Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 628 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N*’ 86

(Cena 10 ta,j

Kraków, Środa 21 Lutego 1917.

Rocznik LXX.

Włe«ix«]pne.

Ceny ogłoszeń: od wierne petitem za pierwezy rai 20haL, u każdynaetępny po 15hal.; układ tahe=

kryczny. cylrowy. skomplikowany, pierwszy raz 40 hal. następny po 15haL Nadesłane i N ek rologi*

ed miejsca wiersza drukiempetit. 80 haL za każdyraz. G łosy p ublic zn ości po2kor. komunikatyhandlowe

pokronice i po dziale ekonomicznym; komuuikltyprywatne, śluby,zaręczyny itp.po 1kor. od miejeca wieraza

Ogłoszenia 1 prenumerat?* przyjmują: we Lw ow ie biura dzienników St. Sokołowskiego, A.

Olszewskiego, k . Buchątaba; w ’Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu PoturaLki; w Prze—

Biyślu A. Juazyńaki księgarnia i E. Biliet; w R zeszowie M. Weintpauh; wStanisławowie Jasi»!—

eki i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. linut; w Tarnopolu Komauiew..iki; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Cilć de.Treviae; w W ied n i u Haaaenstein A Vogler. R. Mosse (takie we wszy*t

kłch filiach); H. Sehalek, M. Duke», E. Braun, ,l. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H- Goidachmiedt A Comp.),M. Per)es; w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze

c zes kiej t r. riovorka. Listy z pieniędzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeniu przyj,

w u j* Adinicłatracya ( z a :u w Krakowie, R eklaina cy e nieopie czętow ane nie podlegają opłacie pocztowej.

Liatóa niaonłaconyth nie przyjmuje etę. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca ii »

W * Za każdą zmian« adres* dopłaci tlą 41 hal. - « 1

ADRES RKDAKCYI: ul. 6w. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr N.

Polska ,,piastowska".

W polityce szczerość i jasność są nader pożą

danymi czynnikami. Z tego powodu.niedzielna mo

wa prez. Rutowskiego przyniosła dużo cennego ma

toryału. Pozwala ona wniknąć bliżej w prawdzi

w e intencye i w polityczne podstawy rozumo

wania tego odłamu opinii narodowej, Który oparł

swoja rachuby na ufności w zjednoczenie ziem

polskich przez mocarstwo rosyjskie, a jako na

rękojmię powoływał się na sympatyę koalicyi

dla sprawy polskiej. A wiadomo, że imieniem

tego odłamu n i e był Legion! Dowiadujemy się

się po raz pierwszy od prez. Rutowskiego au

tentycznie, na podstawie jego rozmów z kierow

n;ikami te,j polityki, jak sobie ci kierownicy »zje

dnoczenie" wyobrażali i dlaczego nie bez pod

staw mogli sądzić, że R.osya tak pojęte »zjedno

czenie" naprawdę przeprowadzi i autonomią je

obdarzy.

Dowiadujemy się, powtarzamy, po r*z pierw

szy autentycznie. Bo drogami prywatnemi

przedostawały się do nas wielokrotnie wiado

mości o dziwnym przewrocie pojęć, jaki się

dokonał z tam ej strony linii b ;]owej je3zcze

w p erwszych chwilach wojny, a który polegał

na wytworzeniu ideału jakiejś eufonicznie na

zwanej »Polski piastowskiej",

wciśniętej w gra

nic:e etnograficzne z czasów Przemysława i Ło-v

kiełka, »ciasnej, ale własnej"; lepszej rzekomo

, od Polski Jagiellonów, sięgającej po Dhiepr, ale

narodowo nie jednolitej. Brak wiadomości auten

tycznych o hasłach tego rodzaju, a także skrę

powanie cenzurą, nie pozwalające na krytykę

cudzych, a obronę własnych przekonań, ostroż

ność wreszcie, aby nie być posądzonym o insy

nuowanie przeciwnikowi niewypowiadanych prze

zeń przekonań — to wszystko składało się na

konieczność milczenia naszego w taj sprawie.

W ten sposób stało się możliwem, że migano

nam tak d!ugo majakiem »Polski zjednoczonej**

z Gdańskiem, Poznaniem, Wrocławiem — nawet

z :Kióleweetn! — a równocześnie milczano dy

plomatycznie o rezygnacyi z poisk- ści Wiina,

Krzemieńca, Lwowa — nawet Przemyśla. Był to

bowiem punkt tajny w układach, prowadzonych

z rządem rosyjskim i z ministrami koalicyi, był

to »sekret Btanu",

do którego nie dopuszczano

m aluc ’kich i prostaczków% a w ten sposób zapo

biegano polemice, bardzo niewygodnej i dła

oryeutaeyi koalicyjnej bardzo groźnej. Zarzuty,

jakie się tu i ówdzie z tego powodu podnosiły,

odpierano ze strony ofiarodawców złotej szabli i

inspirat rów protestu loz; ó kiego zarzutem, że

są... insynuacją

A jed lak p kazuje się obecnie, że ,insynua*

cye" takie były opa te na doskonałych podsta

wach. Jakżeż mogło być inaczej ? Wszakże Ro

sya nie mogłaby prowadzić zwycięzkiej wojuy

dla utraty Litwy, Białorusi, Wołynia i swoich

aspiracyi na Ruś Czerwoną. Wszak niedwuzna

cznie już od zjazdu pragskiego w r. 1908, na

którym poraź pierwszy ujawniła się ewolucya

narodowej demokracyi w kieruuku necslawizmu,

głoszono w części prasy warszawskiej hasło »Pol

ski piastowskiej" i potrzebę zlikwidowania spra

wy polskiej na Litwie i Rusi. Gorszące dyskusye

na ten temat na szpaltach niektórych pis n nie

były — jak się teraz okazuje — ani tak nie

winne ani tak akademickie, jak to uboższym na

duchu zwolennikom partyi wmawiano, Krytyku

jąc rezultat polityczny Szajnochowskich »zdoby

czy pługa polskiego* i wzywając do ich likwi

dacyi, przygotowywano od dość dawna grunt,

aby obniżyć znaczenie ustępstw, któreby należa

ło poczynić na tym punkcie naszym braciom sło

wiańskim.

Jest zasługą prez. Rutowskiego, że otwarcie

i szczerze opowiedział dzisiaj o rokowaniach,

jakie prowadzono z nim po zajęciu Lwowa ce

lem pozyskania go dla takiej polityki. »Kiedy

gubernator Bobrinskij — opowiadał on

spro

wadził do Lwowa deputacyę polską, a był to

kwiat Polski, pierwsze nazwiska z Dumy

i Rady państwa, ,.wszyscy przyjechali na to,

aby nam we Lwowie powiedzi:ć: Koalicya skła

da się z waszych najserdeczniejszych przyjaciół;

na Boga, nie wchodź ie w drógę temu, co ona

nam niezawodnie p zyniesie".

Cóż zaś rozumiał

ów »kwiat Polski" przez dar koaiicyi, ofiarowa

ny r;am przez ręce rosyjskie? Oto — wyjnśuia

prezydent Lwowa, — rozumiano przez to w ko

łach kierujących polityką polską w Rosyi »zje

dnoczenie Polski etnograficznej":

»Powiediiaco im, a potem oni nam powiedzieli:

wyrzeknij ie eię dal-zyeh? as iracyj, (graniczci e »ię

do P ois - i elnog aficznej a z- ajdzie ie łaskę na pół

noc,! Ni ch się Poisca r z oświad-zy, że się wy

rzeka św» ich a ’piracyj na Litwie,’ na ziemiach ru

skich, a wtenczas dla Lj etnograficznej Polski

można się spodziewać wbluoh korzyści!

»Do n ajcięższy ch chwil, które przeżył m p d ?sras

wt jny, — dodał prez. Rutowgki-zalier.am tę, kiedy w

grocie polskirh patryotów (bo nie mara pfawa za

przeczać im mjlep sz j inlenc?i) słyszała o zdania:

ależ, zastanówcie się, j -żeli dostajemy zj dn er mą

P 1-kę jeżGi ona nam przynosi dzielnice zachodnie,

morze i Gdańsk, to przecież patry»t* p ols ri p o wi

nien się wyrzec sztraz j »woj»j ojcsyzoy, choćby

mu »ie wiem jak była droga. I »rgumen:owann da

l--j: Wy tam we Lwowie i w schodnhj Galicyi ri e

rcbcie trud; ości bo przeci ż my w K-ólest .Gs do

słaniamy autonomię, jeżeli wy :ię pogodzicie z lo

sem i pra"s ae eeie na io, że ta Cz- rwons Roś, któ»- j

jestt-ś ie kolonistami prz jdzietam gdzie przejść u usi«

Rzecz jasna : przejdz e do Rosyi.

Istotnie, przyjtakiej k mcepeyi Polski staje się

wiara w utworzenie państwa polskiego przez Ro

syę i koalieyę rzeczą trzeźwą i realną. Dooiero

przy t e m założeniu jest rzeczą prawdopodobną,

że Rosya gotowaby Polskę »zjednoczyć", ołiaro

wać nam nawet w razie swego zwycięstwa, nie

tyiko górny ale i doiny Śląsk, nietylko królewskie

ale i książęce Prusy. Ale za jaką ceuę! Byłoby to

ist tnie dla niej zyskiem, gdyby za prowineye,

jakich nie posiadała, zawsrow. ła sobie obowiązek

bezczynnego patrzenia na rusyfikację Lwowa,

wywłaszczanie na Litwie, przymusowe zlikwido

wanie całej polskiej kultu: y na wschód od Nie

mna i Bugu.

»Zjednoczenie" ziem polskich pod

berłem Romanowów, tak, jak jc pojmuje Rosya

i koalicya, to w konsekwencjach swoich opusz

czenie raz na zawsze z naszej strony ziem oj

czystych Mickiewicza i Słowackiego.

Powiedzieliśmy: tak jak je pojmuje Rosya i

Koalicya. Złudzeniem byłoby prawdziwem wyobra

żać sobie bowiem, że Angi a i Francya popierać

są gotowe inne rozwiązanie sprawy polskiej —

oue, które zresztą lojalnie wobec nas oświadcza

ją, że poza kouceaye rosyjskie nigdy wobec nas nie

wyjdą. Jeżeli słyszymy, że w ostatnich czasach

szerzy się w Warszawie ,oryenta;ya amerykań

ska", zwłaszcza w kołach dotychczas neutralnych,

to obawiamy się bardzo, aby ta oryentacya nie

była na podobnych złudzeniach oparta, jak jest

wiara Polskę z rąk Anglii i Franc:yi. Czyżby

Wilson, mówiąc o »zjednoczonej Polsce", mógł

mieć inną na myśli, jak tylko tę, o której mówią j

ń)yślą działacze petersburscy, czy lozańscy, oraz

ich eksp; zytury, agitujące w Stauaeh Zjednoczo

nych ? Skoro oni — jak wynika z rozmów prez.

Rutowskiego — stanęli na gruncie Polski etno

graficznej i za jej zjednoczenie g towi są oddać

resztę, czyżby naprawdę Wilson wyzuawał ma

ksymalny program polski?

Budując Polskę, w granicach wyznaczonych

przez mocarstwa centralne, wychodzimy z zało

żenia, iż rozwiązanie to, choć się nie zgadza z

pewnemi nadziejami, ożywiającemu nas w począt

kach światowej wojny, żadnej z nich jednak nie

niszczy i sprawie polskiej uszczerbku nie przy;

nosi w pprówriauiu do tego, co było dotąd,

!atmenie Polski, stworzonej przez mocarstwa cen

tralne — Polski poli!yczn!e niezależnej — musi

raczej wywierać wpływ* korzystny na zewnątrz,

musi podsycać kulturę polską w najbliższych jej

dzielnica b, zarówno wschodnich jak zachód nieb,

musi prze-zkadznć tara wszelkiemu uciskowi,

krzywdzie i /gwałtowi, 1lóreśmy nieraz tak bole

śnie odczuwali. Budujemy - więc dzieło trwałe,

zdolne do życia i d Is-:ego r zwoju, bo oparte

na idei niezawisłość. Natomiast utworzenie zje

da czon j Polski ,pias’owskiej* pod ber!em Ro.

manowów, musi ł- by być czemś efeme:ycznern,

bo niosłoby zawiązek nieustannych konfliktów’ z

opiekuńczym orłem dwugłowym, o i!ebyśmy lo

jalnie nie wypełnili tajnych punk!ów umowy —

to znaczy nie zlikwidowali sami raszcj pozycyi

na Wschodzie, A że likwi..rscya taka nie łnoglr

by być dotrzymaną, bo byłaby zrozumiana przez

cały naród jako czyn samobójczy, to wiedzą

chyba nawet autorowie lozańskiego manifestu.

Stąd dy!ornatyezne pr zem ilc zenie tego t ak drażli

wego punktu w tym tak draźuiącym kraj manifeście.

Dla rozprószenia ciecuej mgły, w którą s:ę

chętnie spow ja abaegacya z polskiej misyi na

Litwie i ua Rusi, jest odsł nęcie rokowań, pro

wadzonych z prezydentem Rutowąkim, nader po

żądanym momentem. Uprzytomni ono w nie

jednych kcłacb, które dotąd jeszcze w dobrej

wierze ufają w Anglię, Fra;cyę, czy też może i

w Slańy Zjednoczone, czeinbyśmy musieli okupić

w razie zwycięstwa Rosyi tę tak niewyiaź )ie rysu

jącą się ich gwarancję. U przywódców brak

szczerości, u ogołu brak jasności — oto, czemu

przeciwdziałają cenne rewelacye prezydenta mia

sta Lwowa.

Związek niemiecki a wyodrębnienie Galicyi.

Vfiedtń 19 luteg o.

NiemreoSu Z wiązek narodowy ciągle coś li

ch wala i ciągle coś prostuje. Jakaś dzi wna chwiej*

ność przebija we wszystkich uchwałach, jakaś

nieszczerość i rozdźwięk pomiędzy tem, co się

ogłasza, a tem, do czego się w rzeczywistości

dąży. Zaczęło s:ę to jeszcze dawniej, kiedy nie

miecki Związek nar. do wy niespodziewanie ogło

sił program rozszerzenia autonomii krajów ko

ronnych. Pod nacisk em psasy Związek zaczął się

cofać: chce rozszerzenia autonon ii, ale rozumie

je »inaczej", to znów całkiem go nie chce — i

tak dalej w kółko. Zaczęła się z kolei podobna

gra o wyodrębnienie Galicyi. W rezultacie po

różnych » stwierdzen ia ch" i »zaprzeczeniach" , w i e

się wreszcie, że Związek chciałby się pozbyć

galicyjski h posłów z Izby poselskiej, a jednak

w niczem nie uszczuplić korapetencyi prawodaw

czej tej Izby także wobec Galicyi.

Dziś słyszymy o ciągle to nowych uchsralach co

do Rady państwa. Ostatnia uchwała wzywa rząd,

aby jak najprędzej ,stworzył warunki* (die Vo

raussetzugen zu treffen) dla z wo łania se,syi. Co

to znaczy? Jake warunki? Nikt, ale to literalnie

nikt dziś o obslrukcyi nie myśli; idzie w’.ęo o

jakieś inne warunki. Z dalszego tekstu uchwał

wnosić można, że ow e »Voraussetzungeri" pole

gać mają na tem, aby rząd przed zwołaniem se

sv i w krótkiej drodze wprowadził w życie wszy

stko to, cz go sobie Związek życzy, a co w Izbie

poselskiej n ap otkałoby na trudności. Iune;ni sł o

w y: posłowie niemieccy domagają się, aby rząd

naruszył na korzyść ich programu konstytucyę

oni zaś, aby mieli możność atakowania go za to.

Gdyby ci panowie jasno i otwarcie zażądali, aby

rząd wprowadz.ił bezparlamentarnie t e cz y o w e

ustaw’y , to byłoby to w każdym razie uz ranią

godnym dowodem cywilnej odwagi. Parlament

jest do tego — zdaniem ich — niezdolny; w

nadzwyczajnych warunkach posł wie żądają więc

nadzwyczajnych zarząizeń i dają z nich rządowi

z gory rozgrzeszenie. Ale p. p. Hammer, Teufel

i spółka na taką odwagę zdobyć się nie mogą;

chcą, aby rząd wyciągał dla nich z pieca kaszta

ny i dlatego wysilają c !y dowcip, aby w lichym

surogacie dyp’omaty czaej-no!y obwieszczać świa

tu uchwały, których nie powzięto.

Z całego bukietu tyeo apokaliptycznych uchwał

najważniejsze są: l) »Pr/.ep owadzie reformę ad

ministracyi państwowej; utizymać samorząd kra

jów i gmin i rozwinąć go w poszczególnych kra

jach we ług istniejących stosunków i potrzeb

iudn ś c i ; w Czechach wprowadzić podział n a

obwody, a niemieckie mniejszości w innych kra

jach koronnych należycie ochronić*. Autonomia

zastosować się więc tria do potrzeb ludności.

Ba! ależ kedy właśnie w tym wypadku idzie o

kraje mieszane, w ięc też o potrzeby sprzeczne.

;Na miejscu jedynia byioby sharmoni owanie tyęh

potrze b

2) Co do autonomii Galicyi żąda uchw’ała :

,Przy wyodrębnieniu Galicyi w myśl eesarskie

g« pisma odręcznego z 4 listopada 1916 roku

baczyć, aby’ rozszerzenie autonomii teg) kraju

koronnego Die doprowadziło do rozluźnię ia spoi

stosci państwowej, manowieie w kierunku woj

skowym, finansowym i kolejowym, i wogó!e,

aby wszystkie in!eresa państwowe w każdym kie

runku były zawarowane*.

3) Związek niemiecki domagał się w ostatniej

}uchwale wprowad enia memie.: -;iego języka po

:średuicząoego (Verkehr spraehe); dz siejsza uchwa*

iła juz jęz\ ka państwowego (Siaatsspiache). Dla

czego? Wiadomo, że niejeden polityk z prawicy

od dawna już ze w zględów praktycznych nie za

strzegał się bynajmniej przeciw owej »Verkehrs

sprache", która ułatwiłaby administrację, rie na

ruszając praw narodowych. Związek nagle wraca

do ,Staatssprache", jak gdyby z umysłu chciał

prowokować opczycyę.

Nie, panowie Hummer i Teufel stauowczo po

litycznego talentu nie mają; ci zaś członkowie

Z wiązku z p. Steinwenderem na czele, którzy po

siadają ten talent, nie mają, zdaje się, głosu. A

sz koda 1

m m m u m mmmammm- n a - *mmmmmm,m.mm,

Przygotowania.

Z Warszawy donoszą:

Upłyniouyoh kilka ostatnich tygodni były okre

sesem konsolidowania się Rady Stanu, wyjaśnia

nia stosunku, jaki wobec niej mają zająć stron

nictwa i dotychczasowo, organizacye a także i

oba rządy okupacyjne. Przejściowa ta sytuscya

zaczyna już obecnie, jak się zdaje, dobiegać do

końca ; może już w najbliższych dniach tymez:ł*

s »wa Rada Stanu będzie mogła odezwać się do

społeczeństwa w najważniejszej obecnie sprawie,

w sprawie woiska polskiego, poczem będzie rńo

gła także przystą pić do pracy nad innemi sw o

jenni zadaniami, licząc słusznie na należyte po

parcie i pos!uch ze stropy społeczeństwa.

O obeciym stanie sp=awy wojska polskiego

donosi korespondent warszawski Dziennika, na

rodow ego :

*Iutenzywność prac Rady Stanu, jej komi3yj i

rzeczoznawców wojskowych, nie pozostawia nic

do życzenia. Projekty wszystkie są gotowe, c ze

kając tylko decyzyj ostatecznych, które w naj-.

bliższych dniach mają zapaść. Układy, zw łaszcza

co do r ty przysięgi, z mocarstwami eutrtlnemi

są w pełnym toku a wyniku oczekiwać należy

lada chwila. Gdy ta zasadnicza kwestya, str;sz

eza ącu w sobie prawno - państwowe określenie

wojska polskiego, załatwiona zostanie p/rmślnie,

wówczas natychmiast ogłoszona będzie odezwa

werbunkowa i w’szelkie związane z tworzeniem

wojska polskiego s czegóły.

—

Tymczasem zaś

w Legi(Uiacb wre praca przekształcania się w ka

dry wojska polskiego. W obozach ćwiczeń prze

liczają się legioniści musztry i regulaminu poto

wego, a instruktorzy stwierdzają z uznaniem zna

komite wyszkolenie wojskowe legionistów. Rów

nież żywo i pracowicie funkcyonuje szkoła s/fa

b wa dla w’yższych oficerów legionowych Nie

mieccy nauczyciele konstatują wysokie kwalifi

kacje oficir.sw i ich di,że wykształcenie. Tak

v ięc na eał. j linii i w wojsku i w Radzie Stauu

troska o s ’ -u,r/enie silnej, wyborowej armii pol- .

skiej zaprząta umysły. Z radoś, ią prawdziwą spo

dziewać się też należy, że w krótk m czasie, po

przełamaniu pier ws zych trudności o rga niz ac yjny ch ,

młode państwo polskie cptze się na mocnej mi

litarnej podstawi **.

Praca w d epartam entach Rady Sta ?u jut. się

również rozpoczęła, a jest to praca organizacyjna

mająca na celu *tworzenie aparatu działającego,

co zadecyduje o powodzeniu Rady Stanu. Odpo

wiedziała, ść wielka ciąży na organ zatorach i

nie o pośpiech najżywszy, lecz o ruz,nysł jak

najgłębszy iść tu musi. Cnodzi o sprawy tak

ważne jak utworzenie ska bu, związanie ze sobą

w jedną całość szkolnictwa i sprawiedliw ści,

rozgałęzienie organów Rady Sianu na prowincyi

p?zez tworzenie komii?aryatów powiatowych, znie

sienie utrudnień komunikacyjnych między obie

| ma okupacjami, forsowne i energiczna tworzenia

administracji polskiej w całym kraju, aby w ten

Ispcsóo usur-ąć adrnin stracyę obcą z obu oku

pacyj. W’iadomo, jak ,trudne są te prob!emy i

Ijak skomplikowany stanowią węzeł. Nie należy

Opowieść miłości i śmierci.

(Z powoda prze!:łada J. Beiier’a, Le roinan de Tri

stan et Yeeult przez Boya : Dzieje Tristana i I z o l

dy, Bibl Brya t. 14, Kraków, 1 9 1?).

Odkąd Fedry występna miłość weszła za spra

wą Eurypidcsi do literatury europejskiej, głó

wnym przedmiotem tragedyi było nie co innego,

jak miłość i śmierć. Nie tylko tragedyi. Poeci

aleksandryjscy wprowadzili ją także do eposu, a

os biiwem jej naczyniem uczynili powieść poe

tycką.

epyllion.

Os:atnia róża w jesiennym

ogrodzie literatury greckiej, opowieść o miłości

kapłanki li .ro i mężnego L an ua, który przez

Bosfor co noc przepływał, spiesząc do ukochanej,

póki podczas burzy nie utonął, jest klasycznym

przykładem opowieści o występnej miłości i

śmierci. Zaano ją w średnich ?wiekach i ra za

chodzie dzięki Owidyuszowym listom Leandra do

Hery i Hery do Leandra (Heruid. 13 i 19) a ta

znajomość — obok innych tradycyi starożytnych

(np. Medei i Jasona) nie pozostała bez wpływu

na powstającą w peluem średniowieczu poezyę

romansową.

Gdy u nas przed kilkunastu laty prcf. M. Ka

wczyński wystąpił z krytyką romantycznego po

jęcia poezyi ludowej, która izekon o nie potrze

buje poety, tworzy się sama, jest produktem or

ganicz.?ym, to znaczy rcśuie jak zwieizę czy ro

ślina nieświadomie, pod wpływem siły w e

wnętrznej, twórczego ducha ludu — spotkał się

z sinym protestem ze strony specyaiis ów i nie—

Bpecyalistów; a już jego doszukiwania się moty

wów Apulejoazowego Amora i Psychy w rycer

skich opowkściach o Lofceng inie itp. uznano za

naukową hereryę. Tymczasem na gruncie Zacho

dnim gł szoue prze/, niego poglądy wzięły gó ę

nad dawniejszymi. Ta p:zemiana pojęć dokonała

się w sferach badaczy mitologii greckiej i eposu

greckiego (poezji Homo owej). Zamiast tuzina

innych niech starczy sformułowan.ie kwestyi przez

Wilhelma Wund(a (Volkerpsycho!ogie II l, 1916)

Wszelkie mity znamy jedynie we formie, nada

nej im przez poezyę.

Ale i w istocie swej nie różnią się mity od

poezyi. Różnice tłumaczą się pewnymi warunka

mi zewnętrznymi i wewnętrznymi, którym twory

mityczne i poeij’czne podlegają w pewnym cza

s e i w pewnej sp łeczności. Najważniejszem kry

teryum, na podsrawie którego mit odróżniamy od

poezsi jest to, że poezya aibo ma bezpośreduio

początek indywidualny, albo jest produktem jakiejś

ograniczonej grupy, przeciwstawiającej się cało

ś i ładu. Tak zwana ludowa (raczej zb;orowa)

poezya nosi piętno kilku poetycznych indywidual

ności, a to w artystycznej framie, w poglądzie

na świat, w kierunku czucia — jednostki czy

cechu. Jeśli mówimy, że mit jest tworem funta

zyi ludowej, to znaczy, że chociaż i ten płód

zbiorowy wyszedł od jednostek, składających się

na ca’ość, to przecież wszystko, co przyniosła

jednostka, odrazu było pojm wane i pizyjmowa

n?» przez drogich, jako równoważny wyraz ich

własnych wyobrażeń i affektów . W ten sposób

w ri ieie odźwierciadla się cały pogląd na świat

człowieka prymitywnego, sta, owiący o ogólnej

treści mitu. Nad ukształtowaniem szczegółów pra

cuje fantazj’a jednostek, mit przechodzi w poezyę.

Poezya łączy w związek i cań ść poszczeg lae

wyobrażenia mityczne, które jedynie są pocho

dzenia ludowego. Mają orie już same w sobie

pewne warunki do łączenia się i dlatego rozcho

dząc się, wyrównują się na podstawie zgodności

motywów. Ale dopiero poezya nadaje poszczegól

nym zdarzeniom mitycznym jednolitą formę my

ślową i łączy tak sformowane mity na podsta

wie związku czynności i w’ypadków w cykle mi

tyczne. Myśl, łącząca poszczególne ogniwa takie

go cyklu, jest tak indywidualna, że chcć pamięć

pi ety zagin ę lub choć cy kl jest dziełem całej

grupy czy cechu poetów, to tradyoya tworzy so

nie mityczną jednostkę, której przypisuje ową

jedność .

W świetle teoryi Wundta Iliada czy OJysseja

mogą zawierać co najwyżej pawue elementy,

materyały pochodzenia zbiorowego; ale złożenie

z nieh fabuły, określonej gniewem Achillesa czy

gmewein Posejdona, wyposażenie jej w szcze

góły i wyrażenie w formie artystycznej może

być tylko dziełem jednostki. To dzieło, dostaw

szy się do ust ludu, gdzieby go nie strzegł au

tentyczny egzemplarz, w krótkim czssie skaziłoby

się i spaczyło do nie;ozuaitia; ale i w ustach

rapsodów, uczących się »swego Homera" z e

gzemplarza, nie ustrzegło się pewnych dodatków

i opuszczeń, zmian i zepsuć. Szczęściem, że dość

w czss (choćby dopiero za Pizystrata) egzemplarz

Iliady i Odyssei dostał się do archiwów paiistwo*

wych i bibliotek. Odtąd już tradycya ustna nie

wpływała na niego.

Wundt stosunek Homera do materyału »ludo

wego" sformułował ostrożniej aniżeli wielu f lo

łogów. Niektórzy z nich twierdzą, że Homer był

tylko ostatecznym redaktorem np. Iliady, do któ

rej wcielił, o ile s ę dało, szereg dawniejszych,

cudzych rapsody?, wprowadzając tylko zmiany,

spowodowane własnym planem całoś i. Tak poj

mowany H :mer niewieleby się w zasadzie różnił

od Szkota Macpbersoua, który w r. 1760 wydał

celtyckie pieś ii Ossyana, odtworzone w pierwot

nej niby formie z autentycznych fragmentów

poezyi celtyckiej lub od Finiandczyka Lonnrota,

który w XIX wieku stworzył z podań i pieśni,

żyjących wśród ludu, Kale walę. Przykład tych

dwóch nowożytnych redaktorów poezyi ludowej

oie pozcstał bez wpływu na paryskiego roman

sittę Bćdter’a. Występował on od dawna przeciw

te ryom o ludowem pochodzeniu rozmaitych sta

rofrancuskich cyklów romansowych i wykazywał

na szczegółach rękę kleryków, znających litera

turę łacińską. Wprawdzie postacie rozmaitych

cyklów wielokrotnie były opracowywane w sa

mych wiekach średnich, ale ta tradycya litera

oka uległa w wielokrotnych załamaniach się ta

kiemu skażeniu, że trudno było dla najpiękniejszych

nawet cyklów odkryć jakiegoś starofrancuskiego

Homera.

ięc Bedier postanowił sam nim zostać

odnćśuie do tradycyi o Tristanie i !soldzie.

Te postacie zua nasze pokolenie w interpre*

tacyi Wagnera, a więc interpretacyi bardzo in

dywidualnej. Treść do sw’ego dzielą zaczerpnął

Wagner, jak wiadomo, z Tristana Gotfryda ze

Strassburga. Ten sławił namiętność, obaiaiącą

wszelkie szranki obyczaju i cnoty: !solda łamie

wobec króla Marka wiarę małżeńską. Tristan

wierność lennika i przyjaciela, ale Gotfryd uspra

wiedliwia ich winy miłością, silniejszą nad w s zyst

ko. Przez taką tendencyę stał się Got,fryd twór

cą nowoczesnego romansu miłosnego. Wagner tej

tendencj’i przeciwstawił inną, płynącą z jego

przeżyć na tle znajomości z Matyldą Weseidonk.

Jego dramat muzyczny nie jest uświetnieniem

niedozwolonej miłości zmysłowej, ale oznacza

przezwyciężenie zm?słowości, wyrwania się z

ziemskich pożądań, tęsknotę za nocą śmierci, za

jakiemś bytem niecielesuyrn, w którym się dusze

m iłujące od najdą. —

Pokolenie przedwagnerow

skie znało starofrancuskiego Tristana, przypisy

wanego Tomaszowi z Erceldoune, a wydanego

w r. 1838 pizez Walt?ra Skotta pt.: Sir Tristrem.

Ale autentycznym poematem

star ofra ncu ski m

mogli się rozkoszować co raj wyżej romau;ści;

do publiczności ono postaci Tristana i Is Idy n e

zbliżyło. To też. rewelacyą i d!a samych Frań

euzów i dla wszystkich, czytających po francu

sku było opracowanie starej opowieści przez

Bediera w r 1900. W scenach miłosnych po

szedł on za fragmentem Berou;’a, począ?ek oparł

na poem atach Thom asa Eilharia z Obergu i Got

fryda ze Strassburga, od perypetyi streaz zał

anonimowe legendy lub wersye autorów począt

kowych, Oczywiście główną jego własnością jest

plan, budowa, arehitektonika coł ści, pcdporząd

kowanie jej szczegółów tradycyjnych, oparcie

jej na jednoiitem tle bulturalnera, w; eszcie prze

pojenie indywidualną ten !encyą uczuciową Przed

wszystkieia oczywiście idzie język i styl. Kto

czytał oryginalne pamiętniki Beniowskiego i o

partą na nich powieść Sieroszewskiego, będzie

miał w przybliżeniu wyobrażenie o stosunku

red ak eyi Bedi era do źródeł.

’

Oczywiście to wszystko, co dotąd powiedzia

no, zupełnie jest zbyteczne dla powołanych czy

telników Dziejów Tristana i Isoldy. »Dobrzy ry

bałtowie niegdysiejsi, Beroul, Thomas i przewie

lebny Eilhart i mistrz Gotfryd opowiedzieli tę

opowieść dia tych, którzy miłują, nie dla innych*.

A tylko ci »inni* mogliby się zastanawiać, czy

na dnie jej leży jaki prastary mit, czy po za

awanturniczym romansem rycerskim otwierają się

rzeczywiście perspektywy na życie jakichś legen

darnych półbogów, pozostających w najściślej

szym związku z dziką jes/.cze i dziewiczą przy

rodą bujnych lasów celtyckich, Otoż tak ch da

lekich głębi tam niema. Pe ianf. dosłuchałby się

raczej ech refektarzów klasztornych, w których

czyty’wano Owidyusza i innych poetów łaciń

skich. Ale i to tylko uboczny ornament. Całość

jest świątynią miłośei i póki ta znajduje ofiary%

może liczyć na swych czcicieli. Ktoby bez źródeł

średniowiecznych po’raf ;ł stworzyć taki romans,

utrzymałby prym między romaasopisarzarni w szyst

kich ludów i wieków. Bedier musi ddelić swą

sławę 7 Beroulem i Thomasem, Eilh?rtem i Got

frydem, ale też im tego n e zazd oś :i. Jemu cho

dziło tylko o nową oprawę najpiękniejszego klej

notu poezyi starofrancuskiej.

»Panowie miłościwi, czy wola wasza usłyszeć

piękną opowieść miłości i śmierci?... B uchajcie,

w’ jaki sposób, w wielkiej radości, w wielkiej

żałobie, miłowali się, później zasię pomarli ?wtym

że samym dniu, on przez nią, ona przez niego"...

W tym spokojnym, popodnym to ;ie starego ry

bałta opow’iada nam poeta, jak to siostro korn

walskiego króla Marna, Blancheflor, powiła po

śmierci męża clił ?pi(?, nazwane ,Tristanem*, ,iż

przybył na ziemię przez sm utek-, jak osierocony

także przez mą!kę chłopiec wychowywał s ę u

pana Rohałta, niby jego s n, jak porwauy przez

kupców norweskich dostał się d’o Koruwaiił i

,CZAS " wychodzi dwa razy dziennie, a mianowicie o godzinie 6 m u i o godzinie S popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal.,

ranny 10 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

Jna cały rokIna kwartał gna 1 mlesiąt

v Krakewle w si!ejąca

38 koroa

8kor.—

b3 kor. -

t, odnoszeniem do domu ...... 42 koron

10kor.50 i3kor. 50

pocztą w Anstro - W ę g r z e c h ..........................

42 koron 10 kor. 50 h. 83 kor. 60

Pocztą z dwukrotną w y s y ł k ą ........................................... . 48 koron

12kor.- h. 14kor. - haL

w państwie Niemieckiem

....................... 48 koron

12kor.—

*4 kor. - hak

W Innych państwach

80 koron |15kor.- 15kor, -

Prenumeratą przyjmują: Adminlatrac,yaCzasu w K rako wie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e ra tę ks;ęg. S. A. Krzyżanowskiego, handle; S t Karlińśkiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dziea.

Kopcasa i Salomonowej, Hupczyc ulica Jagiellońska. Gl. Tr afika, Bracia Hildowie ul. Ksarmelicka.

Ws Lwow!a ,,Czas** jest da nabycia* biurach dzień. S. Sokołowskiego, A. Olszewskiego, K. Suchstaba, aa etacyack

kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowy» Sączu na peronie w księgarni kolejowej, tudzież na innych

główniejszych atacyach « portyerów kblejBwych, księgarnia Podhalańska Zakopane, księgarnia Chodakowskich

*anćomieri, Główna c . k. t r a f ik a L ublin , Główna t, k. trafika Radom, Ageocya dzienników Maryl Kiebabezy Kielce ,

telągarnia i. Masłowskich Miechów.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction