Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 660 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 276.

Kraków, Wtorek 4 Grudnia 1894.

JRoeznik jjCLY

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

Administraoya Ctasu w K rakowie i urzędypocztowe, ntejicnwą prenumeratę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handel Niemojewskiego w Snkiennloaoh, biuro dzienników Herza, handel Ba

jera, główna trafika, handel Kretschmer», binro dzienn. Hopoasa i Salomonowej, binro Mańskowskiej

(Snkiennice). - O g ło ii e n l a (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza drobnym dru

kiem _(petitem) za pierwszy raz 1 0 cnt., za kaidy następny po 5 cnt.

—

l’adeitane (na 3 stronie)

ad miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz.

—

Ogfonenla 1prenumeratę

przyjmnią: w e L w o w ie biuro dzienników ulica Karola Lndwika 1. 9, centralne biuro ogłoszeń ulica

Kopernika 1. li; w P o ry ła wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38,(prenumeratę p. W . Raczkowski

Courbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer 44); w W ied nia pp. Haasenstein A Vogler (także

w Hamburgu, Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (takie

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H Sohalek, M. Dukes, J . Danneberg, H. Friedl

(tylko prenumeratę pp.H.GoldsohmidtAComp.); w W rankrnrele n. 91. G.L .Daube AComp

w W a r a u w le przyjmują ogłoszenia pp. Reichman 1 Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskie

Kraków 3 grndnia.

W systematycznem prześladowaniu, któremu na

sza narodowość nlega od lat wieln pod rosyjskim

i pruskim zaborem, niepoślednią rolę odgrywa

haniebna speknlacya pewnego gatnnkn Indzi, ro

biących po prostn za pomocą antypolskich agita

cyj, dobre interesa. Wiadomo powszechnie, że głó

wną przeszkodą zmiany systemu w Królestwie

Polskiem i na Litwie jest owa zgłodniała zgraja

czynowników, która rznciła się w swoim czasie

na te nieszczęśliwe prowincye, aby według słów

znakomitego rosyjskiego satyryka Szczedryna: nna

żreć się."

Dla nich każda ułga, nczyniona Pola

kom, jest stratą jakiegoś zarobku, i oni też pod

trzymują w Petersburgn, wytrwale i nie bez po

wodzenia legendę o rewolncyjnem usposobienia

polskiego narodn. Czemże, jeżeli nie speknlacyą,

jest antypolska działalność takich Hnrków, Or

żew skich i im podobnych dygnitarzy, ciągnących

znaczne zyski z krajn, wydanego na ich pastwę,

tak samo jak speknlacyą są owe dziennikarskie

wycieczki, wymierzone przeciwko Polakom, a wy

pelniające szpalty pism tego rodzajn, co Moskow

skija Wiedomosti. Te same objawy napotykamy

w Niemczech, a o jednym z nich, zbyt jaskra

wym, chcemy obecnie pomówić.

Założono w Poznania ,,towarzystwo kn popie

raniu niemieckich interesów we wschodnich pro

wincyach," które jest dziełem osławionej spółki

Kenneman=), Tiedemana i Hennemana, a otrzy

mało ,,chrzest patryotyczny" z rąk samego Bis

marcka. P . Keunemanowi nie ndawały Bię speku

lacye zbożowe i gorzelniane: postanowił zatem

spróbować trzeciej, antypolskiej. Mamy niewątpli

wie nadzieję, że i ten ostatni wysiłek nie po

dźwignie ani moraluych, ani m ateryalnych intere

sów właściciela Klenki, ale mnBimy przyznać, że

zarówo pomysł założenia takiego towarzystwa, jak

i charakter temnż nadany, są czemś znpełnie nie

słychauem w dziejach cywilizacyi europejskiej.

Towarzystwo, założone przez Kennemana i Tie

demana, ma na celn, według odezwy, przez zarząd

jego wydanej: ,,opiekę nad zagrożoną niemiecko

ścią", m a moralnie i ekonomicznie podnosić Ind

niemiecki, ,,zwłaszcza stan średni, tak bardzo

przez konknrencyę polską zagrożony" .

—

Zatem

w krajn, w którym szkoła, administracya i sądo

wnictwo są tak niemieckie, że Indność tubylcza

tylko przez tłumaczów znosi się z władzami,

w którym cały polityczno finansowy aparat wiel

kiego państwa funkcyonuje jedynie dla zgnębie

nia polskości, w którym sztuczne nstawy wybor

cze w ykluczyły prawie Polaków od ndziałn w pro

wincyonalnym i miejskim sam orządzie, w którym

Polak przez sam fakt urodzenia wyłączony jest

od służby rządowej, a wszelkie germanizacyjne

usiłowania nrzędników znajdują hojne i skuteczne

poparcia n władz centralnych — niemieckość po

trzebnje opieki prywatnego stowarzyszenia1 Sta

tystyka, wykazy podatkowe i życie codzienne wy

kazują, że ludność polska jest o wiele uboższa i

m ateryalnie słabsza od niemieckich przybyszów,

a panowie Kenneman i Tiedeman chcą ekonomi

cznie podnosić stan średni niemiecki, ,,tak bardzo

pokrzywdzony przez polską konknrencyę"! Wre

szcie te same urzędowe doknmenta stwierdzają

nieustanny napływ niemieckiego żywiołn, komisya

kolonizacyjna sprowadza z wielkim kosztem osa

dników z najdalszych niemieckich prowincyj, pod

czas gdy polski włościanin emigruje do Ameryki,

a nowe towarzystwo chce ,,położyć tamę coraz

bardziej a systematyczniej wciskającemu się sło

wiańskiemu żywiołowi". Trndno doprawdy wypo

wiedzieć, wiele wstrętej obłudy, świadomego kłam—

Btwa i niegodziwych intencyj mieści się w ode

zwie kennemanowskiej, a wezwanie to do walki

przeciwko narodowi najzupełniej bezbronnemu, zu

bożałemu przez długoletni i system atyczny ncisk,

który niczego nie pragnie, tylko zachowania ję

zyka i wiary swych ojców, jest również niedorze

czne, jak nikczemne. Wszakże Polacy, w Prnsiecb

zamieszkali, są tak samo niemieckimi poddanymi,

jak niemieccy ich sąsiedzi, wszakże ponoszą te

same, a nawet dotkliwsze ciężary publiczne i po

zostają rzekomo pod opieką tych Bamych praw,

stowarzyszenie zatem Kennemana jest nietylko

przeciwne wszelkim humanitarnym zasadom , ale

jest także anty-konstytucyjne. Jest ono skierowane

przeciwko niemieckim poddaDym i szerzy niena

wiść do obywateli niemieckiego państwa. Najza

ciekłej sze anty-sem ickie związki nie posuwały się

tak daleko, a przynajmniej nie przybierały maski

patryotycznej, którą Kenneman tak dowcipnie o

krywa swoją najnowszą speknlacyę.

Ale Stowarzyszenie jnż fnncyonnje i rozwija

,zbaw ienną" działalność, wydając anti-polskie pam

flety i ostatnie mowy Bismarcka, które są także

zwykłymi pamfletami. Pomiędzy jego członkami,

których liczba dotychczas jeBt nieznaczna, znajdu

jeuiy pastorów protestanckich, redaktorów takicb

dzienników, jak Post, Koln. Ztg, Milnchner Ztg

i t. p., kilkn landratów, a nawet kilku żydów.

Udział tych ostatnich i poparcie, ndzielone anti

polskiemu Towarzystwa przez icb prasę, należy

wobec rozw iniętego pomiędzy Niemcami anty

8emityzmu do tych moralnych potworności, których

znpełnie nie roznmiemy. Nie Bądzimy, aby spe

kulacya Kennemana potrafiła zniszczyć Bilę od

porną Polaków poznańskich, obawiamy się raczej,

aby nie wywołała pomiędzy nimi zbytniego, choć

łatw o zrozumiałego rozdrażnienia. Nie zasłng ają

na to ani samo Towarzystwo, ani jego założyciele.

Najlepszą odpowiedzią na podstępną prowokacyę

epigonów Bismarcka jest spokojna pogarda i nie

ustawanie w narodowej pracy. JeBteśmy również

przekonani, że cała nczciwa część, czyli ogromna

większość narodu niemieckiego, nie będzie się so

lidaryzować z rozkladowemi dążeniami Kennema

na i jego wspólników i oceni z łatwością prawdzi

we pobndki jego działalności.

0 projekcie nowego prawa przynależności.

iii.

A zatem na siedmnaście opinij Sejmów krajo

wych i na siedmnaście sprawozdań namiestników

wszystkie opinie wypadły prawie różnie. Każdy

naczelnik rządn krajowego zgadza się prawie za

wsze z opinią Sejmn w tej samej prowincyi, lnb

proponuje tylko mało znaczące poprawki, z wy

jątkiem jednej Karyntyi, gdzie prezydent krajowy

krytykuje wnioski Sejmn i wręcz przeciwne skła

da sprawozdanie. A zatem w takicb warnnkacb,

kiedy pewna część Sejmów i namiestników oświad

czyła się stanowczo przeciw wszelkim zmianom,

a drag a, wprawdzie znaczniejsza część oświad

czyła się za zmianami, ale tntaj znown jedne opi

nie wypadły bezwarunkowo, inne zaś zastrzegły

najrozmaitsze warnnki i każda prawie z tych opi

nij co innego przedstawiała, nic dziwnego, że

w takim stanie rzeczy cały kwestyonarynsz nje

mny wydał reznltat i że najłatwiejezem i najwy

godniejBzem załatwieniem spraw y było złożenie

jej ad acta, czyli odłożenie reformy na później.

Nic naturalniejszego, jak takie załatwienie spra

wy, Bkoro wiele opinij Sejmów i namiestników

oświadczyło się przeciw potrzebie reformy, a te

glosy i zdania, które konieczność reformy uzna

wały, nie potrafiły zdobyć się na coś więcej je

dnolitego. Odłożono przeto reformę ad feliciora

tempora i jnż tylko kiedy niekiedy prywatne o

niej odzywały się głosy. Czy ona przez to stała

się mniej potrzebną i konieczną?

Zadziwiać mnsi w każdym razie ta różnoro

dność w opiniach namiestników. Prawo obecne jest

notorycznie złe. Niepotrzeba wieln argumentów,

aby udowadniać, że jest gorsze, niż w innych

państwach Enropy i że jest przyczyną wielu nie

porządków i zamieszania w administracyi. Tym

czasem kilkn namiestników oświadczyło się sta

nowczo przeciw wszelkim zmianom, a ze sprawo

zdań innych wcale nie wynika, aby to prawo bylo

tak złem. Opinie tych ostatnich zawierają ogól

niki, parafrazę nchwał sejmowych, tn i ówdzie

jakieś drobne modyfikacye, ale nic konkretuego

w pewnym jednolitym kierunkn z *nich niem ożna

wyprowadzić. Albo zatem na dni* naszych urzą

dzeń administracyjnych tkwi jakaś wadliwość i

jak aś nieokreślona niemoc która ujemnych stron

naszych urządzeń nie chce wcale dotykać i obawia

się nawet środków zaradczych dla nich sznkać;

albo też cała kwestya postawiona i traktowana

była wadliwie. Inaczej nie można sobie doprawdy

tego dziwnego zjawiska wytłómaczyć, że wśród

opinii naczelników administracyi prowincyj mogło

być tyle różnorodnych zdań i że te opinie roze

szły się w najrozmaitszych kierunkach. Że w spra

wach politycznych, narodowych, ekonomicznych

itd. mogą naczelnicy prowincyj odmienne przed

kładać ministerstwu opinie, nic « tem dziwnego,

bo odmienne i najrozmaitsze poił tym względem

mogą być w różnych prowincyacl potrzeby i kie

ranki miejscowe. Ale żeby w kw estyach facho

wych, administracyjnych, niemaj., ych z politycz

nymi stosHnkami mc wspólnego, ’ak wielka była

rozmaitość zapatrywań w naczelnych sprężynach

administracyi i żeby reznltat ich opinij okazał się

w całem tego słowa znaczenia uji mny wobec py

tania, postawionego przez ministerstwo, to dopra

wdy trudno zrozumieć. Do wytłóeaaczenia tak dzi

wnego zjawiska posłużyć chyba może jeden, na

pozór mało znaczący fakt, że wszystkie opinie na

miestników (z wyjątkiem Karyntyi) są prawie za

WBze zgodne z uchwałami Sejmów w tej sprawie

Wiadomo z codziennego doświadczenia, że zapa

trywania reprezentantów rządu w Sejmie nieza

WBze zgadzają się z zapatrywaniami i uchwałami

Sejmn, że organa rządn oponnją nieraz różnym

ncbwałom, wpływają na tok dysknsyi i na obrót

Bprawy w komisyi i w Sejmie, że starają się po

zyskać dla swego sposobn widzenia większość

głosów itd. Tntaj zaś przeciwnie, naczelnicy władz

krajowych przyjęli, akceptowali niejako z góry

zapatrywania i nchwały Sejmów, czyli innemi sio

wy to znaczy, że sprawę tę zdali znpełnie na Sej

my i ich komisyę (a nawet na Wydziały krajowe).

Kiedy w fachowych kweBtyach prawno-administra

cyjnych rząd składa załatwienie tych kwestyj na

ciało reprezentacyjne, z wieln członków złożone,

a nie dostarcza temn ciała dostatecznego snbstratn

do dysknsyj i nchwał, natenczas reznltat jakiego

kolwiek załatwienia tych kwestyj mnsi być za

wsze ujemny. W ciele prawodawczem mało kto,

najwyżej kilkn posłów ma o danej fachowej kwe

styi jakieś, choćby nawet ogólnikowe pojęcie;

znajdzie się obok tego zawsze kilkn, kilknnastn,

lub nawet więcej posłów, którzy, gdy sprawa rac

jest pornszona, z gorliwości obywatelskiej nią się

zajmą przed ogólną dyskusyą, ale choćby najgrun

towuiej chcieli spraw ę przestndyować, braknie im

zw ykle różnych wiadomości i praktycznej znajo

mości rzeczy, więo nawet szczegółowa dysknsya

i nchwały komisyi będą jeszcze merytorycznie nie

wystarczające.

Rozprawy nad kw estyą fachową nnią pełną Izbę,

dysknBya toczy Bię zazwyczaj jakby na temat roz

mowy o pogodzie i deszczu, chyba jakieś ogólniki

lab retoryczne wywody którego z mówców zdo

łają na chwilę zbndzić ciekawość. Uchwały też

zapadają potem czysto przypadkowe i ztąd mię

dzy temi nchwalami taka okaznje Bię sprzeczność.

Inaczej rzecz się m a, gdy rząd dostarczy ciału

prawodawczemu porządnie opracowane materyały

na podstawie własnego doświadczenia, gdy komi

sarz rządowy rozwinie wśród rozpraw komisyi

wszystkie argumenty pro i contra w danym kie

rnnkn, gdy objaśni członków komisyi w kw estyach

dla nich wątpliwych, słowem gdy przedłoży do

stateczny i wyczerpujący substrat do dysknsyi i

achwał. Takie zadanie m aią przedewszystkiem ko

misarze rządowi do spełnienia wobec sejmn. Na

nchwały sejm n rząd wpływać nie powinien, owszem

powinien zostawić najzupełniejszą swobodę pod

tym względem, ale musi pierwej dostarczyć w szyst

ko, co potrzeba, aby posłowie w danym przedmio

cie swoje własne zdanie wyrobić sobie mogli na

podstawie przedłożeń rządowych. Gdy się dzieje

przeciwnie, gdy rząd nie pracnje razem z Izbą,

gdy nie dostarcza materyałów do wyświetlenia

danej kwestyi, sprawa idzie czysto na łaskę losn.

Jakiekolwiek nchwały zapadną, nie przynoszą

żadnego reznltatn dodatniego, są zwykle ty!ku po

wierzchowne, gdyż sposób traktowania kwestyi

był tylko powierzchowny ut aliąuid fecisse videa

tur. Tak też było i w tym wypadkn. Referent

w ministerstwie nie opracował należycie kwestyi,

nie ndzielił ani gotowego elaboratu w spra

wie zmiany prawa przynależności, ani choćby

zebranego materyaln władzom prowincyonalnym

dla zasiągnięcia icb opinii. T e ostatnie zaś nie

dostarczyły należytego snbstratn do nchwal sej

mowych, które powzięto wśród chaotyczuej, ogól

nikowej dysknsyi bez żadnego prawie wytycznego

kiernnku, bez dostatecznej pomocy ze strony orga

nów administracyi państwa. W każdym razie na

leży jednak tntaj zaznaczyć i oddać tę Bprawie

dliwość, że wśród uchwał sejmowych najkorzy

stniej może odznaczają się w tej sprawie nchwały

sejmn galicyjskiego, który zajął konsekw entne sta

nowisko i rezolucye swe kilkakrotnie w jednym

kiernnkn powtarzał po wyczerpnjącej i poważnej

dysknsyi. Przypisać to niewątpliwie należy tylko

poczncin gorliwości naszej reprezentacyi krajowej,

bo inne czynniki nie dostarczyły jej więcej ma

teryałów, niż gdzieindziej. Bądż co bądż jednak

to kwestyi wcale me ratnje, ani jej poprawnie

nie stawia. Dzisiejszy zaś projekt rządowy, wy

pracowany przez ministerstwo przeważnie na pod

stawie owych przed 12 laty zebranych materya

lów, t. j . ówczesnych niedostatecznych i sprze

cznych ze sobą opinij sejmów i sprawozdań na

miestników, bynajmniej naB zadowolnić nie może.

Jego Ujeiimc strony są tylko konsekwencyą wa

dliwego sposobn traktowania kwestyi w owym

czasie i jest tylko kompilacyą materyałów o bar

dzo wątpłiwej wartości.

Piotr Górski.

Przegląd polityczny.

Na Bobotniem posiedzenia węgierskiej Izby po

selskiej wywiązała się ponownie krótka dyskusya

nad Bprawą projektów kościelnopolitycznycb. DyB

kusyę wywołał dep. Ugrou interpelacyą, dlaczego

w Izbie magnatów nie rozpoczęły się jeszcze o

brady powtórne nad nstawą o swobodnem wyko

nywaniu religii i nad nBtawą o recepcyi żydów

oraz czy winę tego opóźnienia przypisyw ać na

leży kancelaryi Izby poselskiej. Na interpelacyę

Ugrona odpowiedział prezydent, że nstawy, o któ

rych mowa, bezpośrednio po ich załatwieniu w Izbie

poselskiej zakomunikowane zostały Izbie magna

tów; postępowania zaś Izby magnatów nie w y

pada w tem miejscn poddawać krytyce. Odpo

wiedź prezydenta Izby uzupełnił minister spra

wiedliwości Szilagyi. Minister zapewnił, że pro

jekty przedyskutowane jnż zostały w komisyi Izby

magnatów i że niebawem przyjdą przed plennm.

Sprawa zatem bynajmniej nie ntknęła. Po prze

mówienia ministra zabierał znown głos dep. Ugron

i nie bez złośliwości mówił o prawdopodobnem

przesilenin ministeryalnem. ,,O krncieństwem jest —

rzekł Ugron — przez czas tak długi trzymać

w zamknięcia te projekty, skoro jnż raz skazane

zostały na stracenie. Na Btracenie także skazany

został i gabinet, a jeżeli do tego czasn jeszcze

żyje, to tylko dlatego, że niewiadomo jeszcze, na

jakim ma być pochowany cmentarzu — prawdo

podobnie pochowany będzie na cmentarza bezwy

znaniowości," Wywodów Ugrona nie mógl Szila

gyi pozostawić bez odpowiedzi, to też zaznaczył,

że jest obecnie rzeczą bezprzedmiotową wdawać

Bi§ w proroctwa o losie gabinetn, i że w każdym

razie ,,idea liberalna, którą ożywione są kościel

no polityczne nstawy, nie zstąpi do grobn, lecz

prędzej czy później odżyje na nowo."

W budapeszteńskich kolach parlam entarnych n

trzymnje się tymczasem stanowcza wiadomość,

zaprzeczająca dawniejszym zapewnieniom o bez

pośrednio nastąpić mającej sankcyi trzech uchwa

lonych przez parlam ent kościelno politycznych pro

jektów. Wedlng obecnego stanu rzeczy zdaje się

nie nlegać wątpliwości, że przedewszystkiem dwa

pozostałe projekty mnszą być załatwione w Izbie

magnatów i że sankcya monarsza objęłaby do

piero całość kościelno politycznych nstaw. Ł atw o

bowiem można pojąć komplikacye, jakieby się

wytworzyły, gdyby UBtawa o wolnem wykonywa

niu religii została przez Izbę magnatów odrzuco

na, a pozostająca z nią w związkn ustawa o

dzieciach z mięszanych małżeństw nzyskała jnż

poprzednio najwyższą sankcyę. Bezpośrednim sku

tkiem takiej sytnacyi byłoby np. to, że dzieci, nie

należące do żadnego z nznanych wyznań nie będą

wcale obowiązane do pobierania w szkołach nanki

jakiejkolwiek religii, ponieważ zaś rzecz taka nie

byłaby możliwa, rząd musiałby przedkładać nowe

projekty dla nznpełnienia jnż sankcyonowanych

nstaw. Partya liberalna wie o tem wszystkiem wy

bornie, ale właśnie dlatego pragnęłaby ndzielenie

sankcyi wyzyskać w tym kiernnkn, aby uchwale

nie nstawy o wolnem wykonywania religii przed

stawić jako naturalny i konieczny skutek Bankcyi.

W związkn z sytnacyą polityczną jest jaskraw e i

rażące przewlekanie dysknsyi budżetowej; rząd

ma znpełną świadomość, że szybkie nchwale

nie bndżetn znacznie nprościłoby naprężone po

łożenie polityczne, roznmie jednak, że wtedy za

brakłoby gabinetowi podstaw do uprawdopodob

nienia legendy o grożnem rozdrażnieniu parla

mentu i Indności. Dlatego więc obrady budżetowe

przeplatane są projektem o żegludze parowej na

Dunajn i projektem o teatrze komedyi, a obóz li

beralny i Bkrajna lewica wysilają się na to, aby

obfitością bezprzedmiotowych mów zyskać jeszcze

bardziej na czasie. Dla pomyślnego łosn nstaw

kościelno-politycznycb niepomyślnym symptomem

jest obsadzenie waknjącej dotąd grecko katolickiej

arcybiBknpiej stolicy w Oarlsbnrgu przez nomina

cyę bisknpa Mikalyi’ego. Przybędzie przez to jeden

głos opozycyjny więcej w Izbie magnatów, w któ

rej jak wiadomo ślnby cywilne przeszły tylko wię

kszością czterech głosów. Jeszcze dwie są w Wę

grzech nieobsadzone stolice bisknpie; łatwo zatem

zrozumieć, dlaczego gabinet p. Wekerlego z obsa

dzeniem ich zwleka aż do ostatniej chwili.

CHLEB.

Powieść współczesna

(38)

przez

Jana Zacharyasietcicza.

(Ciąg dalszy).

XXXI.

Radca legacyjny miał zwyczaj po każdym rau

;ie u hrabiny Herminii Hohenest, odwiedzać swe

ro Łacnego przyjaciela, który byl tajnym radcą

3piastował nrząd wysoki, tnż przy bokn wielkiego

ianclerza.

Po ostatnim rancie w ybrał się był właśnie radca

la te odwiedziny Ekscelencyi.

Wyszedł z domn zdrów i czerstwy. Twarz miał

lśmiechniętą jak zawsze, gdy wiedział, że ludzie

la niego patrzą. Uśmiechem tym, przez który

irzeglądala uczciwość i dobrodnsznośc, zjednywał

lobie serca Indzi. Znano na nlicy jego kapelusz

\ szerokiemi kresami, wysokie białe kołnierzyki

białą chnstbę, zawiązaną w węzeł kunsztowny.

Tak samo ubrany, szedł dzisiaj przez nlicę,

;łaniał się znajomym i nieznajomym ze zbytniej

;rzeczności, a wszystkim z drogi ustępował, kto

ego pierwej nie nczynił.

Przeszedł szczęśliwie jednę nlicę i drngą, i już

aył niedaleko bramy brandeburskiej, w pobliżu

której znajdowało się binro Ekscelencyi, gdy na

gle uczuł zawrót głowy i npadł na chodnik. Zbie

gli się Indziej a gdy doraźny ratunek był bez

skutku, przeszukano jego kieszenie, aby się do

wiedzieć, kto jest i gdzie mieszka. Nadeszła wre

szcie straż policyjna, przywołano lekarza, ale ten

stwierdził tylko... śmierć przez apopleksyę.

Nazajutrz, gdy Henryk Szolc dosyć późno przy

szedł do swego binra, zastał radeę w pewnem

podrażnieniu. Twarz jego była ożywiona, oczy

pa rzyły na Henryka bardzo życzliwie.

i j otai wieczorem — ozwał się radca —

posyłał po mnie Ekscelencya, tajny radca, mój

o rny kolega szkolny. Dłngo rozmawialiśmy ze

sobą. Był zasmucony n agłą śm iercią legacyjnego

radcy, a potem przeszliśmy do rozmowy wesel

szej. Wypytywał mnie o podwładnych w mojem

binrze, a gdy na ciebie mój młody przyjacielu

kolej przyszła, dłngo o tobie ze mną rozmawiał.

Pytał po kilkakroć, czy można tobie zaufać. Ro

znmie się, że wydałem ci świadectwo cum magna

laude. Zdaje mi się, że czeka cię jakiś awans i

przeniesienie do wyższej klasy. Wierzaj mi zacny

mój towarzyszu, że to mnie ucieszyło, a jak się

z tego ,,Lorelei" cieszyć będzie, to się przekonasz,

gdy jutro na kawę poobiednią przyjdziesz.

Zaciekawiły Henryka te słowa radcy.

—

Cóż pan radca sądzi o tem? — zapytał.

—

To się sam dowiesz. Kazał tylko ci powie

dzieć, abyś dziś przed połndniem był n niego.

Henryk spojrzał na zegarek.

—

W takim razie niewiele czasn do stracenia -

odpowiedział i zamyślił się nad tem , jaki może

być skntek jego odwiedzin n Ekscelencyi.

Po chwili obaj z radcą wrócili do zwykłych za

jęć swoich, radca przeglądał papiery, a Henryk

starał się także to samo robić. Machinalnie brał

jeden arkusz po drugim, przesawał po nim oczy

m a, ale nie wiedział, co czytał. Znana postać

Ekscelencyi z brelokami na brznchn stała ustawi

cznie przed nim. Chciał coś z jego twarzy wy

czytać, co tam w głębi mózgu się ukrywa, ale

nie mógł, wszelkie jego domysły były daremne,

jeden po drngim upadał. Straszyła go myśl prze

niesienia do innego binra, bo swego radcę polu

bił. Mniemał jednak, że radca bez ważnych przy

czyn nie puści go od siebie, chyba tylko wtedy,

gdyby to bylo z jego awansem... A gdyby wypa

dek z Karolem...

Takie myśli niepokoiły go przez całą godzinę.

Poczem w stał i zaczął się zbierać, aby wykonać

rozkaz Ekscelencyi.

—

Szczęść ci Boże — rzekł za odchodzącym

radca — a wracaj z dobrą nowiną.

Henryk wyszedł na nlicę.

Tajemniczy wypadek brata, którego właśnie rano

w szpitalu był odwiedził, nasuwał mu różne do

mysły. Czuwająca przy nim Marta nie pozwalała

go wypytywać o ten wypadek. Również i lekarz

uważał za stosowne, aby choremu nie przerywać

snu, który po dłngiej gorączce nastąpił. Marta

była zdania, że to się stało w skntek nieostrożnego

obejścia się z bronią, a Karol, mimo wielkiej go

rączki, potwierdzał to poruszeniem głowy.

Różne jednak mogły być domysły. Wprawdzie

o tym wypadkn, oprócz doktora i Marty, jeszcze

nikt nie wiedział, ale mogło to było dojść do uszn

Ekscelencyi, który dla w yjaśnienia tej sprawy

kazał mu stanąć przed sobą.

Niedobre przeczucia ogarnęły go. Nie wiedział,

co to była za Bprawa i co na razie miał odpowie

dzieć, gdyby Ekscelencya o to zapytał. Przed

radcą nic o tem nie mówił, bo nie nważał tego

za stosowne. Zkądże mógłby się ekscellencya do

wiedzieć?

Takiemi myślami zajęty, zbliżył się wreszcie

do okazałego gmachn, na frontonie którego błysz

czał złoty napis.

Z niedobrem przeczuciem wszedł na schody mar

murowe.

Zapytany odźwierny, kazał mn chwilę czekać,

a potem otworzył podwoje.

Henryk stanął przed Ekscelencyą.

Wysoki o siwych włosach, a średniej tuszy Eks

celencya wstał z foteln i zbliżył Bię do Henryka.

Patrzał na niego czas niejaki w milczenin, jakby

Bprawdzał rysopis wydany przez radcę. Grabę jego

nsta, pod wąsem przystrzyżonym pornszały się,

jakby z Bobą rozmawiał, ale żadne słowo z nich

na jaw nie wyszło. Przez wypukłe okulary nie

można było dojrzeć jego oczu, ani widzieć, gdzie

patrzą. Po wymówieniu kilkn słów na wstępie,

stał Henryk w milczenin, a niedobre jego domy

sły zaczęły się wzmagać.

Po niejakim czasie uśmiechnęła się martwa

twarz Ekscelencyi.

—

Chciałbym z panem ponłnie o czemś pomó

wić — rzekł z uśmiechem pewnego przymilenia.

Pan radca, jako bezpośredni przełożony pański,

powiedział mi, że jesteś pan ze wszech miar go

dny mego zanfania.

H enryk ukłonił się za taki zaszczyt. Ekscelen

cya wrócił do swego foteln, a Henrykowi wska

zał krzesło tnż przy foteln stojące. ^ I .

Henryk nsiadł nieco uspokojony co do swoich

złych domysłów, ale tem więcej rozciekawiony

postawą i jakim ś tajemniczym uśmiechem Eksce

lencyi.

—

Mogę pann z góry oświadczyć — zaczął

po niejakim czasie Ekscelencya — że jestem jak

najmocniej przekonany o jego lojalności i wyply

wających ztąd wym aganiach państwowej służby.

Pod tym względem jesteś mi pan polecony przez

radcę jak najgoręcej.

Henryk ukłonił Bię znown i odpowiedział, że,

obrawszy sobie zawód służby państwowej, stara

się zawsze zadość nczynić obowiązkom tej slnżby.

Ekscelencya patrzał przez wypnkłe swoje oku

lary czas niejaki na H enryka, aby się przeko

nać, czy to co mówił nie jest tylko czczym fra

zesem. Z nśmiecbem nieco ironicznym zaczął po

chwili:

—

Przystępuję zaraz do rzeczy. Młode nasze

państwo, choć tak wielkie i potężne, potrzebuje

nieustannej baczności i pracy. Wielkie niesłychane

w dziejach zwycięstw a, geninsz najdzielniejszego

z królów i rozum jednego z najodważniejszych

doradców korony, jakiego dzieje zaznały, zjedno

czyły w jednę całość potężny szczep germański.

Daremnie kusiły się o to roznmy dawniejszych

polityków, darem nie chciano tę jedność przepro

wadzić za pomocą nmów i protokółów pojedyn

czych państw niemieckich. Stworzona na takich

papierowych podstawach jedność niemiecka, chwiała

się wśród różnorakich prądów, a pierwszy lepszy

silniejszy podmuch mógłby był ją rozbić na dro

bue szczątki, które, pozostawione bez steru, nie

mogłyby się oprzeć naparcin nieprzyjaciela. Do

piero kataklizm dziejowy, jakim była zwycięzba

nasza wojna z wiekowym nieprzyjacielem, dopiero

oręż niemiecki i krew niemiecka mogła tak wiel

kie i potężne stworzyć państwo, jakiem są dziś

Niemcy.

Ekscelencya spoczął tutaj, patrząc z nwagą,

jakie wrażenie sprawiły jego Błowa na młodym

urzędniku tego wielkiego państwa. H enryk słnchał

z uwagą, a twarz jego spokojna nie zdradziła

żadnej myśli, któraby powyższym słowom była

przeciwna. Ekscelencya mówił po chwili dalej:

I— Wielkie i potężne jest naBze państwo, ale

jak powiedziałem, jest młode. Kilka dziesiątek lat

nie stanowi jeszcze wieku, w którym państwa

dojrzew ają. W pierwszych czasach tworzyły się

pańBtwa dosyć szybko. Zabór zbrojny, krótko

trwały przymnB wystarcza, aby państwo stworzyć.

Dzisiaj trzeba się liczyć z nabytkiem i tradycyą

dziejów kilkowiekowych i ostrożnie się z tem ob

chodzić. Najszczytniejsze nczncie patryotyzmn nie

zawsze dzisiaj wystarcza, aby w nowym porządkn

rzeczy zapomnieć o tem, co bylo wczoraj. A kto

by tym wspomnieniom chciał zbyt szorstko w dro

dze stanąć, ten mnsi się liczyć z niebezpieczeń

stwem, jakie podobna taktyka wywołać może.

Po niejakiej pauzie prawił dalej:

—

Wiesz pan dobrze, że nie tak dawno jeszcze,

jak na ziemi niemieckiej panowało prawie nieza

leżnie trzydzieści sześć głów ukoronowanych nie

mieckich. Luźny, więcej dyplomatyczny węzeł,

wiązał je w Rzeszę. A jeżeli dziś wiekopomne zwy

cięstwa nasze stworzyły z tych państw oddziel

nych jedno państwo pod koroną cesarską, to na

turalnym sposobem nie mogły jeszcze wygasnąć

tak prędko wspom nienia wczorajsze ndzielności

królów naszych i książąt. T e wspomnienia dają

się czuć najwyższemu rządowi państwa przy ka

żdej sposobności. N ajm niejsze zacieśnienie w ęzła

nowej wspólności państwowej natrafia na pewne

przeszkody, z któremi liczyć się trzeba. Nieprzy

jazne żywioły naszej zjednoczonej potęgi rozdm u

chują te drobne często przeszkody w silniejsze

prądy dawnego separatyzmu. Tn i ówdzie obja

wiają się zachcianki dawnej ndzielności, które

dzieło zjednoczenia naszego tylko osłabiać mogą.

Wprawdzie nie wchodzą te prądy, jak na dzisiaj

w rachunek, ale przy pierwszem niebezpieczeń

stwie z zewnątrz, mogłyby naszej jedności zaszko

dzić. Otóż o te prądy, rozsadzające naszą jedność,

chodzi nam dzisiaj przedewszystkiem.

Ekscelencya umilkł tntaj i zaczął się bawić

swymi brelokami. Od czasn do czasu patrzał na

Henryka. Twarz Henryka byla spokojna i poważna.

(Ciąg dalszy nastąpi)

, , C tai11 wychodzi codziennie wieczór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne,

niedzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 cnt., z przesyłką pocztową 12 oentów

wt Lwswit I I 10 cuttw i i nabycia w blana diianaikśw. yrzy ałlcy Karała Ludwika T 0.

Prenamerata wynosi:

na calu rok

na kwartał na 1 miesiąc

fi m i e j s c u .................................................................................

20 złr.

5 złr.

1 złr. 80 ct.

Poeztą w p a ń stw i e a u s t r y a c k i e m ............................................

24 złr.

6 złr.

2 złr. 50 ot.

n ie m i e c k i e m ...................................................

28 złr.

7 złr.

3 złr.

do Włoch,Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi,Tur

syi i innych państw,należących do związku pocztowego

32 złr.

8 złr.

3 złr.

Frenameratę przyjmuje się tylko od 9 do oatatuleso dnlm w miesiącu.

—

li(sty z pie

niędzmi i przek aiy pieniężne na_ prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

do Administracji Czasu w Krakowie.

—

Listy reklamacyjne nieopieczętowane nie p odleg ają opłaoie

pooztowej.— Listów niefTankowanych nie przyjmuje się.

—

Lfkopismoiu nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction