Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 632 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

cö

Ner 87.

Krakow 16 Kwietnia - Sobota.

Rok 1870.

Caas wychodzi codziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne.)

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwo wie kosztuje 10 centów.

Prenumerata wynosi:

*Jscowa w Krakowie:

.rocznie złr. 20

—

kwartalnie złr. 5

—

miesięcznie złr. 2

catą w państwie Austryackiem

2c.25

do Prus iRzeszy niemieck.

tal. I6 sgr.20

tal. 4 sgr. 5

tal. 1 sgr. 15

» Francyi, Angliiipań. Papiesk. fran. 108

fran. 27

» fran 10

» Belgu Włoch iSzwajcaryi »

»20

sty z pieniędzmi przesyłane być winny fr a n c o do Administracyi ,,Czasi?" - l.isty reklamacyjne

mezapieczętowane me ulegają frankowaniu. -

l.istów niefrankowanych nie przyjmuje się.

R ę h o p i s m a nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie Bióro Administracyi ,Cza sd " przy ulicy Różannej w domu pod L. 423; Księgarnie pp .J . Czecha

w Rynku, Juliusza Wilda przy ulicy Grodzkiej; tudzież wszystkie Urzęda pocztowe austryackie.

O z t u * i K ü i a (iuseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: za miejsce wiersza drobnego (peütj

za jeduorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości stęplowej

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia. Wypłata w Krakowie.

Prenumeratę 1 ?»zf«iien!a przyjmują: we Lwowie w Ajencyi »CZASU* p. Aleks. Piątkowski

przy placu Katedraluym pod L. 3 1 . -

W Wiedniu p. A. Oppelik Wollzeile 2 2 .

Na Franeyę 1 An0lię

w Paryżu Wny pułkownik Wincenty Raczkowski, Rue du Pout de Lodi Nr ! . -

Zaś tylko ogłosze

n ia w Wielaiu ,Neumarkt Nr 1 1 w Hamburgu, w Frankfurcie n. M., w Berlinie, w Lipsku, Bazylei

(Szwajcarya) i Wrocławiu pp. Haasenstein i Vogler, w Wiedniu J. Rosenzweig IL Körnergasse K.21

M o ss e — w Berlinie Hamburgu, Monachium i Norymberdze p. R u d o lf Mosse, - w Frankfurcie nad Meueuj

p. O. L. O mbis et Ooinp. — w Lipsku p. Henryk En gier — w Wrocławiu pp. Snch.se et i,omp.

Kraków 15 kwietnia.

Nic słyszeliśmy dotąd, aby czy to Sejm czy

Rada państwa uchwaliły nowy podatek kla

sztorny i aby takowy otrzymał sankcyę Mo

narchy; pod rządem zaś konstytucyjnym nikt

inny nie ma prawa naznaczać opłat lub po

datków i takowe rozpisywać, pobór ich zarzą

to ić , zarówno czy te podatki mają być przeznaczo

wb wprost na skarb państwa lub kraju, czy na

jaki cel wyłączny. Wyjątek aż do pewnego

stopnia stanowią podatki gminne i powiato

we, lecz i te, jeźli przekraczają wysokość prze

pisaną, muszą uzyskać potwierdzenie władzy

prawodawczej, mimo, że uchwalonemi były

przez reprezentacyę gminną albo powiatową.

Z zadziwieniem przeto widzieliśmy okólnik

namiestnictwa galicyjskiego z d. 6 lutego r. b.

do L. 2 070 nakazujący zrobić inwentarze

wszystkiej własności każdego klasztoru na

koszt tegoż klasztoru, w celu dwojakim : na

przód otrzym ania dokładnych i szczegółowych

wykazów wszelkiej ruchomej i nieruchomej

wartości, oraz wszelkich dowodów prawo wła

sności wyświecających; powtóre, naznaczenia

oprócz istniejących podatków skarbowych, kra

jowych lub miejscowych, nowego jeszcze po

datku 7 V, °/0 od dwóch trzecich części do

chodów po strąceniu wydatków, których w y

sokość i rodzaj są oznaczone, aby się zdarzyć

nie mogło, żeby wydatki były za wrysoko po

łożone a koszta utrzymania klasztoru wyżej

obliczone, niż na to zezwala rozporządzenie.

Spisanie inwentarzy kościołów i klasztorów,

aktów, dokumentów tyczących się ich założe

nia, fundacyi, zapisów, obowiązków, ciężarów

tak materyalnych jak duchownych, spisanie

przedmiotów kościelnych, sprzętów, ubiorów,

bielizny, naczyń, organów, ambon, konfesyona

łów, ławek, ołtarzy, grobów itd. nie zostało

zarządzone przez władze kościelne w celach

kontroli nad utrzymaniem w całości i bez

szkody rzeczonych przedmiotów, lecz przez

władzę administracyjną w celach fiskalnych, a

przeto nietylko dokonany ma być szczegółowy

opis tych i wszelkich innych przedmiotów, lecz

oraz oznaczona przez biegłych cena ich war

tości, a inwentarze te mają być spisywane

przez urzędników, szacowanie ma się odby

wać również urzędownie przez budowniczych

i specyalnych rzeczoznawców na koszt dotyczą

cych kościołów i klasztorów, policzając oraz

dyety dla urzędników i bi egłych , i ich po

dróże. Nikt nie jest obowiązany opłacać u

rzędnika dla zrobienia fasyi podatkowej; at u

instrukcya wyraźnie nakazuje, aby oszacowa

nie dochodów i rozchodów oraz inwentaryczny

opis własności sporządzony był na koszt stro

ny opodatkować się mającej.

Co więcej, obliczane być mają w przecięciu

dochody z kwest, skarbon, jałmużn, mszalne,

osobno zaś dochody z nieruchomości, czynszów,

dzierżaw, majątków na własną rękę admini

strowanych.

Rozległa instrukcya obejmująca sz czegóło

we przepisy postępowania przy spisywaniu i

ocenianiu każdego przedmiotu, nie jest tylko

instrukcyą, lecz oraz rozporządzeniem, jako

by ustawą obowięzywać mającą, chociaż wy

daną na drodze administracyjnej. Z równem

prawem m ogłoby pewnego poranku przyjść

na myśl naznaczenie jakiego podatku na in

nego rodzaju instytucye lub zakłady.

Dla znalezienia przewyżki dochodów nad

rozchodami, instrukcya pomieniona ucieka się

do dwojakiej miary, bo do cenników różnych

czasów. I tak, aby obliczyć, ile potrzeba dla

kościoła światła, wina do mszy, ile kosztuje

służba, wzięte są cyfry dawnych czasów, a

dochody obliczane są podług czasów ostatnich.

Na utrzymanie księdza oznaczona je st wyso

kość 210 złr. rocznie, na kleryka 157 ’/ 2 złr., tyleż

na profe skę, na braciszka lub zakonnicę

105 złr. Po takiem więc obliczeniu wydat

ków, te klasztory które mają dochodu czy

stego najmniej 630 złr., podlegałyby nowemu

podatkowi po 7 1/2°/0 , a to od dwóch trze

cich części czystego dochodu, gdyż ł/3 zo

stawia im się nieopodatkowana na nadzwy

czajne nieprzewidziane wydatki.

Instrukcya czy też rozporządzenie powołuje

się na dawne z zeszłego wieku różne prze

ńsy, mające uzasadnić czy usprawiedliwić ten

sposób postępowania, a nie wiemy nawet, czy

przepisy te były kiedykolwiek promulgowane

we wszystkich częściach Galicyi, b oć , mimo

że ostatni szematyzm urzędowy galicyjski mó

wi o ,,rewindykacyi" Galicyi, co przecież raz

już powinnoby być wykluczone z języka urzę

dowego, to jednak, gdyby wszystkie patenta i

rozporządzenia fiskalne kiedykolwiek i gdzie

kolwiek wydane, miały mieć moc nieustającą,

na nicby się nie zdały ciała prawodawcze i

budżety, a nawet niktby nie zawierzył porę

czeniu skarbu na wydawanych przezeń bile

tach, asygnatach i obligacyacli ogłoszonemu

bo przecież wyszedł był raz patent znoszący

wartości uznane.

Zanim się Sejm zbierze, radzibyśmy, aby

zastępca jego i strażnik jego prawodawczych

atrybucyj, Wydział krajowy, rozpatrzył się

dokładnie w pomienionej instrukcyi i powie

dział, jak dalece wkracza ona w granice pra

wodawstwa; bo zaprawdę instrukcya rzeczona

i fiskalne jej postanowienia spadły tak nie

przewidzianie, iż nikt ani ich doniosłości roz

poznać nie zdoła, ani też ocenić, jak dalece

opierają się na podstawie legalnej i uprawnio

nej. Konsystorze nie pojmując zgoła znaczenia

tej instrukcyi, nie postarały się o wyjaśnienia

lecz po prostu rozesłały jej odpis do dzieka

nów, zostawiając ich dobrej woli i obawie

przed egzekucyą administracyjną zastosowanie

się do niej.

Sprawa plebiscytu we Francyi sprowadziła

małą kryzys gabinetową. Wystąpił z ministe

ryum Olliviera p. Buffet minister finansów. Nie

chciał zgodzić się na to , aby odwołanie się

bezpośrednie Cesarza do ludu nastąpić mo

gło bez interwencyi obu Izb, i podał się do

dymisyi. Inni ministrowie pozostali, a nawet

jak się zdaje skończy się na zamianie teki,

i na opróżnionym wydziale sztuk pięknych.

W rzeczy samej — pisze w tym przedmiocie p

Gueroult, redaktor Opinion N ationale , którego nie

dawno cytowaliśmy — rząd osobisty od kilku lat

już nie funkcyonuje. Rząd parlamentarny nie funk

cyonuje jeszcze lub źle funkcyonuje. Procedura

polityczna jeszcze się nie ustaliła jesno. O w o pra

wo odwołania się do ludu Cesarz posiada od lat

ośmnastu, nie używając go wcale. W peryodzie

pierwszym jego panowania, prawo to mogło się

stać niebezpiecznem; dziś uważamy je za nieszko

dliwe, wyjąwszy gdyby parlament dopuścił się wiel

kiego błędu. W każdym razie spoczywało spokoj

nie to prawo w jednym artykule konstytucyi, i

niktby sobie o nim nie wspomniał, gdyby nie mia

no zmieniać tej konstytucyi. Lecz skoro raz wzię

to je pod dyskusyę, czy prawo to może ją wy

trzymać?

Prawo odwołania się do ludu, to tak jak prawo

z bożej łaski, jest ono doskonałe, dopóki się w nie

go wierzy. Jak tylko się wierzyć weń przestanie,

ikrytyka przystąpi, kończy się. Czemużby Cesarz

z wykluczeniem dwóch Izb i ministrów miał być

uzbrojony w prawo odwoływania się w prost do

ludu? Jeżeli się nie zgadza z Ciałem prawodaw

czem, i odwołać się chce do kraju, czyliż nie ma

prawa rozwiązania go? A gdyby kraj, przysłał mu

Izbę te same mającą uczucia co Izba, którą roz

wiązał, na cóżby m u się przydało odwoływać się

do ludu? Czy nie wiedziałby naprzód, czego się

trzymać? Po cóż szukać powtórnej klęski? Jeżeli

zaś przeciwnie w nowych wyborach ciało wyborcze

oddał,oby słuszność Cesarzowi, jakaż potrzeba ucie

kać się do przysługującego m u prawa odwołania

się do ludu? Prawo to niema powodu istnienia,

eżeli nie jest narzędziem do zamachu stanu; je

żeli jest takiem narzędziem, wpisywać go w konsty

tucyę nie należy.

Dyskusya więc nad owe m prawem jest abstrak

cyjną i teoretyczną, czuje to instynktowuie ogół

pomimo jej roznamiętnienia. Nikt nie sądzi, aby

Cesarz utrzymując się przy tem prawie, miał na

myśli użyć go w polityce oznaczonej i naprzód ob

myślanej. Kiedy Cesarz miał władzę absolutną, nie

wiedział co z nim robić; mądrze czyni jeżeli się

go pozbywa. Gdyby miał zachciankę podjąć go na

powrót, z pewnością uczułby po raz drugi bezwła

dność wszechwładztwa.

Z innego stanowiska zapatruje się na tę

samą sprawę półurzędowy Constitutionnel.

Plebiscyt jest podwójnej natury: m a dwie formy,

które odpowiadają dwo m różnym zasadom.

Lud zebrany w wiece, działa jak konstytuanta

albo jak wielki sąd przysięgłych, według tego czy

m a stanowić o zmianie ustawy zasadniczej, czy

ostatecznie orzekać w starciu między trzema wła

dzami państwa.

W pierwszym razie zdaje na m się, że plebi

scyt poprzedzać winna dyskusya i głosowanie w

Izbach, aby głosowanie powszechne było oświecone

i przygotowane do kwestyj m u przedłożonych.

W drugiem razie nie wydaje n a m się rzecz tak

prostą i jasną.

Odpowiedzialność szefa kraju według konstytu

cyi 1852 r. może tylko otrzymać dwie sankcye:

gwałtowną lub legalną, rewolocyę lub plebiscyt.

Gdyby Cesarz tłumaczył ustawę w sposób, któryby

zdawał się nadużyciem, gdyby Izby odmówiły m u

poparcia, a ztąd nastąpiło starcie między władzą

prawodawczą i wykonawczą: lud jest powołauy do

rozstrzygnięcia tego sporu. Możnaż wtedy aby Izba

urządzała plebiscyt i warunki, w jakich Cesarz od

powiedzialność swoją wykona? Nie, z pewnością

nie.

Cesarz nie jest odpowiedzialnym przed Izbą, lu

dowi wprost mazdawać sprawę, lud sam jeden może

potwierdzić lub naganić akta cesarskie.

Taki plebiscyt jest wotum zaufania, nie potrze

ba do tego rozpraw technicznych, mądrych, filozo

ficznych. Dyskusya otwiera się na zgromadzeniach

publicznych, a lud bezpośrednio sądzi panującego

i orzeka, czy się dobrze lub nie głosowaniu po

wszechnemu zasłużył.

W takiej sprawie naród zawsze będzie dostate

cznie oświeconym, bo już samo starcie i walka po

przednia dostatecznym będzie w tych okoliczno

ściach rozgłosem.

Pomimo więc prerogatywy cesarskiej od

wołania się do ludu, widzimy, jak daleko już

od cesarstwa, a jak blisko do rzeczypospoli

tej. Czy inaczejby sobie postępywano z pre

zydentem ? Nam się zdaje, że podrzędna tu

kwestya, czy dyskusya poprzedzi plebiscyt lub

nie. Najważniejsze pytanie: coby się stało,

gdyby plebiscyt, który sądzi i orzeka, wydał

wyrok potępiający? Na to nie widzimy odpo

wiedzi ani w liberalnej Opinion N ationale,

ani w półurzędowym C onstitutionnelu. Wtedy

także dwie drogi się przedstawiają, ale podo

bno żadna nie legalna tylko obie gwałtowne:

zamach stanu lub rewolucyą. Plebiscyt inne

go dla nas znaczenia nie ma ostatecznie, j e

żeli nie jest komedyą. Dla tego zgadzamy się

chętnie z p. Gueroult, że takie rzeczy nie pi

szą się w konstytucyi.

wrażenie. Wiele piersi swobodniej odetchnęło, a

wyrażenie moje proszę uważać nie za przenośnię

lub pusty frazes. Mianowicie zaś przyjście do wła

dzy byłego ministra rolnictwa zostało ogólnie naj

przychylniej i z powszechnem zaufaniem przyjęte,

jako zapowiedź i rękojmia stanowczego zwrotu ku

lepszemu dla Austryi i Galicyi porządkowi rzeczy;

ogólniej nawet niż spodziewać się było można, bo

pamiętając, jakich napaści był celem ze strony pe

wnej części dziennikarstwa, przypuszczano, że z

namiętnych filipik pozostał ferment niechęci.

Jedynym głosem przeciwnym, jedynym głosem

nieufności jest dzisiejszy artykuł wstępny D z ie n n i

k a Polskieg o , który widać zamierza iść w sciśłym

sojuszu z Nowym Fremdenblattem i Nową Pressą;

dotąd przynajmniej innych sprzymierzeńców nie ma.

Dziennik ubolewa nad rozbiciem rokowań z Drem

Rechbauerem , i to m u wolno, ale w dziwny spo

8Ób bierze się do wyrażenia swego wotum nieufno

ści dla przyszłego gabinetu, i pozwala sobie siać

fałszywe podejrzenia przeciwko jego naczelnikowi.

Cała prasa wiedeńska podała jednozgodnie pro

gram p Rechbauera i przyczyny dla jakich udziału

w kombinacyi proponowanej odmówił; tym douie

sieniom nikt dotąd nie zaprzeczył, z wyjątkiem

Dziennika, który utrzymuje, że rokowania zo

stały bezkutecznemi, ponieważ chciał

on (Rechbauer) dać Galicyi więcej niż in

nym krajom, iponieważ wbrew jego żą

daniu postanowiono zbyć Galicyę zaró

wno jak inne kraje, nic nieznaczącemi

koncesyami. Stoi to tłustemi czcionkami wydru

kowane. Podług D zie n n ik a dalej, p. Potocki miał

mieć najlepsze chęci »zabezpieczenia interesów na

szego narodu" lecz odwiodły go od tego »sympa

tye reakcyjne jednej części naszej arystokracyi,

podszepty Jezuitów i machiawelskie intrygi owej

dziwnej współki moskiewsko -rzymskiej, w której

nie wiedzieć, kto się kim posługuje: czy Moskwa i

jej panslawizm Jezuitami i arystokratami, Czy Je

zuici i arystokraci Moskwą i panslawizmem?" Przy

toczyłem długi ustęp dosłownie, bo jest ciekawym

produktem aberracyi umysłu ludzkiego, sympto

inatem zuanej choroby, na jaką cierpi p. Raspail,

z tą różnicą tylko, że on widzi wszędzie machina*

cye Jezuitów, a D ziennik obok Jezuitów widzi je

szcze arystokratów. Kto tak ciężko chory na u m y

śle, ten nie odpowiada za fałsze podobne tym, ja

kie D zien n ik zarzuca p. Potockiemu, utrzymując,

że postanowił zbyć Galicyę nic nieznaczącemi

koncesyaiui; za fałsze rzucane na wiatr, bez

podstawy, przed ogłoszeniem programatu wytwarza

jącego się rządu, za fałsze rzucane chyba w

celu zdyskredytowania wcbec kraju niemiłej D zien

n iko w i osobistości.

Wylawszy swą żółć, D zie n n ik przy tej sposobno

ści obiecuje od siebie bezwarunkową opozycyę ga

binetowi hr. Potockiego »którego zadaniem będzie

przysposobić, grunt parlamentarny pod wątpliwy

posiew czesko -słoweńskiego federalizmu", i daje

dobre rady przyszłej delegacyi, a nadewszystko

wzywa delegatów by wraz z Dziennikiem, wiedcń

skiemi liberałami wojowali za wolnomyślność i po

stęp, to h obby-h o rse naszego Dziennika-, niech do

siada swej szkapki i na lwowskim bruku kruszy

kopię przeciwko federalizmowi i kuryi rzymskiej

za prowincyonalną parafiańszczyznę i liberalizm wie

deński, tak często i tak długo-jak m u się podoba,

tego m u nikt za złe nie weźmie, ale niech się

strzeże broni fałszu, bo ta się w końcu przeciwko

niemu samemu obróci.

KORESPOIDHMCYA CZASU.

Lwów 13kwietnia.

(V .) Gdy pierwsza wieść o wyjściu naszej dele

gacyi z Rady państwa nadeszła do Lwowa, zgo

dzono się jednomyślnie, że krok ten był natural

nym wypływem smutnej konieczności i aktem, któ

rego solidarność cały kraj na siebie przyjąć powi

nien. Najbliższa przyszłość jednak w nieróżowycb

przedstawiała się kolorach, a pierwsza próbka a

gitacyi szerzonej od początku nprawniała obawy

tych, którzy więcej o następstwa i skutki niż o sa

m ą abstencyę dbali. Łatwo też zrozumieć, że fakt

dymisyi biirgerministrów i wiadomość o powierze

niu steru spraw br. Potockiemu zrobiły najlepsze

W ied eń 13 kwietnia.

(F ) Ani powodom politycznym, ani nawet jakie

muś utworzonemu z góry spiskowi, przypisać na

leży trudności, które hr. Potocki napotkał przy

złożeniu gabinetu; ale jedynie owemu roznamięt*

nieniu i zdenerwowaniu stronnictw, o którem w a m

już pisałem. Powiedziałem, że stronnictwa użyły

ostatecznych środków, stanęły od razu na krań

cach; nic więc dziwnego, że dziś spotkać się nie

mogą. Zbliżyć je (lo siebie, pojednać, pogodzić i

połączyć dla ratowania wspólnych interesów ipań

stwa, musi być celem dzisiejszego rządu; jak z

drugiej strony, myślą przewodnią dawnej mniejszo

ści wyrażoną w jej memoryale było jedynie nie

doprowadzać rzeczy do takiej ostateczności, zapo

biedz takiemu rozbratowi wszystkich stronnictw i

wszystkich czynników w monarchii. Przedstawicie

lem jedynym owej polityki umiarkowania i

pojednania je-t dziś hr. Alfred Potocki; on je

den może być dziś jej rzecznikiem z niejaką na

dzieją powodzenia. Pierwsze jego kroki po otrzy

maniu od N. Pana polecenia, aby złożył gabinet,

zrobione też były w tym kierunku; a chociaż po

zostały chwilowo bezowocnemi; porachowane m u bę

dą nie zawodnie w przyszłości.

O d chwili jednak, w której doraźne utworzenie

ministerstwa wcielającego w sobie i przedstawia

jącego jtiż faktycznie ową zasadę ,,umiarkowania

i pojednania", okazało się niemożliwem, nasunąć się

musiała kombinacya z ludzi przedstawiających przy

najmniej myśli i zasady memoryału dawnej mniej

szości. Hr. Potocki postanowiwszy złożyć m i n i

st e r y u m , musiał przy tworzeniu go pozostać

wiernym swojej przewodniej myśli i zasadniczym

podstawom swojego programatu. Myślą przewodnią,

jak pisałem, warunkiem sine qu a no n , jest postę

powanie na drodze konstytucyjnej. Zasada konsty

tucyjna wymaga rady ministrów. O wóż prawdziwy

konstytucyonalizm nie polega na trzymaniu się li

tery ale ducha konstytucyi. Hr. Potocki składając

swoje ministeryum z podrzędnych administracyjnych

czynników, mógłby był w kwestyi rady ministery

alnej pozostać przy literze konstytucyi, lecz byłby

się rozminął z duchem konstytucyonalizmu. Nie

chcąc zaś odgrywać podobnej komedyi, nie mógł

w obecnych okolicznościach i po bezowocnych usi

łowaniach, do nikogo innego się zwrócić jak tylko

do znanych zwolenników memoryału dawnej mniej

szości ministrów.

W pierwszym rzędzie oczywiście stają tu sami

autorowie memorandum: Dr Berger i hr. Taaffe.

Na nieszczęście dogorywający Dr Berger do mini

steryum wejść nie może; pozostaje więc hr. Taaffe,

który też jak wiecie wszedł w skład nowego ga

binetu. Miejsce, które winien był zająć Dr Berger,

objął p. Tschabuscbnigg, wierny od dawna wyznawca

zasady »umiarkowania i pojednania" w Austryi.

T y m sposobem zadość uczynionem będzie warun

kom konstytucyjnym, a inne powołane do gabinetu

osobistości przyjdą m u w pomoc ze zdolnościami

administracyjnemi i rutyną.

Chcąc mieć jasne pojęcie o zadaniu p. Potockie

go i prawdopodobnej polityce jego, trzeba przede

wszystkiem zdać sobie sprawę z sytuacyi, w sku

tek której dzisiejszy pierwszy minister objął wła

dzę. Z jednej strony przesady i namiętności stron

nictwa, które miało większość w Radzie państwa,

z drugiej użycie przez mniejszość, jeżeli nie niele

galnych, to w każdym razie nie parlamentarnych i

ostatecznych środków doprowadziły do zupełnego

rozstroju, do zahamowania maszyny rządowej nie

tylko w Przedlitawii ale i w całej monarchii. W y

raźną misyą hr. Potockiego jest, zapobiedz na przy

szłość podobnym groźnym dla państwa wypadkom.

Czyż przypuścić można, iż p. Potocki spełniłby tę

misyę, przechylając się wyłącznie na jedną lub dru

gą stronę? Czy dopiąłby on zamierzonego celu, zo

stawiając znów możność centralizmowi terroryzo

wania i majoryzowania żywiołów narodowościowych

w sprawach dla nich najdrogocenniejszych; lub też

potakując mniejszościom i pochwalając niejako

śiodki, których one użyły, a których ani parlamen

tarnemi ani konstytucyjnemi nazwać nie można?

Nie; jedynie stając jako rozjemca w tym wielkim

procesie i wymierzając bezstronną sprawiedliwość,

może dzisiejszy pierwszy minister stać się panem

sytuącyi.

Program więc jego musi zarówno mieć na celu

zasłonienie krajów przed zamachami centralizmu,

jak i zapewnienie bytu centralnej władzy, central

nych organów władzy, i zabezpieczenie państwa na

zawsze od owego zgubnego, demoralizującego —

zrywania sejmów. Dążenie do tego celu, jest wier

nem następstwem ostatnich wypadków. Bezpośre

dnio więc, nic właściwszego, nic bardziej uprawnio

nego, jak rozwiązanie tej Rady państwa, której

większość tak wielce nadużyła swej większości,

jak rozwiązanie sejmów, których delegacye zerwa’

ły Radę państwa, i odwołanie się do źródła wszel

kiej konstytucyjnej władzy - do wyborów.

Pojmiecie, iż ani znać ani przesądzać dalszego

programu hr. Potockiego nie mcgę. Przypuścić

jednak wolno, że zmierzając do wyżej wyrażonego

celu, użyje on dwóch głównych środków: określe

nia dokładnego rozszerzonej autonomii krajów ko

ronnych i reformy wyborczej. Określenie rozsze

rzonej autonomii krajów, zasłoni ich przed za ma

chami centralizmu a tem samem uczyni nawet nie

potrzebną izbyteczną wszelką abstencyę; reforma

wyborcza wyzwoli reprezentacyę centralną od zale

żności sejmowej. W loicznem następstwie tego ro

zumowania dojść się musi do przekonania, że w

przyszłej reorganizacyi państwowej, przeważą za

pewne myśli i zasady, których rzecznikiem był za

wsze Sejm lwowski, a których jednym z wyrazów

byla rezolucya galicyjska. Dokładne, praktyczne,

pozytywne określenie warunków autonomii krajów,

oto myśl polityczna mająca dziś niezaprzeczoną

przyszłość. Lecz to określenie nie może, nie po

winno się odnosić do jednego tylko kraju koron—

Cięść literacko - artystyczna.

SŁÓWKO O MUZYCE

Imuzykalnej krytyce

W KRAKOWIE

przez Stefana Buszczyńskiego.

Homo sum; mliii humani a me alienum puto.

To zdanie możnaby w wolnym przekładzie tak po

polsku wyrazić: Nie m a człowieka, dla któregoby

muzyka nie byla najmilszym po pracy wypoczyn

kiem. Ztąd wypływa, iż każdy homo, a lia s śmiertel

nik, m a prawo sądzić o muzyce, jeźli nie jest po

zbawionym słuchu. Czy taki wniosek jest ściśle lo

gicznym? wątpię; albowiem wypadałoby utrzymy

wać, iż każdy umiejący czytać m a prawo są

dzić o literaturze, a każdy umiejący pisać m o

że zostać autorem... a autorów i mu zyków tylu

już ma my! bo któż dziś nie gra i nie pisze? Jak

kolwiekbądź, w łańcuchowym sylogizmie można

dojść do wniosku, że każdy mieszkaniec Krakowa

m a prawo sądzić o krakowskiej muzyce N a tej za

sadzie pozwalam sobie kilka słów powiedzieć o tej

mowie bogów" w świecie starożytnym, a m a n ii

śm ie rtelnikó w w dzisiejszejszych czasach.

Jest to już powszechnie tu przyjętym zwyczajem,

że trzeba wszystko iwszystkich bez wyjątku chwalić.

Dzięki tej szczodrobliwości w pochwałach odznacza

jącej mieszkańców Krakowa, muzyka u nas okryła

się ukutym przez opinię publiczą puklerzykiem i

stoi spokojnie, nie chcąc jednego kroku zrobić na

przód, zapewne z obawy, aby jej nie posądzono o

postęp, o którym dziś próżne trąby najwrzaskliwiej

głoszą.

Nic słuszniejszego nad tę obawę! Ale możnaby

przecież postępować przynajmniej stępo i piano.

Qui va p iano, i-a sano. A ktoby Śmiał powiedzieć,

że pod słońcem w krajach cywilizowanych nie m a

mniej muzykalnego miasta od Krakowa, byłby o

skarżony o zuchwałe oszczerstwo i wskazany na

słuchanie od rana do wieczora wszystkich ek sfo r

tepia nów ,których jest tyle ile]domów w mieście po

mnożonych przez liczbę piąter, wszystkich sopra nów,

mezzo-sopranów i contr-altów, ilejest panien na wy

daniu, wszystkich barytonów i basów ile jest człon

ków M uzy, wszystkich chórów kościelnych ile bractw

pobożnych.

Czemże się się dzieje, że w tym anielskiej do

broci Krakowie, gdzie rzeczywiście nie mało jest

znakomitych talentów i zapewne wielu znawców a

więc krytyków z profesyi, panuje tolerancya pe

wnych zbrodni obrazy majestatu wszechwładnej m u

zyki? !... Może dla tego właśnie, że ta króloica sztuk

pięknych u nas nie jest wszechwładną. Jako miło

śnik porządku staję więc w obrouie jej praw i

berła.

Przed pięcią laty (1865 r. Ner 202 i 203) Czas

umieścił godny uwagi artykuł: O stanie m nzykal

uym Krakowa w ogólności a szkoły muzycznej w

szczególności. Widzimy w nim ubolewanie nad smu

tnym nader stanem, w jakim znajduje się in stru

mentalny oddział szkoły muzycznej. Dowiadujemy

się ze statutu §. 7, że »przełożonym tej szłoły bez

pośrednio jej zarządem lub dozorem trudniący się

jest Dyrektor zakładu technicznego." Tak. Dyrektor

zakładu technicznego! Co za szczęście dla członka

Senatu rządzącego, który ten statut zatwierdził i

podpisał, że o tem Charivari albo Kladderadatsch

nic nie wiedziały! Jakie to pole dla karykatur!...

Wi§c np. pan dyrektor zakładu technicznego, je

żeli zna doskonale chemię i mechanikę musi przy

tem być arty,-,tą a przynajmniej znakomitym teore

tykiem w dziedzinie muzyki!... A gdyby miał, przy

puśćmy, wstręt do muzyki, cierpiałby Ixiona męki

wpleciony w to koło dźwięków w otwartej wojnie

z realną prozą życia będących. Według tegożstatu

tu (zr. 1818) innymi przełożonymi są: » K ap elmistrz

m uzyki kościoła ś. A nny...u jakiej muzyki?... i »pier

wszypenitencyaryusz kościoła ś.Anny." Na taką więc

p en itencyę wskazaną została szkoła muzyczna kra

kowska w s wy m zawiązku! Paragraf 15 statutu szko

ły muzycznej powiada: »Profesor muzyki instrumen

talnej wykładać będzie ogólne zasady muzyki tudzież

uczyć grania na fortepianie i organach, a tem sa

m e m usposabiać na zdatnych organistów młodzień

ców, którzyby się temu zawodowi poświęcić mieli

ochotę."

Autor wymienionego artykułu, jeszcze

przed piecią laty uskarżał się, że »obowiązki pro

fesora oddziału instrumentalnego są albo bardzo

pobieżnie wykonywane albo zupełnie nie są dopeł

niane." Dalej czytamy w tymże artykule: »Statut

wspomina w §. 27 lit. g , że »nadewszystko usiło

»wać będzie szkoła muzyczna, ażeby upowszechniać

w kraju tutejszym znajomość kantu a co do m u

zyki instrumentalnej grę na skrzypcach, fortepia—

Inie i organach."

«VV szkole zaś o grze organowej

od lat kilku ani słychać. Od lat kilku instrument

ten zaniedbany. Jeżeli organy, jak nas wieści do

chodziły, są popsute, to od lat tylu można było

postarać się o ich naprawę, a nawet o przerobie

nie lub zamienienie ich na organ pedałowy, bo

z takiego organu, jaki szkoła muzyczna posiada

ła tj. niepedałowego, nie wiele korzyści uczniowie

«odnieść mogą."

Druga część §. 15 mówi: «Do pomocy w nau

kach swego oddziału, profesor szkoły instrumen

talnej będzie sobie miał dodanych przynajmniej

trzech metrów: jednego do instrumentów s m,yczkowych

drugiego do dętych drewnianych, a trzeciego do cZe-’

tych blaszanych," -

«Instrumeta dęte - powiada

autor wymieniony -

,,ie zakłócają spokojności ani

w ciągu roku szkolnego, ani na popisach "

Paragraf 27 lit, » zastrzega: »Ażeby całą publi

czność przekonać o stanie i doskonaleniu szkoły

muzycznej, pos użą jej w tej mierze publiczne w f

hvm-ykin "Zyl

corocznie w Amfiteatrze N o w l

z S a A,7tyn °nyWane U Sa,a l,ÓŹni,,’ wybudowaną

Autor °WPgo artykułu uskarżał się, że po

pisy uczniów szkoły instrumentalnej nie odbywały

się w tej sali drugiego piętra, ale zawsze w małym

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction