Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 609 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Wychodzi codziennie rano, wyjąwszy poniedziałki i dni poświąteczne.

Prenumerata:

wKrakowie

p o c z t ą (w Państwie Austryackiem),

zł. austr. 20 rocznic -A - -*r .... zł. austr. 24

...............................

10 półroczJiuŁ.

....»»

....................................... »

5 k w a r t a l n i e .......................»

...................................................... »

2 m i e s i ę c z n i e ...............................n

2 cen

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

PRENUMERATĘ PRZYJMUJĄ :

Administracyi »Czasu" w Rynku pod L. 29 w domu ,,Krzysztofory" zwanym,

tudzież w s zystkie Urzędy pocztowe austryackie.

****zyjmują Się:

ogłoszenia, odezwy, uwiadomienia, doniesienia wszelkiego rodzaju, za opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 3 0 centów na opłatę stęplową za każdorazowe

umieszczenie.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do bióra Administracyi »Czasu".

l i s t y reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu.

l i s t y niefrankowane nieprzyjmują się.

Rę k o p i s m a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

rocznie .

półrocznie

i-artalnie

miesięcznie

**Kraków 2* stycznia.

Cecha chwilowego położenia polityki o

gólnej w Europie jest pewna przerwa w bie

gu wszystkich prawie kwestyj. Wkat nexl?

i cóż dalej ? spytałby p. Cobden. I słusznie,

bo żadna kwestya nie przeszła na inne po

le, nie zmieniła się ani co do treści ani co

do formy, nie zbliżyła się przeto do roz

wiązania, i końca jej dziś jak przed tygo

dniem przewidzieć nie można. Pomimo wszel

kich pokojowych okrzyków w dziennikar

stwie europejskiem, nie oddaliliśmy się od

prawdopodobieństwa wojny, nie przybliży

liśmy również możności zw ołania kongresu.

Jest to coś podobnego do przerwy w ope

racyach wojsk dla grzebania trupów. Nie

można tego brać ani za zawieszenie broni

a tem mniej za rozejm.

Trupami tu są o

bawy i groźby, których spełnieniu jakoby

fatalne naznaczono termina. Lecz ponieważ

wojska z pozycyj swych nie zeszły, ani też

nie traktują o pokój, pogrzebano jednych,

będą nowi

Odpowiedzi komitatów węgierskich na

reskrypt cesarski wskazują, że nie zmieniło

się trudne położenie wewnętrzne Austryi.

Pożyczka wyjątkowym sposobem ze wzglę

du na dyplom z 20 października r. z. o

głoszona, nie podaje środka do załatwienia

przeszkód finansowych w przeobrażeniu za

powiedzianem monarchii. Odpowiedź Gari

baldego dana wysłannikom króla Wiktora

Emanuela, jak również jego odezwy nie

zmieniają w niczem kwestyi o Wenecyę.

Odpłynięcie floty francuzkiej z pod Gaety

osłabiło obronę tej twierdzy, ale niezmieni

ło kwestyi, bo Monitor oświadczył, że udział

Francyi w tej sprawie nie był polityczny

ale osobisty. Kwestya wyprawy syryjskiej,

tak bardzo Anglii na sercu leżąca, pozosta

je również w zawieszeniu, i dopiero 15go

p. m. ma się zebrać w tym celu konferen

cya w Paryżu. Oświadczenie księcia Couzy

co do neutralności, jeżeli z jednej strony za

spokoiło obawy, to z drugiej znów zapo

wiedzenie ministra w Bukareszcie, że Izby

się połączą, zwróci na nowo uwagę Euro

py w kierunku W schodu.... Zgoła wszystko

co zaszło od tygodnia pozostawia i nadal

wątpliwość co do dalszych kolei, jakiemi

sprawy Europy pójdą z zbliżającą się wio

sną.

Między Niemcami a raczej Prusami i Da

nią stają mocarstwa europejskie, tak przy

najmniej wnosićby można z not lorda Rus

sella. Minister angielski utrzym uje, że D ania

powinna dochować obietnic swych księstwom

niemieckim, ale uw aża, że Związek niemie

cki niema prawa wdawać się w sprawy

duńsko-niemieckie. Loika ta nie bardzo ści

sła, bo cóż jeżeli Dania pogwałci prawa

Szleswiku lub Holsztynu?... Więc i spraw a

duńska zawieszona...

0 Ameryce pisaliśmy w ostatnim nume

rze. Nic nowego nie zaszło. Ogłoszony trak

tat z Chinami dowodzi najlepiej, jak wąt

pliwem być musi jego dotrzyman-e, skoro

każdy najmniejszy warunek tak szczegóło

wo opisywać trzeba było....

Raz więc jeszcze niech będzie wolno po

wtórzyć z panem Cobdenem: W/m/ nexll...

Journal des Dóbats z 25go b. m. zamieszcza

długi artykuł o położ *niu obecnem Austryi,

a w szczególności o stanowisku różnych

stronnictw w tej monarchii. W spomniawszy,

że w roku 1859 było jeszcze silne stron

nictwo absolu(yzmu centralizacyjnego, zało

żonego przed dziesięciu laty przez B acha i

Szwareenberga, a opartego w początkach

swoich na silnój organizacyi biórokratyczućj

i wojskowej, dodaje , że od tego czasu wy

stąpiła opinia za którą byli wszyscy. Prze

ciw biurokracyi jeden* tylko był głos w ca

łej Austryi, i ktokolwiek przeciw niej się

oświadczał, znajdował poklask. I stało się,

że opozycya przeciw biurokracyi jest dziś

węzłem, który łączy wszystkie stronnictwa

w Austryi.

Nie mówiąc atoli— piszą dalćj Dóbaty _ 0 zaj

ściach różnych ras między sobą, o współzawodni

ctwie przesadzonem aż do śmieszności, o preten

syach, jakie stawia każde narzecze, aby zostać

pierwotnym językiem , o zawrocie na jakie cier

pią narodowości mikroskopijne, a który ogarną

najmniejsze nawet pokolenia cygańskie, rozdzia«

nieunikniony podzielił nieprzyjaciół despotyzmu

moDarchicznego i wszechwładztwa ministeryalnego

na dwa wielkie _stronnictwa, obadwa przedstawia

jące namiętności i interesa, które w obecnem po

łożeniu Austryi, są zarówno poważne i szacunku

godne: stronnictwo właściwie zwane liberalnem i

stronnictwo narodowości i autonomii prowincyonal

nćj. Pierwsze, silne szczcgólnićj w Wiedniu, ale

rekrutujące się zwłaszcza z Niemców po wszyst

kich krajach monarchii rozproszonych, jest demo

tratyczne, unitarne, i przesiąkłe ideami fraDcnskie

ni tak zwanemi pospolicie zasadami z r. 1789.

Chociaż nie jes t ono przeciwnikiem niezawisłości

irzynajmniej administracyjnćj w prowincyach,

:hciałoby nadać im wszystkim jedną konstytncyę,

to jest jednostajną, tak jak we Francyi jeden de

partament ma te same prawa municypalne co dru

?i. Stronnictwo to, jakkolwiek mu jes t niezno

śnem jarzmo biurokratyczne, dąży wszelako nieró

wnie więcćj niż do zwalenia centralizacyi Bachow

skiej, do nadania tejże centralizacyi za organ sej

mu centralnego wybranego swobodnie i bezpośre

dnio« przez różne ludy cesarstwa, zamiast rady mi

nistrów wybranćj wolą absolutną panującego.

W drugiem stronnictwie przebija więcćj, przynaj

mnićj w wiciu prowincyach, duch arystokratyczny;

stawia ono kwestye języka i rasy wyżćj aniżeli

unc kwestye polityczne; chociaż cznje całą war

;ość wolności i nie ma wstrętu do równości, o

świadczyło ono nieraz dosyć głośno, że wolność

osobista mnićj mu leży na sercu jak rozwój nie

jodiegłuś i administracyjnćj i politycznćj sejmów

irowincyonalnych ; a to do tego stopnia, że w Wę

grzech naprzykład albo w Kroacyi, wolanoby na

reszcie prawo wyborczo wykluczające żydów z wy

)orów, ale któreby zawotował sejm węgierski lub

iroacki, aniżeli prawo wyborcze przypuszczające

lo wyborów żydów, muzułmanów i pogan, które

by jednak było nałożone z Wiednia. Każde z tych

dwóch stronnictw idzie za daleko: pierwsze chce

za nadto jedności, albowiem uważa za nic różnice

radykalne w pochodzenia i obyczajach jakie istnie*

ą między tylu ludami, połączonemi koniecznością

ub historyą pod jednem berłem; drugiej, nie chce

ój dosyć (to jest tćj jedności), skoro żąda dla

łażdćj prowincyi nieniemieckićj prawa niewysyła

nia reprezentantów na sejm centralny, który bę

dzie ukonstytuowany w Wiedniu, a który sam j e

den tylko być może, wpośród wszystkich tych

lóżnorodnych części, narzędziem zgody i ostatnim

zakładem wspólnego bytu.

Trudność, aby gabinet obecny wiedeński

mógł zadość uczynić tym sprzecznym żąda

niom i pogodzić je w reformie jednćj i cał

kowitój, spoczywa wedle słów dziennika

francuskiego w tem głównie, że sam gabi

net niemnićj jest różnorodnym jak Austrya.

Niebezpieczeństwo zaś dla stronnictw, a zw ła

szcza dla tego, co zdaniem Dóbatów utrudnia

zadanie p. Schmerlinga, widzą one w tem,

że jedność Austryi jest tylko w armii, któ

ra dziś jest równie cesarską (Kaiserlich) jak

za Tillego.

Zresztą, — piszą dalćj D eb a ty — jeżeli Madziary,

Serbowie, Czesi, Rumuni, Słowianie, występować

ciągle będą z ambicyami narodowemi, niezgodnemi

z bytem państwa, rząd wiedeński nie samą tylko

siłę będzie miał za s ob ą ; można przewidzieć chwi

lę, w którćj opinia publiczna i w prowincyach

niemieckich i w reszcie Związkn niemieckiego o

świadczyć się za nim gotowa. Nie podejmujemy

się usprawiedliwiać panowania Austryi wszędzie

gdziekolwiek się ono rozciąga i wykonywa, od

brzegów Wisły do brzegów Dunaju. Nie zaporanie

my nigdy, jakićj to zbrodni skutkiem Polacy w Ga

licyi zostali poddanymi austryackimi. Lecz w po

lityce wychodzić trzeba zawsze z pewnego stano

wiska, a skoro Polacy z Galicyi przykuci są do

Austryi, tak długo j a k nie będzie Polski wolnćj

i niepodległćj, aby ich przyjąć, tak jak są teraz

Włochy, aby przyjąć Wenecyę, popełniają więc

ten sam błąd co Węgrzy lub Czesi, gdy zaniedba

ją tyle korzyści, któreby przywłaszczyć sobie mo

gli, aby wymagać od Austryi to, czego im dać

nie może bez przygotowania własnćj zgnhy, i to

własnemi rękami....

Następnie opierając się na dziennikach

niemieckich wskazują Debaty ową opinię co

raz więcćj przeciw narodowościom w Niem

czech występującą, i kończą długim wywo

dem, że Węgry na niebezpiecznej i szkodli

wćj postępują kolei.

Jak widoczna, artykuł ten zawiera w so

bie wiele trafnych spostrzeżeń, a przecie po

lega na błędzie. To co w nim prawdziwe

go, przypisać należy przenikliwości, jaką się

zawsze ów dziennik odznaczał; błąd leży

w jego doktrynie, od którćj nigdy nieodstą

pił. Doktryną tą parlamentaryzm; uważa on

tę formę rządu za powszechne lekarstwo na

wszystkie choroby spółeczne i polityczne, za

jedyną wolności podstawę. Z tego wyłącz

nego stanowiska sądzi o wszystkim i o wszy

stkich : popiera on to co zdaniem jego po

maga idei parłamentarnćj, co zaś w jego

myśli jest dla tćj idei przeszkodą, to potę

pia. Jest on, niech mówi co chce, zdania

owego stronnictwa, które zowie liberalnem.

jak gdyby stronnictwo narodowe nie było

liberalnem. Z sejmem , to jest z parlamen

tem, przyjąłby centralizacyę biórokratycznę.

Stronnictwo narodow e nie chce centraliza

cyi biórokratycznej, i wszystko mu jedno

czy ona w sejmie czy w gabinecie. Dla

Dóbatów systemat p. Schmerlinga przedsta

wia parlamentaryzm i nic więcćj. Lścz na

tem dość, aby wszystko co najmniejszą zda

je się stawiać trudność, było już tem samem

szkodliwe, nietylko dla systematu, ale dla

m onarchii i jćj i/jrajów. Nie widzi dziennik

francuski lub^rue chce widzieć, że właśnie

jedynym warunkiem, pod jakim parlamenta

ryzm w Austryi jest możebnym, są właśnie

autonomie prowincyonalne. Woli on wierzyć

że autonomie krajowe nie chcą wysłać ie

)rezentacyi na sejm ogólny, i to mu wy

starcza, aby napisać, że wymagają od Au

stryi tego czego im bez samobójstwa dać

nii może. Nie patrzy nawet, że oprócz Wę

gier, które w odrębnym do Austryi zostają

stósunku, żaden inny kraj koronny o ile

wiemy, z podobnem nie wystąpił oświad

czeniem.

Sądziliśmy czytając z początku ten arty

cuł, iż nie będziemy potrzebowali na niego

odpowiadać. W ocenieniu przezeń stron

nictw nie widzieliśmy Galicyi. D eputacya

(raju naszego tak była złożoną że nie mogły

widzieć w niej Debaty zbyt arystokratycznego

cucha. Podane oświadczenie ministrowi nie

nosiło wcale cechy przez Debaty skreślonej,

iraj nasz niestawia wolności ani wyżćj ani

niżej od narodowości, ale słusznie widzi naj

jierwszy warunek tćj wolności w uznaniu

)raw narodowości właściwych. Mieszkaniec

jłalicyi chce być wolnym jako Polak a nie

inaczej. Niestawia kwestyi języka wyżej niż

inne kwestye polityczne, bo nie może sądzić,

aby mogła istnieć kwestya o język; aby ta

cowa, rzecz wrodzona, stała na równi z ja

cąkolwiek kwestyą polityczną; bo naresz

cie Polak chce mówić po polsku o kwe

styaeh politycznych. Radzibyśmy widzieć,

czyby Debaty napisały coś podobnego jak

ów frazes, gdyby musiały o swoich spra

wach mówić po niemiecku? Nie powiedzia

a nigdy Galieya, ani się też głos jeden nie

odezwał, aby wolność osobista mniej jćj le

żała na sercu niż autonomia jćj sejmu, albo

wiem właśnie w tćj autonomii widzi ona i

słusznie jedyną rękojmię tej Wolności oso

ństej. Bez tćj autonomii jakażby mogła być

wolność? Nie wchodzimy tu w prawo wy

)orcze węgierskie, ale cóż dziwnego, że

cażda narodowość chce aby jćj prawo wybor

cze było wypływem jćj własnych żywio*

ów? Czyby Debaty przyjęły chętnie hiszpań

skie prawo wyborcze? Bo tu rozstrzyga na

rodowość, to jest historya, zwyczaje i orga

nizm spółeczny i dla tego jedynie pozwala

my sobie to porównanie. A z resztą, co do

prawa wyborczego charakterystyka Debatów

nie stosuje się do Galicyi, albowiem mie

szkańcy tego kraju gotowi są przyjąć pra

wo wyborcze z Wiednia na pierwszy sejm

krajowy, właśnie dla tego, że mają przeko

nanie, iż sejm dopiero narodowy ułożyć mo

że prawo wyborcze odpowiednio potrzebie

kraju. Gdzież więc idą za daleko Polacy

w Galicyi ?.—

Lecz skoro Debaty w następnym ciągu ar

tykułu wprost się ku nam zwróciły, pytamy

się, niewierny już po który raz, jakichże tc

rzeczy domagają się Polacy z Galicyi, któ

rychby rząd w Wiedniu nie mógł przyzna(

bez nadwerężenia bytu Państwa? Wzywa

my Debaty imieniem wszystkich narodowo

ści europejskich, których niby bronią, abj

wyraźnie to wypowiedziały. Czy do rzędi

owych przesadzonych domagań liczą żąda

nie, aby Polacy w Galicyi używać mogl

języka polskiego w szkole, sądach i urzę

dach? Czyli też przesadzonem m a być żą

danie, aby administracya była z krajów

ców złożoną? Czy nareszcie sejm krajowy

coby miał atrybucye zgromadzeniu o inte

resach kraju stanowiącemu właściwe? B(

oto w krótkich wyrazach wszystko, cał:

autonomia, jakiej się Polacy z Galicyi do

magają, jak to wyraźnie przez deputacy

swoją oświadczyli. Niechaj Debaty raz wy

powiedzą, gdzie w tych żądaniach upatruje

ruinę m onarchii? Niech powiedzą jakie t(

są korzyści, coby je sobie P olacy z Galicy

przywłaszczyć mogli, a które zaniedbują

Galieya żadnej niem a na sumieniu zanied

banej okoliczności; jak zaś korzystała z dy

plomu cesarskiego i okólnika Ministra stanu

deputacya najlepiej dowiodła.

Nareszcie, zapytamy jeszcze Debatów, ską

wiedzą że Polacy z Galicyi niechcą wysła

reprezentacyi na sejm centralny do Wiednia

Mieszkańcy Galicyi w to się niewdawal

czy Rada Państwa, czy sejm centralny bę

dzie w Wiedniu.

Nieprzesądzali sprawj.

która się tyczy państwa. Żądali dla kraj

autonomii i właściwych atrybucyj dla jeg

sejmu. Sprawy sejmu centralnego nie tyka

wcale; wspomnieli tylko, że niebyłoby au

tonomii, gdyby sejm centralny o sprawac

Galicyi stanowił. Ale jako kraj koronny d

składu państwa należący, i udział w wspó

nych biorący ciężarach, czemużby Galicy

niemiała brać udziału w ogólnych naradac

i nie miała należyć do składu ogólnego se,

mu? Weźmie go stosownie do konstytucy

ale jako kraj mający swoją autonomię na

rodową. Inaczej cóżby znaczyła Galieya

jćj reprezentacya na sejmie centralnym pań

stwa? Kraj niemający swej narodowej au

tonomii, niemoze wysyłać reprezentacyi by

narodowość jego przedstawiała. Niechaj się

więc Debaty nietroszczą. Polacy z Galicyi

żądają sejmu krajowego na to, aby zapro

wadzić organizacyę której niemają i dla te

go chcą aby sejm ten miał należyte atry

bucye, nie zaś aby po to jedynie jak wieści

głoszą był zwołany, by wysłał reprezen

tantów na sejm centralny, a potem się zwi

nął. Zaprowadzenie autonomii poprzedzić

musi wysyłkę na sejm ogólny do Wiednia.

Austrya nie może chcieć aby na sejmie ogól

nym były reprezentacye narodowości uciśnio

nych. Takie reprezentacye nie założyłyby

parlamentaryzmu w Austryi, za czem wzdy

chają Debaty. Ale rzeczywiste sejmy krajowe,

silne autonomią, są to właśnie żywioły, na

jakich oprzeć się może konstytucyjny sy

stemat w Austryi, któryby wszystkim jćj

krajom wolność i pomyślność, a całej mo

narchii powagę w Europie zapewnił. Na tćj

drodze, mogą się przekonać Debaty, byle

tylko cokolwiek miały dobrej woli a mniej

uprzedzenia, że Polacy z Galicyi nie są na

zawadzie.

Jeden z dzienników polskich wychodzą

cych za granicą, podając oświadczenie de

putacyi mieszkańców Galicyi złożone na ręce

Ministra Stanu w Wiedniu, poprzedza je na

stępującemi słowy:

Dzieuniki krajowe ogłaszają adres deputaeyi ga

licyjskićj w d. 4 b. m. panu Schmerlingowi od

dany. Uważamy za powinność naszą powtórzyć

w całości ten akt z tylu miar znaczący. I godm -

ścią swoją i duchem, jaki go ożywia, należy on

do najpiękniejszych i najpoważniejszych manifo

stów, któremi do Europy przemówiła Polska wnie

woli.

Skoro tak jest, tem więcćj żałow ać przy

chodzi, że w powtórzeniu tego aktu w c a

łości, dziennik rzeczony dopełnienie tylko

powinności upatruje. Do takićj samćj po

winności poczuwały się niektóre dzienni

ki wiedeń skie.

KORESPONDENCYA CZASU.

Tarnów 25 stycznia.

( f . m .) Coraz częstsze czytujemy koresponden

cye o nieufaości włościan, która skoro pochodzi

z obałamncenia, łatwo może się stać szkodliwą i

niebezpieczną. Różne z różnych stron proponują

środki zaradcze: to nauczanie ludu przez księży

z ambon, to przywoływanio włościau do obrad

szlachty itd.

Nieufność jest najgłówniejszą chorobą w Ga

licyi: wszakże niedawno widzieliśmy, jak ci sami

obywatele co teraz narzekają na nieufność wło

ścian, pragnęli mieć i mieli, i dotąd mają oso

bnych wójtów dworskich. A dla czego? bo nieufali

sami wójtowi gminy. Wszak przed kilku tygodnia

mi galicyjskie Towarzystwo ogniowe wykluczyło

z początku w zasadzie, później zaś faktycznie

(przez ustanowienie kwoty 20,000 złr. zabezpie

j czyć się mającej) od udziału w Dyrekcyi polskie

miasta i mieszczan: A dla czego? — bo nienfano

1 miastom. A gdy Czas umieścił listy na ten sepa

ratyzm powstające, znalazły się na ogólnem zgro

i madzenin tegoż towarzystwa osoby, które ostro

przyganialy tym listom. Czyż to nie była nieu

fność?

Do usunięcia tej wzajemnej nienfuości, posłużyć

może instytncya tak zwanych Amtstage w każ

i dym powiatowym urzędzie co tydzień się odby

wającycb. Niech tylko na te amtstagi uczęszczać

} zechcą obywatele, niech w urzędzie powiatowym

i zasiędzie wójt dworski, zażąda od naczelnika po

wiata wyjaśnienia tego lub owego prawa, a wójt

gromadzki słuchając tej nauki, tej rozmowy, przez

? samo słncbanie także się czegoś nanczy. A jak

usłyszy, zobaczy i pozna, że wspólny nas łączy

interes, zniknie nienfność, zniknie wzajemna

obawa, i zbliży się chwila gdzie panować będzie

zaufanie i jedność w narodzie, tak potrzebne za

* wsze a konieczne dzisiaj.

Wiedeń 27 stycznia.

D Projekt ministeryalny do reorganizacyi Wszech

, nicy Jagiellońskiej był pozawczoraj przedmioten

narad Rady państwa, którym uczestniczył i Mini

r) ster stanu. Tak jak był przedstawiony przez tegóf

/ Ministra Cesarzowi, wszystkie prawie kursa miałj

? być wykladanemi w języku polskim. Rada pań

stwa zmieniła to rozporządzenie co do kursów po

, dobno prawnych, w których pozostać ma po czę

ści język niemiecki. Projekt tak zmieniony przed

stawił Minister stanu wczoraj N. Pana do potwier

" dzenia i zdaje się, że teraz już Diebędzie żadnych

przeszkód, żeby w tych doiach do Krakowa prze

3 słanym nie został z poleceniem wprowadzenia go

i w życie. Minister stanu, tak się przynajmniej o

świadczył w tej mierze księcia Leonowi Sapiesze

na pozawczorajszem n siebie wieczorze. Było to

przyjęcie świetne, ale tylko męzkie. Nicpalono cy

gar jak u bar. Bacha, lecz była herbata. Znajdo

* wali się w salonach prawie wszyscy ministrowie;

a prócz kanclerza bar. Vay, który jest chorym. Ary

stokracya wszystka zetknęła się po raz pierwszy

z rozmaitymi bogatego mieszczaństwa reprezentan

tami, a nawet i z dziennikarzami, między którymi

1’ widziano pp. Zang, Löwenthal, Friedmann itp.

i- z wiadomości politycznych, któremi się ząjmowa

i no, dwie uważano za pewne, to jes t że pożyczka

30 milionów dotąd me najlepiej idzie, i że statu

ta równie jak i inne prawa kardynalne wyjdą ra

zem, ale dopiero w końcu przyszłego miesiąca

luny przedmiot nader ważny dla kraju, reorga*

nizacya obszerna Towarzystwa rolniczego, znaj

dzie w Ministrze stanu silną podporę, jeśli się kraj

sam do tego szczerze weźmie. Mówią, że poszło

już zawezwanie do Krakowa i do Lwowa żeby

komitety dyrekcyjne przysłały statuta i projekta

swe co do organizacyi wydziałów filialnych. Pan

Schmerling uważa, ten przedmiot za jeden z naj

główniejszych w interesach materyalnych Galicyi,

która przedewszystkiem je s t krajem rolniczym.

Mówił w tym duchu długo z ks. Leonem Sapiehą

i dał swe zapewnienie, że niczego nie zaniecha,

coby w tym względzie krajowi mogło być poży

tecznem.

Dobrze byłoby, i to zwróciłoby tutaj uwagę,

gdyby skład przyszłego sejmu w Galicyi, starały

się opierać dzienniki i kortspondencyo krajowe

nie na samych tylko ogólnych rozumowaniach,

lecz na cyfrach statystycznych. Taki wykaz mógł

by dopiero przekonać, który z systemów wybor

czych, podług interesów lub liczby ludności i po

datku, byłby dla kraju lepszym. Dobrze byłoby

także lud prosty właściwemi do tego pismami z te

mi kwe8tyami obzuajamiać.

Wykaz nareszcie statystyczny w jakich szkołach

i jakie nauki wykładają się teraz po polsku lub

po niemiecku, byłby tu także bardzo pożądanym.

Bądźcie pewni, że Minister stanu chce poznać

dokładnie wszystko co się Galicyi tyczy i źe wo

lałby mieć te podania ze źródeł pewnych, ale bez

stronnych, jak zwykłą urzędową drogą.

Zaprowadzenie autonomii w administracyi i s ą

downictwie, wymagałoby także wykazania, że nie

byłoby w praktyce tak trudnem jak to tu niektó

rzy uważają.

Zresztą czego się rząd najwięcej obawi i jest,

żeby autonomia i tym podobne koncesye, nie pod

niosły w kraju dążności separatystycznych. Wyle

czyć tutejszych ludzi stanu z tej obawy byłoby

zadaniem godnem dobrze obmyślonej pracy.

Wszystkie to pnnkta zamknięte są w adresie

deputaeyi galicyjskiej, lecz żeby weszły w prze

konanie rządu, trzeba żeby byly ciągle rozwijane

i popierane w podaniach, memoryałach, broszurach

i artykułach dzienników.

Tak się wyrabiały wszystkie kwestye, zanim

nareszcie przyszły do rozwiązania. Historya poli

tyki europejskiej z ostatnich lat kilku, ma tej pra

wdy nie mało dowodów..

Ileż to Węgrzy nie napisali dzieł, rozpraw, bro

szur memoryałów i t. p. o swych dawnych pra

wach, o rządzie przez lat dwanaście ostatnich, o

sposobach przywrócenia krajowi jego legalnego

bytu. Ileż dziś jeszcze nie piszą o tem co robią

lub co do zrobienia pozostaje?

I dla tego rząd Węgrom odpowiadał i odpowia

da. Rozprawy te są nieraz ostre i cierpkie, ale

zawsze godne narodu i procesu który się toczy

przed trybunałem opinii publicznej.

Jak się ten proces skończy nie wiadomo. Wszakże

reskrypt ostatni cesarski, zdaje się mu zapowiadać

koniec pomyśloy, przyznając sejmowi władzę zmo

dyfikowania lub utrzymania praw 1847—1848 a to

dla pogodzenia takowych z postanowieniami ce

sarskiemi, które ju ż w dyplomie z 20 paździer

nika wskazanemi zostały. Jeżeli sejm wyjdzie po

za dyplom, trzeba będzie nowych koncesyj ze stro

ny rządu, albo przymusu. Glos teraźniejszy komi

tatów zostawi obu stronom czas do namyślenia

się. Może on posłużyć do porozumienia się, jeśli

będzie jak dotąd otwartym, szczerym i jasnym,

ale zarazem przyzwoitym i z głębokiem uszano

waniem dla korony. Wszakże wiem z pewnością

że poufną drogą kancelarya węgierska posłała do

komitatów ostrzeżenie, że opór faktyczny reskryp

towi cesarskiemu, wywoła zwinienie lub zawiesze

nie kongregacyi i wydziałów komitatowycb.

Prowincye dawuiej należące do korony węgier

skiej chcą połączenia się z nią; lecz domagają

się także o swe sejmy i o swą autonomię. Dal

macya chce pozostać na stronie.

W prowincyach niemiecko słowiańskich obok

autonomii występuje coraz śmielej prośba o ogól

ną konstytucyę, z odpowiedzialnością ministrów i

sejmem w Wiedniu.

lleakcya patrzy na ten ruch spokojnie, lecz nie

traci nadziei, że przy pomyślnych okolicznościach

potrafi go jeszcze zamknąć w szczuplejszych na

wet, niż wytknięte dyplomem z 20 października

granicach.

Korpusem który się zbiera pod W. Warażdynem

będzie dowodził jenerał Kudelka.

Berlin 2 6 stycznia.

5 Na obradach nad adresem w izbie panów

rozpoczęła się tegoroczna walka parlamentarna.

Sądząc po tem pierwszem starciu się z sobą opi

nii i interesów feodalnych i liberalnych, stanowych

i konstytucyjnych, wstecznych i postępowych, za

borczych i narodowych, nie trudno przewidzieć,

że bieżąca sesya przejdzie zaciętością oporu wszy

stkie swoje poprzedniczki. Zebrało się dla niej

w ciągu jednego roku, jak z obrębu polityki we

wnętrznej tak i zewnętrznej, tyle drażliwego ma

teryalu, że jeżeli izby na seryo, szczerze i grunto

wnie roztrząsać go zechcą, powstaną stąd kolizye,

które uiogą spowodować albo częściową zmianę

gabinetu, albo rozwiązanie izby poselskićj, a w naj

gorszym razie nawet zwrot rządu od zasad i d ą

żności liberalnych do więcćj konserwatywnych.

Stan rzeczy na wewnątrz musi być dość kryty

czny, kiedy ewentualności tego rodzaju stają się

przypuszczalnemu W publiczności i prasie panuje

Irt. widoczny niepokój i prawdziwy odmęt ściera

jących się z sobą opinij. Podnoszą się z różnych

stron poważne głosy, wzywające do umiarkowania

i zgody. Ale zupełnie izolowane stanowisko Prus

na zewnątrz; wątpliwa przyjaźń i pomoc państw

niemieckich; blisko pięciomilionowy deficyt okazn

raZ pißfws*y w równoważącym się

dotąd w dochodach i rozchodach budżecie; pod-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction