Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 658 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 15

Kraków, Środa 20 Stycznia 1886.

RocznikXXXIX

CZAS

Prenumeraty priyjm sją:

Administracya ,,CZASU" wH nb o wfe i urzędy pocztowo. Mlejaaowąą fraaaaie rałf księgiruii

8. A . Krzyżanowskiego, handel Z. Skalskiego w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń E. 8ilber—

Hteina Plac Maryacki, handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, trafika K uklińskiego w Sukiennicach. - -

Główna trafika róg Rynku i ulicy św. Jana.

—

U (łousnli (inseraty) przyjmuje się za opłatą od

miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowy,

za pierwszy raz 10 cent,, za każdy następny po 5 ct.

M a d e a to n e (na 3 stronie dziennika) i o miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cent. za każdy

raz.

—

Ogłoaienla I prenamerotę przyjmują: we Lwowie Ajencya ,,CZASU" w głównym

składzie tytoniu Nr. II przy ul. Trybm a’ kiej L. 4; w P a ry in wyłącznie p. Adam, Rue C!ćment 4;

(prenumeratę p. W . Raczkowski, Faubou Poissonićre 33); w W i e d n i a pp. Haasenstein A Vogler

(także w Hamburgu, Frankfurcie n M., Be linie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, Stubenba

stei Nr. 2, R. Mosse (także w Berlinie, Ha ourgu, Monachium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Duk?a,

M. Stern, tylko prenumeratę pp. H. Gol scbmidt A C,, w Frankfurcie n. M, G. L . Daube A C.

W W a m a w l e przyjmują ogłoszenia pp. Reichman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ui. iseuatorsai j

Przegląd Polityczny

Kraków 19 stycznia.

Najjaśniejszy Pan wystosował do ministra-pre

zydenta następujące Najwyższe pismo odręczne:

Kochany hrabio Taaffe!

Widzę się spowodowanym zwołać Radę państwa

do podjęcia ponownej działalności na dzień 28 sty

cznia 1886 r. i polecam Panu wydać dalsze w tej

mierze zarządzenia.

Wiedeń, dnia 15 stycznia 1886 r.

Fianciszek Józef m. p.

Taaffe m. p,

W myśl tego Najwyższego pisma odręcznego

zwołał też prezydeut Izby deputowanych Dr Smolka

" a .st|P ° * (16) posiedzenie Izby deputowanych na

dzień 28 b. m,, a porządek dzienny tego posiedze

m a podaliśmy już wczoraj. Dzienniki dowiadują

się , iż już na drągiem posiedzeniu nastąpi stano

wczy wybór prezydyum i że JE. Dr Smolka zo

stanie niezawodnie wybrany ponownie prezyden

tem Izby deputowanych, a Ryszard hr. Clam-Mar

tinitz i Cblumecky wiceprezydentami.

Po zamknięciu w dniu 14 b. m. sejmów styryj

skiego i szląskiego, dnia 15 sejmu bukowińskie

go, a dnia 16 b. m. sejmu karynckiego , obradują

obecnie jeszcze reprezentacye krajowe Galicyi,

Czech, Górnej Austryi, Salcbnrga, Krainy i Ty

rolu, a z tych, jak zaznacza Wiener Abendpost,

część większa już w tych dn’ach ukończy swoję

sesyę. Przegląd dowiaduje się, iż Sejm galieyj

ski zostanie zamknięty w sobotę, to jest 23 b. m

Dziennik Polski zaś wspomina, iż nie jest wyklu

czoną możliwość, iż już 22go b. m .,

t.j. w pią

tek zostanie Sejm zamknięty.

_W niedzielę miało się odbyć w Wiedniu wiel

kie zebranie przemysłowców celem przyjęcia re

zolucyi przeciw przemysłowym przedsiębiorstwom

w zakładach karnych. Zebranie to jednak nie przy

szło do skutku, albowiem obawiano się antisemi

ckich demonstracyj.

W sejmie czeskim rozpoczęła się wczoraj dys

kusya nad znanymi, sprawy językowej dotyczą

cymi wnioskami Plenera i Trojana. Sprawozdawcą

większości komisyi jest poseł Facek, który za

strzegł sobie głos dopiero na końcu dyskusyi.

—

Przemawiał tedy pierwszy sprawozdawca mniej

szości komisyi poseł Plener, broniąc swoich wnio

sków, a po nim zabrał głos p. Szmeykal, wystę

pując stanowczo przeciw wnioskom większoś :i ko

misyi. Dyskusya nad tą sprawą będzie nader o

żywioną. Przeciw wnioskowi większości komisyi

zapisali się jeszcze do głosu: Scharschmidt, Ba

reuther, Knotz, Werunsky, Funke, Bendel, Russ ;

za wnioskami zaś: Mattusz , Pallfy, Gregr, Wie

dersperg, Tonner, Nadherny, Vasaty i hr.’Ryszard

Clam-Martinitz.

W sejmie węgierskim zakończyła się wczoraj

jeneralna dyskusya nad budżetem po przemówie

niu ministra skarbu hr. Szaparego i sprawozdawcy

Hegedllsa. Na końcu jednak wczorajszego posie

dzenia zaszły w sejmie burzliwe sceny, które wy

w ołały w Izbie wielką sensacyę. Poseł Władysław

Szabo w mowie swojej wspomniał, iż pomiędzy

zaufanymi prezesa ministrów znajduje się jeden,

który strwonił trzecią część powierzonego mu ma

jątku państwowego. Tisza oświadczył, iż oskarże

nie to jest nikczemnem oszczerstwem tem bardziej,

że oskarżyciel nie wymienił nazwiska. Szabo po

wstał i zarzucił ministrowi oszczestwo. W całej

Izbie zapanowało niesłychane wzburzenie. Posło

wie żądają wymienienia nazwiska, lecz Szabo nie

chciał nazwiska wymienić, oświadczając, iż wy

mieui je tylko samemu prezesowi ministrów, jeśli

tenże tego zażąda.

Serbia i Grecya oparły się żądaniu mocarstw,

aby bezzwłocznie do rozbrojenia przystąpiły; Buł

garya dotąd wcale Die odpowiedziała. Taki jest

chwilowy stan rzeczy na półwyspie bałkańskim.

W Berlinie i w Wiedniu nie tracą podobno na

dziei, że sprawa cała da się pokojowo załatwić.

Pewne oznaki wzniecają obawy, że Rosya zwle

ka umjślnie załatwienie sprawy bułgarskiej, aż

przyjdzie czas, gdzie ją w swoim rodzaju załatwi.

Jeden z jej projektów określają w następujący

sposób: Na podstawie traktatn berlińskiego ma

Turcya zapłacić Rosyi 310 milionów rubli kontry

bucyi wojennej. Turcya oddała w zastaw za długi

prawie wszystkie swe dochody, a kontrybncyi nie

płaciła. Przed trzema laty stanęła między obu

państwami ugoda, że Turcya płacić będzie rocznie

350:000 funtów tureckich aż do umorzeuia całego

długu kontrybucyjnego. W r. 1884 zapłaciła Tur

cya sumę, do jakiej się zobowiązała, w r. 1885

uiściła się z niej za pomocą kredytu w banku oto

mańskim, w tym roku nie ma na wypłatę tę ża

dnego funduszu. Rosya oświadczyła się sama, że

będzie cierpliwą, bo może znajdzie się jaki spo

sób stosownej kompensaty.

Co do tej kompensaty, panuje w niektórych

koLch mniemanie, że Rosya czeka chwili, aż wy

sokość trybutu bułgarskiego będzie przez mocar

stwa oznaczoną; wtenczas zażąda przekazania

sobie tego trybutu, głównie w celu uzyskania da

wnego wpływu w Bnłgaryi, która dostanie się

przez to w pew ną zależność od Rosyi.

Jeszcze przed odczytaniem w Izbie francuskiej

deklaracyi nowego ministerstwa, odbyło się posie

dzenie deputowanych należących do stronnictwa

radykalnego. Około pięćdziesięciu postanowiło

pod przewodnictwem panów: Clćmenceau, La

guerre, Zygmunta Lacroix, Henryka Maret, Re

villona i Kamila Pelletan, utworzyć skrajną le

wicę, która wspierać będzie obecny gabinet, jeżli

polityka jego na to zezwoli.

Do tej grupy parlamentarnej nie przystąpili je

dnak nieprzejednani tacy, jak : Rochefort, Douville

Maillefeu, Basly, Camólinet i ich towarzysze.

Amnestya ogłoszona przez Prezydenta Rzeczy

pospolitej, nie zadowolniła pewnej części radyka

listów, a należący do odcienia nieprzejednanych

dep. Maillard ma zamiar przedłożyć Izbie wniosek

o dalsze ulgi dla skazanych.

Sprawy sejmowe.

Na porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia

Sejmu jest sprawozdanie komisyi szkolnej o wnio

sku posła Romańczuka i o wnioskach pp. Małe

ckiego i Czerkawskiego w sprawie języka wykła

dowego w szkołach średnich i ludowych. Wiado

mo, że komisya szkolna, której sprawozdawcą był

p. Zoll, przedłożyła Sejmowi sprawozdanie o wnio

sku p. Romańczuka , lecz Sejm uchwalił zwrócić

je napowrót komisyi, z tera, aby komisya biorąc

pod rozwagę także wniosek p. Czerkawskiego i

Małeckiego, przedłożyła Sejmowi ponowne w tej

sprawie wnioski. Komisya szkolna większością

głosów przychyliła się obecnie w sprawie języka

wykładowego w szkołach Indowych do wniosku

posła Czerkawskiego, i zaleca Sejmowi do przy

jęcia projekt noweli, zmieniającej postanowienia

art. II . ustawy krajowej z d. 22 czerwca 1867 r.

Referentem większości komisyi jest poseł Woj

ciech hr. Dzieduszyeki. W sprawozdaniu swojem

oświadcza większość komisyi, iż względy formal

nej i jurydycznej natury, które pierwej skłoniły

były większość komisyi do tego, aby obrała ra

czej drogę rezołucyi, jak drogę ustawy, sprawiły

i teraz to, że komisya nie może doradzać Sejmo

wi jakiejkolwiek zmiany obowiązującego art. II

ustawy krajowej o języku wykładowym i t. d

I owszem komisya cała zgadza się z t m, że na

leży się ten artykuł, podobnież jak art. III . tej

nstawy, pozostawić nietkniętym. Chcąc jednak za

pewnić odpowiednie uwzględnienie w szkołach lu

dowych języka mniejszości mieszkańców pojedyń

czych gmin, a to zgodnie z duchem tak ustaw

krajowych jakoteż ustaw obowiązujących w pań

stwie, wnosi komisya uchwalenie nowego art. Ila),

mającego się stać częścią składową ustawy wyż

wymienionej.

Komisya nie może się przychylić do zdania,

jakoby samo istnienie znacznej mniejszości dzieci

używających drugiego języka krajowego, polskiego

albo ruskiego, miało już stanowić o konieczności

zaprowadzenia wykładów także w tym drugim

języku krajowym w szkołach ludowych gminy,

która się nie oświadczyła już sama, na mocy o

bowiązujących praw, za wprowadzeniem tego ję

zyka jako wykładowego w szkołach ludowych.

Taka potrzeba zachodzi istotnie wtedy tylko, je

żeli się znajdzie dostateczna ilość rodziców, któ

rzyby nietylko zażądali wprowadzenia wykładów

w języku mniejszości, ale którzyby także w isto

cie odpowiednią ilość dzieci mogli i chcieli posy

łać do szkoły ludowej, której językiem wykłado

wym byłby język polski albo ruski, używany w ży

ciu towarzyskiem przez mniejszość mieszkańców

gminy. Dlatego to komisya, przychylając się zre

sztą do pierwotnej myśli pos. Romańczuka, wnosi

zgodnie z nim, aby drugi język krajowy, polski

albo ruski, został zaprowadzonym jako język wy

kładowy w drugiej szkole tejże płci, albo w kia

sach paralelnych już istniejących, albo na mocy

praw powstać mających, w szkole jednej istnieją

cej w gminie, tam wszędzie, gdzie mniejszość u

żywająca tego języka wynosi przynajmniej czwartą

część ludności gminy, albo gdzie przewyższa li

czbę 3,000 dusz, w gminach mających więcej jak

12,000 dusz; ale równocześnie domaga się i tego

dodatkowego warunku, aby wola rodziców doma

gających się wykładów w drugim języku krajo

wym, została stwierdzoną w sposób niedopuszcza

jący wątpliwości, czy ciężar utrzymywania szkoły

ludowej o języku wykładowym mniejszości, nie

zostanie nałożony na gminę, a względnie na fun

dusze szkolne okręgowe i krajowe, bez rzeczywi

stej potrzeby, i czy w ten sposób założona szkoła

nie będzie pozbawioną odpowiedniej frekwencyi

uc zniów ?

Komisya podobnież nie zmieniła swojego prze

konania co do tego, iż koniecznem jest dać językowi

ruskiemu jako wykładowemu szersze pole w szko

łach średaich. Wobec tego jednak, że oprócz p.

Romańczuka, jeszcze pp. Czerkawski i Małecki

wnieśli na Sejm wnioski, mające na celu zasa

dnicze i prawodawcze rozszerzenie zakresn języka

ruskiego jako wykładowego w szkołach śreJnicb,

odstąpiła komisya od zamiaru zaprojektowania je

dnego tylko gimnazyum ruskiego, któreby miano

założyć w nieoznaczonej dotąd miejscowości we

Wschodniej Galicyi. Wniosek tak dorywczego za

łatwienia sprawy jest dziś jnż mniej właściwym,

a to głównie wobec wniosku ptstawionego przez

p. Małeckiego, który niezawodnie trafił na bardzo

sympatyczne przyjęcie w szerokich kołach posel

skich.

,Niepodobna wprawdzie wobec istniejących

nstaw państwa zaprowadzić we wszystkich szko

łach średnich kraju naszego obowiązującej bez

względnie nauki drugiego języka krajowego pol

skiego albo ruskiego. Warto się jednak głęboko

zastanowić nad tem, jaką drogę należy się obrać

przy rozszerzaniu zakresu języka ruskiego jako

wykładowego w szkołach średnich kraju naszego?

Czy należy zakładać w myśl wniosków pp. Ro

mańczuka i Czerkawskiego, — osobie klasy pa

ralelńe, albo nawet w myśl wniosków Wydziału

krajowego, osobne gimnazya z językiem wykła

dowym ruskim, tym kształtem, żeby s:ę młodzież

później osobno kształciła, żeby sobie odrębnie

wyobrażenia o świecie i o obowiązkach swoieb

wyrabiała, i aby się wreszcie sobie nawzajem

obcą stawała? Czy też nie lepiejby było, jak te

go chce p. Małecki, aby zaprowadzano powoli po

szkołach średnich na Rusi gimnazya z wykładami

mięszanemi polskiemi i raskiemi, w którychby

ruski język otrzymał szersze uprawnienie w szkol

nictwie naszem, a w którychby się wspólnie wy

chowywała młodzież, używająca w domu obydwu

języków jako macierzystych, wyrastając tym spo

sobem na zgodnych obywateli jednego kraju, zna

jących dobrze wzajemną literaturę, wzajemne wyo

brażenia i wzajemne tradycye?

Nie tajno jednak komisyi, że przeprowadzenie

tak daleko idących zmian w programie szkół śre

dnich, jak te, które p. Małecki proponuje, wyma

ga głębokich studyów. Z tej przyczyny nie wnosi

jeszcze komisya szkolna zasadniczego i prawo

dawczego załatwienia sprawy szkół średnich, a

poprzestaje na wnioskn, aby myśl podaną przez

p. Małeckiego przekazano Wydziałowi krajowemu

do zbadenia, z poleceniem, aby już na przyszłej

sesyi poczynił Sejmowi w tej mierze pozytywne

wnioski.

Nie chcąc jednak, aby istotne potrzeby uczniów

używających towarzyskiego języka ruskiego ucier

piały na tej zwłoce, wnosi komisya, aby Sejm

czyniąc użytek z prawa przysługującego mu na

mocy art. VII nstawy krajowej o języku wykła

dowym, teraz jut uchwalił, że język ruski ma być

językiem wykładowym we współrzędnych klasach

gimnazyum niższego w Przemyślu, przez co się

byoajmaiej nie przesądza przyszłemu prawodawcze

mu i zasadniczemu rozstrzygnięciu całej sprawy

Wobec niezbędnej potrzeby jaka zachodzi, aby

wszyscy wykształceni mieszkańcy kraju znali do

kładnie obydwa języki i obie literatury polskie i

ruskie, obstaje jednak komisya przy swoim wnio

sku, aby przynajmniej względny obowiązek nauki

drugiego języka krajowego w szkołach średnich

był odtąd w ten sposób zaprowadzony, iżby ta

nauka wchodziła w zakres planu przepisanego,

aby się odbywała w godzinach szkolnych, aby jej

przebieg wpływał na klasyfikacyę uczniów i aby

tylko te dzieci od tej nauki uwalniano , których

rodziceby się tego wyraźnie domagali. Takie po

stanowienie nie byłoby sprzeczne z obowiązujące

mi ustawami państwa, a niezawodnie poprawiłoby

dzisiejszy, wielce w tej mierze niezadawalniająey

stan rzeczy.

Komisya chciała tę takie sprawę załatwić zi

pomocą rezołucyi sejmowej. Po oświadczeniu Wy

sokiego rządu uczynionem w tej mierze, uznaje

komisya, że ta droga nie prowadziłaby do celn

i z tego powodu wnosi obecnie nie już rezolucyę,

ale projekt do ustawy.

Wreszcie, znając formalne trudności, z jakiemi

nieraz spotykają się uchwalone przez Sejm usta

wy, a pragnąc jak najrychlejszego urzeczywistnię

nia swoich zamiarów, proponuje komisya nie je

dną, ale dwie nowele osobne do ustawy o języku

wykładowym, a to zważywszy, że tym sptsobem

niedojście do skutku jednej noweli, nie stawałoby

na zawadzie spełnieniu zamiarów Sejmu zawar

tych w drugiej.

Zgodnie z wyżwymienionemi zapatrywaniami

stawia komisya następujące wnioski:

Wysoki Sejm raczy uchwalić:

I. Ustawa z dnia.... zmieniająca niektóre po

stanowienia nstawy krajowej z dnia 22 czerwca

1867r. (Dz.nst.kr.zr.1867.Cz.V.1.13)o

języku wykładowym w szkołach ludowych i śre

dnich Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem

Księstwem Krakowskiem.

Zgodnie z uc-hwałą Sejmu Mojego Królestwa Ga

licyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakow

skiem, postanawiam co następuje:

§ 1. W ustawie krajowej z dnia 22 czerwca

1867r. (Dz.ust.kr. zr.1867.Cz.V.1.13)o

języku wykładowym w szkołach ludowy( h i śre

dnich Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem

Księstwem Krakowskiem ma być umieszczone, ja

ko nowe, po aitykule II, postanowienie nastę

pnjące:

Art. II. a. Jeżeli w jakiej miejscowości o mię

szanej ludności, używającej w (zęści polskiego, a

w części ruskiego języka jako towarzyskiego, la

dność, której język nie jest wykładowym języ

kiem w ż adnej z miejscowych szkół ludowych,

stanowi co najmniej czwartą część ogółu jej m;e

szkańców, w miejscowościach zaś z ludni ścią wy

żej 12.000 dusz, sięga do 3.000 dusz, a znajduje

się tam dwie lub w.ęcej szkół ludowych dla dzie

ci jednej płci, to przynajmniej w jednej szkole,

a w razie jeżeli istniejąca jedna tylko szkoła po

siada klasy o współrzędnych oddziałach, to w no

, woutworzonych tego rodzaju oddziałach językiem

wykładowym winien być język tej drngiej czę

ści ludności, o ile z dochodzenia w myśl arty

kuła 4, 10 i 11 nstawy krajowej z dnia 2 maja

1873 r. (Dz. n. k. L. 250) o zakładaniu szkół lu

dowych przedsięwziętego, i w skntkn zapisów do

szkoły (art. 1 wyż przytoczonej nstawy) się okaże,

że w tej gminie przebywa dostateczna ilość ro

dziców, którzy pragną swe dzieci w wiekn d o

wiązanym do szkoły będące posyłać do takiej

szkoły lnb takich oddziałów.

§ 2. Pornczam wykonanie niniejszej nstawy Mo

jemu Ministrowi oświecenia.

II Ustawa z dn;a.... zmieniająca postanowie

nia Art. V alinei c) ustawy krajowej z dnia 22

czerwca 1867 r. (Dz ust. k. z rokn 1867, Cz. V

L. 13) o języku wykładowym w szkołach ludo

wych i średnich Królestwa Galicyi i Lodomeryi

wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem.

Zgodnie z u?hwałą Sejmu Mojego Królestwa

Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem

Krakowskiem postanawiam, co następuje:

§ 1. Art. V lit. c) ustawy krajowej z dnia 22

czerwca 1867 r. (Dz. ust. k. z r. 1867 Cz. V) o

języku wykładowym w szkołach Indowych i śre

dnich Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wiel

kiem Księstwem Krakowskiem przestaje obowią

zywać, i ma odtąd opiewać jak następnje:

Art. V c). W szkołach średnich lub ich oddzia

łach z językiem wykładowym ruskim, nanka ję

zyka polskiego, a w szkołach średnich lnb ich

oddziałach z językiem wykładowym polskim, nau

ka języka raskiego, jest względnym obowiązkiem,

w tem znaczeniu, iż na wyraźne żądanie rodziców

uwolnić należy każdego ucznia od pobierania

nauki drugiego języka krajowego niebędącego

dla n:ego językiem wykładowym.

§ 2. Poraczam wykonanie niniejszej ustawy

Mojemu Ministrowi oświecenia.

III. ,,Wzywa się Wysoki rząd, ab? zaprowadził

wykłady w języku rnskim w oddziałach rów iole

głych czterech pierwszych klas gimnazyum w Prze

myślu.14

IV. ,,Poleca się Wydziałowi krajowemu, aby

rozważył w porozumieniu z Radą szkolną krajo

wą, o ileby można w myśl wniosku podanego

przez posła Małeckiego na dnin 2 stycznia 1886,

stopniowo zaprowadzać w niektórych szkołach śre

dnich wschodniej części kraju naszego wykłady

niektórych przedmiotów wyłącznie w języku r a

skim, dla wszystkich uczniów zarówno obowiązu

jące, i aby poczynił Sejmowi odpowiednie w tej

mierze wnioski."

W tej samej sprawie zgłoszono w komisyi dwa

wnioski mniejszości, które do niniejszego spra

wozdania dołączono.

Niniejszem sprawozdaniem załatwiono petycye

Rusinów miasta Kałusza pod L. 684 S. 541 p. i

Rusinów miasta Stryja pod L. 683 S. 540 p.

Przewodniczący: Dr Mijer, sprawozdawca:

Wojciech Dzieduszyeki.

Mniejszość komisyi szkolnej, a mianowicie po

słowie Majer, Tarnowski, Zoll i Łoziński, przed

stawia Sejmowi odrębne sprawozdanie, które pa

daliśmy już przed kiau dniami w całości, a spra

wozdanie to kończy się następującym wnioskiem:

Wysoki Sojm raczy uchwalić:

Wzywa się c. k. rząd, aby w gminach miejskich,

w których nie licząc osobnych szkół żeńskich,

jest dwie lub więcej szkół Indowych publicznych,

a w ł tórycb, najmniej 3,000 ludności używa języka

ruskiego, względnie polskiego jako towarzyskiego,

nie będącego jednak językiem wykładowym w o

wych szkołach ludowych, podjął potrzebne roko

wania i przeprowadził urządzenie szkoły luiowej

z tymże językiem wykład iwym, jeżeli tylko z do

chodzenia, przedsięwziętego w myśl ait. 4, 10 i

11 ustawy krajowej z dnia 2 maja 1873 (Dz. n.

kr. L. 250) okaże się, że w gminach tych prze

bywa dostate zna ilość rodziców, pragnących dzieci

swe posyłać do takiej szkoły.

Sprawozdawcą mniejszości komisyi jest poseł

D r Zoll.

Oprócz tego wnoszą posłowie Czerkawski, Jerzy

Czartoryski i Romanowicz w miejsce proponowa

nej przez większość kc misyi edukacyjnej pod 3

rezolncyi, żądającej utworzenia czterech niższych

klas równorzędnych z językiem wykładowym rn

POD RÓWNIKIEM.

ODCZYT

S. I§. ROGOZIŃSKIEGO

wypowiedziany d. 18 Stycznia b. r. w Sali Radnej

miasta Krakowa.

(Ciąg dalszy).

Podług assinijskich bowiem zwyczajów, fetysze

rzy zabierają ciało umarłego i chowają je w lesie,

w miejscu im jedynie znanem, familia zaś stara

się zwykle wystawić na owym kurhanie podobiznę

zmarłego, przedstawiając go pod postacią podo

bnej statuetki i wierząc, że dusze zmarłych po

wracają od czasu do czatu i bawią na swym pa

górku.

Miałem wielką chęć zdobycia choć jednej sta

tuetki, lecz było to niepodobieństwem; zawsze kro

czyły za nami w pewnej odległości milczące po

stacie fetyszerów, a śmiałość podobna byłaby za

kończyła może nasz pobyt w Assini w sposób

smntny i złowrogi.

Kiedyśmy powracali z naszego spaceru, by od

począć po trudach dnia, zauważyłem przed tara

sem na placu naszego mieszkania kilkaset młodych

AssińczyRów obojga płci klaszczących w ręce i

opiewających w nader hałaśliwy sposób ważne

wypadki dnia to jest: przybycie białych. Hałas

był ogłuszającym i nie ustawał ani na chwilę;

wszedłszy więc do mych pokoi, zapytałem na

szego Kastora, czy dziki ten koncert potrwa dłu

go? ,,O! tak!" odparł murzyn z ekstazą ,,całą noc!

Panie, to bardzo piękne i dobre do zdrowego snu."

Powinszowałem sobie w duszy, nie byłem’wprawdzie

tego samego zdania, ale cóż było robić? Trudna

rada, —

trzeba się stosować do krajowego zwy

czaju. Zresztą, zmęczenie wzięło górę i mimo mon

strualnego koncertu przespaliśmy na naszych kró

lewshich matach do rana

Następnego dnia przybyły podarki królewskie.

Składały je przeważnie artykuły żywności, jakoto

wół, kilka ow kc i kóz, kilkanaście knr, kosze jaj

i całe pagórki owoców, zniesione przez niewolni

ków do naszego dworu. Wkrótce potem przybyła

podobna karawana z podarunkami następcy tronu

zwanego Akazammadu. Obyczaj krajowy wyma

gał, aby przesiane podarunki zostały spożyte we

spól z ofiarodawcą.

—

Akazamadu wymówił się

chorobą, lecz Amatifu przyjął zaproszenie nasze

na obiad i stawił się w mundurze francuskiego

generał feldmarszałka.

Stan zdrowia Jego Królewskiej Mości był je

dnakże dnia tego nieszczególnym, zdawał się szty

wnym i cierpiącym na ból głowy. Później dopie

ro dowiedzieliśmy się, iż przyczyną tego była zbyt

obfita libacya nocna naszej anyżówki, której Ama

tifu poświęcił wolne swe chwile w licznem gronie

swych żon. Świta królewska składała się z kilku

nastu dygnitarzy, noszących jedwabne togi, mię

dzy nimi zwracał uwagę mówca królewski, oraz

inny dygnitarz, którego obowiązkiem było wycie

rać to miejsce posadzki, na które Jego Królewska

Mość splunąć raczyła. Towarzyszyła królewskiemu

małżonkowi również żona jego tygodniowa, to jest

spełniająca dyżur w ciągu tego tygodnia. Ubra

ną była w różnokolorową, jedwabną togę, włosy

zaś miała obwieszone ciężkiemi najrozmaitszemi

złotemi ozdobami.

Zabrani z francuskiej faktoryi kucharze p-zygo

towali przy pomocy kobiet królewskimi galowy

nasz obiad — po części ua sposób europejski, po

części na afrykański. Król Amatifu posługiwał się

z początku widelcem, w końcu jednakże poprosił

o pozwolenie użycia swych palców, oświadczając,

że aczkolwiek lnbi wynalazki białych, dwie rze

czy atoli wydają mu się uciąźliwemi, a mianowi

cie, widelec i buty. Królewska jego małżonka, jak

kolwiek siedziała tnż przy nim, nie mogła jednak

że brać udziału w obiedzie, etykieta bowiem za

brania jej jeść w przytomności swojego pana i

męża, trzymała tylko na kolanach miseczkę, do

której od czasu do czasu Amatifu składał jej część

obiadu, którą dla niej przeznaczy!.

Wina europejskie rozweseliły w końcn oblicze

staica i po dwugodzinnem ucztowaniu pożegnał

nas, by wypocząć do zapowiedzianej przez niego

uroczystości. Już od świtu posłańcy królewscy zwo

ływali dygnitarzy assinijskich, do dwora Amatifu.

Liczne grupy tych posłańców spotykaliśmy na nli

cach podczas rannego naszego spaceru; jako pierw

szy szedł zwykle obwoływacz, następnie dwóch

fetyszerów ze znakami królewskiemi, a w końcu

młody murzyn zwracający uwagę wszystkich usil

nem dzwonieniem. Na tymże spacerze zauważy

liśmy świątynię fetyszerską, tworzył ją mały do

mek ulepiony z gliny i bambusa, a na nrządzo

nem wywyższeniu stała beczka napełnioua wapnem

zakolorowanem, jakąś brnnataą masą.

—

Później

dopiero dowiedzieliśmy się, że była to kr ew ofiar.

Na beczce leżał stary, zardzewiały nóż, kalabasy

z ziołami, a wkoło niej kilkadziesiąt czaszek ludz

kich.

Ponure to miejsce i przykre pamiątki świadczyły

o krwawych obyczajach kraju, trzeba jednak od

dać sprawiedliwość długoletniemu panów niu Ama

tifu, że barbarzyńskie te obrzędy należą do prze

szłości, jakkolwiek trudno ręczyć, czy one się nie

powtórzą i to w niedalekiej przyszłości, po śmier

ci biwiem dzisiejszego monarchy, ludność przez

długie lata do niego przyzwyczajona, uderzona

faktem tak niezwykłym, zapomni prawdopodobnie

o łagodności zmarłego króla i na cześć jego kraj

cały krw ią zaleje, choćby dlatego tylko, by ich

sąsiedzi Aszantijczycy z Knmasi nie mogli się

naigrawać, że król Assinijczyków poszedł na tam

ten świat bez odpowiedniej jego dostojeństwu świt}.

Lecz pozostawmy smntne te obrazy i podążajmy

na przygotowaną dla nas ncztę.

Dostojny nasz gospodarz chciał wystąpić tak,

jak występował rzadko kiedy; przyjęcie jego mia

ło nam ntkwić na dłngo w pamięci i rzeczywiście

dopiął zamierzonego celu. Obraz który rozwinął

się przed naszemi oczyma, był czemś, czego nigdy

nie zapomnę i czego najbujniejsza Dawet wyobra

żnia odtworzyć sobie nie jest zdolną.

Około trzeciej popołudniu przybył do naszego

mieszkauia Kassja i Kastor oświadczając, że Ama

tifu z otoczeniem wchodzi do przeznaczonego na

nroczyst ści czworoboku. Ogłaszający hałas i ło

skot potwierdził ta słowa, była to królewska mu

zyka witająca ukazanie się jego.

Wyszliśmy więc także zmierzając ku ustawio

nym dla nas miejscom, witając etykietalnie Jego

Królewską Mość, czemu wtórował nowy wybuch

orkiestry.

Amatifu siedział na sorentyńskim Ltelu, przy

krytym jednym z dywanów przez nas mn ofiaro

wanych, miał on dnia tego białą togę przety

kaną złotem aszantyjsbiego wyrobu, bogate bran

solety i pierścienie uznpełniały jego ubiór.

Przy nim siedziało kilka jego żon, ministrowie,

najwyżsi dostojnicy, u nóg zaś śliczni dwaj naj

młodsi jego synowie, niby filigranowe figurki z flo

rentyńskiego bronzn. O kilka kroków od tej gra

py byly nasze miejsca, a dokoła kwadratowej a

reny falowało całe morze brunatnych twarzy sie

dzących z powagą na stopniach czworobokn.

Patrząc na to zebranie, zdawało się nam mimo

wolnie, że cofnęliśmy się o kilkanaście wieków

w przeszłość i znajdujemy się wśród starożytny ch

Rzymian na jakichś numidyjskich igrzyskach.

Wrażenie to znikało jednakże od czasu do cza

su, ile razy spojrzeliśmy w kierunku muzyków

królewskich.

Tu panowała Afryka w nagiej swej dzikości,

przed wzniesieniem bowiem, na którem stało kil

kanaście fetyszów najróżniejszych form, jakoto:

wypchane jaszczurki, skorupy żółwie, skóry węże

i wyciosane z drzewa najdziwaciniejsze przedmio

ty, ciągnął się rząd olbrzymich drewnianych bę

bnów, a w każden z nieb biło kilka herkuleso

wych ramion co sił starczyło.

Trudno opisać ogłuszający ten koncert. Ale nie

dosyć na tem; królewski kapelmistrz postanowił

jeszcze więcej uraczyć biedae nasze uszy i wpadł

na genialny pomysł utworzenia nowego rodzaju

bębnów o doskonalszej sile; w tym celu kazał

rozebrać kilka beczek i związawszy ich klepki

w luźne paczki, bić pałkami w takowe.

—

Prze

znaczeni też do tych nowych instrumentów arty

ści, przejęci tą reformą assinijskiej orkiestry od

dali się swej artystycznej pracy z predylekcyą,

my zaś poleciliśmy torturowane nasze uszy opie

ce assinijskich bogów.

(Dokończenie nastąpi).

wycnodzi codziennie, wyjęwBzy aieazieie i dni świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c., we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 o.

Prenumerata wynosi:

p-_i.

._.

__.

M__

na całyrok nakwartał j’na 1 miesiąc

t’ocztą w państwie Austiyackiem.

.... .. .... .. .... .. ... .... .. .

24 złr.

6 złr.

2 złr50 c

N i em ie ckie m ...........................................................

złr. 7 złr

II3złr

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, T urcyi

innych państw należących do związkupocztowego . . .

32 złr.

8 złr.

j3złr

Hrennnae,rntę pnyjm eje siętylfco odl* o do ootatniego dnia w

miesiącu.

Lbti

z pieniędzmi i przekazy pieniężne na prenum eratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

do Admim stracyi Czasu w Krakowie.

Lasty reklam acyjne nieopieczętowane nie podleeaia ODłacie

pocztowej.

Jnstów mefrankowanych nie przyjmuje się

RęhopUmów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction