Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 691 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 489

Kraków, Środa 22 Października 1913.

Rocznik LXVI.

Wydawilepopotodiilowe.

BES!IBBHBS!ffil!!!!E!!!!!!!!!!!i!MfiBBBBj!ESgBSSHSBB M jM aa*

ii .r ut-mmmmmamm -mmmmamim

Prenumeratę przyjmują: Administracya Cząanw K rakowi* i urzędy pocztowa. Miejscowąpro*

n u m e r a tę księg. S, A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińakiego, trafika w Sukiennicach, Biuro «hien.

Hopcasa i Salomonowej, OL Trafika . W* Lwow!a ,’Ciał" j u t do nabycia w b!orach dziew. A. Olsztwłklift,

8 . Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaile, Nowym Sącza u y e r ui a

w księgarni kołejowij, tudzież u innych główniejszych stacyach o portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 15haL: układ tabe

laryczny. cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40haL. następny po 15haL N adesłane i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 hal. za każdyraz. G łosy publiczności po 2kor.; komunikatyhandlowe

pokronicei po dziale ekow^wucznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp.po lkor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we L w owie biura dzienników L. Plolina, A, Olszewskiege,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biurodzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia 1 E. Bil!et; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Citć de Trevise; w W ied niu Haasenstein A Yogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach); H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock ót Herzfeld, H. Faiedl (tylko pre

numeratę IŁ Goldschmidt A (Jomp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube A Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Roverka. Listy z pieniądzmi i przeka zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia priyj.

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianą adresu dopłaca tlą 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr BA

Koło polskie.

W najcięższych warunkach zbiera się dzisiaj

Koło polskie. Społeczeństwo polskie polityczne

jest rozdarte, jak nigdy przedtem.

Przez ogło

szenie prrojektów centrum i demokratyczno-na -

rodowego, tak bardzo !Óźniących się od siebie,

pogłębiła się rozbieżność Ci, którzy w obalaniu

projektu kompromisowego szli razem, rozdzielili się,

gdy na nieb przyszła kolej pozytywnego działania.

W świecie politycznym wywołało to jedno niepo

dzielne wrażenie: niezdolnośćtegoobozu doprzepro

wadzenia reformy. Sąd jest tein surowszy, im

gwałtowniejsze hyły poprzednie ataki. Zamęt

zwiększa się przez to, że cbrztśoiańsko-społecz

rte stronnictwo, które kandydowało na podsta

wie lis*u pasterskiego, oświadczyło się po wy

borach za katastrem

narodowym, potępionym

właśnie przez Episkopat rzym. kat. .leżeli dezo

ryentacya niema się wzmagać, to koniecznem

jest wyparcie s,ę wspólności z demokraeyą na

rodową przez cbrześciańsko-spolecznych.

1)0 politycznego zamętu dołącza się klęska

ekonomiczna, wyczerpanie skarbu krajowego,

przesilenie finansowe.

W tem położeniu zbiera s:ę Koło polskie. Kraj

słusznie domagać się może, aby stamtąd wy

szła myśl, program, nadzieja i otuchu. Dyskusya,

którą Koło przeprowadzi, wykaże, czy i w ja

kim stopniu oczekiwania te będą spełnione, Koło

powinno się wznieść ponad niesnaski i rozterkę

zewnętrzną, cbwila bowiem jest tak poważną,

że nie czas na wzajemne rachunki.

Nie wiemy, co Koło uchwali. Jedno jednak

wydaje nam się pewnetn : Koło musi się doma

gać zwcłania Sejmu.

Wymaga lego tak e 0110

iniczne, jak i polityczne położenie.

Wiemy, że

Rusini uchwalili przeszkodzić sejmowi, zwycię

żyć jednak musi wola Koła polskiego. Stać się

tak musi nie ze względu na supremacyę polską

nad Rusinami, ale dlatego, że Koło reprezentuje

pozytywną działalność, gdy

Rusini

zajęli

stanowisko negacyi. Postąpić tak może tylko

stronnictwo, które nie poczuwa się do odpowie

dzialności za kraj, które łroskę o przyszłość zo

stawia komu inuemu.

Na Sejmie będą dwie przedewszystkiem spra

wy przedmiotem rozpraw : akcya ratunkowa i re

forma wyborcza.

Mówią i piszą, że w tej osta

tniej rząd wniesie swoje przedłożenie.

Nie wie

my, jakiem będzie, ale jlogika i przebieg wy

padków wskazują, że będzie świadectwem rozu

mu stanu tych, którzy stworzyli poprzedni pro

jekt kompromisowy. W obecnym projekcie kom

promisowym znajdują się punkty, przeciwko któ

rym rząd musi wystąpić, projekt demokraeyi na

rodowej zaś wywołać musiał przedewszystkiem

u tych oburzenie, którzy z nią szli dotąd razem.

Projekt ten jest wyzwaniem ziemiaństwa przez

ruinę kuryi wielkiej własności, jest nadto dowo

dem braku uszanowania dla Episkopatu, wbrew

któremu przyjmuje kataster narodow’y, i czyni

wszystko, aby Sejm doszczętnie zradykalizować.

Demokracya narodowa zdobyła rekord w polity

ce odosobaiania się, a przez swój antagonizm

z dotychczasowymi sojusznikami przyczyniła się

do tern silniejszego uwydatnienia, czem była i

jest praca nad reformą, zakończona projektem

kompromisowym.

W świecie politycznym niem a dziś wątpliwo

ści co do m eritum zasad przyszłej reformy.

Przebieg pracy nad nią zależy od Rusinów. Co

kolwiek jednak postanowią, Sejm winien się od

być i obok akcyi ratunkowej zająć się reformą

wyborczą, będąca kamieniem, który trzeba od

walić, aby się dostać do właściwego warsztatu

pracy nad rozwojem kraju.

0 samorząd Królestwa.

Warszawa, 20 października.

Duma otworzy nową sesyę 28 bieżącego, a

Rada państwa 18 przyszłego miesiąca. Myślimy

o tem z niemałą troską, a wrogowie nasi myślą

0 tem również ze zdwojoaą zawziętością. Rada

państwa zaraz na początku swej sesyi będzie

miała do zdecydowania kwestyę języka w samo

rządzie miejskim dla Królestwa Polskiego i może

przynieść pewne ukojenie w stałem rozdrażnię

uiu,

w jakiem utrzymuje nas bezrząd i bezład

spraw

m iejskich,

może

w płynąć na ba; dziej

normalne stosunki między nami a państwem, albo

też, przeciwnie, zaogni te stosunki na lala, może

znowu długie. Miałem okazyę rozmawiania o tej

sprawie z paru członkami Rady państwa. Nie są

oni tak złej myśli, jakby można było mniemać

Artykuły Irona w Nowem Wremieni, domaga

jące się świeżo niedopuszczenia języka polskiego

do rozpraw w samorządzie, muiojsze na nich,

aniżeli na ogóle c.zytelników pism politycznych,

zrobiły wrażeń e.

Jeden z członków Rady pań

stwa wskazał mi ustęp z ostatniego artykułu

Iroua, w klóiem ten pisarz sam wyraża wątpli

wości,

ażali dążenia nacyonalistów otrzymają

pełrą tym razem satysfakcję. Sama potrzeba

takiej gwałtownej

nagonki na język polski

w przeddzień otwarcia Izb prawodawczych jest

yównież wskazówką tego przynajmniej, iż nacj

onaliści nie są pewni w’ygranej i że boją się o

los słynnej poprawki Kobylańskiego, Stisziń-skiego

1 Hurki.

W pismach

naszych nie ukazała się dotych

czas iaforraacya, którą członkowie polscy Rady

państwa,

nie związani bynajmniej tajemnicą,

opowiadają w kołach swych znajomych. A jest

to informacya nie małej wagi.

- Sprawa języka polskiego w samorządzie po

garszała się stale — mówił nam — i w Radzie

państwa przestał samorząd być tem, c era go

ogłosił autor projektu, Stołypin, polskim sa

morządem. Ale jednak jeszcze komisya Rady

państwa uznała,

że tylko prow’adzący obrady’

ma obowiązek przemawiania po rosyjsku, człon

kowie Rady miejskiej zaś mogą przemawiać po

polsku, a w kilim miastach augustowskiej gu

beruii i po litewsku. Tymczasem podczas obrad

nad projektem zjawiła

się dnia pewnego po

prawka Stiszyńskiego i Hurki, żądająca zupeł

nego usunięcia języka polskiego z samorządu.

ta poprawka zyskała większość. Wtedyśroy

oświadczyli, że taki samorząd, zamiast być te

renem zgody, praey i spokoju, stanie się nowym

tylko rozczynem rozdrażnień. I że wobec tego

będziemy głosować przeciwko takiem u prawu.

I o!o, ca

nowego przynosi relacya mojego in

formatora :

—

Kiedyśmy po tym smutnym seansie opu

szczali Radę państwo,

przekonaliśmy

się, że

wśród posłów istniało przekonanie czy poczucie,

że ta instytucya prawodawcza poszła zadaleko,

że uczyniła nam bezpotrzebnie krzywdę, że dała

się unieść nacjonalizmowi nazbyt pochopnie, jak

na tak poważne i do

rozwagi obowiązane

ciało.

Czemuż jednak nikt z ławy rządowej nie sta

nął w obronie praw języka polskiego, skoro te

prawa były przez sam rząd przedstawione?

—

O to właśnie zapytaliśmy się w drodze na

wpół prywatnych rozmów z ministrami. P . Ma

kłaków, minister spraw wewnętrznych, dał nam

odpowiedź stanowczą i nieprzychylną. W mioi

sterstwie tem panuje przekonanie, że poprawka

Stiszyńskiego jest słuszną a jego argumenty wy

mowne, i że dlatego nikt z ławy rządowej prze

ciwko niej oponować nie będzie.

—

A czy byliście u Kokowcowa?

—

Oczywiście, byliśmy, i tam usłyszeliśmy

zgoła co innego.

Prezes minhtiów, zapatrując

s ę,’ zgodnie ze swym systemem, na samorząd,

jako na instrument pracy i postępu społecznego,

pragnie go mieć instrumentem dokładnym i spra

wnym, nie zaś ś odkiem agitacyi, ani walki na

rodowościowej. Usunięcie języka polskiego z sa

zdaniem, niż osadzanie chłopów-właścicieli. Po

laków zaś trzeba nakłaniać do emigracyi i osa

d?ać ich na meliorowanych torfowiskach w Ha

nowerze i w Bawaryi. Ceny robotnika rolnego

powinien unormować rząd, a właściciele Niemcy

powinni do nich się stosować, nie zatrudniając

pod żadnym warunkiem Polaków, tylko Niem

ców .

Aby przesunąć stosunek liczebny ludności nie

m ieckiej do polskiej, radzi p. Horn, w sposób

silnie spóźniony, aby urzędników Polaków prze

nosić na zachód Niemiec, rzecz dawno i obficie

praktykowana. Oryginalniejszym jest stanowczo

pomysł, aby Niemki, mające pięcioro lub sze

ścioro dzieci dostawały ordery. Tak ma się

zrównoważyć »króliczą płodność" Polaków. Oczy

wiście Polaków trzeba zmusić do mówienia wy

łącznie po niemiecku i do czucia się Prusakami

i Niemcami. W tym celu trzeba nasamprzód za

cząć wydawać pisma ludowe w języku polskim,

szerzące ideę germanizacyi, przyczem autor nie

wie, że działo się to od Fryderyka II, a dzieje

się obecnie na Mazurach. Ktokolwiek po niemie

cku nie umie, winien utracić prawo wyborcze.

Poczty nie powinny być tak jak dotąd uprzej

me (!) dla adresów polskich. Pisma polskie nale

ży znieść, poza urzędowemi i rządowemi, pi3m

zakordonowych nie wpuszczać do kraju. Krótko

i pożytecznie.

Nie brak i uwag ogólnych co do ustawodaw

stwa antypolskiego. Według p. Honda wszelkie

»ustępstwa"

wobec Polaków byłyby nie na

m iejscu. P olacy muszą być rządzeni silną ręką,

bo uważają łagodność za słabość. Co zaś do

ustaw istniejących, to zdaniem radcy sądow°ego

von Horna mogą one być pomijane, lub łamane,

jeżeli rząd uzna to za stosowne, ze względu na

dobro państwa. Idzie tylko o stopień i aktual

ność niebezpieczeństwa. Jeżeli ouo istnieje, to

rząd ma praw°o działać wbrew ustawom. Jeżeli

jednak nie jest zupełnie aktualaem, wtedy wy

starczy przeprowadzić w drodze ustawodawczej

nowe środki antypolskie - * i rząd znów będzie

miał czyste sumienie, że działa legalnie. P . radca

trybunału administracyjnego je3t dotknięty, jak

widać, daltonizmem na punkcie pojęć »ustawy*

i »sprawiedliwości".

Wiele miejsca poświęca p. Hora duchowień

stwu, które »podżega lud".

Rząd źle zrobił, u

atępując za wiele kościołowi katolickiem u przy

znoszeniu ustaw majowych, jeszcze czas to na

prawić. Probostwa trzeba obsadzać tylko jedno

stkami wybitnie niemieckiego charakteru i uspo

sobienia, księży Polaków należy otoczyć siecią

wywiadowczą i prowadzić o nich jak najdokła

dniejsze tajne archiwa. Arcybiskupem poznań

skim nigdy oczywiście nie powinien zostać Po

lak. Niemcy zaś katolicy winni garnąć się do

Ostmarkenverein i szukać jego ochrony przed

prześladowaniami ze strony duchoństwa polskie

go. Wogóle Niemcy powinni uznać raz Ostmar

kenverein za najważniejszą instytucję narodową

i dostarczyć jej poparć a odpowiedniego donio

słości jego zadań.

Hakatyści twierdzą zawsze, iż należy Polaków

zwalczać, gdyż pragną oderwać się od Prus. P .

Horn jest oryginalnym w iem, że dążąc do tego

samego celu,

zaprzecza jednak jaknajbardziej

stanowczo, aby celem Polaków było owo ,,o

derwanie się", którem hakatystyczna niańka stra

szy pruskiego »Michla". Przeciwnie, dowodzi, że

twierdzenie takie jest zupełnie bezpodstaw°ne i

nie ma wogóle sensu, gdyż »dwa pułki piechoty

wystarczyłyby do poskromienia podobnych za

chcianek*. Przy tem zaznacza, że ani w r. 1831,

aai w r. 1863 nie kierowali się Polacy przeciw

Prusom, a powstanie zbrojne jest wogóle niemo

żliwe. Nad zamieszkami r. 1848 można przejść

do porządku dziennego, bo były one wtenczas

na porządku dzienuym w całej Europie. Na od

budowanie Polski — powiada p. Horn — nie

pozwoliłyby zresztą Rosya i Austrya, więc nie

trzeba się o nie obawiać.

Wszystko to autor mówi bez ogródek. A wnio

skiem jest, że Polaków trzeba zniemczyć i na

rodowo wytęp ć, tak jak Wendów. P . Hora nie

zachowuje nawet pozorów tej logiki, jaką stosu

ją iaDi hakatyści.

Dziennik Poznański, pisząc o broszurze po

wyższej, dodaje następujące uwagi, zasługujące

aa powtórzenie :

uorządu, który usunąłby, zwłaszcza z zarządóv

i Rad miejskich małych miast, wielu łudzi m!ej

scowych, dzielnych zawodowców i znawców sto

sunków lokblaycb, obniżyłoby w dużym stopnii

sprawność i minęłoby się z celem samorządu

który nie jest stworzony do zajmowania 9ię po

lityczoemi rzeczami. Z tych w zględów otrzyma

liśtny° od p. Kokowcowa zapewnienie, że pod

czas obrad nad całością projektu stanie kto

z ramienia rządu, aby bronić rządowego projek

tu.

Tak ta sprawa stała w końcu poprzednie

sesyi.

Przypominam, że w końcu sesyi do rozpraw

nad całością projektu samorządowego nie przy

szło, pomimo starań o to naszych posłów, prog

nącycb wyzyskać pomyślną względnie sytuącyę

Prezes R ady państwa sprzeciwił się postawieni!

tej sp?awy na porządku dziennym:

—

Było stukiikudziesięciu posłów, gdy uchw a

lano punkt projektu, odnoszących się do języka

Obecnie, w przeddzień w akacyi, posłów marnj

ledwo kilkudziesięciu. Nie sposób pozwolić, abj

oni mogli odmienić to, co już większość zna

ozna uchwaliła.

Trzeba tejże większości poda(

daną sprawę.

Jakaś racya logiczna w ten byla, ale, oczy

wiście, nie gra!a by ona żadnej roli, g!yby szło

tu o nasze zł»a nie o nasze dobro.

—

Jakże obecnie zapatrujecie się panowie w

Kole polskiem na tę sprawę?

—

Jesteśmy bezwarunkowo zdecydowani pra

wa samorządowego bez języka poiskiego nie

przyjąć. I gdyby taki obrót ostateczny sprawa

przyjęta, będziemy glosować - przeciwko pro

jektowi.

Członkowie nasi Rady państwa są przekonani

że kraj pochwaliłby tiki ich czyn i co do tęgi

z pewnością się nie iriylą. A!e odzywają się juź

»po mieście" glosy, że nasi członkowie Rady

państwa »powiani pójść dataj".

Dokąd mianowi

cie? Do — domu! Jest mowa o złożeniu man

datów wogóle. Nie notowałbym wam tej pogłos

ki, gdyby oua tylko obiegała ulice miasta i re

dakcye pism. Ale o tem myślą i: mówią — sam:

członkowie Rady państwa między sobą. Jeden z

nich, bardzo wybitny, mówił mi:

—

Byłoby to iść zadaieko, twierdząc, że wszy

scy członkowie Koła polskiego przyjmą w mil

czeniu możliwą porażkę w tej sprawie.

Mog^

prawie zaręczyć, że będą tacy, którzy uznają

dalszą pracę na tym gruncie za zupełnie bezce

lową...

Jak widzimy, ukazuje się na horyzoncie wi

dmo — składania mandatów. Nie mieszajmy je

dnak tego widma zinnem, bezwzględnie złowiesz*

czein: abstyneucyi...

Ł. Bor.

Nowe projekty antypolskie.

Niewyczerpany

projektowaniu hakatyzm

znów pochlubić się może szeregiem pomysłów

antypolskich, ujętych w broszutkę. noszącą ty

tuł *Die Ostmarkenfrage u. ihre Loaung*, a pod

pis Dra von Horna, emerytowanego radcy naj

wyższego trybunału administracyjnego, syna nie

gdyś naczelnegq prezesa W. Ks. Poznańskiego i

Prus zachodnich, gdy tworzyły jeszcze jedną pro

wiacyę z Prusami Wschodniemu Charakterysty*

czneui jest, że p. von Horn nie wie, jakby się

zdawało, o różnych środkach antypolskich i pro

ponuje stosowanie takich, które już dawno zo

stały w życie wprowadzone. Ma wszakże i kon

cepty zupełnie oryginalne, na oko groteskowe;

wiadomo jednak, że hakatyzm nieurzędowy i u

rzędowy urzeczywistnił już wiele z tego, co zda

wało się nieprawdopodobnem w państwach cy

wilizowanych. To podnosi wywody von Horna

nad poziom nie obowiązujących marzeń jedno

stki.

Rozpoczyna się od walki o ziemię. Autor po

chw ala działanie komisyi kolonizacyjnej, lecz wo

lsłby, aby jej nie było, bo rozpętała bazard zie

mią i podniosła jej ceny. Można było wykupić

bez batasu całą ziemię od Polaków, nie prowo

kując ich urzędowo do walki. Wywłaszczenc ma

jego zdaniem ten bląd, że jest otoczone zastrze

żeniami, klóre trzeba poznosić. Za ważny mo

ment uważa osadzanie na ziemi robotnikow wol

nyeh, aby niemieccy właściciele mogli obejść się

bez robotnika polskiego. To potrzebniej sze, jego

*Są pomiędzy nami optymiści, którzy s^dzą, ,ie.

gorzej j n i być cia może". Nauczeni doświadczeniem

wiemy, żo takich głosów, jak takiego byleg) sędzie

go najwyższego sądu administracyjnego lekceważyć

nie można. Nie jest on przytem osamotniony. Podob

nych doradców są tuziny, a te mają znaczae kot»

zwolenników, które f-ntazye ich popierają.

Prawie wydaje się niemożliwem, żeby to, co Kom

w dziedzinie ustaw antypolskich proponuje, tiśsić

się miało, ale uważcliśmy *siego czssu wywłaszcza

nie także zn niemożliwo, a przecież je mhw alono.

Sejm pruski w obecnym swoim składzie przyjmie

każdy projekt, uchwali wszelkie fundusze aa celo

antypolskiej polityki, więc sie możemy liczyć na to,

że prześladowanie nasze doszło do osUłec;Byeh gr*

nic.

Kto temu nie wierry, niechaj przoczyt* *obi»

broszurę powyżrzą. W ocsach ludzi poważhyck okrył

aię śmiesznością, zbijając się w awyeh wyw odach

niejednokrotnie, ale nie przeszkadza to, że dla hi

katystycznych sfer będzie nowym prorokiem w dzie

dzinie antypolskiej polityki. Pod wielu waględaaii

poszedł bowiem dalej, aniżeli dotychczasowe naj

śmielsze m arzenia O stmarkeuvereicu",

Zespraw krajowych.

Patron at spółek oszczędności i pożyczek.

Spółki oszczędności i pożyczek, oraz inna spół

ki rolnicze, pozostające pod patronatem wydzia

łu krajowego, wykazują z każdym rok’era dal

ezy rozwój i żywotność.

Z końcem r. 1912 pozostawało pod Patrona

tem kraj. 1389 spółek oszczędności i pożyczek,

o 116 spółek więcej, niż z końcem poprzedniego

roku, uwzględniając już, że 3 spółki zostały w

r. 1912 wykluczone z pod Patronatu,, a 3 spółki

zlikwidowały swe czynności. Zamknięcia rachun

kowe 1334 spółek wykazują, że liczba człon

ków wynosiła 33.748, w płacone udziały 345 010

koron, fundusze rezerwowe 017.799 kor,, wkład

ki oszczędności 7,450 318 koron, zaciągnięte po

życzki 1,442 453 koron, udzielone pożyczki ko

ron 11,941.191 koron, czysty zysk 171.109 ko

ron, koszta admiuisiracyjne 64 601 koron. Obrót

kasowy we wszystkich spółkach wynosił sumę

koron 20,993.800 .

W pierwszej połowie 1913 r. przybyło dal

szych 28 spółek oszczędności i pożyczek, a wszy

stkie 1378 spółek, jakie w dniu 30 czerwca znaj

dowały się pod Patronatem krajowym, dbejmo

waty swymi statutowymi okręgami działania 4249

gmin, czyli 88 5 prc. ogółu gmin w kraju.

kładanie nowych spółek osłabło w kilka ostat

nich miesiącach, ponieważ wydział krajowy z po

wodu nieuchwalenia budżetu krajowego na rok

1913, zniżył zasiłki dla nowych spółek z 44.000

koron na 10.000 koron.

Druga połowa ubiegłego i pierwsza połowa

bieżącego roku była ciężką próbą dla Spółek

oszczędności i pożyczek. Przeważna część kraju

została nawiedzona wielką klęską rolniczą} za

stój kredytowy, trwający już od półtora roku,

dotarł już na wieś i objawiał s ę zapotrzebowa

niem coraz silniejszem kredytu w spółkach z po

wodu zatamowania go w innych źródłach. Wy

cofywanie wkładek objawiło się znacznie silniej,

zwłaszcza, gdy nastało znane, a ostre zaniepo

kojenie wojenne w ciągu ubiegłej zimy. Potrze

ba było ciągłego uspokajania i pouczania ze stro

ny Biura Patronatu i wytężonej akcyi ze strony

krajowej Centralnej Kasy, aby spółki mogły

sprostać zadaniom.

Z tego trudnego położenia

wyszły spółki obronną ręką. Nigdzie nie przyszło

do upadku spółki, a stan wkładek w r. 1912

nie tylko się nie zmniejszył na ogół, lecz wzrósł

o 7,450.318 kor., na każdy wypadek był to zna

cznie słabszy w zrost, aniżeli za r. 1911 (koron

16,366 .092).

Tymczasem zapotrzebowanie kredytowe w

spółkach wzrosło na wiosnę br. bardzo silnie.

Przewidując to i chcąc przynieść jak najwięcej

pomocy ludności rolniczej, dotkniętej klęskami,

wyjednało Biuro Patronatu razem z Centralną

Kasą krajową d!a spółek 500.000 kor. subwen*

cyi rządowej na opusty procentowe od tych po

życzek, które przez spółki udzielane były w

Kwotach do 300 kor. na zasiewy wioaenne, do

kupno inwentarza i paszę dla bydła ze spłatą

w ciągu 2 lat.

Centralna Kasa, zapewniwszy sobie kredyt w

MACIEJ WIERZBIŃSKI.

WIOSNA LUDÓW.

( 10)

Powieść historyczna 7. r. 1848.

(Ciąg dalszy).

Pod koniec wieczerzy, gdy już nie spodziewa

no się gościa, przybył z Poznania pan Jędrzej

Moraczewski. Historyk, zwykle pełen profesor

skiej godności wszedł do sali jadalnej zamaszy

ście, widocznie podniecony, naładowany waznemi

sprawami. S(toro tylko ucałował ręce gospodyni,

oznajmił wszem obecnym na cały głos, jakby z ka

tedry :

—

Przywożę ciekawe nowiny !

Wróciwszy dnia tego z Berlina do Poznania,

puścił się prawie niezwłocznie do Gulczewa, aby

przydybać tam ks.

Janiszewskiego i hr. Miel

żyńskiego i wysondować zapatrywanie konser

watystów na nowe wypadki europejskie.

Król Ludwik Filip abdylcował, zbiegł z Pary’

ża, królestwo burżuazyjne we Francyi wyzionęło

ducha w krwawej walce ulicznej.

wyciągnąwszy z zanadrza gazety, postępową

Berliner Zeitungshalle i Extrablatf oficyalnego

organu pruskiego z dnia 28 lutego, p. Jędrzej

czytał sstąpe depesze, które ostra cenzura prze

puściła po długiej zwłcce do wiadomości roz

hukanego ludu berlińskiego.

Ważniejszem

od przewrotu

w Paryżu było

pior-unujące wrażenie, jakie w’ywarło to na Ber

lio. Ospałe żywioły mieszczańskie, drżące przed

lada policyantem i żandarmem, drepczące pokor

nie w kieracie swych zajęć pod opieką władz,

ocknęły się w ostatnich czasach pod wpływem

ostrych głosów’ krytyki na nikczemny ustrój pań

stw’owy, ogólnego niezadowolenia, haseł rewolu

cyjnych i republikańskich, unoszących się w po

wietrzu, i bezradności rządu. Wypadki paryskie

przeto oz wały się potężnym bukiem nad Spre

wą, rzuciły w burżuazyę pruską iskrę zapalną

podniosły błyskawicznie rozbudzone poczucie o

bywatelskości.

Pierwotnie sądzono na mocy bałamutnych in

fortnacyi gazet, że w dwa dni po abdykacyi

Ludwika Filipa wyłoniła się z fermentu republi

ka.

Lecz nie! Dwóch godzin potrzeba bylo

tylko, aby z izby deputowanych w’yszedł nowy

rząd francuski z Lamartinem na czele i ujął

w rękę losy państwa.

Olśniło to B erlińczyków . Nigdy nie śniło im

się, aby tak z pomocą kilku barykad, kosztem

kilku trupów można w ciągu dni kilku dokonać

takiego radykalnego przewrotu. Odwaga, spręży

stość Paryżan okrywała cieniem wstydu czoła

Berlińczyków, odbijała się w zbiorowym ich

um yślnie niby raigrawanie z ospałości aerwdi*

stycznej gromady, krzesała ambicyę, nawoływała

do czynu.

Pan Jędrzej opow’iadał wiele o zbiegowiskach

Berlińczyków w niedzielę, 27 lutego i dni na

stępnych w piwiarniach, czytelniach, we wszy

stkich lokalach publicznych, gdzie komentowano

now iny napływające na giełdę kolejami, tu i

owdzie funkcyonującemi, lub telegrafami optycz

netni, w ydzierano sobie dzienniki, czytywano je

na głos wśród krzyków tłuszczy, pijanej tiyum -

fem Paryżan. *Niemcy muszą być wyniesione na

stopień, jaki im się należy w koncercie nacyi

europejskich i będą!...* W dziejach rozwojowych

BeTina rozpoczynała się nowa era.

A jeżeli wieści paryskie wyw ołają taki sam

nastrój w innych państw’ach niemieckich i w tnu

rach frankfurckiej rady’ związkowej?

Wszystko to nasuwało szereg przypuszczeń, o

twierało bezmiar ewentualności. Doniosłych tych

nowin dla ziemi poznańskiej nie można było oce

nić doraźaie, jednakże wszyscy czuli, że na zega

rze historyi ludów wybija wielka godzina, że

grzmi nad ziemią zapowiedź jakichś wstrząśnień,

przemiaD, przewrotów i gra pobudka wolności.

I wszyscy pojęli instynktownie, że i dla Wiel

kopolski minął dwuletni okres głuszy posępnej.

Jakby za dotknięciem różdżki czarodziejskiej zbu

dzili się z letargu i odżyły w ich piersiach gorą

ce pragnienia. Wypadki nad Sekwaną dostarczyły

nowego materyału propagandzie, nastrój ludu

berlińskiego wstrząsał podstawami praskiej ma

ksymy państwowej. Wobec tego społeczeństwo po

znańskie musiało natychmiast rozpatrzeć się w

swem położeniu, aby nieprzewidziane jutro nie

zaskoczyło go niepiz)gctowanem , niezgodnem.

Uchwalono przeto zwo.’ać bezzwłocznie obywateli

ziemskich na zebranie do Poznania.

Z ożywionej rozmowy Krysia nia uroniła ani

słowa.

Wielu rzeczy wprawdzie nie rozumiała,

ale uczyła się w tnn pojęciu, że nastały czasy,

w których i kobiety muszą brać udział w akcyi

zbiorow’ej i stać przy boku braci i mężów, jako

uświadomione obyw’atelki.

Długo tej nocy ben nie kleił jej powiek. W du

szy jej wrażliwej, jak arfa, dźwięczały potężne

struny’, aż stado myśli nawróciło znów do uko

chanego więźnia. Wikłała się w zagadnieniu, jak

by przyłożyć rękę do wy’s’tvobodzenia go z wię

zów. On dostał się tam przez nią! Zdawało się

jej, jakby z jej w’iny, a niestety nie wiedziała

na razie nawet, ja!c uzyska pozwolenie na wy

jazd do Berlina od wszechwładnej matki.

Ciotka Ostrowska miała w najbliższym czasie

udać się tam do uwięzionego męża. Składało się

zatem doskonale, jednakże pani Pinińska, która

śniła o księciu z bajki dla swej Krysi, daw niej

już sprzeciwiała się życzeniom i prośbom córki,

i nie pozwoliła jej towarzyszyć ciotce do Berli

na, z obawy, aby nie zbliżyła Się tam do nie

bezpiecznego, romantycznego *utracyusza*.

Cóż

począć, aby przełamać opór matki?...

Tej nocy kipiała w niej otucha i muskało ją

różowe przeczucie, że wszystko, wszystko od

mieni się na ziemi szarej, znękanej, że połąc ą

się serca dla siebie stworzone, zbratają ręct.j;,»o

gie i stany, że, jak z wiosną kwiaty, zakwitnie

na świecie szlachetność, braterskość i rozwinie

się w słońcu wolności. Rozpocznie się nowe ży

cie ludów w myśl nauki Chrystusowej, miłość

roztoczy swe skrzydła archanielskie i pokój bło

gosławiony oplącze ludzi i narody powojem won

nym.

W idealnej, młodej głowie gnieździły się sny

wielkiego szczęścia i gdy ocknąw szy się nad

ranem, rozwarła oczy, zdumiała, że ciemnica ta

ka gęsta uderzyła w jej twarz i przykrywała

wszystko całunem. Uniosła Eię na łokciu, zwró

ciła do oka, z szeptem żałosnym: *Ciemno, tak

ciemno*...

Lecz nagle przez dw a otwory w oldenicach,

wycięta w kształcie serc, zakradł się zuchwały

strumień blasków , pokój począł różowieć, lśnić

radośnie, jakby wstąpiło w niego szczęście.

Uradowana jak dziecko dziewczyna wyciągnę

ła ku zorzom śnieżne ramię i cała w uśmiech

złoty wcieloua wyszeptała w cichym zachwycie:

—

Brzask... Ab, brzask !...

(Koniec części pierwszej).

(C. 4. n,*

,CZAS"wychotei*^jątlńen^^"^oniedzie^święUcharociyltych^wr^zy"dii^m^T^^aai^^«^*

godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

W Krakowi» nr mii,:..,,

IInd

rok na kwartał Ina 1 miesiąc

w Krakowie w miejscu

.......................................... U 30 koron

7kor.53h. 2kor.50hal.

Poczt» w r,afmtw;» °.d° ° 82611^ 111 do d° m u

j 36 koron

9kor.—

3kor.—

Pocztą w państwie A u stry a c ki e m ............................................

koron

9kor-3W_

P o ? ^ ą w p a \ s T w i e T p POCZl O W ą .....................................................

42 koron 10kord» h.3kor!50haL

n S w2»vstk?»ł, 2 ** « n u e d n e m .....................................................

42 koron 10 kor. 50 n.3 kor. 50 haL *

Wrl!h i

Pąństw, należących do związku pocztowego j 48 koron 12 kor. -

4kor.—

vv państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy po**»a\ve) 16 rb. 20 k. 4 rb. 05 k. j| 1 rb. 45 kop.

«boniUm»nUtrr ,d.°oWeg0 ?7kazu Pianł zagranicznym, mających debit w państwie rosyjskiem ,

MofiUwi» 5A T P.rzYimująurzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

m osK Wie l Od esie. L innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą naleźytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Preńum eratę i ogłoszenia przyjmują: w W a rsz a w ie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metz! i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego - w W ilnie biuro

dzienników K. Taubera.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction