i on, posługują się i

rywkową formą aforyzmów tak charakterystyczn

dla icb rozdarcia duchowego, ich prometeuszowe

natnry.

Oto zawarte w książce Jo§la poglądy i port

szone przez nią myśli. Jak w zewnętrznym wj

glądzie cechnje ją niezw ykła w naukowych dzie

łach wytworność szaty, tak i forma wywudói

liazylejskiego profesora z początku zwłaszcza wj

da się zanadto świetną, zbyt barwną i kwieć

stą. Autor sam to widzi i tłómaczy retoryczn;i

rozprawy jej pochodzeniem z wykładów wobf

publiczności mianych. To przyznając, antor zapi

*uia, że rzecz poza tem jest od początku do kol

ca wytworem ścisłej nauki Istotnie Jc el wniknj

w tajnię i Nietzschego i romantyków, dojrzał t

co icb dzieli, ale i to, co icb łączy, a popieraj’«

niemal każde sł .wo swego własnego sądu cyti

tami z icb dziel, czyni w tej mierze raczej z

wiele, niż za mało Trwałą zaslngą jego prac

jest naprzód postawienie Nietzschego na tle dzi(

jowych katastrof od r. 1848-1870, powtóre wy

kazanie i określenie wspólnego grunta a utor

Zarathuztry i romantyków. Formułując zdani(

że nprzed stu laty Nietzsche byłby zapewne ro

muntykiem, ja k romantycy dzisiaj Nietzscbem

Joel dostarcza czytelnikom formułki zwięzłej, ał

zawsze tylko formułki, ktśrej niewątpliwie gt

wiedś wnet się uchwyci. Sam jednak w ostatnii

ustępie sięga głębiej w zbadaniu problemu: Niets

scbe i romantyzm, aż do ,,zatopionych dzwonów

mistyki, do śląskiego myśliciela J akób a B§bmc

zgłębiającego problem Zła. Nancza on o dwói

państwach, państwie Gniewu i Miłości z błyska

wieą w pośrodku, która zarazem świeci i pożer*

Te dwa państwa ,,ciemne piekło i jaśniejąc

blask z jednego serca poehodzą" . Gniew i Mi

łość jednego są pochodzenia, boskiego s ą rodt

Miłością żyli romantycy, ale osłabli i zmiękł

Więc przyszedł Gniew, przyszedł bicz, by lud:

kość podnieść, ożywić, wzmocnić, ezego romar

tycy Miłością dokonać nic zd« łałi AGniewem tyi

i biczem był Nietzsche.

Dr Józkf Flach.

. ,CZAS" wycbodei r ^yj%tktemdmpo niedzieli i iwięrach uroczy*,ycn ,iw, ,.,,y d,,o,.; lP. a ,,dauow.c,e:

HmLwawla Ciif* i«, a. , l!,

f , rano 1 ° f°*»*»«»* 6 wieczorem.

ni .l.cy«eh hol«Kek wfiwfa

OUiewaklego. S. Sokołowak,ego. K e . c h , u ba

arnowlo, Rzeszowto, Jaśle, Nowjm Sącze na peronie w księgarni kolejowej.

P!iKNUMEBATA WYNOSI:

W Krakowie w miejscu. .

na cały rok, nu kwartał na 1 nutsitfc

Poczta w państwie Austryackien,

*oriJU

Wkoron 3kor60hal

B Niemieckiem

^ koron

12 koron .5 kor —

do Włoch, Fra ncyi Anglii Belgi,, Szwajoaryi, Tu rcyi

14 r°"

*kw*°^

, innych państw należących d,, zw,ązkn pocztowej . . *

,;ą koro,,

10 koron Ckor -

prenUaJtra,d

P,lranne WynuBi wi«««»ie -

pr,e.yłką

,ocstow, 1 koronę

OddzielnyNrwy-daniaparnego okX "}

d° d0,uuo1k°r°"*ł—

Prenumeratę przyjmuje ^ twlkn orf l Ph

* 1 " ,eczor*! P° 20 »«l-i * i-rreeyłką pocztowa24 hal.

--------

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction