Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 691 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N”122

Kraków, Środa 8 Kwietnia 1914

Rocznik LXVII.

Wysianiepopotndnlow^

Układ o emigracyę.

I znów jedna ze spraw d!a nas najdonio

ślejszych załatwioną została bez udziału paiia

mentu ! Od tak dawna oczekiwana u tawa etci

gracyjna z łaski obstrakcyi i nadal pozostała

projektem, zamiast ustawy otrzymaliśmy u*ład,

zawarty pomiędzy rządem a Poolem okręt’owym.

Prawda: nad treścią układu czuwało Koło pol

skie, czuwał kierownik ministerstwa dla Galicyi

p. Morawski i z ramienia tego ministerstwa w ro

kowaniach udział biorący rad:a dworu Dr Twar

dowski, aie taki układ z natury rzeczy nie mógł

z góry objąć całego kompleksu spraw;, objętych

projektem ustaw?y emigracyjnej. Zupełnie w za

wieszeniu pozostała więc tak bardzo dla nas wa

żna sprawa wychodźtwa sezonowego, ołreżyaasi

z Galicyi i nadał pozostają na łasce i opiece

rządu pruskiego.

Wiemy, że i ta sprawa jest

w? toku, wierny, że rokowania postąpiły już na

wet dość daleko, ale nie mamy nadziei, by bes

udziału i presyi parlamentu udało się uregulo

wanie tej kwestyi w myśl interesów polskich;

wobec urzędników niemieckich silniejszym z pe

wnością okaże się wpływ pruski.

Jednakże przyznać musimy, że układ z Towa

rzystwami okiętowemi, głównie dzięki interwen

cyi polskich urzędników, spełnia znaczną część

naszych postulatów. Nie zapominajmy, źe erni

gracya jest tylko jedną i ze stanowiska pań

stw?owego może nie najważniejszą częścią ukła

du, do którego należą także doniosłe kwestye

handlowo-polityczue, taryfowe, marynarskie i in

ne. Stąd konieczność rozmaitych ustępstw?, a jed,.ak

niektóre postanow?ienia układu są dla nas nawet

korzystniejsze od postanowień projektu ustawo

w?ego. Do takich należy uaprzykład postanowie

nie, że Pool tb owiązany jest emigrantów, któ

rzy powracają d!a zadośćuczynienia obowiązko

wi wojskowemu, prze?w?ieść do portu za cenę óO

tylko koron. Szczęśliwie — jak sądzę — roz

wiązano kwestyę kontroli nad emigracyą, gdyż

udało się wymódz, że Towarzystwa poddały się

kontroli władz konsula nycli auslryackich w por

tach zagranicznych. Co więcej: w razie spoi u

pom?ędzy emigrantem a Towarzystwem, o ile e

migrant tego zażąda, Towarzystwo poddać się

musi sądowi rozjemczemu najbliższego austro

węgierskiego konsulatu.

Reprezentanci władzy państwowej mają celem

dozoru wolDy wstęp 113 okręt i do przytulisk

emigracyjnych, zaś na stanowcze żądanie rep e

zeutanta galicyjskiego ministerstwa, rozszerzono

to prawo także na reprezentantów władz krajo

wych. Nie było to rzeczą łatwą, bo ze strony

niemieckiej twierdzono, że wobec zagranicy imie

niem w ładzy państwowej ?występować mogą je

dynie urzędnicy państwowi, jednak ostatecznie

udało się to ustępstwo uzyskać.

Zna ?zenie ma też fakt przemiany Austro-Ame

rikany na Towarzystwo wyłącznie austryackie.

Akeye, będące w ręku spółek niemieckich, prze

szły w ręce austryackie i stworzono wszelką

gwarancj?ę przeciwko przemianie własności. Tryest,

który dotąd tylko na 4% partycypował w ogól

no-europejskim ruchu emigracyjnym, stopniowo

w c?ągu lut kilku dojdzie do 10°/0, co, obliczone

na ruch tjlko ausiryacki, wyniesie około 33

procent.

Nie bez

wartości jest takte przyznana

Austro-Amerikarie autonomia taryfowa. Dotąd ta

ryfy tego Towarzystwa stosowały się do po

trzeb i korzyści handlu niemieckiego, odtąd s!u

żyć one będ.r wyłącznie interesom eksportu au

stryackiego. Bezpośrednio zyska na tem Ga!icya,

tylko co do niewielu artykułów (np. drzewo) po

średnio zyskać może bardzo wiele, bo przemysł

zachodnio-austryacki łatwiejszy ma eksport za

morski, tem mniej eięży on na Galicyi.

Sprzedaż bile’ów d!a wszystkich tow?aizystw

obejmuje Austro - Amerikana, odpada więc kon

kurencya, cdpsdają szkodliwe biura pokątne.

V\ erbowanie (Anwetbut)(j) emigrantów? będzie

bezwarunkowo wzbronione, natomiast pow?stanie

w Galicyi dostateczna liczba biur, szczególnie

w centrach emigracyjnych. Urzędnicy tych biur

będą stale płatni, tak, by nie pobierając prowi*

zyi n:e mieli też interesu w sztucznej propagan

dzie emigracyjnej. Cenę przejazdu ustanowiono

na minimum 123, a maximum 200 koron. Mini

mum ma widocznie na celu utrudnienie emigra*

eyi, a nie ograniczenie konkurencyi, zbjtcczne

ze w zględu na to, że do układu przystąpiły

wszystkie towarzystwa.

Bardzo ważne są postanowienia ochronne.

Układ bardzo szczegółowo opisuje rodzaj schro

nisk w portach, przewiduje rodzaj łóżka i p o

ścieli, postanawia, że wikt odpowiadać ma naro

dow?ej kuchni emigrantów, że d!a dzieci znajdo

w ać się ma na okręcie (bezpłatnie) dostateczna

ilość mleka, przewiduje odszkodowanie dla emi

grantów w razi a opóźnienia odjazdu itd. Lekarz

okrętowy władać ma językiem emigrantów, toż

samo funkeyonaryusze. Funkcyonaryuszom w por

tach nie wolno wchodzić w żadne z emigranta

mi interesa. W rade nadużycia] Tow?arzystw?a o

bowiązane są, na żądanie czy to ministerstwa

spraw wewnętrznych,, czy któregokolwiek na

miestnictwa, winnego funkcjoaaryusza natych

miast oddalić.

Co do opieki religijnej przewiduje układ, że

na każdym okręcie istnieć ma rodzaj kaplicy,

duchowńi posiadać mają odpowiednią kwalifika

cyę językową. Bardzo ważne, ale też najmniej

korzj?slne są postanowienia co do emigrantów

popisowych. Ministerstwo w?ojoj? u :ario się przj?

granicj? wieku lat 36, naszem zdaniem wręcz po

twornej. W Niemczech, a więc w państwie ua

wskróś militarnem, granica kończy się z 25-tym

rokiem życia, w Austryi idzie o 11 lat dalej! Re

prezautanci wojskowi zapewniali, że interpreta

cya będzie liberalną, obstawali jednak przy tem,

aby do 36 roku życia emigrant wykazać się mu

si;ł specyainem zezwoleniem władzy w?ojskowej.

Pawien wyfom zrobiły jednak Tow?arzystwa nie

mieckie, oświadczając, że w portach niemieckich

trzymać się muszą tamtejszych przepisów, że

więc d!a nich ostatecznie granicą jest rok 25.

Stąd wyniknie ta anomalia, że wielka liczba,

może nawet w’iększość emigrantów z Austryi, o

rntjać będzie port tryesteński i emigrować ra

czej tylko przez porty zagraniczne. Emigrant je

dnak, który — co chyba nie jest trudno — omi

nął kontrolę na granicy auslryackiej i via Ham

burg czy Brema dost,ał się do Ameryki, będzie

często dla kraju straceny?, bo z obawy przed od

powiedzialnością nie zechce już powrócić Wła

dza wojskowa odniosła więc zwj?cięstwo raczej

pyrrhuBOwe.

Wreszcie za korzystne uważam na żądanie

polskie uzyskane postanowienia, że układ, który

zawarty został ra lat 15, co lat 5 ulegać będzie

rewizyi. Istotnie, dopiero doświadczenie w yka

zać mo?że, czy i jakie są w układzie w?adliwości

Układ obejmuje wszystkie Tow?arzystwa, które

dla naszej emigracyi wchodzić mogą w rachubę

w ięc: Austro-Americana, Hapag, niemiecki Lloyd—

Holland-Ameritea. R ed sta r, Cie g en. Ti ats satlan,

t:ąue, Southern Lilie i Canadian.

Wiedeń 6 kwietnia.

0 samorząd Królestwa.

Komisya pojednawcza, utw?orzona z przedsta

wicieli Rady państwa i Dumy, rozeszła się -

jak w?iadomo — bez porozumienia w sprawie ję

zyka obrad w radach miejskich przyszłego samo

rządu w Królestwie Boiskiem. Siedmiu delegatów

Dumy g’oiowało za dopuszczeniem języka pol

skiego z ograniczeniami przez Dumę uchwalone*

mi; siedmiu członków Rady państwa odrzuciło

zupełnie język polski z obrad rad miejskich. W o

bec równej ilości głosów, sprawa języka polskie

go pozostała w komisyi w zawieszeniu, inaczej

mówiąc: kom’sya nie spełniła zadania, do jakie

go została powołaną.

Obecnie — jak donoszą depesze — posłom do

Durny rozdaoo referat drukowany komisyi poje

dnawczej w sprawie samorządu miejskiego dla

Królestwa Polskiego. Referat dotyczy tylko pun

któw?, które wywołały lóżnicę zdań między Du

mą a Radą państwa i były przedmiotem obrad

komisyi pojednawczej. Najwięcej miejsca referat

udziela sprawie języka w samorządzie, przyczem

przytacza opinię zarów?no zwolenników, jak i

przeciwników? języka polskiego w organach sa

mo, ządowych.

«Dziwne — pisze Słowo warsz.

—

są m oty

wy, n?a jakich przeciwnicy języka polskiego o

pieiają swoje stanowisko. Zaznaczają między in

nemi, że do omówienia sprawy stosunków rosyj

sko-polskich kom;sya nie posiada infornracyj,

któreby je mleżycie oświetlały. Aby sprawę tę

rozstrzygnąć, zdaniem ich, należy rozpoznać ją

w c?ałej rozciągłości, nie zaś wyłącznie tylko dla

danego wypadku Zadaniem iostytucyj prawo

dawczych nie może być omawianie sposobów

polepszenia tych stosunków. Zadanie ich ograni

czyć się powinno do rozpozrania istoty reformy

zarządu miejskiego w Królestwie Polakiem. W e

dług przeciwników języ?ka pol-k?ego w samorzą

dzie, długotrwałe istnienie w Polsce szkoły ro

syjskiej, oraz odbywanie przez Polaków powin

ności wojskowej dostatecznie zaznajomiło ludność

kraju z języ?kiem rosyjskim i źe wobec tego lu

dność ta nie poczyta za krzyw?dę sasnowiedzy

narodowej poddanie się przepisowi ogóino-pań

stwowemu i że w każdym razie stawiać będzie

reformę miejscową, choćby z wykluczeniem ję

zyka polskiego, ponad stan obecny. Takie jest

brzmienie referatu w punkcie najbardziej obcho

dzącym całe społeczeństwo polskie, Dowodzi ona,

jak dalece autorom referatu, oraz tym, których

reprezentują, obce są stosunki w kraju naszym i

panujące wśród ludności przekonania.

,Daremnem byłoby dowodzić im, że opinia spo

łeczeństwa polskiego w kwestyi języka rosyj

skiego w samorządzie jest najzuptłaiej jedno

m yślną i najw?yraźniej, a zarazem na jbard ziej

stanowczo oświadczyła się w tym kierunku. Da

remnem byłoby? przekonywać ę:’-, że nawet tacy?

działacze państw?owi, jak Stolypin. hr. Kokow

cow?, jak św?ieżo zmarły jen -gubernator Skałon,

uznawali prawa języka polskiego w samorządzie,

bo rozumieli, że pominając zasadniczą stronę

sprawy, samorząd ma przedewszy?stkiem na celu

interesy gospodarcze i że te szw?ankować muszą,

gdy obrady nad niemi nie będą tocz.yć się w ję

zyku ojczystym tych, co się interesami temi zaj

mują i o nich msją decydować. Wymienieni

działacze państwowi rozumieli też, że usunięcie

języka polskiego z samorządu byłoby zrozumia

ne przez społeczeństwo polskie, jako krzywda

bard?zo dotkliwa. Projekt samorządu w tym ty?—

godniu n:a się znal( ić r:a porządku dziennym

obrad Dumy. Będzie to przedostatni etap na

ciernistej drodze, po której toczy? się ten pro

jekt?.

Reforma szkół średnich.

W zakończeniu swego merńr l?yału do Rady

szkolnej o nauce w szkołach średnich, stwierdza

Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego co następuje

Przyczyny? tego smutnego, rozpaczliwego często

stanu rzeczy, są — jak sobie Senat z tego do

brze zdaje sprawę — rozliczne.

Rozwój współeze?ny naszego społeczeństwa,

idący w kierunku coraz większej demokratyza

cyi, sprawia, iż do szkół średnich i na Uniwer

sytet napływa coraz więcej młodzieży, pochodzą

cej z warstw? kulturalnie mniej wyrobionych, tak,

że ta młodzież o wiele mniej przynosi ze sobą

zasobów w?iadomości, które dom dać może, o

wiele mniej, jak daw?niej, kulturalnego wyrobie

nia, w przeważnej zaś mierze w ciężkich, bar

dzo ciężkich warunkach kształcąc się, zarabiając

pracą na życie, niema dość czasu i możności, by

nad swojem podniesieniem kultura!nem sama pra

cować. Z demokratyzacyą społeczeństwa liczyć

się musimy?; uważamy ten objaw w zasadzie za

zdrowy, gdyż w ten sposób może przybyć —

i przyby?ło już — sporo nowych, świeżych i dziel

nych sił naszemu społeczeństwu. Do tej też naj

wyższej nauki, jaką daje Uniwersytet, w intere

sie siły narodu powinni mieć przystęp nie uprzy

wilejowani tylko, lecz wszyscy, bez w?zględu,

z jakiej pochodzą warstwy, jeśli silni zdolnościa

mi. hartowni wolą do pracy. Obowiązkiem zaś

społeczeństwa jest starać s!ę, by niekorzystne

skutki, o ile one łączą się z demokratyzacyą spo

łeczeństwa, według możności łagodzić. Dlatego

gimnazj?a muszą dziś więcej, niż dawniej, na

młodzież dawać baczenia, bo one mają w obe

cnych warunkach zastąpić dla znacznej części

młodzieży i to, co dawniej dla ogółu prawie,

dziś dla części tylko, dawał, względnie daje dom

i tego domu kultura.

Złym też jest objawem, jeśli do gimnazyum

i na Uniwersytet przychodzą elementy, pchane

niejako gwałtem, nie mające zdolności i chęci do

nauki; zapomina się jakby o tem, że te jednost

ki mogą, inną, odpowiedniejszą wybierając dla

siebie drogę studyów i pracy, zdobyć dla siebie

nie najgorszy kawałek chleba, służyć także do

brze społeczeństwu, i to z własnem wewnętrz*

nem zadowoleniem. Przecie dziś to objaw ogól

ny, iż z warstwy t. zw . intehgeneyi wysyła się

w?szystkich synów na Uniwersytet, nietylko naj

zdolniejszych, jak być powinno, a rezultatem

tego, iż wielu z nich przepłynąć do brzegu nie

może. To zaś z naciskiem podnieść należy, iż nasze

życie pod wieloma będzie szwankować względa

mi, dopóki te posterunki, do których przez Uni

wersytet wiedzie droga, nie będą zajęte tylko

przez ty?ch, którzy naprawdę zdolnościami i pra

cą na to, by je zająć, zasłużyli.

Na w?a,rstwie t. z w. inteligencyi ciąży jeszcze

i ta wina, iż na ogół za bardzo zostawia szkole

także i troskę o wychowanie swoich dzieci, że

ojcowie nie starają się zbliżyć do synów, nie

wiedzą, o czem oni myślą, jakimi żyją ideałami;

a tak tworzy się przepaść między tymi, którzy

prowadzą nasze życie, a tymi którzy je mają

w prz.yszłości prowadzić, grozi to, że ci synowie

wyprą się ideałów ojców, bo ich nie zrozumieją !

Naprawę tego stanu rzeczy przynieść może

tylko samo społeczeństwo. Oby ono jaknajrych*

lej zrozumiało, że musi ią sprawą się zająć, że

mu nie wolno patrzeć bezczynnie, jak idą fala

za falą, żłobiąc sobie same łożysko, że ono o

bow?iązane jest z czujną myślą, z wytężonym

wzrokiem, całą siłą rąk kopać koryto dla tej

rzeki, z jasno wytkniętym celem: dobra Oj

czyzny !

Niedostateczną jest i organizacya studyów wy

działów filozoficznych, które mają przygotowy

wać sity dla gimnazyów, kształcić nauczycieli.

Wszechstronnie rozpatrywa tę kwestyę wy?dział

filozoficzny naszego Uniwersztetu; już w pe

wnych działach przedsięwziął zmiany, które po

winny przynieść pożytek wykształceniu sił dla

gimnaz yów’. Nie ogranicza się jed nak wy?dział fi

lozoficzny do tego, co może naprawić we wła

snym zakresie działania, w g?anicaeh obowiązu

jących przepisów, lecz sięga dalej, żąda ł refor

my ze strony władz centralnych. Zamierzenia je

go zarówno idą w kierunku ulepszenia rozkładu

i ujęcia w?ykładów, jak też tyczą się i wprowa

dzenia odpow?iednich zarządzeń, by zapewnić le

psze przygotowanie pedagogiczne i dydaktyczne

przy?szłych nauczycieli, na które w dotychczaso

wej organizacyi Uniwersytetów malo — za mało

przyznano miejsca. Niezbędną też rzeczą jest wy

robienie u przyszłych kierowników młodzieży i

poczucia kultury w?ogóle, gdy oni dziś w tak du

żej mierze mają wszczepiać w duszę młodzieży

tę kulturę ducha i umysłu, której często nie da

je dom, a nigdy prawie stancj?a.

Równolegle jednak z tą akcyą wydziału filo

zoficznego powinna iść koniecznie i inna akcya,

doniosła dla tej sprawy, pierwszorzędnej w agi:

reforma nauki w gimnazyach w kierunku usu

nięcia tych wad, które leżą w ustroju i działal

ności gimnazyów?, a niepomyślnie odbijają się na

przygotowaniu młodzieży do studyów uniwersy

teckich. Te właśnie wady, w gimnazyalnej nau

ce tkwiące, skłoniły? Senat do zwrócenia się do

wysokiej Rady szkolaej z tem pismem; tu je

chce Senat choć pobieżnie zaznaczyć, nim będzie

można omówić je dokładniej i obmyśleć środki

zar adcze.

Lepszemu przygotowaniu młodzieży przeszka

dza w gimaazyach przedewszystkiem ich prze

pełnienie; uniemożliwia ono nauczycielowi po

znanie dokładne uczniów, ich psychologii i cha

rakteru, przekonanie się dostateczne o postępach,

jakie czynią w nauce. Temu zaradzić trzeba ko

niecznie; inaczej najlepsze zarządzenia, najusil

niejsze wysiłki ciała nauczycielskiego nie będą

mogły przynieść rezultatu.

Cenimy wy?soko pracę tych nauczycieli gimna

zj?alnych, którzy i mówią i piszą o reformi«

szkół średnich, którzy w praktyce życia st a r ają

się wprowadzić w czy?n idee nowe nauczania,

nie szczędząc trudu w taj pracy. Żałujemy, że

projekty, które wyszły z Towarzystwa nauczy

cieli szkół wyższych, nie znalazły echa, nie sta

ły się podstawą do szeroko pomyślanej reformy

szkół średnich. Pracuje na polu naukowem wie

lu z nauczy?cieli, nawet w trudnych warunkach

na prowineyi, jak w?idać z rozpraw, ogłaszanych

przez nich zwłaszcza w Muze,um i w sprawo

zdaniach g:mnazyćjw, i z udziału w wykładach

powszechnych obu nniwersytetów. Ale to nie o:—

gół pracuje* nie wszyscy w?ykazują tyle zapału

do pracy czy naukowej, czy pedagogicznej, ile

od nich w?ymagać musimy. Jak?że rzadkie np.

są u nas publikacj?e spostrzeżeń z pracy dyda

ktycznej, tak liczne zagranicą, tak ważny mo

gące dać materyał dla planów reformy kształce

nia młodych dusz ! Senat przyznaje, że jego w y

magania w stosunku do ciała nauczycielskiego

w gimnazyach są wysokie; wie, że nauczyciele

pracują w ciężkich w?arunkach materyalnego by

tu , że z tego powodu zmuszeni są w większych

miastach szukać, lekcji poza gimnazyum, by tak

poprawić swoje uposażenie. Ale od tych, którzy

w sw?oich rękach niosą oświaty kaganiec, od tych,

od których działalności pedagogicznej ma zale

żeć przygotowanie do ży?cia przyszłych praco

wników na naczelnych stanowiskach w społe

czeństwie, wymagać dużo można — i trzeba.

Senat chce, by wśród nich nie było wyjątków,

by świętym zapałem d : pracy, jej ukochaniem,

poświęceniem się dl?i niej przyświecali jako wzór

tej młodzieży?, którą wychowują. A właśnie za

pału brak dużej części młodzieży; trzebe go

w nią wlać, rozdmuchać tę iskrę, gdy przyga

sz o na , ?wykrzesać, jeś!i jej niema.

Senat wyraźnie zastrzega się, iż nie dąży do

powiększenia tego materyału naukowego, który

mają pr.erabiać ucz,Diowie gimnazjalni. Może

:trze baby niejedn o dodać , ale h?.-:

ri jedno ująćby

można. Seoat uważa za rzecz słuszną, tej mło—

Demokratyzacya ,,Iimesa"

(Dokończenie).

III.

Słtab 200 redaktorów; 2000 współpracowników.

Ku 250 000 eg;emplarzy.

—

Giganty.;zna reklama.

—

Ogłoszenia

,? brych rządów ”.

Rmsiau Supple

snenti.

—

Dawr.iej a diiś.

Szczegóły reform Times’((, choć w Anglii śle

dziła je uwtżaie szersza nawet publiczność, u

nas z ?jęłyby może ty?lko w ciaśniejszem kole

zawodowem. Dość powiedzieć, że Times rozpo

czyna swą karyerę pensówki z całym dawnym

aparatem. W samym ,,sztabie" redakcyjnym oko

ło 200 osób; 2000 współpracowników, polityków

dziennikarzy, uczonych, specyalistów, którzy na

każde w ezwanie redaktora zobowiązani dać arty

kuł lub krótką notatkę. Jak daleko to rozgałę

zienie współpraeownictwa sięga, to znów jedna

z tajemnic Printiog House Sąuare’u; w prze

szłości ludzie takiej miary, jak Henry Brongham,

późniejszy lord kanclerz -

w roku 1831 autor

jednej z najlepszych o Polsce prac, a w rok

późoiej jeden z ?ałoźycieii Literatury Associa

tion o}’ ihe Friedem of Poland - należeli do

stałych i bardzo dobrze płatnych pisarzy leade

r ’ów tej gazety. Korespondeocya zagraniczna u

trzymana i nadal na dawnej szerokiej podsta

wie, tylko nie już wyłącznie oparta na telegra

ficznej przesyłce, lecz na telefonicznej, skąd tyl

ko dało się to urządzić.

Minęły wprawdzie czasy?, kiedy w numerze

codziennym Times’a trudniej było znaleźć myi

kę drukarską, jak w najlepszych pubłikacyach

naukowych, lecz starannością typograficzną dzien

nik ten przewyższa mimo te wszystkie inne; a

choć od lat dwóch dawny wykwintny papier za

stąpiono lżejszym, w publiczności najuważaiejsi

tylko zmianę tę dostrzegli. Te i podobne fakta

dyskutują ?w londyńskich kołsch zawodowych,

rozważając w?idoki powrotu Times’a do dawnej

świetności na nowych demokratycznych podsts

wach placówki.

W maju zeszłego roku cena numeru, zniżona

z trzech do dw?óch pensów, choć data wyniki

pokaźne, przecież uie zrównoważyła

ubytku

w dochodzie dostatecznem pomnożeniem stałych

odbiorców. Twierdzą, że lord Northcliffe ćwierć

miliona dziennej sprzedaży uważa za najniższą

granicę, którą mógłby się zadowolić, a znawcy

angielskiego dziennikarstwa utrzymują, że także

przy c?-nie pensowej jest istotnie minimum, da

jące :ównowagę w budżecie tak kosztownie w y

dawanego dziennika.

Sam Times prócz krótkich zapowiedzi o zmia

nie tak ważnej nic uie mówi. Za to lord Nor

thcliffe w e wszystkich gazetach, które jego wła

dzy podlegają a jest ich tu w Londynie i na

prowineyi jakich pięć tuzinów -

w e wszystkich

innych, które chciały przyjąć jego ogłoszenia,

rozpoczął kampanię reklamową d!a lim es a, ja

kiej wogó!e Anglia jeszcze nie widziała, gigan

tyc-ną, ogłuszającą, a nawet, motua by powie

dzieć, zuchwałą. Tak n. p. w wywiadzie z re

daktorem niedzielnej gazety 1 ke Obsercer mó

wiąc o przyroście ogłoszeń w cstatnim czasie

a przyrost ten naprawdę bardzo znaczny

kie

rown?k administracj?i 7 imes’a powiedział: ,,Otwo

rzyliśmy zupełnie no?we pole reklamy, jak ogło

szenia obcych rządów w osobnych dodatkach" .

1 tu napotykamy na punkt, w którym rozpo

czynają się wątpliwości, czy też nowy Times

jest naprawdę tylko odmłodzonym starym, a nie

czetnś od niego różnym. Kilka tygodni temu

jedno z radykalnych tutejszych pism, mimo po

ważania, prawie że uszanowania, z jakiem o

Times’ie cała angielska prasa odzywać się zwy

kła, przeeież napisało, że sześć dodatków rosyj

skich (Russian Supplemenl) do lim es ’(( w ciągu

kilku lat, to trochę za wiele. W kilku ostatnich

dodatkach, budżet państwow?y rosyjski druko

wany był jako ogłoszenie na kilkunastu już stron

nicach, a ciekaw a ta publikacj?a jeszcze nie skoń

czona.

W przeszłości Times bywał wyrazem wrodzo

nych angielskiemu narodowi zachowawczych skłon

ności, które jeden ze starszych pisarzy politycz

nych szczęśliwie określił, jako conservative inno

vation, konserwatywne now?atorstwo. Bywał cier

pkim często dla whigów, w? uprzejmości dla to

rysów nie posuwał się do pochwalenia wszyst?

kiego bez zastrzeżeń; bywały dłuższe okresy

popierania rządów liberalnych. Kiedy Gladstone

z irlandzkiego Home Rule uczynił punkt liberal

nego programu, lim es przeszedł do uaionistów

liberalnych. I może pamięć sprawy z Parnellem

winną był:, że idąc za postawą Times’a zjedno

czone stronuictwa unionistyczno-liberatne i kon

serwatywne dłużej, niż dla nich samych okazało

się to korzystnem, ufały w żywotność anty-home

rule’owego hasła w samej Anglii. Dziś opór prze

ciw autonomii irlandzkiej w angielskiej Anglii

już wyborców nie podnieca ; i ostatnio z Printig

House Sąuare rozlega się znów glos umiarkowa

:ł a, głos praktycznych polityków, skłonniejszy

do kompromisu i do ugody.

Natomiast niemożna nie widzieć, że w spra

wach polityki zagranicznej lim e s, w yszedłszy

z dawnej równow?agi, do niej jeszcze nie wrócił.

Oparty na wszechstronnej i na ogół bezstronnej

informacyi dawniej Times z chłodem wytra

w?nych statystów szukał zawsze kursu zagrani

czuej polityki najkorzystniejszego dla narodo

wych angielskich interesów. Zdrowy taki egoizm

często byl z uszczerbkiem dla mniej szczęśli

wych narodów, lecz niemniej poczuwał się do

obowiązku szukania dróg pośrednich, ku osią

gnięciu dla Anglii korzyści jaknajwiększych przy

jaknajmniejszych niekorzy?ściach dla drugich.

Tak w latach 1863 i 1864 Times choć nigdy

nie uważał, że sprawa polska w angielskim inte

resie warta zerwania z Rosyą, przecież odzywał

się stale za słynnymi ,sześcioma punktami" au

tonomii, które Francj?a, Anglia i Austrya gabi

netowi petersburskiemu zgodnie polecały. W tym

czasie spraw?ozdania, które Sutherland Edwards

z Polski do Times’a pisywał, a które pomnożo

ne złożyły się na dwutomow?ą A Prioate Histo

ry of a Polish Insurredion, by?ły prawdziwym

wzorem angielskiego dziennikarstwa wielkiego

stylu. Prawda, ze wtedy Henry Reeve, przyjaciel

młodości Zygmunta Krasińskiego, należał do skła

du redakcyi a Delane, naczelny redaktor, nazy

wał się — Jan Tadeusz.

Dziś w Anglii niem a już dzie ci po n acze lnik u

polskim nazw?anych. Za to je st enlente z Tosyą

i są Russian Supplements. Dla Timesa w osta

toich latach spraw?a polska zdaje się tylko istnieć

w o brębie p ruskiej monarchii. Gdzi eind ziej, aż

do ostatnich zajść w Kijowie, nie \było nawet

Rusinów. Kiedy Morning Post przed kilku mie

siącami w dwóch obszernych artykułach — praw

da, że w? mocnem zabarwienia angto-rosyjskiej

entente — obznajamiała czytelników o stosunku

Austry?i do Polaków i Rusinów, pcd znamiennym

tytułem ,,Na rozgraniczu trzech państw" (Wherc

Thrae Empires meet 19 i 21 czerwca 1913)

w? informacyi Timesa o rzeczach rosyjskich, au

stryackieh, polskich, ruskich są luki rażące, c zę

sto bardziej jeszcze rażące zboczenia.

Można przebaczyć wszystkim dziennikom w

Anglii, że prócz trzech w?ierszy depeszy Reutera

o galicyjskiej reformie sejmowej (29 słycznia br.)

o znaczeniu polsko-ruskiej ugody, ani słowa nie

podały? — lecz nie można przebaczyć lim e

sowL To nie spieranie się o drobnostki, kiedy

wskutek takiego braku informacyi jeszcze 28

b. r. jeien z najpoważniejszych tygodników

ekonomicznych The Statut mógł wypisać, że

spór polsko-ruski w Galicyi i - na Śląsku jest

poważną groźbą dla Austro-Węgier, szczególnie,

że car nakazał wprowadzenie w życie paździer

nikowego ukazu... Wolno londyńskim pensówkom

i półpensów-kom dla ubawienia swych czytelni

ków odkryw?ać ,,egzotyczne" narody dopiero w

chwili, kiedy zaczynają się wojny i pogromy;

wolno im pisać o ,2 6 milionach Słowian w Au

stryi jej nieprzychylnych" i naw?et niewspomnieć,

że między nimi jest 5 milionów Polaków (auten

tyczne !); ale nie przystoi pierwszej gazecie świa

ta całego i publiczność wyborową, w czwartem

co najmniej pokoleniu nawykłą do maksymy

quod non est in — limes, non est in mundo

utrzymyw?ać w niejasności o całym szeregu w aż

nych zagadnień politycznych

Czy demokratyzacya Timesa gazecie wyjdzie

na korzyść, doświadczenie dopiero wykaże. Pomi

mo braków?, właśnie co zaznaczonych, szerokiej

angielskiej public zn oś ci uprzy?stępienie d ziennika,

który? dotychczas był dla niej za drogim, powin

no być pożąd me. Słychać, że w pierwszym ty

godniu tej zmiany nakład z 54?000 egzemplarzy

podskoczył w trójnaeób praw?ie. Lecz czy tak się

nadał utrzyma, czy się cofnie, czy wzrośnie —

to pytania, na które jeszcze nigdy żaden dzien

nikarz z góry nie mógł dać na pewne odpowie

dzi. Jedna tylko jest pewność: Times, jako pen

sówka, wprost zagroził dalszemu istnieniu Stan

dard’u, a dwa inne wielkie pensowe dzienniki,

Daily Telegraph i Morning Post nie mogą nie

od(zuć tak potężnego współzawodnictwa i nie

omieszkają wczas imać się przsciw niemu obron

nych środków.

Może takie zaostrzenie się wa

runków na Fleet Street wpłynie znów korzystnie

na ogólny poziom ,Czwartego Stanu Królestwa”,

jak w Anglii prasę zda wna nazw?ano — a prz e

dewszystkicm wywoła po redakcyach chęć grun

towniejszego obznajamiania publiczności o spra

wach całego, a nie tylko angielskiego ś-wiata.

M, G-r.

Londyn w marc u,

----------m*»»«*h

i^fHni,aiwHraafnr^jtiŃm

.........

C 7 A CM k A--------------------------- --

wy r ,o Z1 z wyjątkiem dni_poi niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicU:

tó

0 S°d?-mie b rano i o godzinie 3 popołudniu.

itu,uwa wieczorny 10 lisi,, rsnnv 4 hal \ . z

pocztową:

r,^^

’

J f U «Ul. / wieczorny 12 hal., ranny 6 hal.

PRENUMERATAWYNOSI:

W Krakowie

w mieiseu

11"on°l*° r°k "t,,kwartał

na 1 miesiąc

;";ieJ*cu.. .

................................... | 30koron

7kor.50 h.2kor.50 hal

Poczta w nań«,«,«

odnoszememdod o m u ...............................j 36 koron 9 kor -

3kor—

Z dwukTotnJłS^ e A u s t ry a ° k i e m ..................................

36 koron

9kor!—

Skór’ !

Pocztą w państwie^hemiecldem ..................................

lot°1011

^ k°r.50h. 3kor.50hal.

Do w szystkich państw ml«* «« «v,’a"

’-’i’’ "t" ’

* I ao koron t0kor.50n. 3kor.50hai.

W nańflł!i« ««c.-l

’ ?ąfo^ących dozwiązku pocztowego fl 48 koron 12 ker. -

4kor _

WfA},.iT

° yjsklem (abonanient przez urZędy pocztowe) || 18rb.80k . | 4rb. 70 k. l r b . ’GOkop.

^ urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie

M «kS IoT.Sr.2tin-H Ąc«v p.°=łowe: wPelerlturgu,W ,S ,SS?KlloS?S«S5’

o,K wie i Odesie. = innych m,0 .1 i wa moino prenumerowaćposyła,,ć poc.t, n,letyloćć

ao urzędu pocztow ego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast,

ł renumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W a rs za w ie biuro ogłoszeń Unora r i F m!=i i q,,«

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w K ijowie księgarnia L. idzikowskiego - v / w i!n ie b?uro

dzienników K. Taubera.

Prenumeratę przyjmują: Administracya Czasuw Krakowie iurzędy pocztowe. Miejscową pre

numeratę księg. S. A. Krzyżanowskiego, lian()ie: St. Karlińskiego, trafik:i wSukiennicach, Biuro dzień.

Hopcasa i Salomonowej, G!. Trafika. We Lwowie ,’Czas" jest do nabycia w biurach dzień. A. Olszewskiej*,

S. Sokołowskiego, K. Cachstafca, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sącza na pereni*

w księgarni !,olejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy r«z 20 hal., za każdy następny po 15ha_l.: uktad tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 15hal. N ad esłane i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petit. GOhal. za każdy raz. G łosy publiczności po2kor.; komunikatyhandlowe

pokronieei po dzialeskonomicznym;koinimikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp.po 1kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumerato; przyj_mują: we Lwowie biura dzienników I..Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski;_w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia i E. Bi!let; w Rzeszowie M.Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni«

p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W iedniu Haasenstein ół Vogler, R. Mosse (także we wszyst»

kich filiach): H. Sehalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock ół Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt (SComp.); w_ Frankfurcie n. M. G. L. Daube ói Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Hovorkn. Listy z pieniądzmi i p rzekazy pieniężne na prenunieri.tę i ogłoszenia przyj’

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej,

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

ga g r1 Za każdą zmianę adresu dopłaca się 4D hal.

-żJKG

ADRES REDAKCYI: u!, św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50,

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction