Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 704 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

5*5

Cena 10 ni.

netów, W iórek la Października 1915.

HoczniA LA VLli.

CZAS

Wydnak wl«exoi*n*

,,Bieżeńcy".

Z pism rosyjskich, jskie przedostały się przez

kordon wojskowy, podaje sprawozdawca Dzień,

narodowego następującą relaeyę p t : BZ wę

drówki po szpaltach pism rosyiskieh":

Frzedemną kiłka gazet rosyjskich. W zrok mój

ciekawie przebiega tytuły artykułów, aż zatrzy

muje się ua wiadomościach o ewakuowanych i

zbiegach. Wiadomości tych pełno w k ż-lym

moskiewskim, czy p e ’rogrsdzkino dzienniku. F i

gurują przeważnie pod nazwą ,Bieżeńcy", Słaby

tylko da się stworzyć obraz z tych luźnych fra

gmentów; resstę mu,simy pozo;tswić wyobraźni,

bez obawy o przesadę, lub pesymizm.

W artykule p t.:

, N a spotkanie zbiegów",

znajduję opis pociągów ze zbiegami na liu?i Po

leskiej. Autor artykułu W. Sz.,

chcąc się wy

brać w drogę do Homla z B rańska (orłowska

gub.) musiał czekać ,tylko" 14 godzin na po

ciąg, gdyż linia była zajęta pociągami, dążącymi

do Moskwy.

, Nadjeżdża pociąg z chłopstwem , w łapciach",

pisze autor. Twarze pomarsrczone, opalone Roz

mowa toczy się o stosunku Polaków do Rosyan.

Jakiś żołnierz jest niezadowolony z P olaków;

wysuwa się z tłumu kolejarz i zbija jego dowo

dzenia przykładem o opiece Polaków nad ran

nymi. W d ugiej grupie rozważają, jak daleko

zaszli już Niemcy i czy w R osyi będą brać po

spolitaków do 43 lat. Dalej sanićaryusse ewaku

owanego szpitala w Wilnie, w ese’i, bo im w y

godnie w ,tiepluszce* (wagony towarowe z pie

cykami). Następny pociąg wiezie już ,p raw d zi

wych" zbiegów. Na dachach towarowych wago

nów k upy stołów i stołków, a wagony przełs

dowane kobietsmi i dziećmi. Odsuwają się cięż

kie drzwi; na peron wysypują się gromady ko

biet i dzieci. Kobiety poszukują cbleba, wody,

mleka; do wagonów podebodtą gromadki ehło

pów i kolejarzy, milcząc Englądają do wnętrza,

napchanego kuframi, węzełkami, poduszkami,

siennikami, mnóstwem dzieci baraszkujących i

wrzesiczącyeb; słuchają smutnych opowiadań

starych i młodych kobiet o ich nieszczęściach.

Zabrały contebądź, jadą, uie wiedzą; dokąd;

wiatr zimny, jesienny, tulą się w liche chustki.

Jadą - i może ich gdzie przyjmą... Cztery ro

dżiny w jednym wagonie, ssmych dzieci ponad

20. Ciasnota i brud, To są rodziny kolejarzy. —

Ku końcowi pociągu — czapki służbowe i szkol

n e; w wagonach czyściej — osobowe. Gdzien?e

gdzie samowary na stole. Do samego wieczora

wloką s"ę pociągi ze zbiegsmi; mijają przed o

czarni zmizerowaue, obojętne tw a rz e; w uszy

wciskają się jęki i przejmujący płac* setek dzie

ci. Nareszcie w ciemnościach wsiadamy do po

ciągu i opuszczamy Brańsk. Pociąg wlecze się

i stoi długo na stacyacb, oświetlonych ogniska

skami zbiegów. Naprzeciwko jadą i jadą towa

rowe pociągi..."

Jak wielkie były masy ewakuowanych, świad

czą cyfry, przytoczone n a zebraniu w Moskwie

według których , n a jednej tylko kolei d i Mo

skwy przewozili 700—800 wagonów zbiegó fr ua

dobę, tak, iż często ruch był zatamowanyW in

nesn miejscu czytam: ,naw et całe pociągi jeżdżą

ze zbiegami tam i z powrotem, od miasta do

miasta, z linii na linię"...

Wciąż odbywają się

narady i zakładają komisye. Na obradach Związ

ku wszechrosyiskiego powiedziano, że ,organiza

cya pomocy dla zbiegów jest źle przeprowadzo

n a; brakuje ludzi mogących tą akcyą kierować*

Nie pytając o nic, ,ładują* zbiegów do wago

nów i ,ekspedyują" do Mińska, Saratowa, Sa

mary, nie dbając, czy ich fam przyjmą, czy nie

Przy centralnych węzłach: Orzeł, Briańsk i in ,

niema żadnych organizacyj. Na zebraniu ziem

stwa w Moskwie, między inuemi powiedziano

,Musimy tę sprawę traktować ze szczególną uwa

gą,. chodzi o k s wielu milionów zrujnowanych

ludzi; p.łożenie ich wprost rozpaczliwe . Nikt

nie przewidział, nikt nie wiedział, że ta k wiel

kie mąsy będą szukać schronienia w głębi Ro

syi; r,iat nie wie po co i gdzie idą te rzeki lu

dzi (jakby w Rosyi nie wiedziano, że większość

tych zbiegów poszła na tułaczkę pod przymu

sem, pędzona przez wojska rosyjskie ze swych

siedzib).

Trzeba ratow ać. Wszystkim opadają ręce.,.

Pomoc dotychczas je;t odruchowa. Ewskurcya

rozlokowanie zbiegów znajduje się w chaoty

cznym stanie.. Ks. N B Mieszozerskij mówił o

8’rasznym stanie ?,biegów’, Jego rodzony brat

uchodząc z Wołkowyska, widział, że kobieta,

której padł k cń ; wrzuc-iła dwoje swoich dzieci

do rzeki, i s;m a eię utopiła. Dalej dowiaduję

się z innej notatki, że , w celu uporządkowania

ewakuscyi zbiegów, pizybywających do Moskwy,

z inicyaty?,y gubernatora zamierzono zorganizo

wać ns stacyi ,Ugfieszskaja", stacyę rozdzielczą

dla og"lędzin lekirekich, izolowania chorych Na

zebraniu upełnomocnionych Stowaizyszeaia ko

lejarzy moskiewsko - kazańskiej kolei postano

wiono urządzić przytułek dla kobiet i dzieci zbie

gów i dla wysiedlonych. Asygaowano na urzą

dzenie 12 000 rb, Na wszystkich stacyach z?,ło

żono wagony sklepiki d!a zbiegów. Tymczasowo

dla pizybywających pieszo do Moskwy w paru

punktach miasta rozpięto namioty, wydane przez

władze wojskowe".

Wreszcie podają: że ,przy

komitecie ks. T atjany powstało biuro centralne,

jednem z głó nych zadań biura będsie łączenie

rozdzielonych rodzin, a tekże udzielanie wezel

kich iaformacyj o tych zbiegach, którym zginęła

rodzina. Adres J)!ura : Pictrogrod, u!. Żukowskie

go 59. Centralne Wszechrot;yjsk!e Biuro rejestro

wania zbiegów prsy komitecie wielkiej księżnej

Tatiany Mikołsjówny.

Ułamkowe te wiadomości pism rosyjskich —

kończy sprawozdawca — nie dają bynajmniej

obrazu nędzy milionów dobrowolnych i przymu

sowy eh uchodźców wojennych w Rosyi. Praaa

rosyjska nie może pisać całej prawdy o tym po

topie nędzarzy, j»ki zalewa Rosyę, bo to nie le

ży w interesie rządu, który potop ten sam nieo

patrznie spowodowf-ł. P raw dę usłyszymy kiedyś,

gdy ci nieszczęśni tułacze powrócą w ojczyste

strony. Powrócą nie wszyscy ,.

Od korespondenta w Kijowie otrzymuje lwow

ski Wiek no w y drogą na Sztokholm list z po

ezątku września, ro:Tu.ią y grozę tułacze] doli

chłopów rusk:eh z Gaiicyi. Koresprnd?ncya ta,

będąca aktem oskarżenia politycznych i strate

gicznych metod podczas inwazyi rosyjskiej, po

daje następujące fakty i uwagi:

, W sprawie t. zw. zbiegów zajmuje odrębne

miejsce sprawa Rusinów galicyjskich. Podług in

formacyj, podanych już w prasie rosyjskiej, okcło

100.000 włościan Rusinów z żonami, dziećmi i

wyprzedawanym lub ginącym obecnie in w’enta

rzem znajduje się w różnych miejscowościach na

Wołyniu, skoncs ntrowaaych w kilku obozowi

skaeh. Największe obozowisko znajduje się w Szub

kowie pod Równem, rozłożone w ogromnym lesie

rządowym. Ilość dusz obliczoną jest na 30.000

Tak apatyczny nastrój wśród nich zapanował, że

pomimo braku rąk do pracy z powodu służby

wojskowej, pomimo werbowania ludności do dal

szych miejscowości do robót przy okopach i w y

siedlenia Niemców kolon stów, te pomyślne kon

junktury nie są zdolne wyrwać ich z bezwładu.

Zasiłek rządowy (zaledwie ss niewielkiem opóź

nieniem po rozpoczęciu wysiedlenia przyznany

w kwocie 15 kopiejek dziennie na głowę, dał

możność zierostwu zorganizowania stacyj żywno

ściowych; ale schronisk, paszy dla inwentarza,

pomocy lekarskiej i w’eterynaryjnej z tak szczu

płych funduszów już nie można było udzielić.

T a okoliczność, zdawałoby się, tych wysiedleńc-ów

pobudzi do pomyślenia samym o sobie. Niestety,

zapanowała wszechwładnie apatya*.

Poszukajmy przyczyn tego pozornie zagadko

wego zjawiska. Zajrzyjmy do ruskich gniazd ro

dzimych w Gaiicyi, co się tam d’ziało na wiosnę

1915 ? Jen. gub Gslicyi hr, Al. Bobrińskij tole

rował panoszenie się ,działaczy" rosyjskich, któ

rym był obcy nietylko szacunek do miejsco

wych trądy cyi, ale którzy w imię doraźnych ko

rzyści podważali elementarne podstawy prawa.

Dobitnie na to wskazali posłowie rozmaitych

s tronnictw w Dumie. Posłowie mieli racyę. Ilu

straeyą tego najmiarcdajnięjszą jest działalność

Krajowego Komitetu Dobroczynnego" dla Gali

eyi wschodniej, kierowanego przez posła hr. Wł.

Bobrinskiego, Komitet posiadał prerogatywy Ko

mitetów obywatelskich i zadaniem jego było

świadczenie pomocy dla ludności bez różnicy n a

rodowości i wyznania, Było jednak inaczej. Roz

dzielano zasiłki z wyraźnym forytowaniem stron

nictwa moskalofilskiego lub tych. którzy zgło

sili akces do ,wyznania panują.ego".

Chcąc je

dnocześnie stwor Łyć złudzenie powszechności

swoich stronników w Gaiicyi wschodniej i demo

kratycznej organizacji, szafowano hojnie na

urzędników, przybyłych z Rosyi, zasiłkami na

stworzenie Komitetów powiatowych Rzecz n atu

ralna, że zjawisko to, wciąż się przedłużające,

m .sirło wywołać w galicyjskim chłopie ruskim

chęć wynalezunia wyjścia z niedogodnej dla sie

bie p *zyeyi. Po kolei więc, bez opozycyi uzna

wał co mu doradzano, dostając w zamian krowę

zasiłek zbożowy, szedł nawet często do ,samego

pana prezesa Komitetu dobroczynnego" i otrzy

mywał zasiłek kilkunasto i 20-rublowy. Raz s ta

nąwszy na tej drodze, logiką rzeczy coraa więcej

uzależniał swoje p» stępowanie od korzyści do

raźnych i zaczął wnioskować o swej sile pod

rzijdami posła Bobiinssiego i biskupa Eulogiusza

Bo przyszła i na niego kolej, Gdy wojsko

wość zarządziła wysiedlanie ludności męskiej

w wieku poborowym, biskup Eulogiu z, nie chcąc

przerywać ,dobroczynnej opieki" nad swą nową

,owczarnią", rozpoczął, choć nieproszony i nie

upoważniony, zapomocą swych współpracowni

ków i pasterskiego autorytetu, popierać koniecz

ność emigrowania na Wołyń. Użył do tego w y

próbowanych sposobów : mówił, że będą rozda

wać ziemię. J*k wszechwładny wielkorządca prze

znaczył im ednszu ziemię po kolomstaeh-Niem

cach na Wołyniu. To był koniec pierwszego a

ktu, odegra ego w Gaiicyi przez biskupa. Wy

stąpił w roli ,m iłościw ej opiekun»11 skazane;

na ciężkie okoliczności życiowe ,,owczarni" . Tu

przerywa się jednak wpływ dotychczasowych

kierow ników: hr. Wł. Bobrińs!ji, w roli zwykłe

go posła, przenosi się do Piotrogradu, a biskup

Eulogiusz i jego współpracownik, dawniejszy n a

czelnik gubernii lwowskiej p. Mielników, chociaż

działają na Wołyniu (p. Mielników jest guher

nalotem wołyńskim), j eds ak role ich są ściśle

określone. Muszą działać tu w ściśle wyznaczo

nym sobie zakresie. Dzieło ich własnych rąk jest

dla nich końcem ich karyery. A ruski chłop ga

licyjski teraz naprawdę jest godzien tylko współ

czucia. Projekty, wyrachowania, rozbite podnta

wy moralne i poglądy zdają mu się przez goi z

ką rzeczywistość przekreślone. Pozostały mu ua

razie tjlk o łachmany, kryjące coraz nędzniejsze

ciało wygnań ów".

Pisma rosyj’skie dgnoszą o naradzie komisyi

dla spraw wysiedleńców polskich, która odbyła

się w zeszłym tygodniu w Petersburgu. Komisya

zastanawiała się n ad sprawą zmniejszenia fali

wygoańców. Obrady zagaił ks. Wołk* ński, wska

zując, że plenum narady pod przewodnictwem

ks. Szczcrbatowa wypowiedziało j u t swoje ujem

ne zdan’e o powszechnej, przymusów j ewakua

cyi w tych razach, gdy tego nie wymagają wzglę

dy strategiczne. Jednocześnie ks. Wołkoóski za

proponował, aby obmyślano środki dla zmniej

szenia liczby wygnańców. Komisya postanowiła

odezwę do ludności na teatrze działań wojen

nych, wskazującą na obecny stan wygnańców i

zalecającą, by lndność nie porzucała siedzib bez

nrdzwyczaj ważnych powodów. Tekst odezwy

będzie przesłany do gubernatorów, przedstawi

cieli administracyi miejscowej, do ziemstw i in

nych instytucyj społecznych. Komisya uznała da

lej za pożądane, aby dla utrzymania ludności na

miejscu ra?em z nią pozostawały i niektóre in

stytucje. W tym celu postanowiono zwrócić się

do przedstawicieli duchowieństwa z prośbą o da

nie przykładu ludności i powstrzymywanie jej od

ucieczki. Komisya zastanawiała się wreszcie n..d

sprawą, jakie zapasy produktów żywności winny

pozostawać w cpazzczonem przez władze mie

ście, aby ludność w pierwszych czasach nie zna

lazła się w nędzy. W szyscy wskazywali, że re

kwizycya żywności wywołuje właśnie masowe

wyludnienie się miast. Aby temu zapobiedz, Irze

ba zostawiać zapasy przynajmniej na miesiąc.

Przed zamknięciem obrad paru członków komi

syi złożyło następujący wniosek: brać do służby

czynnej we wszystkich miejscowościach ewakuo

wanych grupy młodzieży, zdolnej do noszenia

broni. Wniosek ten ma być postawiony pod gło

sowanie.

Referat przewodniczącego obradom von Plefa*

wego przedstawił, że 25 milionów rubli, asygno

wsnych przez Radę ministrów, są już prawie zu

pełnie zużyte, a prośby o dalsze fundusze n a

pływają. Potrzeby wygnańców wzras tają z doia

na dzień. Narada postanowiła prosić ks. Szezer

batowa o wniesienie 00 Dumy projektu p ’ąwa

o asygnowaniu dodatkowo 25 milionów rubli ua

ten sam cel. Po dłuższej wymianie zdań ustalo

no, że przecięeiowo każdy wygnaniec winien o

ttzyraywać 20 kop. dziennie.

Na zakończenie p. Koni podniósł konieczność

zadośćuczynienia potrzebom religijnym. P. Koni

proponował polecić duchowieństwu rozmaitych

wyznań udać się do miejsc, w których koncen

trują się wygnańcy. W dyskusyi w poruszanych

kwestyach uczestniczyli pp. Koni, Grab;ki,

Szczepkin, Siiozberg, Skarżyński, Święcicki, Ła

zarewskij, Karpiński, Zasiadło i Chłopin. Na za

kończenie narada postanowiła posłać depeszę do

w. księżniczki Tatjany Mikołajówny z powodu

rocznicy istnienia jej instytucyi.

Pisma rosyjskie p dają następujący okólnik za

Nr. 4141, umieszczony w Nr. 17 Życia Kościel

nego:

,,Wśród wielu wygnańców, przybyłych do ar

chidyecezyj z różnych *objętych wojną miejsco

wośsi, znajduje się znaczna liczba kapłanów ka

tolickich z obcych dyecezyj, którzy zmuszeni zo

stali opuścić swoje parafie. Dotychczas w kuryi

archidyecezdaej zarejestrowano około 200 takich

kapłanów, liczba ich jednak codzień się zwięk

sza Niektórzy z nich wskutek specyaiuego zna

czenia znaleźli czasowo schronienie przy rozmai

tych kościołach i kaplicach, jednak dla wszyst

kich znaleźć urząd w arehidyecezyi niestety jest

trudno. Nie możemy spoglądać obojętnie na nie

dolę tych kapłanów, skazanych przeważnie po

mimo ich woli na tuiaezkę po obcych dyecezyaob

i dlatego nies,będnem jest przedsięwziąć środki

dla ulżenia icb iosa Ponieważ zaś na ogół w li

czebnie wieikich parafiach naszych dyecezyj lu

dność katolicka w ostatnich czasach, wob;c na

pływu wygnańców, znacznie się zwiększyła,

w wielu parafiach wzmiankowani kapłani mogą

się okazać pożądanymi pomocnikami proboszczów

chociażby w niesieniu posług religijnych wygnań*

com-katolikom. Proszę więc wszystkich probosz

czów i rektorów kościołów, którzyby zechcieli

udzielić jednemu lub kilku kapłanom-wygnaóeom

schronienia i utrzymania wzamian za pomoc

w obsłudze religijnej, niezwłocznie o tem mnie

powiadomić.

Administrator Arehidyecezyi mobylowskiej.

X. Mskup Jan Cieplak"’.

Armia bułgarska.

W lecie 1913 roku *prowizacya i utrzymanie

armii bułgarskiej obliczone było na 400,000 lu

dzi, co przy ludności 4 -3 milionów wynosiło pra

wie l0°/9, Siła bojowa wynosiła 260 000 karabi

nów, 4.000 szabel, 900 dział i 256 karabinów

ma!szynowych, czyli mniej więcej 300,000 ludzi.

Różnica 100.000 przypada w znacznej części na

rannych z os t;tnich wojen bałkańskich, którzy

dotychczas pozostają na utrzymanie skarbu woj

skowego i na tak zw. kompanie nie walczące,

do których należą pisarze, ordonanei, rzemieśl

nicy wojskowi i t. p, Straty bułgarskie podczas

wojen z Turcyą, Serbią i Grecyą wynosiły 699

oficerów i 52 000 żołnierzy asbilych, 1,731 ofi

cerów i 68 000 żołnierzy ranionych. W ten spo

sób ubyła % szeregów prawie połowa całego woj

ska. Duch narodu jsdanak nie ucierpiał i na

tychmiast po zawarciu pokoju wytężono wszyst

kie usiłowania, aby straty armii powetować i dopro

wadzić ją do poprzedniego stanu. Nigdzie też

może jak w Bułgaryi nie jest armia do tego sto

pnia instytucyą nsrodową Do służby wojennej

są obowiązani wszyscy mężczyźni od 18 do 50

roku życia, a z nich co najmniej s/i odbyło już

dwie kampanie. Są więc zahartowani do trudów

wojennych i służbę wojskową znają praktycznie;

do jakich zaś wysiłków odwagi i wytrwałości

zdolni są bułgarscy żołnierze tego dali świetne

dowody na polach Liile Burgas i na linu Cza

taldży.

Ze wszystkich państw bałkańskich Bułgarya

odniosła najmniejsze korzyści z wojny z Turcyą,

w każdym razie ludność jej dochodzi obecnie

do 5 milionów, czyli, że armia bułgarska moża

wystąpić do walki w sile 500.000. Jest to cjfra

bardzo poważna, która wystarczy nietylko do

ofenzywy przeciwko Serbii, ale także do obrony

brzegów przed ewentuslnemi próbami wysadze

nia tam na ląd oddziałów czwórporozumienia.

Pcd względem organizacyjnym dzieli się a r

mia na trzy inspektoraty: Zofia z 4 dywizyami,

Filipopol z 3 dywizyami i Szumią również z 3

dywizyami. Do każdego inspektoratu należy jesz

cze brygad,a jazdy. W razie wojny rezerwa wcie

la się całkowicie w ramy czynnej armii i two

rzy przy każdej dywizyi brygadę rezerwową,

tak, że bułgarskie dywizye piechoty wyruszają

w pole w formacjach po trsy brygady, każda

po 2 pułki. Istnieje zatem 10 dywizyj piechoty,

czyli 60 pułków, przy każdej 9 bateryj polnych,

kompania pociągów, szpital połowy, oddział in

tendentury i magazyn amunicyi. Oprócz tego

istnieją odrębnie : 12 bateryi górskich, 9 bateryj

haubic, 9 bateryj oblęźniczych, 1 baterya wy

b?zeźna, 11 batalionów pionierów, batalion tele

graficzny i kolejow’y.

Obrona krajowa i pospolita ruszenie tworzy

osobne formacye, które w razie potrzeby dzieli

się również na dywizye.

Bułgarska piechota jest uzbrojona w karabin

magazynowy 1895 roku i manlichery z 1890 r.

których magazyny zostały przerobione dia nowej

amunicyi. Pospolite ruszenie posiada karabiny

starszej daty a po części broń odebraną Tarkom

podczas ostatniej wojny. Karabiny maszynowe

mają 8 milimetrów i pocbodz-ą z 1909 reku.

—

Artylerya ma polne armaty z przyrządem do co

fania się po strzale, 7 5 cm,, model z 1904 r.,

szybkostrzelne haubice Schneider-Canet 12 cm,,

model z 1907 r. i szybkostrzelne działa górskie

7 5 cm. Kruppa i Schneider Cunet.

—

Artylerya

piesza posiada najnowsze francuskie działa i star

sse od Kruppa.

S. S. RUNEWSKI.

OgraikuŁazarze.

(Przekład z bułgarskiego)

(Dokończenie).

II.

Starzec umilkł na chwilę, jak gdyby myśli

zbierał, poruszył głową, jakby chciał spojrzeć

przed siebie i zaczął opowiadać,

—

Człowiek uczciwy, zdrowy n a ciele i umy

śle, gospodarzył kiedyś na dziedzictwie swojem.

Miał trzech synów żonatych, córki, wnuków.

Miał szerokie ziemie — duia było mało, ażeby

je obejść wokoło: wielkie lasy dębowe i bujne

lewady i ziemie orne, czarne jak węgiel —

wszystko miał. Dobytek wszelaki w oborze -

mocne bawoły, bydło rozłożystorogie, kędzierza

we owce - konie i chlewnię. Pełno strrt koło

gumna i wydęte zasieki od ciężaru ziarnia. Spi

żarnie zawalone — piwnice pełne beczek z wi

nem i ratafią. Kobiety dzień cały w domu mia

ły co robić, a mężczyźni tylko na posiłek wra

cali z pola.

I było im dobrze, póki pracowali wszyscy i

póki silną ręką prowadził ich gospodarz ów sta

ry. Aż zaczęło się psuć coś widocznie, synowie

bowiem zastanawiać się jęli, któ ry z nieb ma

najwięcej praw do ojcowizny,

—

Ja się najwięcej napracowałem - sądził

najstarszy.

—

Ja mam najwięcej dzieci — mawiał średni.

—

Przedemną najdłuższe życie — myślał syn

najmłodszy — mnie się powinno dostać naj

więcej.

No, i zaczęli o tem gadać z babami — żony

ich pierwsze skoczyły sobie do oczu - u sły

szały i dzieci coś me coś i bijatyki nie ustawały

już między nimi,

Zebrał ów s tarzec domowników swoich i za

czął z nimi gwarzyć dobrowolnie. Krzyki się

podniosły i swary.

—

Podzielmy się ! - wołali wszyscy.

I nie tylko rodzina - cała wieś jęła radzić,

by się podzielili.

Gospodarz się zgodził. Podzielili się najpierw

statkami domowemi. Potem zaczęli stawiać sobie

cfcaty. Narąbali budulcu, nakopali jam, na psuli

gruntu — a nieład jaki! Nie dasz wiary. Zie

mia leżała odłogiem - długi rosły, zaczęli grun

ta po kawałku sprzedawać. Szorokio łany posie

kano na kawałki. Nie było już tych łąk, gdzie

dawniej pasły się stada. Nie było lasów i nie

dostępnych zarośli. Synowie wszystko zniszczyli.

A gospodarz, starzec zniedołężniały, siedział u

najrołodgzego syna, który wziął *tarą izbę jego

i miał go ut?zjmywać do śmierci. Ale...

—

Młody mój panie — zdławionym jakimś

głosem ciągnął grajek wędrowny — panie mój —

syn najmłodszy... Piękny był, zdrów, silny, pra

cowity... Ale i z tym nieinaczej było. Nalega}

ciągle na ojca, żeby mu odpisał obejście na wła

sność — nic mu nie wystarczało, zawsze miał

za mało. Zaległy podatki, winien był sporo gro

sza lichwiarzom, sąsiadom. Chciał zmusić ojca

do ustępstwa, wpierw prośbą, potem groźbą.

Wtedy starzec, dotknięty do żywego, w ybu

chnął :

Tak, synu wyrodny? Precz z oczu moich,

z oczu swych braci i dzieci ich... I długo stał,

mierząc oczyma syna, któ y w spojrzeniu tem

czytał pogardę i sąd.

Ale tato... Nie pozostswże mnie... Oddaj mi

mój dział...

zaczął prosić.

Ojciec stał dum ny i niewzruszony, pełen żalu

i krzywdy, od dziecka rodzonego doznanej, Na

to mu zeszło 1 Gdzież się podziały czasy, kiedy

mienie jego kwitnącem było i szacunek ludzki

go cieszył. Patrzył na syna jak na upadłą dziew

czynę, co za naszyjnik z monet sprzedała nie

winność. Syn trząsł się z gniewu i nienawiści,

wstrętny i odrażający.

W tem poniżenia syna — csuł starzec ów i

swój własny upadek — to

była jego

krew,jego

dobre imię. I gotów był na wszystko - byle

nie dopuścić do tryumfu tej nędzy, która w ser

cu syna jego wyrosła, która doprowadziła go do

podniesienia ręki na własnego ojca.

Grzmiącym głosem kazał

mu wziąć

się dopra

cy, iść w jego ślady i dorabiać się mienia, ale

syn słuchać nie chciał: był oporny i hardy.

—

Synu, bezecny jesteś — zawołał starzec.

—

Słaby, jik baba płacząca - kto ci urzekł twoje

junackie ser ce? - J edyne bogactwo twoje —

cześć - shańbiłeś i chcesz ją niby ratować ja

kimś marnym groszem. Precz, precz z oczu

moich!

—

Ja cię siłą zmuszę! - wrzasnął syn, w y

ciągając nóż.

—

Uderz ! — odpowiedział starzec, uśmiecha

jąc się gorzko. A syn zaczął wymachiwać nożem

nad siwą głową ojca i grozić.

—

Wtedy... wtedy... panie mój — mówił dziad

Łazarz, zdławiwszy płacz, co mu kołatał się

w piersi - wtedy stało się coś najstraszniejsze

go, coś okropnego: ojciec zabija syna...

Starzec, w ostatecznym szale, rzucił się na

zbrojnego syna i zaczęła się walka, Krwawa, za

cięta walkaL Dwa pokolenia się biły, nie dwóch

ludzi.

Walka o honor, o cześć, o bogactwo, o chleb

wreszcie — to inne rzeczy. Ale to była walka

o wszystko razem - ostatnia, straszliwa walka.

I zachodzące słońce, czerwone takie, wyjrzało

z za chmur. A tu, na ziemi, skrwawiony ojciec

s tał nad trupem syna. Stał skamieniały. Czło

wiek, fetory dał kiedyś życie, który to życie o

debrał, który pozostał sam z sobą i z tą krwią., .

I ten starzec, panie, był uniewinniony. On nie

mógł kłamać. On powiedział na sądzie, co i jak

było.

—

A więc on żyje? — spytałem.

—

Tak, J est pośród żyjących. Był sam jeden

na świeeie, Tsmei rozessli się wszyscy po daie

kich stronach. Zostało tylko dziecko. Jedno dzie

cko — córka zabitego syna. Z tą małą poszedł

ów st"rzec wędrować po świecie, śpiewać pieś:ń

żałobne i prosić o grosz jaki przechodniów.

—

Acóżznimsięstanie?Znimsamym?—

zapytałem, rozumiejąc oddawna, że go widzę

przed sobą.

—

Z nim? Bóg to raczy wiedzieć, Był boga

ty — dziś jest nędzarzem. Miał dach nad glo

wą, a dziś jest bezdomnym. Jest grajkiem wę

drewaym, jest nędzarzem, co śpiewa o lud ;kie;

niedoli, o czci pohańbionej, o losie złym i bez

litosaym, o żywocie gorzkim. Kiedyś — z miło

ści pełnero sercem szedł do ludzi — koahał wła

sne dzieci, kochał obcych. I wszystko to mu wy

darto. Męczy się i wspomina swoje dobre dni

Śpiewa. Grajek wędrowny.

Starzec umilkł. Myślałem o słowach jego, o

życiu minionem, o dzisiejszym dniu, Wnuczka

Łazarowa zasnęła, oparłszy główkę ua jego ko

lanach.

I żadna istota żywa nie czuwała, prócz nas

obu z Lazarem, na tem głuchem bezdrożu, o pó

źnej, północnej godzinie.

Błyszczały gwiazdy, mleczna droga jaśniała

smugą świetlaną. Przedemną szarzała jedna z lycb

nikłych dróg ziemi, o których nikt prawie nie

wie i nie pamięta. Nic nie było na tej drodze,

Opamiętałem się wreszcie. Spostrzegłem wierz

by płaczące, nad głową starca zwieszające gałę

zie, Usłyszałem szum rzeki i świst wichrów w ob

nażonej gęstwinie dąbrowy, szelest traw suchych

i trzciu, nad wodą stojących.

Dziad Lazar poruszył się, wziął smyczek i za

grał. Jękliwe tony skrzypcowe zlały się z po

szumem rzecznym i z jękiem wichury. Zdawało

mi się w tej chwili, że słyszę jęk całej natury

i głuche, przeciągłe szlochanie.

Ktoś płakał. Tak, wiem, że płakał, ale k t o ?

Natura cała, czy wierzby bezlistne, roniące łzy

niewidzialne nad siwą głową Lazara? Dachy,

czy ludzie gdzieś w mrokach, daleko... A może

to płakałem — ja sam ?...

Dziad Lazar śpiewał:

,Czerwone słońce zachodzi,

W Bałkanach chmury gęstnieją...

Łzy czyjeś p różno się leją -

Śmierć biała w pustce gdzieś chodzi

Posnęli starce i młodzi"...

Słuchałem i zdawało mi się, że w tej pieśni

jego odzywają się głosy wszelakie, że śpiewają

i starzy i młodzi, i stuletnie dęby się żalą i pę

kają konary spróchniałe. W szystkie te głosy zla

ły się w jedno, organowym pogwarem dźwięczą

cą, wszech jedyną pieśń.

Była to pieśń walczących.

Pieśń ta nie była win przebaczeniem, czy lito

ścią jakowąś : pieśń ta budziła do boju, rozgrze

wała serca i nieciła czerwoną łunę pragnień bo

jowych. Człowiek, zacisnąwszy zęby, dojdzie do

czynu, który go łamiąc, oczyści duchowo i pod

nieść potrafi...

Pieśń walczących...

Starzec grał wciąż. Jękliwe skrzypcowe tony

płynęły nisko, po ziemi — echo ich ginęło k ę

dyś w oddalach...

Kto w ie? Może odzywało się w tysiącach serc,

na których kamień doczesnego żala zaciążył ..

Dziad Lazar siwy je wołał: pieśń jego była

tym głosem nauczającym, dlatego on cierpiał -

oby więc pomni przykładu, jego śladem nie p o

szli inni w bezdroża.

---ł

-----

-- ----- .łzrzrr.- .*tt.7 :

=.- -««,v-F

- J,w’

,CZAS" w y*h *W wyjątki« * dni poeiedsieUilwiętach urocsyatycbd w M- . LI!I,

0 godzinie « r, Q0 i « godzinie S popołudnia

* Mianowtet*

Numer wieczorny 10 hal., ranny 10 hal. i

» przesyłką pocstową.

l’RENUMERAT* WYNo T ”^

°^

"" 112 ""

» «I.J«. .

’?l

ton,"’* "?C *m" i"tor"l?"!?

* odnoazeniem de d o m * ..............................

36koro *

9 kor

3 kor

f o c rt ą w p ań s tw i e An s t r y a c k i e » ..................................................

36koron 9 kor_

3 kor

i dwukrotną wysyłką pocztową .

................................... .

42 koron 10korfi(lh inn Tn,

pocztą ’w państwie Niemieckie»

......

42 korca inwr^ft !s i l!?i!*f

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego

48 koron !12kor- °

Ukor °

«? państ wie rosyjakiem (abonament przez urzędy pocztowe)

18rb.80k |4rb 70k j1rb80ko

Według orzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosvlakiem

.Donameni Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie. Kijowie WUnbl

Moskwie i Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas. posyła iać poczta uależvtofł

do urzędu pocztowego najbliższego * powyżej wymienionych większych miast

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arsza w ie biuro ogłoszeń Uuera 1 i E M.»tzi i s»»

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w f f ijoM e księgamU^L, Idzikowikifg« _ w W ilnii bŁ

..........

Prenumeratą przyjmująi Admlniatraeya Ckąaaw Krakowie i umędy pocztowe Miel.ców. » »

n u m e ra tą księg. 8. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińakiego, trafika w Sukiennicach!

Hopcaaa i Salomonowej, Ot. Trafika. Wt Lwowli ,*CilłMJest d( *ahycli wbiirach dii«*. A 01u .w .i,li..

* . takał.wiklega, K. Buchitaba, aa *lacjaet kolejowych w Tarnowlo, Rzotzowlo, Jaśle, Nowye Sącza u a «M k

w księgarni kolejowej, tadzlat aa Innych tłówniojozych otacyach a ptrtyoriw kolojawyck

Ceny «głoszeń: od wiersza petitem za pierw.zy raz 20 hal., za każdy następny po 15 ha! - układ tao*

»ryczny. cyfrowy, .komplikowany pierwszy raz 40 hal następny po 15 hal Nadesłane i Nekrologi*

*d miej.es wiersza drukiem petit. 60 haL za każdy raz. Głosy publiczności po2kor.; komunikatyhandlów,

po kronice i po dziale ekonomicznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miej/ca wier.zą,

Ogłoszenia I prenumeratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olazewakieite

8t. Sokołowskiego, K. Buch.taba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalskr w P rze

myślu A Juszyóoki księgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jaaieh

oki j Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni*

P; W. R?czkowsk! U Citd de Trevise; w W ied niu Haasenstein A Vogler, R. Mosse (takie w«1wizy.t .

Uch filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. F riedl (tylko ore

aumeratę H. Goldachmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze cze

!§k?ej Fr. Hororka. Listy * pieniądzmi i prze kaz y pieniężne na prenumeratę i ogłoszeni« priyi

*u je Administracya Czasu w Krakowie. Reklamaeye nieopiecz(towana nie podlegają opłacie pocztow.i

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się Rękopisów nadsyłanych nie zwraca sie.

m r za kułdą zmianą adrtaa dopłaca tlą 4« hal. - W

ADRESREDAKCYIiul a«, Tnm,.,. h .m

V.iTiT_

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction