Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 637 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 118.

Kraków 25 Maja -

Sobota

RokWei,

rocznie .

półrocznie

kwartalnie

Miesięcznie

Wychodzi codziennie rano, w yjąwszy poniedziałki i dni poświąteczue.

Prenumerata:

w keakowte

POCZTĄ (w Państwie Austryackiem).

............................................ zł. anstr. 20

rocznie

.... ... .. ... .... ... ..

zł. austr. 24

..........................................

10 półrocznie

nn12

nn 5 kwartalnie

nn2

m i e s i ę c z n i e ......................... »

2 cent.

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

PEENUMEBAT? PRZYJMUJĄ;

Bióro Administracyi ,,Czasu* w Rynku pod L. 29 w domn ,,Krzysztofory* zwanym,

tud zież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

CZAS

Krak.ów *4 maja

1 Niejednokrotnie już zabieraliśmy glos w spra

wie urządzenia gminy w ogólności, jak ró

wnież osobno mówiliśmy o wyjątkowym

stanie, w jakim znajduje się pod względem

gminy miasto K raków. Od czasu zwinięcia

przed kilku laty Rady miejskiój w Krako

wie, mającój swój oddzielny statut i powo

łanej przez wybory w r. 1848, interesa

miasta były reprezentowane przez osoby

mianowane ze strony rządu, które zmienia

ły się w miarę tego, jak który z obywateli

do tych obowiązków zawezwany przyjmo

wał lub składał swoją nominacyę. Przewo

dniczy temu zgrom adzeniu urzędnik miano

wany zastępczo buiTiiistrzem, lecz nie wy

kreślony mimo tego z rzędu urzędników i

mogący być każdśj chwili napowrót prze

niesiony do służby czynnćj administracyjnej.

Mówiąc o tćm, nie mainy w ogóle na

myśli uwłaczać w czómkolwiek tak obecne

mu naczelnikowi miasta jak i obywatelom

pełniącym obecnie obowiązki reprezentacyi

miejskićj. Pierwszy dał w sejmie naszym

jako poseł z Biały, dowód, iż umie łączyć

w sobie obowiązki urzędnika z obowiązka

mi obywatela; drudzy żądając niedawno

organizacyi gminy i składając mandaty czy

też nominacyę swoje, okazali, że pojmują

swoje, jeśli tak powiemy, fałszywe położe

nie, z którego wyjść by chcieli bez szkody

dla miasta a bez ubliżenia sobie. Złożenie

to mandatu pozostało dotąd bez skutku, al

bowiem członkowie grona tego uznali, iż

muszą pozostać na miejscach swoich, do

póki organizacy a gminy nie nastąpi.

Oczekiwać tćj organizacyi należało w tych

właśnie czasach, gdy nie obowiązujące w kraju

naszym prawo wyborcze gminne z r. 1849

służyło za podstawę wyborów do sejmu

galicyjskiego; gdy następnie urządzone na

podstawie ustawy gminnćj rady miejskie

w Wiedniu, Pradze i innych miastach mo

narchii odnowione zostały przez nowo wy

bory. W tćj jednak chwili znów sprawa

ta jest zawieszoną, jakoby w oczekiwaniu

nowćj organizacyi grainnój, tak uchwalonój

przez komisyę w tutejszym rządzie krajo

wym , jak co do samego miasta Krakowa

przyjętćj w zgrom adzeniu tymczasowćj re

prezentacyi miejskićj i przedłożonćj do po

twierdzenia.

Zgromadzenie tak zwane reprezentacyi

miejskićj nominowanćj , pragnąc wszela

ko o ile możności utworzyć niejaki zwią

zek z obywatelami miasta i uczynić ogół

publiczności wspólnikiem prac swoich, a

przynajmnićj zostawać pod wpływem sądu

publicznego, uchwąliło o ile nam wiadomo

jawność obrad w zasadzie, w zastósowaniu

zaś chwilowem przypuszczenie sprawozdaw

ców dziennikarskich do obrad swoich. Uchwa

łę tę winniśmy tu podnieść, jako dowód

dobrćj woli członków rzeczonego zgroma

dzenia, a zarazem przy tćj sposobności raz

jeszcze dotknąć musimy potrzeby koniecznćj

organizacyi gminy miasta Krakowa, nie nad

m ieniając w liczbie powodów ważnćj kwestyi

niezależności majątkowćj, którą już dawnićj

rozbieraliśmy, a która mimo tego wymaga

obszernego jeszcze obrobienia, i faktycznie

wtedy dopiero może tu być rozebraną, je

żeli sprawozdawcy dziennika naszego znaj

dą dla siebie przystęp do zgrom adzenia

miejskiego, jak to podobno uchwała w niem

wczoraj zapadła, orzeka.

KORE8PONDENCYA CZASU.

Z nad Wisły 23 maja.

I. Reprezentacja kraju jeśli ma być zupełna,

powinna przedstawiać ile możności wszystkie jego

interesa: a to tak moralna j ak materyalne; tak

duchowne jak świeckie; tak ziemskie jak miej

skie i niemniej też jak włościańskie.

Nie tylko liczba dusz powinna być podstawą do

złożenia grona reprezentantów krajowych (aczkol

wiek jej z oka bynajmniej spuszczać się nie po

winno); lecz łącznie z nią muszą być tą podstawą

oraz czynniki inne, jako to : indywidualności bądż

korporacyjne bądż osobiste, wywierające ważny

wpływ ua duchowy rozwój ludzkości pod wzglę

dem religijnym, naukowym i prawodawczym; a

następnie także miara podatku płaconego i miara

inteligencyi.

Niepodobna twierdzić, iżby powyższe warunki

weszły były zupełnie w rachubę ustawodawcy, u

kładającegó ordynacyą wyborczą z dnia 26 lute

go b. r. dla Galicyi. Owszem śmiało rzec można,

iż w mowie będąca ordynacya jest wypływem zu

pełnie fałszywych konkluzyj, i że ją raczej za

dzieło pośpiechu, niż za rozważnie opracowaną u

stawę poczytać należy.

Uwłaczając poważnym kłasom społeczeństwa;

pomijając ważne dla ludności kraju instytucye,

krzywdząc całe warstwy narodu; a naciągając

natomiast sztucznie szalę reprezentacyi na korzyść

innej jego warstwy (mało nawet wdzięcznej pra

wodawcy za tak nadzwyczajne uwzględnienie);

stała się dzisiaj pomieniona ustawa solą w oku

wszystkim o pomyślność kraju szczerze dbającym

obywatelom.

Arcysługznie też podniesiona została Da sejmie

sprawa niezwłocznej odmiany czyli przerobienia

tej ustawy wyborczej, czego skutkiem zapadła jak

wiadomo uchwała: poruczeuia wydziałowi krajo

wemu przysposobienia projektu nowej ustawy wy

borczej na przyszłą sesyą sejmową.

Lubo nie chcę i nie mogę narzucać mojego in

dywidnalnego zdania poważnym mężom, którym

projekt wspomnionej nstawy do wyrobienia został

poruczony; wszelako nieszkodzi, zdaje się, dorzu

cenie do tego właśnie w robocie będącego dzieła

materyałów w tej mierze po części przysposobio

oych, które, chociażby się (merytoryczuie rzecz

biorąc) na nic nie przydały, to jednak samem przy

toczeniem różnych szczegółów mogą się przyczy

nić do rozjaśnienia tej kwestyi i poruszyć do jej

rozbierania insze może świadomsze tej sprawy

pióra.

Do bliższego atoli wyłuszczenia uwag zasadni

czych tyczących się tego przedmiotu mogę przy

stąpić dopiero w następnych korespondencyach.

Wiedeń 23 maja. *)

Dla dalszego uzupełnienia wczorajszych uwag

przesyłam jeszcze następujące, które może wpłyną

na wyjaśnienie, uzasadnienie, zastósowauie, a mo

że i na zmianę lub zmodyfikowanie nie jednej wczo

rajszej uwagi.

Czy ustawy zasadnicze przewidziały podobne

zadanie, jakieby miała Rada państwa, a następnie

wybrana przez nią ad koc komisyą, gdyby przy

szło do porozumiewania się i układów z Węgra

mi? Któżby miał do tego upoważnić Radę pań

stwa i tę komisyą, jeżeli tego upoważnienia nie

ma w ustawach zasadniczych? Nie wyrodziłażby

się z tego wszystkiego jakaś konstytuanta dla oa

łego państwa, gdyby te delegacye Rady państwa

*) Wczorajszy list mylniepod znakiem * umieszczony

powinien był mieć datę 22go mąja.

(P. Red.).

i sejmu węgierskiego z sobą się połączyły? Czy

rządowi i sejmom krajowym byłaby taka konsty

tuanta Da rękę, i czyby się dała pogodzić z teraż

niejszemi ustawami zasadniczemi ? Czy nie należa

oby więc i z tych powodów przedewszystkiem

oprzeć się na charakterze pochodnym delegacyj

nym Rady państwa i komisyi ad hoc z niej wy

sadzonej ? — Czy Die należałoby tu zastósować

)rawideł wszelkich, jakie przyjęte są co do zna

czenia i uprawnienia jakiejkolwiek dełegacyi i sub

delegacyi? Chcąc zaś ostateoznio nie chybić i nie

zwichnąć pierwotnej autonomii krajowej i pierwo

tnego uprawnienia sejmów krr,juwych, z których

pochodnym sposobem delegacyjnym powstała Ra

da państwa, należy ciągle zwracać się ku sejmom

krajowym, jako"ku jedynej rzetelniejszej i całkowi

tej reprezentacyi krajowej, która też najwłaściwiej,

nie tak jak Rada państwa, powołaną jest do ja

kiegok !wiek delegowaoia. -

Gdyby więc komisyą

rzeczona złożona z delegatów Rady państwa i sej

mu węgierskiego miała się stać nieustającą, stalą,

stale konstytucyjną, gdyby miała się (stać jakąś

radą najwyższą państwa, prawdziwą radą całego

państwa, to zdaje się, że podobnie tak, jakby sejm

węgierski wprost do niej wybierał, wybierećby do

niej również powinuy wprost i inne sejmy krajo

we, bez pośrednictwa takiej Rady państwa, jak

dzisiejsza. Cóiby się jednak stało w takim razie

z dzisiejszą Radą państwa? Cokolwiekbądż, caeterum

censeo — prawdziwym sejmem, jedynym sejmem,

właściwą reprezentacyą krajową powinien być tyl

ko sejm krajowy. Wszystkie inne dełegacye i kom

binacye powinny zachować swój charakter pocho

dny, powinny się tylko na sejmie krajowym opie

rać i mieć ściśle oznaczone uprawnienie, któreby

nie nbliżało sejmowi, a zatem autonomii.

Wiedeń 23 maja.

^ Kiedy w tych dn’ach była mowa o wznowiouem

przesileniu ministeryałaem, to wspominano także,

iż jedną z przyczyn rozdwojenia w łonie rady mi

nistrów czy też niezgody pomięday ministrami nie

którymi a innemi sferami wyższemi ma być kwe

slya protestancka w Tyrolu. Minister Schmerling

ma się stale npierać przy nstawie kwietniowej da

jącej wolność i swobodę protestantom w całem

państwie; potężne zaś stronnictwo krajowe w Ty

rolu wspierane wpływami wyższemi upiera Bię przy

dawnych prawach, zwyczajach i ograniczeniach

w tym względzie. Jak wiadomo, nie wolno tara na

wet protestantowi posiadać własności ziemskiej.

Kraj cały uważanym jest przez owo stronnictwo

jako jednolity w wierze, która lo jednolitość ma

być warunkiem jego je d n olito ści politycznej nace

chowanej przywiązaniem do domu-panującego. Gdzie

takie zasady i warunki przytaczane bywają, gdzie

w imię bytu i porządku npoleczno politycznego

przywódzcy się odzywają, tam zaiste sprawa u i e

łatwa, tem trudniejsza, że ma się do czynienia

z Indem dosyć żywym i tęgim, z ludem górskim,

który przywykł słuchać swoich krajowych, naro

dowych przywódzców i przełożonych. Szczególny

wpływ wywierają tam księża, wpływ tem ważniej

szy i skuteczniejszy, że duchowieństwo tamtejsze

po większej części bardzo zacne, dzielne i wierne

swemu powołania. Niedawno temn słyszałem od

jednego niekatolika, że minister Bruck, który, jak

wiadomo, był protestantem, z wielkim szacunkiem

się wyrażał o duchowieństwie tyrolskiero, stawia

jąc je może najwyżej pośród duchowieństwa zna

nych mu krajów. Świadectwo to więc niezawodnie

wielkiej wagi, bo pochodzące z niekatolickiej strony.

W takich okolicznościach, w takiem położenia

rzeczy, a zresztą w uwzględnienia, że to wszyst

ko dzieje się w krajn uważanym za w-zór wierno

ści i lojalności, kwestyą protestancka w Tyroln,

kwestyą na pozór mała, miejscowa, może przybrać

większe rozmiary i wzruszyć podwaliny niejednej

budowy, niejednego systemu politycznego. W tej

kwestyi widzimy między innemi, czem są właści

wości każdego kraju, czem jest autonomia krajo

wa, czem są prawa ogólne z góry nadawane bez

podstawy na dole. Nio myślimy tu wcale bronić

postępowania i duchowieństwa i stronnictwa z niem

]p*,* yjm ujn ai«;:

OGŁOSZENIA, ODEZWY, UWIADOMIENIA, DONIESIENIA WMSUdegO rodząjo, » opłatą:

od wierna drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 6 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 30 centów na opłatę stęplową za każdorazowe

umieszczenie.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do blóra Administracyi ,Czasn*.

lis t y reklam acyjne niezapieczętowane nie ulegąją frankowaniu

l i s t y niefrankowane nieprzyjmują się.

a^KOPi8MA nadsyłane Redakcyi nie zwracają się 1 niszczono będą.

związanego w Tyroln, ale nie chcemy też Tyrol

czykom narzucać naszego zapatrywania. Jeżeli to

ich sprawa krajowa tyrolska, to niech Tyrolczycy

o niej orzekają, a przynajmniej niechaj ci, którzy

0 niej stanowią, w porozumieniu i zgodzie z Ty

rolczykami działają. Tak samo, jak jednemu wy

dałaby się ta sprawa sprawą całego państwa, tak

samo drogiemu mogłaby się i inna jaka sprawa

wydać sprawą całego państwa, chociaż ją może

sam prawodawca dotychczas uważał jako sprawę

krajową. Pierwszym warunkiem autonomii, aby jej

treść i zakres oznaczać autonomicznie, co nie wy

klucza wcale stanowiska i wpływu najwyższej wła

dzy państwa, a mianowicie sankcyi cesarskiej. Wi

dzimy zaś, że w krajach monarchii austryackiej

pojmują co autonomia, skoro w takich jak Ty

rol, tak autonomicznie się stawiają. Podobnież i

wyższa Austrya dała dowody, ie nie bierze auto

nomii na żart. Sejmy tych krajów w tym dachu

się odzywały, a teraz i niektórzy z delegatów tych

sejmów w Radzie państwa przystępniejsi kon

sekwentnej polityce autonomicznej niż np. wie

Iu z pośród liberałów na krój wiedeński. Kwe

stya więc protestancka w Tyroln przybiera coraz

większe rozmiary, i jak powtarzam, wpływa na

wet na stanowisko ministrów. Jednym z główniej

szych czynników w tej kwestyi jest wpływ Arcyks.

Karola Ludwika, namiestnika w Tyroln, który był

przed kilka laty w Galicyi. Arcyks. Karol Ludwik

nie zgadza się w tej kwestyi z p. Schmerlingiem

1przyszło nawet między nimi do żywszych rozpraw.

Tymczasem agitacya wzmaga się w Tyrblu. Cie

kawa rzecz teraz, czy i o ile ta kwesćya poruszo

ną będzie w Radzie państwa. Moieby się było n

niknęło tego wszystkiego, gdyby ustawa kwietuio

wa dla protestantów nadaną była w sposób kon

8tytucyjny.

Wszystkie mniej więcej dzienniki tutejsze zaj

mowały i zajmują się po świętach pogłoskami o

błiskiem jakiemś rozwiązania kwestyi węgierskiej i

będącem z niem w związku przesilenia ministeryal

nem, które to pogłoski podczas świąt się wzmo

gły. Dziś zdąje się, że niektórzy ministrowie nie

mieccy, a szczególniej pp. Schmerling i Lasser,

rzeczywiście liczą na jakieś silniejsze stronnictwo

w Radzie państwa, które im w jakim bądż razie

wtórować będzie. Może być, że jakieś przymierze

parlamentarne aawartem zostało, którego uprzednim

objawem charakterystycznym była owa iuterpella

cya Mtlhlfelda względem reprezentacyi krajów wę

gierskich w Radzie państwa. O należytej odpowie

dzi na tę interpellacyą teraz ani słychu. Może usi

łowania dopiero w zarodzie będące, a przez samych

Węgrów prawie insynuowane, aby przedewszyBt

kiem sejm węgierski porozumiał się z radą pań

stwa, będą czyoną a niezupełnie wedle woli i pia

no ministerstwa idącą odpowiedzią?

Jeżeliby zaś ministerstwo chciało wytrwać bez

względnie na dotychczasowej drodze i kn temu

oclowi zawrzeć nawet bezwarunkowo przymierze

z pewnem stronnictwem w Radzie państwa, to na

cóż w ogóle radzić o wieln rzeczach w tej radzie,

na co w ogóle ta Rada?

Tymczasem ministerstwo stara się wyrobić so

bie pewniejsze, niepodległe i samoistne stanowisko

w samych Węgrzech, wyjmując swoje wlaściwt

organa, które jeszcze z dawnych rządów w Wę

grzech pozostały, z pod krajowej węgierskiej ju

ryzdykcyi i oddając je pod juryzdykcyę wojsko

wą. Wczorajszy Dziennik praw ogłosił bowiem

rozporządzenie Ministra stann i Ministra wojny,

mocą którego wszyscy cesarscy urzędnicy, miano

wicie zaś nrzędnicy finansowi i strażnicy finanso

wi poddani zostają sądownictwa wojskowemu tak

w sprawach cywilnych, jak i karnych. Każdy od

gadnie donośność tego rozporządzenia. Wojsko, jak

wiadomo, zostało w ostatnich latach tak norgani

zowanem, że tworzy istotny prawie statut in sta

tu. Ma ono swoje księgi praw, tak jak cała spó

lecznośó cywilna i nie stanowi tylko wspólności

samego powołania, ale jest rzeczywiście odrębną

jakąś spółecznością. Jeżeli do niego przyłączą się

teraz także nrzędnicy cesarscy w Węgrzech, to

rzeczywiście będzie to tam teraz status in statu,

który nie zdoła podobno Węgrów powolniejszymi

i zgodniejszymi uczynić i może niemały wpływ

wywrzeć na dalszy tok kwestyi węgierskiej. Jene

rał ks. Leicbtenstein reprezentuje teraz w Peszcie

obok p. Mailatba i hr. Apponyi drug^ władzę z po

dobnemi prawie atrybncyami, a w każdym razie

groźniejszą i doraźniejszą, bo mającą na rozkazy

siłę zbrojną. . .

Niektórzy motywują to rozporządzenie tem, te

w ład z e kumitatowe pociągały między innemi wie

lu urzędnikó w cesarskich do odpowiedzialności są

dowej za p obór podatków. Dodać nakoniec mogę,

że m zędnikó w cesarskich czynnych t nieczynnych

w W ęgrzech jeszcze bardzo jest wieln.

Rada zawiadowcza kolei galicyjskiej wybrała

wczoraj znowu Ks. Leona Sapiehę na prezesa.

Wiedeń 23 maja.

Q Doniosłem wam j n i o nowych okładach

względem Wenecyi. Podstawy do nich wyraźnej,

stanowczej, jeszcze niema. Projekt kopna pozostał

próbą dziennikarską; projekt wymiany niewystą

pił otwarcie nigdzie. Trzebaby poruszyć przy nim

ioue kwestye, które dotąd nie aą jeszcze dopro

wadzone do tego atopnia dojrzałości. Wszakże

czują wszystkie gabinety, czujo opinia publiczna

w całej Europie, te Wenecya tak jak jest w obeo

Włoch, jest przeszkodą do ich dalszej organizacyi,

a w obec Europy powodem ciągłym obawy o po

kój. Gabinet tnryóski nalegał w Paryżu i Londy

nie o wyraźniejsze dyplomatyczne w tej kwestyi

kroki. Przyrzeczeniu, że takowe nczynionemi zo

staną, poświęcił niecierpliwość Garibaldego i na

legania narodowe Włoch całych. Aoglia i Francya

nczyniły te kroki, zapytując w Wiednia o powo

dy i następstwa stanu wyjątkowego, w którym

pozostaje Wenecya. Hr. Recbberg odpowiedział,

że ten stan lubo v yjątkowy, nie jest stanem oblę

żenia i że jest odpowiedzią na agilacye Piemontu.

Tak mówił hr. Bnol w 1859 r. Jak wtedy tak i

teraz odezwał się Piemont za oierpieniami współ

braci zostających pod panowaniem Austryi. Mowa

posła p. Tecchio jest powtórzeniem tego, co wte

dy mówił król i hr. Cavour, tndziei dowodem, i e

i teraz inyśl Piemontu jest taż gama. Pod tym

wpływem jak wtedy tak i teraz Anglia występu

je tutaj z zapytaniami i radami, a Francya popie

ra ją z jednej strony, a układa aię z drugiej o

warunki pomocy z Turynem i gromadzi wojska

pod Alpami. Hr. Recbberg przyrzeka ciągle, ie

pozostanie w stanowisku obronnem. Francya od

powiada na to, l e dłużej wojakom piemonckim

wstępu do Rzymu bronić nie będzie mogła, i że

pójdzie za Anglią w uznaniu Wiktora Emanuela

królem Włocb. Nieuznaue przez Anatryę, a po

stawione przez Francyę i Anglię względem We

(,ecyi, jako jedno państwo włoskie, i zasłonione

przez inne mocarstwa, państwo to stałoby się

dla Anstiyi sąsiadem nieznośniejszym, niż był

Piemont w 1859 rokn Gabinet angielski pyta, co

hr. Recbberg pocznie wtedy, i nasnwa myśl ukła

dów teraz. Hr. Recbberg odpowiada, że będzie

czekał, lecz zarazem zapytnje, coby było istotną

podstawą tych układów. W tych okolicznościach

trzeba się więc będzie wytłomaczyć. Może ktoś

znowu zaproponuje kongres. A wtedy pozostało

by znowu Austryi jak w 1S59 r. albo przystać na

kongres złożouy z państw chcących oswobodzenia

Wenecyi, albo przejść Mincio. Wiadomość o trakta

cie między Piemontem i Francy%, potwierdza się.

Mówią, że wyspa Sardynia dostanie się Francyi

w zamian za uznanie i poparcie jedności Włoch.

Król neapolitański robi przygotowania do wy

jazdu z Rzymu. Bądźcie pewni, że propozycye

Francyi i Anglii wyprowadzenia wojsk francuskich

z Rzymu, zatrzymania piemonckich na granicach

kraju posiadanego przez Papieża i zabezpieczenia

przez Piemont spokojności tego krajn, spełzły na

niczem, i że Piemont popierany przez Anglię wej

dzie do Rzymn. Co wtedy pocznie Austrya, to dru

gie pytanie, które stawia tn Anglia. Hr. Recbberg

chciałby posłać wtedy do Rzymn wojska austry

ackie. Leez na to nikt nieprzyataje, ani Piemont,

ani Francya, ani Anglia ani nawet inne wielkie

Część Literacko-Artystyczna.

WYSTAWA STAROŻYTNOŚCI

we Lwowie.

Wystawa starożytności otwarta jeszcze z koń

cem zeszłego miesiąca ściąga coraz to więcćj u

wag:ę publiczności. Zwłaszcza w niedzielę i świę

ta liczba zwiedzających ją wynosi po paręset osób.

Nie może ona wprawdzie iść w porównanie z po

dobnemiż wystawami urządzonemi przed kilku laty

w Warszawie i Krakowie, jnż dla tego te inne

prowincye polskie nie wzięły w nićj żadnego u

działo. Z Przeworska nic, z Podhorzec i z Rrako

wa bardzo mało przysłano. Przedmioty przyobie

cane ze zbiorów Towarzystwa naukowego poznań

skiego dotąd nienadeszły. Zawsze atoli między tćm

co śród mało sprzyjających okoliczności zgroma

dzić zdołano, znajdują się rzeczy godne widzenia

i wielkićj wartości archeologicznćj. Najbogatszym

pod tym względem jest oddział rzeczy kościelnych,

tudzież dział piśmiennictwa, w którym oprócz dru

ków znajduje się wielka ilość rękopisów, dyplo

matów, autografów, pieczęci i bogaty zbiór numi

zmatów. Samo urządzenie wystawy jest bardzo sta

ranne. W rozłożeniu przedmiotów miano zarazem

wzgląd na ozdobę zewnętrzną, j ak i na to , aby

,Wy8taWę

ile możności jćj

przegląd. Podzielono przedmioty na nięć głównych

di *łów, z których każdy w osobnćj nndeszczJny

sali. Pierwsza sala mieści w sobie dział piśmien

nictwa. Publiczność zwiedzająca wystawę zatrzy

«°n)e się dłużćj zwykle dopiero w drugićj sali po

zostawiając znawcom szczegółowy przegląd działu

piśmiennictwa, który więcej należy do bibliogra

fii niżli do archeologii, zaczćm i nam najwłaści*

wiój będzie przegląd ten na sam ostatek zachować.

W sali drugićj od wstępu, którą najwłaściwićj

nazwać moŻDa salą kosztowności, ile że w nićj u

mieszczouo przedmioty najdroższe, klejnoty i ko

sztowności, rozwieszony u stropu spływa namiot

W. wezyra zdobyty przez Sobieskiego pod Wie

dniem. W środku namiotu zawieszony u góry buń

czuk tatarski. Ściany tćj sali od stropu przybrane

w kosztowne makaty, w gobeliny ofiarowane ró

żnemi czasy katedrze tutejszćj przez królów poi

skich. Jedno z okien osłonione jedwabną w sma

ku chińskim kotarą z nad łoża Stanisława Augu

sta. W pośrodku sali na złamaućj kolumnie osło

nionćj w draperyę z żałobnych czarnych pasów n

mieszczony orzeł biały natnralnćj wielkości z ko

roną złotą na głowie, z berłem i mieczem w szpo

nach; przysłany z Łancnta, miał niegdyś zdobić

komnaty królewskie na zamku warszawskim. ^eia^

ny obstawione w około szatkami szklannemi, z któ

ryc-h każ la równie jak i gabloty Da środku w o

koło kolumny ustawiono zawiera inny rodzaj przed

miotów, w pewnćm systematycznćm uporządkowa

niu. W pierwszćj zaraz od wchodu szafie wzdłuż

całćj ściany umieszczono zbroje i zabytki rycer

skie. Najprzód zwraca tu na siebie uwagę żupan

Stanisława Żółkiewskiego, i szkaplerz bractwa Ma

ryi, który nosił na piersiach, z obrączką z łańcu

szkiem złotym, na którćj ryty napis: Ego manci

pium M ariae] przysłany ze skarbca kościoła żół

kiewskiego. Jest tn jeszcze z Żółkwi przysłany

szkaplerz Teofili z Daniłowiczów Sobieskićj, matki

króla Jana III. Obok umieszczono burkę Stefana

Czarnieckiego, przechowywaną niegdyś w Puławach,

nadesłaną z Sieniawy, szarfę bojową i kutasy od

kapelusza Kościuszki. Całą tę wreszcie Bzafę zaj

muje zbiór kosztownych karabeli w liczbie dwu

dziestu kilku. Po nad nimi rozwieszone złotolite

stare pasy po większćj części rodzinne Sapiehów,

stanowią piękną w górze draperyę. Jest tn także

pas wyjęty z grobu Mikołaja Potockiego, starosty

kaniowskiego, w którym był pochowany w Pocza

jowie. Zbiór karabeli godzien bliższego obejrzenia.

Są tn prawdziwe demcszki z wybornćj stali knte

w Damaszku, krzywe szable tureckie brzeszczoty

złotem blachmalowane w najśliczniejsze arabeski

i godła, lub jak był zwyczaj z napisami, herbami

lnb wizerunkami świętych. W zbiorze tym odzna

czają się: Karabela po Rewerze Potockim, w po

chwie jaszczurowćj, bogato oprawnćj w złoto i

emalię; rękojeść agatowa, na brzeszczocie złotem

nabijany herb Piława i napis: Stanisław Potocki.

Demeszka z napisem na brzeszczocie kirylicą zło

tem wybijanym i wizerunkiem Matki Boskićj w o

toczeniu z szafirów i szmaragdów, rękojeść boga

to złotem i kamieniami ozdobna. Godna uwagi jest

jeszcze karabela, którćj rękojeść i pochwa snto du

żemi wysadzana koralami, rękojeść ma z kości

słoniowćj, nń brzeszczocie misternie złotem wybi

jane floresy. Jest tu jeszcze karabela po Mikołaju

Potockim, staroście kaniowskim i karabela hono

rowa ofiarowana jenerałowi Dwernickiemu przez

korpus oficerów w r. 1831. Na brzeszczocie po je

dnćj stronie ryty złotem napis: W isła , Stoczek,

Nowa wieś, Puławy, Kurów - po drngićj stronie

imiona i nazwiska oficerów. Naj więcćj broni cen

nćj pod względem historycznym, a zarazem koszto

wnćj dostarczył zbiór Jaoa hr. Stadnickiego z Bo

ratyna. Z tych najdawniejsza jest karabela z cza

sów Stefana Batorego. Rękojeść i pochwa skro

mnie w srebro oprawna, na brzeszczocie wizerunek

Stefana Batorego i napis: Stefan Batore rex 1580.

Kosztowna karabela po Zygmuncie LH w złoto i

drogie kamienie oprawną. Na rękojeści na tarczy

emaliowanćj herb polski orzeł i pogoń, nad Dim

korona królewska, Da brzeszczocie wybijany złotem

wizerunek Zygmunta HI, z drngićj strony krzyż

i r. 1587.

Karabela po Stanisławie Stadnickim, zwanym

Diabeł, na brzeszczocie herb szrzeniawa z koroną

i litery SS. D. T. 1608.

Karabela po Fryderyku Auguście Ił, rękojeść ja

spisowa, tudzież pochwa w jaspis oprawDa, na

brzeszczocie z jednej strony złotem wybijana ar

matnra i r. 1715, z drugiej korona i litery AR.

Zasłngnją jeszcze na nwagę karabela z rękojeścią

wysadzaną szmaragdami i dyamentami, na brze

szczocie z jednej strony złotem wybijany znak imię

Jezus i napis: ln nomine Domini vinces A . D.1607,

po drugiej stronie: Spes tn sanctissima M aria,cer

ta salus et vxctoria.

Inna w pochwie w stal oprawnej, na brzeszczo

cie ma złotem ryty rok 1668, wizerunek matki

Boskiej i napis:

Virgo mater tutaminis.

Protege vim certaminis.

Inna znów z napisem:

Jezus, Marya, Józef,

Deus spes mea,

i dwa krzyżyki.

Oprócz tych wymienionych są jeszcze ka«bele

znapisamitnreckiemi, ^^^.,^wanemi.Od

czerkieskie z napisami »»

roboty pistole*

znacza się także para pnesncz i

t ó ^ sadzonych po bokach tn«ków i

wy°h Tn Snjemy buławę po Janie Tarnow

Knowany i otmistrzowskie, ryngrafy zło

:»" T «iÄäim«UB«ki«ji»w.U.P.i,

skich.

Tn umieszczono pałasz Sobieskiego, którym do

wodził w dzień zwycięstwa pod Wiedniem, złoio

oy niegdyś w Lorecie, póżnićj w czasie legionów

włoskich dany Dąbrowskiemu, a przez tego Ko

ściuszce, który go wraz z zachowanym tn listem

własnoręcznym datowanym z Solnry d. 19 sierpnia

1817 przesłał księżnie z Zamojskich Sapieżynie

dla jćj syna.

Obok tej cennej pamiątki jest ryngraf *gięty od

postrzału koli pod Wiedniem Damiana Ruszczyca

co pierwszy kopię skruszył o namiot w. Wezyra. Te

goż bnzdygan, dziryd, nóż z łyżką obozową. Sród

ładownic, rogów prochowych i tym podobnych Przy

borów żołnierskich, odznacza się pięknością robo

ty i kosztownością ładownica wysadzana szmarag

dami i innemi drogiemi kamieniami se zbiorów hr.

Stadnickiego z Boratyna Dale, jest tu jeszcze ka

ftan łosiowy hetmana Jabłonowskiego, który zwykł

był nosić pod *broją. Trzy laski marszałkowskie.

Laska wielkiego marszałka koronnego w złoto 0

knta, ozdobiona w rnbiny, dyamenty i emalie, z her

bami’ i rzniętą w złocie i emaliowaną cyfrą JTBP.

Laska marszałkowska sądów kapturowych po Sta

nisławie Kotkowskim miecznika krakowskim i la

ska marszałkowska sejmn z r. 1831.

Przechodząc do przedmiotów należących do ży

cia codziennego, i dających poznać stronę jego o

byczajową, domową, wymienimy z nich te, do

których wiąże się jakie historyczne wspomnienie.

Naprzód zwraca na siebie uwagę w osobnej umie

szczony szr fie zbiór pnharów, czar i tym podo

bnych naczyń szklannycb. Jest tn puhar siklaony,

z którego pił Jan Sobieski w dzień bitwy pod Wie

dniem , gdy po wysłuchania rannego nabożeństwa

gotując się do walki na szczycie góry naprzeciw

Kahlenbergu, śród burzy miotącej kurzawą pod

golem niebem na prędce podany przyjął poBUek.

Inny pubar takie po królu Janie Sobieskim, z po-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu