Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 620 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 67

Kraków, Czwartek 21 Marca 1907.

Rocznik LX.

j(Wydanie vd«ł4tsoni«). .

Prenum eratę przyjmują : Administracya Czasu w Krakowie i ursędy peceśewe.

M iejsc o w ą p re n u m e ra to księgarnia S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińokiego, H. Kretschmera,

Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, G-łówna t r afika .

Ceny o g ło szeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 kał,; skład

tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz 40 hal., następny po 10 haL

Nadesłane i Nekrologia od miejsca wier,sza drukiem petitowym 60 halerzy za kaśdy raz.

Głosy p ublic z n ości po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomi

cznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A.Olszewskiego,

t-t. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Ja ro sła w iu Biuro dzienników: w P odgórzu Poturalski; w Prze«

myślu A. Juszyński księgarnia,D. Heszeles; w R z e sz o w ie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

i’; W._Raczkowski, 14 Citó de Trevise: w W ied n iu Haasenstein A Vogler, R. Mosse (takie we wszyst

kich filiach); H. Schalek, l( . Dukes, E. Braun, J . Danneberg, H. F riedl (tylko prenu merata H. Gold

*chu)idt A Comp.); w Frankfurcie a. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka

84F" Za kaiią lutu « a(rtta (spłaca al« 41 hal. ^

ADRES REDAKCYIi ul. św. Tomasza Mr S2.

Telefen Mr 50.

Deklaracja p. Stołypina.

Jeden zarzut uniemożliwił z góry roByjski pre

zes ministrów swoją deklaracyą programową: za

rzut, że złożył ją tylko z obowiązku formalnego,

na to, żeby nic nie powiedzieć. Przeciwnie, dekla

racya wtorkowa jest treścią swoją i dachem, ak

tem wybitnego politycznego znaczenia i charak

teru. Należy ją rozważyć z dwojakiego punktu

widzenia: rosyjskiego i polskiego, albowiem pro

gram p. Stołypina jest kla;yczDym dowodem, że

i jak dalece oba te pnnkta widzenia zawsze jesz

cze się rozchodzą.

Z pnnktu widzenia rosyjskiego, państwowego,

punkt ciężkości programu spoczywa nie w obfito

ści rełorm sccyalnycb, agrarnych i robotniczych,

wypełniających drugą część deklaracyi, ale w bar

dzo seryo trzymanej zapowiedzi konstytucyjnych

i wolnościowych gwaraneyj w pierwszej części

przemówienia. Z tonu tej części deklaracyi nikt,

nawet skrajna lewica, nie ma podstawy wyciągać

wniosku, że obecny gabinet myśli o zniesieniu lob

zawieszenia konstytucyi, o sztucznem pozbyciu się

Dumy, o otwartym lab maskowanym powrocie do

absolutyzmu. A mimo to ten ton deklaracyi jest

na wskróś konserwatywny. Wybija się w nim na

wierzch przedewszystkiem świadomość potrzeby

silnego rządu w Rosyi, rządu, niedopuszczającego

do rewolucyjnych eksperymentów w Damie, do

rewolucyjnego teroryzam w państwie. Końcowa

replika p. Stołypina jest w tej mierze bardzo sta

nowcza i znamienna.

I gdyby można ufaó i spodziewać się, że z ener

gią i świadomością celu tej deklaracyi pójdzie

w parze świadomość środków, że temu tonowi

u góry odpowie u dola porządna administracya,

represya zbrodni bez politycznego prześladowania

—

należałoby ten ton programu powitać ze sym

patyą i uznaniem. Niema w Rosyi zakątka kraju,

któryby nie potrzebował ładu, porządków, cdpo

czynkn po ekscesach rewolncyi i reakcyi. Ale nie

stety, nim hasło z góry dane na ostatniego upa

dnie sierżanta, czy nie zmieni swej siły, swego

napięcia, ba! swej istoty i znaczenia?

Ze względu na społeczne i polityczne potrzeby

Królestwa Polskiego, że względu na socyaluą stru

kturę żywiołu polskiego w zabranych prowincyacb,

konserwatywny charakter programu rządowego po

winienby sam w sobie sympatyczne wywołać echo.

W warnnkach normalnych. To jednak jest możli

we w całej pełni tam tylko, gdzie się udało in

teres państwowy sprowadzić do jednego miano

wnika z naszym interesem narodowym.

Na tem właśnie polega tragedya naszego poło

żenia, że wszędzie tam, gdzie się to, jak w Pru

siech i Rosyi wcale albo dotychczas n i e udało,

socyalnie konserwatywny kierunek rządu, odpo

wiadający zresztą nastrojowi polskiego społeczeń

stwa, jest korelatem antypolskiej polityki. Nie

może być inaczej tam, gdzie w poczuciu państwo*

wem żywioł polski jest czemś wrogiem, obcem i

niebezpieczoem. Ta sprzeczność tragiczna wyko

łysała przez tyle lat dziesiątek sztuczną, a jednak

nieuniknioną solidarność między sprawą polską,

a sprawą rewolucyi w Europie. Dziś, gdy ta so

lidarność dawno należy do przeszłości, niektóre

rządy rozbiorowe zawsze jeszcze albo nie chcą,

albo nie umieją usunąć związku między konser

watywnym kierunkiem swego programn a antypol

ską cechą swej polityki. Doświadczenia uczynio

ne tam, gdzie się udało zbliżyć nasz interes na

rodowy do interesu państwa, rozbijają się jeszcze

o skałę instynktów, tradycyj i uprzedzeń.

Dlatego program p. Stołypina, społecznie

zupełnie sympatyczny, budzić musi instynktownie

na r od o w y niepokój wśród Polaków. Niepokój opie

ra się zresztą nietylko na ogólnym tonie dekla

racyi, ale na silnem zaakcentowania prawosławnej

cechy państwa, rosyjskiej cechy rządu. Pierwsze

budzi wątpliwości, czy religijna polityka gabinetu

posuwać się będzie dokładnie po linii wytkniętej

tolerancyjnym ukazem — drogie zaznacza się dla

nas znpełnem pominięciem w programie kwestyi

praw narodów nierosyjskich.

Otóż co do tego ostatniego punktu, to nawet

z wyłącznie rosyjskiego stanowiska luka w pro

gramie może się łatwo okazać błędem w polityce.

P. Stołypin zapewnia, że chce i pragnie rządzić

konstytucyjnie, z Dumą, i nie ma powodu wątpić

w jego szczerość. Tymczasem właśnie Dama, jej

skład i obraz dowodzą, że pomijając nawet kwe

styę polską, fikcya jednolitości narodowej i reli

gijnej w Rosyi nie da się w Rosyi konstytucyjnej

utrzymać tak, jak się dała utrzymywać w Rosyi

absolutystyczuej. Poza głębokiemi różnicami kul

turalnemi, obraz Dumy wskazuje, że Rosya mimo

przewagi żywioła rdzennie rosyjskiego typem swo

im narodowym, raczej przypomina Austryę, niż

Niemcy. Rząd konstytucyjny w Rosyi musi więc

mieć program nietylko polityczny, nietylko so

cyal ny, ale i narodowy.

Dlatego mimo swej pełni i pozornego boga

ctwa, mimo swej politycznej i społecznej wyrazi

stości, program p. Stołypina jest w gruncie rze

czy programem Da krótką metę. I to — nie szu

kamy wcale paradoksów — jest jedną z jego

dobrych stron, pozwala przyjąć go spokojniej,

niżby tego dopuszczał z polskiego punktu widze

nia ogólny jego tou. Na krótką bowiem metę Ro

sya istotnie potrzebuje dwócb rzeczy: szczerze

poczętych i wykonanych ustaw zasadniczych, gwa

rantujących wolność obywatelską z jednej, silnego

rządu z drugiej strony. Wszystkie inne problema

ty, choćby nam najbliższe, mogą przyjść Da po

rządek dzienny dopiero po speinieniu podwójnego

tego zadania: uspokojenia państwa i ufundowania

praw obywatelskich. Do tego program p. Stoły

pina, jeśli będzie rzetelnie wykonany, wystarczy.

A zanim jeszcze będzie wykonany, jego rewizya

w innych punktach, wypełnienie jego Ink, narzu

cać się zacznie siłą rzeczy, jako polityczna ko

nieczność.

Tymczasem może rząd rosyjski przyjdzie do

przekonania, że społeczny konserwatyzm a spra

wiedliwość dla innych narodów, nie wyklnczają

się, lecz przeciwnie uzupełniają się wzajem. Może

spostrzeże, że sprowadzenie do wspólnego miano

wnika interesu państwa i interesu narodowego

polskiego nie jest operacyą tak niemożliwą, jak

mu się zdaje, i e nie mnsi być jednostronną

szkodą jednych, korzyścią drugich, ale może stać

się wmocnieniem stron obn. Od postawy i taktyki

Koła polskiego w Petersburga bardzo wiele w tym

względzie zależy. Jesteśmy pewni, że potrafi pro

ces ten ułatwić, a gdyby to okazało się niemoż

liwem, nie uczyni nic, coby go ntrudnilo!

------—

Rozruchy w Rumunii.

W Rumunii wybuchnęly zaburzenia na tle agrar

nem, obejmujące Mnltany i czjjć Wołoszczyzny.

Alarmujące wiadomości pism wiedeńskich są

wprawdzie - jak dotychczas - jedynem źródłem

informacyj i brane muszą być krytycznie, wsze

lako jest faktem, że w dziennikach rumuńskich

od dłuższego czasu przewidywano dzisiejsze zaj

ścia. Dwa lata temu były d/rcjktor biura staty

stycznego w ministerstwie finansów, Creanga,

przedłożył tabele, odnoszące się do trustów, two

rzouych przez dzieiżawców ży’ź , w cein pano

szenia cen dzierżawy cbłope.ministerstwo nie

zwracało wszelako uwagi na ’!c.yfry i ich mowę,

a nawet Creanga otrzymał dymisyę. Należy do

dać, że dobra ziemskie w Rumunii północnej, bę

dące własnością bojarów, są przeważnie dzierżą

wionę p zez żydów, gdyż bojarzy, zadłnżeni n nieb,

puszczają im wsi w długoletni» dzierżawę, celem

zamortyzowania wierzytelności.

Nasuwałoby się pytanie, czemu stosunek dzier

żawny jest tak częstym, skoro prostszem rozwią

zaniem kwestyi byłoby zlicytowanie dóbr odłużo

nych i przejście ich na własność wierzycieli, tło

rnaczy to się wszakże ramuóskiemi ustawami za

8adoiczemi, według którycb z jednej strony żyd

nie może być obywatelem państwa, z drugiej zaś

tylko obywatel rumuński może być właścicielem

ziemi. W ten sposób doszło do masowego w y

dzierżawiania metodą zastawu, a rezultatem są

dzisiejsze zaburzenia. Dzierżawcy, chcąc bowiem

wyciągnąć jak naiwiększe zyski, podwyższają

chłopom czynsze i uniemożliwiają im w ten spo

sób wyżywienie się na roli. Specyalne stosunki

agrarne, brak roli u chłopów, połączony z ciemno

tą, zaostrzają jeszcze ten stan, tak, że ostatecznie

nędza popycha lud do karygodnych zabnrzeń i

gwałtów.

Szczegóły faktyczne, podane przez prasę wie

deńską, wymagają - jak wsornmleliśmy — pewnej

oględności w traktowaniu, gdyż prasa ta skłania

się do wywoływania sensacyj — ile razy ma.

w tem jakiś cel uboczny — jak świeżo dowiodły

cale numery zapisywane falszywemi wiadomością

mi o strajku głodowym studentów ruskich, a się

gając dalej w przeszłość, doniesienia o zaburzę

niach przeciw żydom w Galicyi zachodniej. Owcze

sno, potępienia godne rozruchy, znajdowały w pra

sie wiedeńskiej echo tak wyolbrzymione, jak gdyby

caly kraj siał w płotrieniach rewolucji. Dla tego

wiadomości z Rumunii, r^z.’Łiące tak samo, muszą

potwierdzić się wprzódw źródeł bezstronnych

i w:srygot?uycb

-jcanak a.’a infor

macyj kilka szczegółów ważniejszych na odpo

wiedzialność pism wiedeńskich.

Wedłag N . fr . Presse ruch przybrał onegdaj

wielkie rozmiary i kilkakrotnie przychodziło do

interwencyi wojska. W Jassa(b, Botuszanach i

Dorohoi wojsko miało okazać się za slabem do

uśmierzenia zaburzeń. O początka zaburzeń roz

szerzą wiadomości ,,Związek żydów niemieckich1*,

z siedzibą w Berlinie. Według tych wiadomości,

we środę d. 13 b. m. zebrało się w miejscowości

Podul Iloei widu włościan, z okazyi odbywające

go się poboru wojskowego; włościanie byli rozgo

ryc/.eni wzmagającą się drożyzną i już wtedy

obawiano się rozruchów, zwłaszcza po mowie, ja

ką miał nauczyciel miejscowy Prudarin. Żydzi

miejscowi donieśli o tem do prokuratoryi w Jas

iach , domagając się, aby przysłano wojsko. Chło

pi we czwartek ,,zażądali od dzierżawców wyda

nia ziemi", lecz urzędnikom i dzierżawcom udało

się uspokoić chłopów przyrzeczeniami Około wpół

do dwunastej w południe wojsko sprowadzone tym

czasem odmaszcrowało, gdyż zapanował spokój

Wówczas chłopi wpadli do miasta w liczbie około

700, ani jeden dom żydowski — jak domsi Zwią

zek — nie został oszczędzony, wielka ilość żydów

odniosła rany i wiełn musiało ndać się do szpi

tala.

Z zaburzeń po wsiach podaje N . f r . Presse wia

domość o zajściach w Bnceca, Yerestie i Teodo

rem. Dwory w pierwszych zostały spalone, w o

statnim syn dzierżawcy zastrzelił z rewolweru pię

ciu chłopów na miejscu, wielu zranił, gdy goto

wali się, aby go zabić. W Botuszauach padło tru

pem w starciu z wojskiem czterech chłopów od

kul karabinowych, dziewięciu zaś poniosło ciężkie

rany.

Wedłng doniesień W. Allg. Ztg chłopi napadają

na miasta powiatowe. Trzydzieści tysięcy (?) chło

pów otoczyło Jassy, stolicę Multan, wskntek cze

go kupcy żydowscy zabarykadowali sklepy. Trzy

stu chłopów uderzyło na miasteczko Pacurari, lecz

zostali odparci przez wojsko, przytem bardzo wie

lu zostało zastrzelonych. Według dalszych wiado

mości chłopi mieli napaść ogółem na dwieście

miejscowości, w tem na Cucuteni, Perieni, Lespe

czi itd. itd. Miasto Botuszany zaatakowane przez

chłopów, sklepy żydowskie miały uledz splądro

waniu. Jak jut wiadomo z depesz, w !a’za poli

cyjna w okręgach zaburzeń miała przejść w ręce

wtjska, przyczem komendantem został zamiano

wany jenerał Tell. Spodziewaną jest także mobi

lizacya całego korpusu armii. W Izbie posłów

interpelowano rząd z powodu rozruchów, lecz pi

ama wiedeńskie nie podają treści interpelacyi.

Prezydent ministrów Cantacnzene odpowiedział,

iź rząd potrafi stłumić zaburzenia i zaprowadzić

porządek.

Prócz wiadomości berlińskiego ,,Związku żydów"

o kilku rannych w Podul Iloei, pisma wiedeńskie

nie donoszą na szczęście o żadnem morderstwie,

spełniouem przez chłopów. Tysiące żydów ucie

kając z Rumnnii, przeszło na terytoryum austrya

ckie.

___________

Kwestyabiałoruska.

Obok kwestyi ruskiej i litewskiej, rodzić się

zaczyna na naszym bujnym historycznym obsza

rze trzecia kwestya narodowa, mianowicie biało

ruska. Z wyjątkiem okresu dzielnicowych książąt

doby kijowskiej, nigdy Białorusini nie występo

wali dotąd samoistnie. Tradjcyi historycznej Bia

łornsin nie ma i teraźniejszości z przeszłością ni

cią hist ryezuą nawiązać nie może. O księstwach

dzielnicowych w obrębie tego obszaru, który etno

graficznie zwie się Białorusią, wiedzą tylko histo

ryc-y i archeologowie. Nietylko do chłopa biało

ruskiego, ale nawet do Białorusina nz kulturą

polską", uie podobna ani trafić do duszy, ani po

ruszyć jego umysłu w imię wspomnień dziejowych

o księstwach: Połockiem, Witebskiem, Mińskiem,

a częściowo i Smoleńskiem. Od owych czasów

nigdy zresztą ruchów narodowych, chociażby na

tle walki społecznej, na Białorusi nie było.

Wprawdzie i dla Rusinów (czy też Małorusi

nów) odrębne życie polityczne zamknęło się z wie

kiem XIV, jednakże w wiekach następnych nie

przestała wśród nich tlić jakaś iskierka pracy

kulturalnej, jakaś jej ciągłość, a w wieku XVII

masa ludności poruszyła się, zaczęła się solidary

zować z buntami kozackimi i hajdamaczczyzną,

oczekując od nich poprawy swej doli. Podobnych

ruchów społecznych ludność biah ruska (względnie

czarnoruska) nie znała. To też wszelkie próby,

czynione dotyehezas, poruszenia tej masy biało

ruskiej, w imię jej odrębności etnograficznej, a

choćby tylko narzeczowej, nie znajdowały ani

grantu, ani najmniejszego poparcia wśród masy

ludności. Dodać tutaj jeszcze należy, że unia ko

ścielna, nader słaba wśród ludności ruskiej (mało

ruskiej) silnie się przyjęła «śród włościan biało

ruskich i wydała w pewnej mierze owoc pożąda

ny: duszą i sercem zbliżyła ich do współ wyzua

weów polskich obrządku łacińskiego. Być może,

że krew św. Józafata, przelana w Witebsku, była

tym silnym cementem, który spoił ściślej oba

obrządki na białoruskim obszarze dawnej, histo

rycznej Polski.

Daremnie ci, których hasłem bywało ,,dzielić i

panować", próbowali rczbndzić ducba nienawiści

społecznej, a wskntek tego i narodowej, pomiędzy

wsią białoruską a dworem polskim. Twierdzenie,

jakoby plądrowanie i palenie dworów polskich

w gubefnii witebskiej w roku 1863 było dziełem

chłopów białoruskich, jest fałszem, a co najmniej

przesadą. Rabowali i łupili starowiercy, przybysze

wielkorosyjscy; pomagali im w dziele rabunku

żołnierze-nrlopnicy, znalazł się może wśród łu

ńeżców i rabusiów jakiś wieśniak — bo do ra

)unku znajdzie się w masie zawsze amator —

ecz nie rdzenna, osiadła ludność białoruska.

Ostatnie rozruchy agrarne w guberuii witebskiej

jyły importowane przez Łotyszów z Inf!ant szwedz

kich, a znalazły odgłos wśród Łotyszów tylko

w Inflantach polskich (w trzech powiatach zacho

dnich gubernii witebskiej).

Jest jeszcze jedna okoliczność, wzmacniająca

naBzą pozycyę na Białorusi. Aczkolwiek unię znie

siono w r. 1839 i zmuszono ludność białoruską

do przyjęcia prawosławia, to tradycyę katolickie

odzywały się tam od czasu do czasu, które zwy

kle tłumiono z całą surowością i brutalnością.

Dosyć przypomnieć reminiscencye unickie w roku

1860, które objawiły się w kilku gminach; stłu

miono je przy pomocy najsurowszych kar ciele

snych czyli - jak się Herzeu wyraził — »wsie*

czono ponownie prawosławie" chłopom białoruskim,

pragnącym wrócić do unii kościelnej. Lecz oprócz

tego mamy tam wielu włościan obrządku łaciń

skiego, mówiących w domu, w rodzinie, w sto

sunkach ze sobą, po biaŁrusku; natomiast w ko

ściele modlących się i spowiadających po polsku.

Ilość ich jeszcze przed laty wynosiła około 300

tysięcy.

Na Białornsi jest zatem materyał różnorodny,

dający się wyzyskać dla różnorodnych aspiracyj

narodowych i politycznych. To też akcya w tym

kierunku już się rozpoczęła. Rosyanie - wbrew

oczywistej prawdzie naukowej wogóle i history

cznej w szczególności - nie zrzekają się nadziei

przerobienia Białorusina na Wielkorosyanina. —

W tym celu zaczęto w Wilnie wydawać czasopi

smo dla ludności wiejskiej p. t. K restja nin (nWło

śeianin"), popierane przez rząd i narzucane wszyst

kim zarządom gminnym i szkołom Indowym. Czy

telników K restja nin ma zbyt mało, a jeszcze maiej

prenumeratorów. W jakim duchu się go redaguje,

nie potrzeba chyba wyjaśniać; rozbudzanie nieufno

ści ku Polakom wogóle, kn polskim przedstawi

cielom większej własności specyalnie, a głównie

nienawiści do Kościoła katolickiego — stanowi

treść Krestjanina . Drugim dobrodziejem ludu bia

łoruskiego pragną być socyaliści, którzy wydają

dlań obecnie czasopismo N a st t} Niw ę w języku

białoruskim. Nie jest to jedno wydawnictwo, lecz

dwa właściwie: czcionkami łacińskiemi i grażdan

ką, aby działać zarówno na katolików, jak i na

prawosławnych Biało nsinów. Punktem ciężkości

agitacyjnej tego wydawnictwa jest kwestya agrar

na; redakcya nie żałuje chłopu białoruskiemu zie

mi, wywłaszcza z niej większych posiadaczy ziem

skich bez wynagrodzenia, a w ten sposób pragnie

zdobyć prozelitów wśród masy włościańskiej dla

swej doktryny.

Nareszcie wystąpił i trzeci pretendent do Bia

łorusi. Są ta oczywiście Litwomani, którzy za

chorowali poprosta na manię wielkości. Tym nie

wystarczają już sukcesa, zdobyte w gnberniacb

kowieńskiej i suwalskiej przy dwukrotnych wy

borach do Dumy państwowej. Ich aspiracye po

lityczno-narodowe sięgają już po Białoruś. Do

tych aspiracyj dorobili także osobną teory§ etno

graficzną, w myśl której Białorusini są niczem

muem, jak zruszczonymi Litwinami. A więc trze

ba ich odrnszczyć, a w tym celu złamać wpływ

polski w Kościele katolickim, a zastąpić go litew

skim. Księżom Litwomanom nie dosyć tej walki,

nieraz gorszącej i podkopującej powagę świątyni,

ja ą wnieśli do parafij rzymsko-katolickich o lud

ności mieszanej, polsko-litewskiej; obecnie pragną

ją wnieść do parafij pelsko białoruskich.

Z dwóeh stron zatem polskie wpływy i zna

czenie w Kościele stają się przedmiotem ataków:

ze strony rusyfikatorów i Litwomanów. I jedni i

drudzy ju ż tłómaczą książki do nabożeń

stwa i śpiewniki w języku białoruskim

i coraz natarczywiej domagają się wprowadzenia

DYMITR MEREŻKOWSKI.

ANTYCHRYST.

PRZEKŁAD WALEREGO GOSTOMSK1EGO.

(44)

(Ci«* dalszy).

Tegoż dnia przed wieczorem poszedł O. Jakób

do łaźni. Powróciwszy, siadł przed kominkiem na

przeciw carewicza i pił krupnik dymiący w kotle,

uwarzony z czerwonego miodu, w którym odbi

jała się czerwona też jak miód twarz popa. Pił

nie spiesząc lampkę za lampką i obcierał pot wiel

ką kratkowaną chustką. Parzył się on w łaźni i

pił krupnik, zawsze jakby obrzęd spełniając. Spi

jając trunek i pojadając pier ik, miał taką uro

czystą minę jak podczas celebrowania nabożeń

stwa; zawsze znać w nim było tradycyę dziadow

skich obyczajów, całej staroświeczczyzny prawo

sławnej: »Bądż nieruchomy jako słup marmuro

wy, nie zwracaj się ani na prawo, ani na lewo«.

Carewicz słuchał rozpraw o tem, jakich winni

ków użvwać w łaźni, jakimi wonnościami zapra

wiać parę, a także opowieści o tem, jako popadia

na św. Mikołaja om al na tamten świat się nie

przeniosła, z powodu zbyt gorącej łaźni. A potem

nastąpiły znów nauki i napomnienia z ojców świę

tych: »Robak ziemi pokorny jest i nędzny, ty

zasię pełen chwały i dumy, atoli jeśli rozum swój

chowasz, to sam dńmę swą upokorzysz, )wspom

niawszy, jako twa moc i chwała pokarmem ro

baków będzie. Strzeż się pychy a unikaj gniewu«...

I znów, znów — o sprawie chłopów poreckich

i nieodłącznym od niej Pietku Amfimowie.

Carewicza senność ogarniała i niekiedy zdało

mu się, że to nie człowiek mówi przed nim, lecz

wół przeżuwa bez końca swą paszę.

Nastał posępny zmierzch. Odwilż była. W po

wietrzu żółta, brudna mgła. Na szybach blade

kwiaty mrozu tajały, płakały. A w szyby zaglą

dało niebo brudne, jakby przyślepe, płaczliwe, ni

by chytre, podłe oczki Piętki poddjaka.

O. Jakób siedział naprzeciw carewicza na tem

samem miejscu, które przed trzema tygodniami

zajmował archimandryta Teodozy. I Aleksy mi

mowoli porównywał obu pasterzy Kościoła starego

i nowego.

»Nie archireje to, to gałgany ! Orłami my byli,

a stali się nietoperzami nocnym «, mówił pop Teo

dozy. »Orłami my byli a stali się wołami w ja

rzmie« mógłby powiedzieć pop Jakób.

Za Fedoską stał wieczny polityk, starodawny

władca świata tego; a za O. Jakóbem stal tenże

polityk nowy władca świata tego — Pietka-Cham.

Jeden wart był drugiego! Starodawność godna

była nowości. I czyż za temi dwoma obliczami,

przeszłem i przyszłem, znajduje się gdzie trzecie

jedyne oblicze prawdziwego Kościoła bożego(...

Aleksy patrzał to na niebo brudne, to na czer

wone oblicze popa. 1 tu i tam było coś płaskie

go wiecznie pospolitego, co zawsze jest, zawsze

rzeczywiste, a jadnak bardziej widmowe niż najdzi

ksze przewidzenia. I pustka była w jego sercu

i nuda byla straszliwa jak śmierć.

I znów tak jak wtedy zadźwięczał dzwonek

naprzód głucho w dali potem coraz głośniej i. bliżej.

Carewicz przysłuchiwał się z niepokojem.

—

Jedzie ktoś — rzekł O. Jakób — czy nie

tu?

Dał się słyszeć odgłos kopyt końskich, chlapią

cych w kałużach stajałego śniegu, skrzypienie

sań o gołe kamienienie, i głosy na ganku, i kro

ki w sieni. Drzwi się otworzyły i wszedł olbrzym

z czerwoną, głupią twarzą, przedstawiającą dzi

wną mięszaninę legionisty rzymskiego i durnego

Iwanuszki rosyjskiego. Był to adjutant cara, ka

pitan gwardyi preobreżeńskiej, Aleksander Iwano

wicz Rumiancew.

Poda! list carewiczowi. T en go rozpieczętował

i przeczytał:

»Synu, zechciej być u nas jutro w pałacu Zi

mowym.

—

Piotr«.

Aleksy nie przeraził się, ani zadziwił, jakby

naprzód wiedział o tem spotkaniu z ojcem i jak

by mu to było całkiem obojętne.

Tej nocy przyśnił się carewiczowi sen, który

nieraz już śnił mu się, a zawsze jednaki.

Sen ów pozostawał w związku z pewną opo

wieścią słyszaną niegdyś w dzieciństwie.

W czasie śledztwa z powodu powstania strze

leckiego, car Piotr kazał wydobyć z grobu od sie

demnastu lat już w nim spoczywające zwłoki

głównego buntownika, swego wroga, a przyjacie

la carewny Zofii, Iwana Miłosławskiego; otwartą

trumnę wieźć kazał na wozie ciągnionym przez

świnie do Preobrażeńska i tam postawić je pod

szafotem, na którym ścinano głowy strzelców

w ten sposób, aby krew zlewała się do trumny

na zwłoki nieboszczyka. Następnie rozrąbano tru

pa na części i zakopano je w temźe miejscu pod

szafotem i pod szubienicami, —

aby, jak głosił

ukaz, owe szkaradne części złodzieja Miłosław

skiego oblewane były wciąż krwią złodziejską na

wieki, wedle słów psalmisty: »Pan się odwraca

od męża krwi i pochlebstwa«.

Owóż w owym śnie swoim Aleksy początkowo

jakby nic nie wiedział, a słyszał tylko cichą, c i

chutką, straszną piosnkę z bajki o siostrzycce Ale

nuszce i braciszku Iwanuszce, którą często w dzie

ciństwie opowiadała mu babka, carowa Natalia

Kiryłowna Nariszkina, matka Piotra. Braciszek

Iwanuszka, przemieniony w koziołka, w-zywa sio

strzyczkę Alenuszkę, ale we śnie zamiast Alenu*

szka dźwięczało Aleszonka (t. j. zdrobniałe Ale

ksy). Groźnem i wieszcezm zdało się to podo

bieństwo imion :

Aleszonka , Aleszonka!

Ognie płoną gorące,

Kotły szumią kipiące,

Ostre toczą już noże,

Chcą cię zarżnąć nieboże.

Potem widział Aleksy we śnie głuchą, pustą

ulicę , śnieg wczesny tający, szereg czarnych dre

wnianych chat, ołowiane kopuły staroświeckiej

cerkwi. W czesny, ciemny, do wieczoru podobny

poranek. Na skraju nieba gwiazda z ogonem —

kometa czerwona jak krew. Świnie tłuste, gołe,

czarne z różowemi piętnami ciągną błazeńskie

sanie. Na saniach trumna otwarta. W trumnie

coś czarnego oślizłego, jak zgniłe liście w pustym

pniu spruchniałym... W promieniach komety bla

de ołowiane kopuły cerkwi mają krwawy odblask.

Pod saniami cienki lód kałuży wiosennych zała

muje się i czarne błoto tryska jak krew. Cichość

taka — jak przed końcem świata przed trąbą

archanioła. Tylko świnie chrząkają. I czyjś głos

podobny do głosu siwiuteńkiego staruszka w zie

lonej wypłowiałej sutannie św. Dymitra Rostow

skiego, szepce mu na ucho:

»Pan się odwraca od męża krwi i pochleb

stwa«.

I carewicz wiedział, że mąż krwi, to Piotr.

Zbudził się jak zawsze po tym śnie w przera

żeniu. W okno zaglądał wczesny ciemny jakby

wieczorny poranek. Cisza była taka, jak przed

końcem świata.

W tem dało się słyszeć stukanie do drzwi i

zaspany gniewliwy głos Afanasicza wołał:

—

Wstawaj, wstawaj carewiczu!

Aleksy chciał krzyknąć, zerwać się, a nie mógł.

Wszystkie jego członki były jakby sparaliżowane.

Ciało swoje czuł na sobie, jakby cudze. Leżał jak

martwy i zdało mu się, że sen trwa dalej, że bu

dził się we śnie. A jednocześnie słyszał stukanie

do drzwi i głos Afanasicza:

—

Czas, czas do ojca.

A głos babki trzęsący, skrzecząc:y, jak beczenie

koziołka, śpiewał mu w pamięci cichą, cichutką

strasznie piosnkę:

Aleszonka , Aleszonka !

Ognie p ło ną gorące,

Kotły szumią kipiące,

Ostre toczą już noże,

Zarżnąć ch cą cię nieboże.

(Ciąg dalszy nastąpi).

CZ AS wychodzi I wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy daieanio, a mianowicie

0 godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

ffe u mwit ,,Czu * jest śe nabycia w biurach dzienniki* A. Olszewskiego, S. Stknłswskiegt K Bichstaha

a itacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na pernnle w księgarni koltjawel, tudzież’

na innych głśwnlejszycb stacjach u portyerśw kolejowych.

Numerwieczorny10hal.,ranny4hal.}«*USHisrgS* u,

PRKNDAiEKATA WYNOSI:

w tr,.i.

’i na cały rok na kwartał na1miesiąc

7 5 w m i e j s c u .........................................................

30koron 7 kor. 59 h. 12 kor. 51 hal.

Pocztą w państwie A u stry a cki e m ....................................................

36koron 9 kor.—

3 kor

/i dwuk rotną wysyłka p o c z t o w ą ....................................................

42koron 10 kor.50 h. 3 kor. 50 hal.

r o c z tą w państwie N i e m i e c k i e m ....................................................

42koron I 10 kor. 50 h, 3 kor. 50 hal

u o wszystkich państw, należących do związkn pocztowego .

48 koron 12 kor. -

4kor.—

Prenumeratę przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

L isty z pieniądzmi

y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Administracya C za su w Krakowie

neklam acye meopieczętowan* nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopłaconych nie przyjmuje się

Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction