Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 645 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner146

Kraków, Piątek 2 8

Czerwca1907.

Rocznik LX.

)Polityczne

Następstwa nowego trójprzynae;za. —

Włochy i kon

*ere ncya haBko.

—.

Ssuuowolnofić w konBtytucyonali

imie.

—

Znamiona n iszego okresu.

Z powstaniem zachodniego, morskiego trójprzy

mi( !rza znika złudzenie rcstasi acyi dynastyi Bra

ganzćw w Portugalii, która po długim, błogim

śnie, wyskoczyła z tabakierki, a której główną

sprężyną były pobożne żyozenk dostojny eh sióstr

Don Mignęła. Być noże, że miała w tem t ikże

udział niemiecka suggestya, co zespala rzec,

s ogólnem dyplom atycznej p? łożeniem. Anglia,

której król już z powodu pokrewieństwa, sprzyja

portugalskiemu Koburgowi, czuwać będzie w tt z

Francyą nad uirzym aiem status quo, a jeszcze

bardz’iej trzeci sprzymierzeniec, Hiszpania, albo*

t:ieiu restauracya domu Braganzów w Portugalii,

wywołaćby mogła nowy ruch karlistowski i gor

szy jeszcze, republikański, gdyby tam ogłoszoną

została rzec,sypospolif:a a jede n i drugi zakłócił

by panowanie króla Alfonsa paroletnią wojną do

umwą i pov.8trzymałyby rozwój gospodarki kraju.

Ale to tylko szczegół. Nierównie r? żtae_,szem

jest, ze nowe trójprzymierze jest wielkiem przed

sięwzięciem utrzymania status quo terytoryainego

i uioiskiego, od Islamiyi do Przylądka Dobrej Na

dziei i od Gibraltaru do K onstantynopola i Bey

rutu. Naj widoczniejezem jest w nkład.;ie, że An

glia Francja zabezpieczają się przed *sprzedażą

pracz Liazpnnię wysp Kanaryjskich i Balearshich.

Francya zapewnioną jest przed ich nabyciem przez

Anglię, Stany Zjednoczone —- lub Niemcy, przeC

nabyciem , które.by

. z agrażało jej drodze do afry

kańskich posiadłości, A nglia zaś pewną jest te

raz, że te wyspy nie przejdą w posiadanie Fran

c ji, Stanów Zjednoczonych lab — Niemiec, a tem

samem w razie wojny nie będą użyte przeciw

niej, jako przystania dl., flot niep :zyjaciekkicb.

Hiszpania miała zapoczątkować myśl przymierza

z obawy, iż Niemcy mogłyby wywrzeć na nią

nacisk co do spmdaży owych wysp, które jik

wiadomo, są duuhsłemi stanowiskami strrtegi

cznemi.

Prawdopodobnie jednak p:dt,unęta ją Arg’la

w przewidzenia, iż Hiszpania w razie danym ule

głąby i sprzed żą wysp Kanaryjskich Niemcom,

d istarezyłaby .m w Oceanie Atlantyckim punktu

oparcia, którego zgoła ani dla wojskowej mary

narki, ani dla handlowej dotąd nie mają, a któ

ryby znacznie polepszył ich zadanie w razie moi

saiej wojny. Hiszpania tak dalece okazała się

sbłonńą do zaw arcia przymierza, że nawet p.zebolah.

Gibraltar i nowym układem uświęciła jego przez

Anglię posiadanie. Mniema ona, iż w zamian ści

słym związkiem z Frcncyą i Anglią zapewnia so

bie korzyści w Mai oku.

Austro* Węgry m oga być tylko zadowolone z pa

wyższego ukształtowania się stosunków między

narodowych. W szystko, co zapewnia pokój i sta

tus quo, jest — na razie przynajmniej — dla nich

pożądatiem, a im większem i zupełniejszem jest

fiasko światow ej, niemieckiej polityki, tembardzie*

muszą Niemcy dbać o Austro - Węgry, o ich przy

jaźń i wierność pr/ymierzową. W skutek i smtnich

dyplomatycznych układów , stanowisko Aus*ro—

Węg er w da?.’nem t:ójprzy:aiercu staja się o wielo

przystcjmojSZ( m, a mowa tronowa przy otwarcia

Rady państwa, mogła ;aż zaznaczyć ich pośredni

czące i rozjemcze w Euiopie zadanie, oo znaczy,

że pod nie jednym względem dają one toraz

sprzymierzeńcom więcej niż tamci im przynieść

mogą.

Nie do Cowes w lipcu, iJe ao Windsoru w li

stipadzie miał i t r ymać cesarz Wilbelai zaprosze

nie, a wedle dziennikarskich wieści, przybyłby

tam wraz z cesarzową na tygodniowy pobyt, prze

plata ly łowami; zaś dn. 21 listopada odwiedziłby

londyńską city, gdzie Zapewne nie cbeszłoby aię

bez krasomówczego popisu. Pomijając już tę oko

liez iość. iż byłoby to wywzcjemnientom aię za

zeszłoroczną wizytę króla Edwarda, spotkanie to

monarchów nie byłoby wcalo sprzecznem z poli

tyką władcy angielskiego, która zmierza do ubez

władnLnia przewagi, ale nie do zgniece ua potęgi

niemieckiej, do osaczenia, ale me do wojny; któ

ra zresztą w pozorach przynajmniej liczyć się

musi z liberalnym gab netem i liberalną w Izbie

’ ;k-zośćią, ta zaś wielkodusznie zawsze i wszę

dzie ze wstrętem odpycha choćby przypuczczenie

konfl ktu.

Zanim cesarz Wilhelm uściSnie we Windsor

dłcń, która go przygniata, muairl zdesyrfeicyo

nować wb tne najbliższe otoczenie, a także przed

sięwr, ąć zurczne ziutauy w ce:sarskim i królew

skim rządzie. Na razie ks. BUlow dopiął swojego

w obydwóch dztadzinacb. Czy jednak zaizle w dru

giej zminny zadowolnią liberałów, na rzecz któ

rych podjęte być miały, nie jest wcale pewncm.

Pozbyli się oni niemiłego im ministra oświaty

Studia, na zawsze wstawionego chhst j polskich

dzieci, ale wcale nie dlatego im nieprzyjemnego

lecz dDtjąo, że bezwyznaniowym nie był, ch?ć

wbiew zasndom Kościoła, moralności i zdrowego

rozsądku obchodził s ę z nauką religii w po!rkich

ziecniaih. W zamian lib.rały i pi?kują stratę hr.

Po?adowsfcy ego, który, w pewnej mierze, był do

nich zbliżony. Jego nactępca B .thurnc HolwA

uiczem mniej nie jest, jak liDeralem. Zresztą słu

żba puDliczna traci w osobie hr. PosaJowsky ego

pra,wdziwi, siłę, adoln:go męża stanu, bez wzglę

du na zeiady poliryczne, które wysnawać może

Jak w kombinacj ach przymierzuwych, tak też

i na konferencyi w Hadze npjtrudniejszem je%t

ste na w isko Wioch między trój przymierzem lądo

wem a trójprzymierzem m orskiem . Pełnomocnicy

włoscy chcą trzymać się rkladu, zawartego na

wioonę w Kapa’ło m:ędzy p. Tittocim i ks Bk

lowem Mają nadzieję, że angisisbi wLiosek o roz

brojenie albt) nie przyjdzie pod obrady, albo uto

nie, albowiem nie znajdzie się formuły, t)rąby

wszyrtkie mocarstwa przyjęły. Mniemają, że ina

czej się ma ze sądem rozjemczym i tu wystąpią

Włochy z wnioskami, które — jak pełnomocnicy

mniemają — zmniejszą niebezpiecreństwo wojny.!

Focieszają się więc, iż nie znajdą się między

(W jdjtasf.«t wifccswrHPe).

młotem a kowadłem. Odznaczający się zwykł*

zdri wym rozsądkiem mioistei spraw zz,gianicznych!

Tittoui, także optymistycznie wyraził się w sena

cie o konferencyi. Mniema on, że nic nie poz,;ala

obawiać się, aby dala ona powód do sprzeczności

zdań między mccarstwuni, rftszej uzasadnioną

jeat nad a ja, ii obfita będzie w świetne skutki,

do któryoh przyczynią się niezawodnie włtscy

pełnomocnicy. Tn,ci to nieco wyrf ebuwanem złu

dzenie m.

Kozwiązanie Dumy, zwłaszcza w warunkach,

w Ltórych nastąpiło i z Umarzysiit,cemi takowe

mu wyjątkowemu zarządzeniami wyborccemi, jest

pożaiowanta i pctęp’enia godnem; ale ono samo

było nieuniBnionem, a z góry pi ze »?idźlarem. P ar

lament, Ltóry nie osia! odwagi potępić zamachów

i gwałtów wszelkiego rodzi ,ju, a którego członko

wie przeciw dyneityl i państwu spiskowali, po

zbawiał się sam uprawniania do bytu. B alast zaś

chłopaki, z umysłu wprowadzony, czynił go nie

zdolnym do pracy. Czy nowa ust wa wyborcza,

zariernjąca w sobie gna!t, lepszą wyda Dumę,

jest *aistu wątpKiwem; w k-żdym razie gwałt ter

nie zrpowi da lepszego pi rządku rzeczy. Jak by

łoby przesadnem twierdzić, że jedynie i wyłącznie

do gwałtu popchnął wzgląd na Prusy, tak niedo

kładnemby bylo pizeczyć, iż n:e był ol w grze.

Tanim niby dla siebie kosztem, a zgodnie z wła

snym przesądem i zastarzałą ni;miętuością, dano

sąsiadowi rękojmie, dana je mimo wszystkiego

z tym żalem * niechęcią, z tą goiyerą, które ”y

woluje porzuć e choćby °h ,-?iljw ej zależność’ , za

leżno ’ici, Lfóra jeszcze jest jednem z następstw

wojny japuńskiej, a zatem opłakanego systematD,

co sprowadził jej guęb’ące i nnokatzajtce skutki.

Prezydent ministrów w Portugalii, Fianco, uprze

dził postępowanie rządn rosyjskiego, rozwiązując

parlamenf niekonstytucyjnie, bo baz porady hady

stanu i bez wyznaczenia tcrniinu nowych wybo

rów, uzasadniając ten krok tem, iż parlament c

kaza1 się niezdolnyni do spełciema sw ji go ficn

stytucyonalnego zadan’a

Był i to satŁowciność

w kon stytucj0 3alizmJe. Władcy Rosyi sposubcm

iO.wi-zs .nia Dnmy, aie zwłzszcza nuwą mtar?ą

r?yborczą, zawierającą w sobie gwałt, dosięgli cd

razu szczytu semowolności w ^onsiyLai yonnli m ’e.

Samowolnjść i konstytrcyonal;zm są sprzeczno*

ścinini, kt,órych połączenie wcześniej czy później

zemścić się musi, bo w każdym razie jest — nie

dorzecznością.

Po powrcc ie z Paryża i pociesznej z p. cl ’men

cer.a naradzie, Marceli Albert, apostuł i zbawlc’el

Południa oraz n na, gdy w komitecie właścicieli

winnic uzu-no za niedostateczne warunki prezcsc.

gabinetu i powzięto uchwałę dalszego ruchu, rze cl«

,,Storo jestem nrzv.wddca tych iudzi, mus ę iść

za ninii".

Dawniej przywódca szedł na czele,

dawi,.fcj bjł gło?wą, teraz list — ogoni,m. Jak

zawsze, tak i tu małoduszność nie uratowała.

Apostoła wyparto się i zawiezioro go niepyszne

go do w ięzienia.

Jak w Rosyi zaburzenia etiopskie, tak we

Fr;:ncyi ruch włościan uprawiających winnice, ma

ją powody materyalne i nędzę. Objawiają się

gw iłtaini, a towarzyszą im wypadki niekarności

w wojsku. R DSyi zbywa hił cywilizacji; Fraucya

od wieków w nią jest bogata.

Są to zr.amiona uaszego okresa.

- --- ---—

Koniec opuru szkolnego.

sąd prunBi odniósł zwyciębtwo. Opór dzieci

" - "Jnych przeciw katechizmowi niemieckiemu

sła!;nie, Długo w szystkie środki chybiały celu.

Am kij, im areszt, ani groźby, ani kary nie wy

dały skutku pożądanego. Daremnie cała binro

krncya, zrazu straciwszy głowę, zaczęła na oślep

machać w prawo w lewo.

’J;,rennie sędziowie

znowu przypominali sobie, że podobno niegdyś

inne zadanie miał sąd w Prusiecb, jak karać Po

1 kó; , dnremnie narażano się na pośmiewisko i

w styd przed całym ś iatem. Mim( wszelkich re

piesyj, opór mie ustaw ał, owszem, po Wielkiej

nm;y « zmógł się jt szcze. Dopiero jakiś pomysło

wy radca wyszperał rozporządzenie z prz k1 stu

laty, n a którego mocy policya może nakładać

kury na rodziców za »niepcstuszeńitwo" drieci,

czy pod innym jakimś pretekstem. Sądy pruskie

skw aplitfia zatwierdziły tak sympatyczny i p ze

zcrny ukaz. Odtąd mandaty kr,me zaczęły się

sypać na rodziców. Do tego dochodziło ogromne

powiększenie podatku szkolnego (w niektórych

gn: i?ch d( 50u procent

ystkich innych po

datków). A tu j? szcze l°to, żubra za pas)m,

pzieei potrzebniej ize , niż kiedykolwieh. Groziły

cięż! ie straty ekonomicz: )e.

W _c zaniecbano poru. Podtrzymując protest

pi ;eciw nauce religii w języku niemieckim, ro

dzice oświadczyli, że toleruj i ją tymczasowo.

Z jedn.?i strony »najpierwsza1* potęga w świecie,

z odym aparatem urzędniczym, wojskowym, u;,—

dowym, oparta na masie społeczeństwa i na prh

s?e’— osobliwie ua najliberalniejsząj żydowskiej —

z In,giej kilki dziesi”t tysięcy dzieci pols’ icb.

Wynik ostateczny chjba nie mógł być wątpliwy.

Ale byłby to sąd powierzchowny i niecała p:aw

da. W tym wypadku nie chodziło ?*całe tak bar

dzo o v?j’nik ostateczny, i nie dla niego podjęto

walkę. W to, aby rz%d pruski ustąpił i. ,prawdę,

aby się cofnął i przywrócił naukę religii w ję

zyi n polskim, uwi irzyć :h;, ba n?og!i niepopra wni

optymiści, upatrujący korzyści dla nas w jakichś

kombina cja ch stronnictw niemieckich.

Ze w wi lce tej przyjdzie ustąpić, z tego FJacy

wielkopolscy zdaw ali sobie dobrze spiaw ę, cboeiaż

nie gtasiii tego urbi et orbi. D otychczas cefali aię

zawsze bez waihi przed wszelkimi zamachami

rz ądu pruckiego.

,,Opór szkolny" pierv

był

tróbą obrony. I |ak r a próbę obrony mt gą być

W iilkop(lanie z niegu zadoT?oleni. J e ś .li bowiem

możuaby się spierać o to, czy straty równoważą

korzyści, to jednak nie ulega wątpliwości, że

z punktu widzenia rządn pruskiego aui w poró

yuauie iść nie m cgą z korzyściami niepowodzbnia.

Złożyło się na to kilka okoliczności. Rząd po

pełni! tutaj na małą skalę błąd ten san_, co pod

czas walki knltnmej. Zaczep’ o rel!gię. I na tem,

a pe wnie tylko n;t tem j?dnem pola ndało się ze

szeregow ać całe społeczeństwo. W ostati :h latach

po części pod wpływem ha sła »p’recz z centrom",

harmonia, panująea między trzema k’asami spc

łecznemi: duchowieństwem, inteligencyą świecką

i indem, zaczęta nieco szwankowi ć.

Pew na część inteligencyi młodszej, tak Z’.?ana

postępow a, star; ,la ńę zmonopolizować »ludowość"

z wyłączeniem innych stronnictw i duchów eń

stwa. Rząd zaś takie usiłowania, o ile mógł, po

pierał, starając się groźbami zmusić władzę du

chow ną do kroków, któreby .zbudziły nieufność

w ludzie, fi tej _nowej »walce cultnrnej" okazało

się, se v istocie l, d najbardziej jeszcze może

liczyć na bs:ęży. Usnuęło to wszelką niezgodę

i .pory. Na tanem poln i pod innym względem

bie przysz! .ł)y może do skntku tak a solida ’hoóć,

zwłaszcza, że Indowi ,aszemn na ogół daleLo

jeszcz: do pełne,! świadomości politycznej.

Z snkcesów, jakiemi mogą się poszczycić Po

lacy w walce z gemanizacya praską, postępcyącą

oraz bezwzględniej, za najm niejszy nw ażać trze

b uw agę Europy, ik?spiająei się około stosunków

pob to-pruskich. Minęły te czasy, gdzie Polska

liczy,ta n a ,)o oc postronną, a u trzeźwych Wiel

kopolan takich złndzeń i tak nie było nigdy.

Do poważniejszych zaliczyć natomiast potrzeba

podnie enie godności i św domości narodowej

lndn. Pesymizm, odzywający się tu i ówdzie nie

dawno jeszcze, że nie zdołamy się otrzymać w wal

ce z zalewem germańskim, obecnie zniknął pri ne

całkiem.

Słotco polak’e zajmuje się również ntyskiwa*

nii,m Nowej Reformy n a róż ne »przypadło :i"

w Iz_ e Kole polskiem, w szczególności zaś n a

r/n k wyborów na kierigące stanowiska i trafnie

kończy swoje wywody uwagą:

Czy n’e Za wiale przywiązuje N. Reforma wagi

do wyborów w łonie K oła? Czy nie waźmejBzem

jest, jaką będzie polityka Koła, niż kto będzie je

reprezentował ? O to musi opinia publics

w krąju

dbać przedewszystkiem, by o kierunku polityki na

szego poselstwa decydowało istotne dobro narodu i

najszerszych v rstw jego ludności,

nie interes je -

dnej partyi, czy jednego stanu. Należy jidnak mieć

tyle saui mia do naszej reprezentacyi parlamentarnej,

by pozwolić jej samej ocenić, jak się m?i ona ukon

stytuować na wewnątrz. Koło nie jest parla

mentem w p i,rłamencie, lecz org nis eyą

jednolitej reprezentacji polskiej, w któ

rej istnieją różne frakcyę i fprupy, ale która synte

tyzuje dążeń i i i poglądy tych różnych swych odła

mów w jednej przewodniej myśli polityki narodowej

W politycznej swojej iwolucyi z robiła Now.

Ref* n(, wy krok naprzód. O uegdaj wybór posła

W(issk rc!hnera napduudi ją nieufnością, wiado

mość zaś o jego kandydaturze przejęła ą nzdu

mieniem", p. W eiss"ireimer bowiem należy do

stronnictwa, »znanego ze skrajnego kłer/halizo)ii" .

Dzień później jednak oświadcza już, że tak źle

nie jest i że blok, dóry wybrrł go prezydentem,

nie j:st znów ta i klerykałnym i reakcyj. ym. Re

zultrt swego namydn formułuje w następującym

ustęiie:

Dalecy od z ichwytów nad koalicyą, — jeż eli o

niej już teraz mówić można,—

łubów słowiańskich

s chrześe ańi ko-społecznem zjednoczeniem, zauważyć

przecież musimy, że zjednoczenie klerykalne nie

tworzy jeszcze w tej koalicyi większości, aczkolwiek

jes t w niej czynnikiem liczebnie r;ąjsilniejszym. A

klubów słowiańskich, tworzących większość w tej

koalicyi, od wolnościowych i postępowych idei

w czambuł odsądzać nie można. One w tej koalicyi,

gdyby się ta koalicja utrzymała — o czem w tej

chwili wyrokować nie można — będą przecież t cże

mieć głos jakiś i niemymi świadkami jakichś re ak

yjnych apędów nie zostaną. A jeżeli jnż ktoś

pod tym wzgljdem nie m : ufania do

Koli polskiego, to usposobienia tego nie ma

podstawy przenosić także na klub czeski. Nawiasem

Z dziejów Królestwa Polskiego

(1815—1830).

ety-----—

Smolka Stanisław: Poliiyka Lubeckiego przed

poirataniem łistopadowem. (Tom I. W Krakowie.

Nakładem Akadem ii Umiejętnoś ;i, 1907).

Sporo lat upłynęło od śmierci ostatuiege urni

stra skarbu w konstytucyjnem Królestwie Polsk em,

ks. Ksawerego Łabęckiego, społeczeń ,two p*jłskie

przędło tymczasem przez Dantejtkie piekło Miko

łajowekiej represyi, pizeżyło złudzen:a »bberr.l

nich " rządói Aleksandra II, przetn?ało katastrofę

1*63 r. wraz z eksiermiubcyjnyn okresem Kur

ków, Murawiewów i Dientelnów i doczekało s.ę

wreszcie zupełnego bankructwa systemu, który

narodowości polskiej zniszczyć nie zdsł_ał, a pań

stwo rusyjskie pogrążył w stan anarchii i chroni

cznej rewolueyi.

Zaczęła się odtąd nowa epoka w dziejach ce

sarstwo, i ziem polskich z Rusyą złąci onyci

częło *ię tam życie :nne, Promieniami krwi ob!onę,

trroryzm em i wyuzdaniem nam ętności ludzkich

stras: ne, a ednak budzące pewne nadzieje, przv

nosząee jakieś nlgi, otwierające nowe przed nami

horyzonty.

I tn, a i przełomie wieków, wśród bezprzykła

dnego w dziejach zamętu, wśród tej waihi wszyst

kich przeciw wszystkim, nadeszła dla nas chwila

refleksyi. Wypadło nzejrzet się w najb’iższej

*iszej przeszłoś(?!, zbadać dzieje poruzbiorowycL

pokoleń oczyścić je z legendowych podań i ze

stawić bilans naszych aspiracyj polity°znycb, wolny

od uprzedzeń i romantycznych uniesień, a oparty

na prawdzie i realnych podstawach. Praca taka

ze at:,nowiska naukowego naturalna ma i mieć

powinna także dla praktycznej po!ttyl d ;nicde

Bii iczenie Społeczeństwo bowiem, do nowego pc

wołane życia, mnsi je oprzeć na gruncie tradycji

narodrwej, stamtąd snuć wątek myśli politycznej,

z tego źródła czerpać doświadczenie i naukę Ktc

zbacza z tej prostej drogi, kto usiłuje na grunt

polski przeszczepiać za ad/, sprzeczne z dachem

narodu, ten, jeżeli nie działa w zł :j v. *erze, nie

jest politykiem Prawdziwy mąż stanu musi być

nietylko ekonomistą i psy. hJogiem , ale do pewnego

stopnia także historykiem. I jeżeli w naszym świe

cie naukowym z rócono się w o(tatn ch latach

ku badaniu dziejów naj uowszych, jeżeli Ak»demia

Umiejętności ustanowiła oocbną kom:syę do wy

dawania żiódeł z zakiei u historyi pctozbł )rowej,

to jest to kiernnek, pożądary dla nauki dla pra

ktyczuych celów nieobujętny.

Zapewne, wiele czasn npłynie j a,i? ze, zanim

zdołamy zebrać i upanuwsć obfity mfteryał, roz

rzuco jy po rozmaityth archiwach i zbiorach pry

watnych, zarim na światło dzienne wyd ,tędzbmy

w szystkie pamiętniki i korespondenr?ye współcze

sne i zanim na tej obszerne,! podstawie wzniesiemy

pomnik naszej najbliższej przeszłości, goduy na

rodu kulturalnego. Ale dziś już okazuje się, żc

dzieło Ezczęśłświe rozpoczęte ma wszelkie w Joki

powodzenia, że w poszukiwaniach naszych natra

fiamy ca :hwita na pruwdziwe skarby historyczne,

które rozjaśniają zawikhme stosunki i mroczne

podania i roztaczają przed najzym wzrokiem obrać

zdarzeń odmienny, pełniejszy, a życiem i prawdą

tryakrjący,

Duw o"em jeBt dzieło prof. Smolki, oparte na

Btaranme zachowanej koreopondencyi ks. K sa

werego Lubeckiego, na t. zw. aiuhlwum Szczuazyń

skioc zawierającem m iteryał obfity i pierwszo

rzędną posiądęjący wartość.

Kim i czem był Lebecki w okresie Królestwa

Polski(go, to r:ęcz nowszechn. !j aie ntadokład aie

ZDBDB

Z świetnej pracy M. Mochrackieet), s H°’daryi

Teodora Moi iws(kiege i z Pam lętników Barzyk«w

k,ego wiedzieliśmy tyle, że jako minister skarbu

poł ,żył nie m«łe ala kra, u zaiługi, ale z raze r

i to także, ża, bezwzględny w swojcm działania,

zapisał s’ę w pamięci w s n ć łf zesir»eh niekorzystni s,

że przypkywano mu pdział w jask rawem narus e

niu konstytncyi za cza ów Aleksandra I, a pouaJto

wpływ najszkodliwszy n°i rozwój wypadków po

nocy 29 listopada, powstrzymanie rewolncyi i zwi

chnięcie sprawy narodowej.

Ten ostatni zarzut, istotnie ciężki, a dotąd uie

odpar*y, sprawił tyle, że /włnszcza wśród gorą

cych i gorszących sporów emigracyjnych, prce

szłość Lubeckiego przed ’ew olucyjna bądź w zopełn *

poszła zapomnień*e, bądż tuż podlegała krytyce

ujemnej, niezawsze sprawiedliwej.

W ostatnich e ? lach, kiedy zaczęto badać do

kładr,iej dzieje Królestwa w okresb 1815-1830 r.

zmieniły się także i poglądy na działalność Lube

ckiego_ a le dopiero prof. Smolce była d a n n, D”d

jąć rehabilitacja polskiego ministra skarbu w ,po

sób, odpowiadający v ymaganiom naukowym, d)

pi:ro oo, mając przed tobą źródła dotąd nieznane

i niedostępne nikomu, mógł uprzed:enie i mylne

sądy wspó’czesnych odeprzeć, ofcalić zupełnie łab

złagodzić i »politykę" Lubeckiego w w łaic’wem

wystawić świetle.

Praoa to była mozolna i trudna. Autor musiał

opani wać ogromny a różnorodny materyał. wni

koć w zawiłe s?,czegóły adminisiracyi _’karbow ej,

zes?tawiać liczby, prostować omyłki, b rd ać stoc un(i

polityczne, odk ywać misterną siać intryg, zadzierż

gnit,tyeh przez Nowosi’cowa i z tej plą?aniay zda

rzeń, i lega labiryntu najrozmaitszych prądów

wysauć iryśł przewodnią, która przyświecała Lu

bcckiema w usiłuwcntach nad podniesieniem kraju

i przygotowaniem dia narodu ipszej i jaśni, jsze*

przyszłe ści, stworzyć obraz działalności, wielce

ftkompbfcowanej, a dla Oziejów Królestwa w spół

czesnych i późniejszych i szmiora e ważnej, obok

tego zaś określić wyraźnie charakter człuwieka,

eo odegrał tak wybitną rolę w owern piętnastule

cin »koLStytuiyjnem" i dla jednych był »b?azą",

dla drugich zagadką.

Pod tym względem nieprzynosi ks:ążka p. Smolki

nc wych szczegółów, lecz uwydatnia i uplastycznia

dawniejsze, już znaue.

Wychowany w Petersburgu, w szkole kadetów,

zolnierz w armii Suworrwa, później ziemianin, n e

posiadał Lubecki ani grmtow ncgo wyksrtałcenia,

ani należytego przygotowania do pozt ;Szej,o

swego zuw?du.

Teorya ekonomii była dla niego terra ignotu.

(str. 178), postępy nanki rolniczej, ch-’mi. rolni

czej i t. d ., odkrywał dopiero w r. 1831, podczas

przymusowego swego pobytu w Petersburgu (str.

198).

Polak z t hod enia i z przekonania, różnił sif

od ogólnej opinii ówczesnej o tyle, że zasadzał

przyszłość narodową na związku z cesarstwem.

»Polska o dług konstytncyi jest z Rosyą połą

czona, a połącz mia tego nie n a napiecze,

.ie

w dążmściach do jednego celu sznkać należy.

Szczęście PoLk^w , a więc i Pol tai jest, jeśli je

dno z Rosyą trzymać będziemy"

—

to Crdo

Lubeckiego (224).

»Rosyi równie potrzebna Polska, jak Polsce Bo

sya" — to drugi kamień węgielny systemu Lu

beckJego |226).

Program te*., który potępiła stanowczo emigra

c ja , który pokoleniu, żyjącemu pod grozą Miko

łajew skiej represyi, w "dappa!się potwornym, m iał

jejłn%k pomiędzy r. 1815 a 1830 u nas wielu

zwołe-jurków niopodobn* zaprzeczyć, źe tkwiła

w nim głęboka nyśł pclityezna, że wykonany rze

telnie i uczciwie, mógł ou z Rosyi uczynić pa

st,wo w Europie najpotężniejsze, narodowi polski? ;

mu zapew nić eg«:ystencyę, )dp. wiadająeą jogo

przeszłości historycznej jego kulturalnemu znaczę

’ta, jego niezaprzeczonej wtedy wyższości cywi

liz?cyjnej wśród rzeszy słowiańskiej. Dlaczego się

tak nie stało, dlaczego i jak zmarnowana tę wie!1:ą

chwilę dziejową, na to znajdujemy (dpow ie*

w d ?k_od ,lej dziś znanych dziejach Królestwa

mmlsterutwa Lubeckiego.

Postanowienia Kon:?resu wiedeńskiego, o ile do

tyczyły Poldków, były pozornie dla i i :h korzystne,

w istocie jednak mia?)r wartość bardzo problema

tyczną.

Cznł to sam Aleksander I, kiedy w cdezwie do

n irodu polskiego (z d. 25 maja 1815 r.) umieśe?ł

na k jń’;u pewien ro*taaj uspraw, :di:wienia «Po

lacy ! nieped: bua było w sposób inny opatizyć

Waszej narodowej pomyślności", cznł instynkto

!wnie cały naród i ci, co naczelne w społeczeństwie

*zajmowali stanowisko

Ks. C zartoryski ubolewał, że »Kongres europej

ski rozwinął nasze narodowe przeznaczenie z mniej

dogadzającą rzeczywistości ą niż ją imagur cya

kreśliła", ale pocieszał się zarazem tem, że _,wazę

dzie narodowość ntrzjm uje się i wszędzie Pola

kom otwiera sie sposobność kształcenia się społe

cznego i zagruntow ania dobrej o sobie u obcych

opinii" .

Tak było rzeczywiści) i tak być mogło, gdyby

losy Polaków od nich samych zależały, gdyby

rządy zaborcze spełniły i umiennie i lojalnie zobo

wiązan;a, przyjęte a Kongresie, gdyby jednem

słowem, działał,’ z dobrą wiarą.

Niertety tej dobrej wiary lie spotykamy nigdzie.

Wykretne i dwuznaczne deklaracye Metterai?ha

i Hardenberga dowodzą, że Prusy i Austrya o tyle

tylko ut łżały postan wienia Kong.-esu z? obowią

zujące dla siebie, o ile one zgadzały się z icb

własnym interesem; Aleksander zaś, twórca kon

stytucyjnego Królestwa, nie rćżmi się wiele od

swoich sprzymierzeńców.

W ładzę nad woj skiem polskiem powierzył bratu,

któiy z usposobienia swego i temperamentu nie

mniej do togo się mdawał; komisarzem do nad

zorowania rządu polskiego mianował największe

go wroga Potaków, co gorsza, człowieku nikcze

mnego, nałogowego pijaka, sybarytęi rozpustnika;

na *?rząd namiestnikowski wyniósł weń rana o

chwiejnym i wątpliwym charakterze. T a trójc»

stanowiła właściw f rząd. A że W. Ks. Konstanty

Zajączek n a polityce się nie ruzamieb i zgoła

stanow iska »wego i trudnych swoich bowiązków

nie pojmowali, w ;c w rzeczy samej Korował nimi

Nowosilcow. I w tem tkwiły zarody przyszłych

zatargów, nieporozumień i nieszczęść.

Nadto całe p )Stępowanie Aleksandra J było nie

szczere, l.in)_iał że lekkomyślne.

W poufnych rozmowach z Polakom zwłaszc*

z kobietami, które czarow ał uprzejmością, z a rę

czał, że zamierza p łączyć piowincye zabr m

ę digitalizacja: m bc malopolsKa.pl

*-CZAS" wjehodm awjjftWgodnipododOeliI*wiftaotmm]r?%«idwarai SsE5 awwnmł«

»»*odi.jbh 6rano : o redlinie 6 wifioao-m

We twe** ..*«."

l««t A ubycia w «erach ó iin ,;j*., ą. Ilutwikłt| , *. SeUł.weticn. K. Scahataba.

m atacyach kalcjawycb w Tan ewie, Hz»*wie, lali, Rawy» t,.ną a ywnb w k:l«3*Hi Mąjawci, h a!łd

aa laay?b *ł!wi id .*ch et»eyacb a partjferłw Rflejiwych

Kamer wieczorny 1J HSft ranny 4 lis!.}

PBE,NliMaBATA WYNOSI;

W Kraka i.

m iej« ,,

........................................................ ^

!H?Mfc

Pocit§ w pańatwi* Atutryacki*»

36 koron f9kor.

—

!3kor. —

Z dw ukrotną_ w y ryłkf p o c z to w ą ....................................... ......

koron 110kdr.50h. 3kor.60hal.

mm?li--

koroa "10-w

.oOh. 3 or60bal.

§)a ./asjataioL pan*tw, aaleiąojoh do r,wiązka pocztowego

48 koroiiiikor.

4kor. -

Pranumiir*aj* przyju»jo ai(tylko od1do ostatniego dnia j mit/dam - l,ist« aatoaiouad

Pr**k -«

pleuięino aa prenumeraty i ogio;jeBia prayjuuin Administracja Cftatu w Krakowi,.

j°aiR nwiywaiffeiwwM aiepodległj%opleoiepoosiowej.7ófJu t,iccni*,m n* nic« rrjadinic,

Mfwepuii, adayłmay:k aio swraoa ń ,

Prmum araly prayjmm]ąaAd...niatraeyaCmjw wKraUwi§Ianydjyilkia.

Mlejfieowi,proi-j.r

»to k.iy .yaraiaS.A .Krajfawowakiogo,httdw:81Karlikiuor .K FllSlholia

Fm r, dzienników U«peva i Salomonowe,. Ghlóumm trafkm.

* * " l ogtoaaon* od wier.ć§peittm §apierwsay raa 2dhal, u ka,dy lutepayp,M haL: akaatf

tau.laryszj/, cyirowy, skomplikowany piorwa*- r u 40 haL, aast)p:

ft haL

Iadaal-ino i Nokrologia od miejaa_ wiór,a*»

*ukicm petilwym i0haloiay aakiMy hm

Głosy publicwnoioi po 2kor.; rmzelkie i?-ratnc komunikaty pa kreaioo i po Małe okezoml

cznywi1p.po1kor.odmiejscawii aa.

Og3os««iilai pranom ara«* /i-zjjułają:we Lwowie biuiidaiantikówL.Ł’bbaa, A Wiuewakiw_

bł »okolowta.egc

Puchsta,bi: w J arotfławiuBiuro dzi aników: »Podcóraw Potara!" ,t w n iw

1fff’sEj , ”’" *

. *W "WiD *Hear,elee:wRwesaowioM.Weiiltraub;w8łańi ławnwleJaw« -

* °P-; w Tarnowio ll Bjdu,j,O.Haut: wTarnopo!y Conuxiewaki: wSaryia wyłatuu1,.

PJaL_wakj.14CitidoTreYao:w W isdnlj.Hu.en.teiB * Yogler, R if «

» wOwh as

? .aipł} * ^cknltk, M.DukM,S, Brana, J.Datatbtrg,fi, FrieAl(trik« nrwuarate H.ttolJ*

atjiasdtAOowp,);w ^rankwpola a M.i».L,Dawko* Comp., w Prad

oatskł«|Zr,Sn.,ta

La h*Mąlaiawi ,in * .«pław S%48 ha. !Mi

ADRS8 RKDAKCYIi y|. św. Tamaaaa Mr SS.

—

Tolofoa Hr SS.

1 of 8 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction