Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 818 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 194

Kraków, Czwartek 26 Sierpnia 1909.

Rocznik LX1I.

^sx^isE^FStsixsaae

(Wydanie wieczorne)

,,Maród otoiuańśki^.

Podstawą rządów niłodotureckieh jest fikcja

,jednolitości państwa otomańskiego.

,,Turcya d)a

Talków!" Spisek wojskowy% który do dziś dnia

rządzi państwem sułtana, usiłuje przesadzić na

cjonalizm zachodnio-europejski na grunt, może

najuiewłaściwszy do podobnycli eksperymentów.

Turcya je st państwem narodowo ta k różnołitem,

żc próby te muszą spotykać się z niepowodzeniem,

które też towarzyszy operacjom Młodoturków i

które sprawiło, żc rządy komitetu nie mają ża

dnej realnej do _zapisania korzyści. Jako spisek

wojskowy, komitet mlodoturccki spełni} swe za

dmie; jako organizac-ya polityczna, jako tajny i

nieodpowiedzialny rząd, ma jedną sposobność po

drugiej przekonać się, że łatwiej opanować, niż

wykonywać władzę.

Mimo troskliwości, z jaką rząd czuwa nad tem,

aby do Europy przenikało jak najmniej z jego

polityki wewnętrznej, mimo cenzury, nic różniącej

s’e prawie niczem od dawnej, Abdul-łiamidow

skicj, rezultaty jego działań ukazują się czasem

w dziennikach pod ostrożną formą i pozwalają

dorozuiniewać się kierunku, w jakim Turcya idzie.

Z niejasnych doniesień o ustawodawstwie szkol

iłem, koście!nem i stowarzyszaniu się, wynika, że

rząd stara sie o przewagę elementu tureckiego na

każdem polu, żc inne narodowości pozbawia sa

modzielnego rozwoju i odmawia im praw do szko

ły i języka. Kluby polityczne są prześladowane

i szykanowane, szkoły narodowe prywatne znaj

dują się w uajcięższem położeniu i podczas gdy

urzędowy program *Jedności i postępu" rozwodzi

się nad liberie, egalite, frate rnite, — sztab jene

ralny prowadzi regularną kampanię przeciw A1

bańezykom, z szeregiem utarczek, oblężeń i wa l

nych bitew, Grecy zaś bronią się przeciw ,,zotto

manieniu", którego pierwsze próby dają im się

uczuć n a polu nauczania i wolności stowarzysza

nia sie.

Szczególnie wyglądają w tem świetle telegra

my urzędowe, według których największy zapał

do wojny z Grecya panuje... pośród Greków

macedońskich! Podczas gdy dyplomacya turecka

operuje takimi środkami, ruch macedoński zwraca

się do opinii europejskiej z protestem przeciw no

w’ym, przez parlament uchwalonym ustawom w y

jątkowym, które mają stłumić rozwój języka i

narodowości greckiej w Macedonii. Równocześnie

wniosły taki sam protest do parlamentu wszyst

kie stowarzyszenia polityczne w Monast,yrze, bez

względu na narodowości, j akie reprezentują, więc

kluby albańskie, greckie, bułgarskie, serbskie i

wołoskie. Nie ziściły się, nadzieje komitetu, żc

zgniataniu Greków będą przyglądały się naiwnie

inne narodowości wierząc w zapewnienia z Kon

stantynopola, iż idzie tylko o Greków i na in

nych ,,obcoplemieńców" kolej nie przyjdzie. W Sa

lomee, Bułgarzy urządzają szereg wieców, prote

stujących przeciw zwlekaniu rządu w sprawie

wolności nauczania w języku bułgarskim. Stowa

rzyszenia innych narodowości w Salonice przyłą

czyły się do tego kroku, wnosząc do parlamentu

petyeye, w której znajduje się między iuuemi

zwrot o *gwałceniu konstytucji przez rząd”.

Akcent — j a k na miodowe miesiące młodotu*

recczyzny — dość znamienny, z którego można

przekonać się, że idylla konstytucyjna inaczej

wygląda zbliska, inaczej w komunikatach rządo

wych.* Na tle podobnych zajść rozumie się, jafcim

bluffem były urzędowe doniesienia o zapale wo

jennym całego narodu przeciw Grecyi. Zapał ten

redukował się do wieców, urządzanych w ścisłem

kole spiskowców młodotureckich, którzy rekrutują

się w Macedonii, poza wojskiem, przeważnie z re

negatów, poturezonyeh izraelitów, których rozjątrza

skuteczna konkurencya handlu greckiego. A nad

to, mówi jeden z przywódców greckich w Echo

de P ar is, *Miodoturcy zazdroszczą Grekom wi_e

dzy, inteligencyi, obrotności i sprytu, dławią

szkoły prywatne i dążą do zniszczenia żywiołu

greckiego na terenie otomańskim". Zgadza się to

z wynurzeniami Euwcr beja i inDjch polityków

tureckich, którzy oświadczają pp pismach, między

iuuemi w N. fr. Presse, że pierwszem zadaniem rządu

będzie *zdławić hydrę helleńską".

Tak wygląda

w praktyce pierwszy krok do stworzenia *narodu

otomańskiego".

_Stosunki w łonie państwa, rządzonego przez

spisek, ilustruje pod innym względem oświadcze

nie, złożone przez tureckiego konsula w Paryżu,

Lutfiego-beja. Wyrazi! on się do jednego z dzien

nikarzy, że odwołanie posła tureckiego z Aten

nie byłoby jeszcze zapowiedzią wojny, gdyż dy

plomata ten *zuajduje się oddawna na liście pro

skrypcyjnej komitetu mlodotureckiego". Iście dy

plomatyczny ten zwrot pozwala przypuścić, że

Młodoturcy mają jeszcze niejedno do czynienia

wśród Turków, nim będą mogli wziąć się do jedno

czenia państwa metodą szowinizmu zachodniego.

Nie przyspieszy tego procesu sprawa kreteńską. Po in

terwencyi mocarstw znikła nadziej a *wojny świętej",

którą komitet młodoturecki miał nadzieję, według

wypróbowanej recepty, spoić państwo. Byłby to

w każdym razie środek skuteczniejszy od represyj

i ustaw wyjątkowych, które T urcya zaczyna sto

sować właśnie w chwili, gdy Europa zrozumiała

ich bezskuteczność.

Dotychczaso_we działania komitetu są próbą u

rzeczywistnienia doktryny o *jednolitej narodowo

ści otomańskiej".

Doktryna ta mogłaby wejść

w życie realne tylko w formie zbudzenia się

w narodach podległych sułtanowi uczucia, że siła

i rozwój państwa jest ich własnym rozwojem

i siłą. Do tej koncepcyi patryotyzmu dojść by

mogła T urcya tylko pod warunkiem równoupra

wnienia *obcoplemieńców".

Problem turecki nie

różni się od problemu państw narodowo różnoli*

tych na zachodzie, tak jak metoda stosowana przez

Miodoturków w rozwiązywaniu go św’iadczy, że

przyswoili sobie zewnętrzny gest europejskiej

sztuki politycznej, nie jej doświadczenia. Zainte

resowanie zaś, z jakiem Europa śledzi tę pomyłkę,

nie jest platonicznem. Polityka ucisku a za nią

osłabienie wewnętrzne Turcyi, zamiast jej wzmo

cnienia, to nowa faza kwestyi wschodniej, a może

prawdopodobieństwo, że rychło wejść może w o

strzejsze stadyum.

No w y kanclerz.

Berlin 24 sierpnia.

Gdy przed kilku dniami odsłaniano w Chełmnie

w Prusiech zachodnich wieżę bismarkowską i gdy

zgromadzeni Niemcy zadepeszowali do p. Beth

manna Hollwega, wyrażając nadzieję, że będą

poparci ,,w swej walce o utrzymanie niemczyzny

na kresach wschodnich," nowy kanclerz odpowie

dział telegramem, zapewniając, źe ,,utrzymanie i

wzmocnienie niemczyzny na kresach jest dla niego

zadaniem ważnem i że nad spełnieniem go będzie

praeował niezachwianie, w myśl tradycyj wielkie

go polityka, którego pomnik właśnie się odsłania".

Enuucyacya ta nie była z pewnością nie

spodzianką d!a polityków polskich, którzy wie

dzieli z jednej strony, że kanclerz nic jest w Niem

czech politykiem samodzielnym, tylko echem;

z drugiej, że p. Bethman Hollweg niczem nie dal

przyczyny do podejrzywania go o sympatye wzglę

dem Polaków. Znamiennym je st nie tyle sam fakt,

ile komentarze, jakie mu towarzyszą, zwłaszcza

w pismach liberalnych. Z dwóch odcieni liberali

zmu, opinia hakatystów jawnych byla łatwą do

przewidzenia; kto wglądał głębiej w stosunki,

nie jest zaskoczony także wynurzeniami Frankf.

Ztg, która od czasu do czasu kupuje sobie paru

okolicznościowymi poglądami ua sprawę polską

opinię *sprawiedliwej," aby w dziesięcin innych

przypadkach, a zwłaszcza gdy interes liberalizmu

w grę wchodzi, wynagrodzić to sobie w dwójna

sób. I teraz wystąpiła na naczelnem miejscu z ko

mentarzem, który oświetla teudencye liberalizmu

względem Polaków.

Nasauiprzód przypomina, że politykę bismarc*

kowską prowadzili względem Polaków wszyscy

kanclerze, z wyjątkiem Caprivicgo. Ks. Itiilow

posunął się w tych trądycyach aż do wywłaszcze

nia, przeciw któremu i konserwatyści wysuwają

bardzo ciężkie (bjekeye ex post, j ak świadczy

niedawny artykuł w Kreuzzeihing, gdyż, j ak się

wyraża organ frankfurcki, *w ustawie tej j est

dopuszczone wywłaszczenie nietylko polskiej, lecz

i niemieckiej ziemi".

Ro tej pierwszej próbie o

brony sprawiedliwości praskiej, którą Frankf.

Ztg podejmuje z cala. dobrodusznością, idą dal

sze. Oto dowiadujemy się, że ,,nikt nie oczeki

wał, aby ktokolwiek z następców ks. Biilowa wy

powiedział się przeciw polityce antypolskiej" a

już nigdy p. Bcthmann-Hollwcg, kt,óry należał do

ministrów najgoręcej popierających ustawę o w y

właszczeniu, chociaż iuni nie wahali się dawać

otwarty wyraz swemu przeciwnemu przekonaniu.

Polacy zaś, według ich własnych organów i pism

centrowych, kierowali się uczuciami zemsty wzglę

dem ks. Biilowa, dopomogli obalać przedstawi

ciela polityki antypolskiej. Na gruncie prakty

cznym łatwo było jednak zobaczyć, że niczego

nie zyskają, gdyż każdy kanclerz będzie prowa

dził taką samą politykę antypolską, dopóki jako

prezydent ministrów pruskich, nie straci większo

ści dla tej polityki w sejmie.

Jak widzimy, organ liberalny nie może prze

boleć upadku ks. Bit!owa i tłómaezy Polakom,

że niepotrzebnie głosowali przeciw kanclerzowi,

skoro każdy następca będzie sobowtórem usunię

tego. Ile jest w tem uczuć wdzięczności dla umie

jętnie posługującego się prasą ks. Biilowa, ile zaś

gniewu za rozbicie bloku liberalno-konserwaty

wnego, zbyteczna dochodzić. Wystarczy stwier

dzić, żc obłudna metoda, liberalizmu jest przez

Frankf. Ztg do Polaków stosowaną bez w aha

nia. Pisma polskie kilkakrotnie stwierdzały, że

w. glosowaniu przeciw projektom finansowym rzą

du kierowano się przedewszystkiem względami

rzeczowymi; liberałom to nie przeszkadza poda

wać za fakt stwierdzony, że była to ,,zemsta”.

A gdyby nawet tak było w istocie, gdyby Pola

cy głosowali tylko z chęci obalenia ks. Biilowa,

to czy byłoby w tem ze stanowiska politycznego

zbrodnia państwowa? Czy stronnictwo polityczne,

które obala nieżyczliwego sobie ministra, popeł

nia wykroczenie? Nazywając taktykę Polaków

,,zemstą", Frankf. Ztg. staje na stanowisku ha

katyzmu, który uważa, że Polacy, jako żywioł

obcy, nie mają prawa do wpływ”ów na losy pań

stw”a i na jego polityk. Jedyne ich prawo: zostać

Prusakami. W ustach sprawiedliwego liberała,

który co drugie słowo głosi ,,kulturę" i ,,cywili*

zacyę”, który nie ma dość artykułów wstępnych

aby ubolewać nad losem żydów rosyjskich, by

łaby ta ka koncepcya niemal potworną,, gdybyś

my się z nią spotykali po raz pierwszy.

Stanowisko liberalizmu niemieckiego względem

Polaków było w ostatnich latach zawsze jednakie,

bez względu na jeden czy drugi frazes dziennikarski.

Reguluje się ono nietylko wpływami hakatyzmu,

lecz kwestyami zasadniczemi natury kulturalnej

i politycznej. Polacy-katolicy militzs catholici, są

d!a antykatolickiego hberałizura wrogiem dziedzi

cznym niejako, wrogiem, który broni pozycyi,

najgwałtowniej przez liberalizm atakowanej, a

siluem trwaniem przy Rzymie, składa świa

dectwo idei cbrzcściańskiej. Jako naturalni nie

jako sojusznicy centrum, są Polacy dla liberali

zmu żywiołem również wrogim. Upadek ks. Bii

lowa, spowodowany przez centrum, które niefor

tunny polityk chciał wysunąć za nawias, wzbu

rzył też wszystkie odcienia liberalizmu, jako zwy

cięstwo *czarnej ręki", zwycięstwo, do którego

przyczynili się Polacy.

W tych warunkach postępowanie organów libe

ralnych wyjaśnia się samo. Istotne uczucia fra

kcyi, mającej na ustach *postęp i sprawiedliwość"

nigdy może nie przejawiły się tak dosadnie, jak

teraz, gdy Frankf. Ztg., tłomaczy dobrodusznie

Polakom, iż źle uczynili, pomagając obalić ks.

Biilowa i zauważa: *Ustawy o wywłaszczeniu do

tąd nie zastosowano; obiecywał to w rozmowach

prywatnych ks. Billów, chcąc tym sposobem zje

dnać sprzeciwiających się ustawie członków Izby

panów. P. Bethmann również, jeżeli sie nie my

limy, upatrywał działanie tej ustawy w niestoso

waniu j ej ; miała być pogróżką, skłaniającą do

ustępliwości. C z y nigdy zastosowaną nie

będzie, to się okaże, a Polacy już w na j

bliższej sesyi przekonają się, że przez upadek

ks. Biilowa niczego nie uzyskali".

Zatem cicha

zachęta rządu do wywłaszczenia... Warto i to za

pisać, jako dokument — *postępu".

Z radością niemal notuje Frankf. Ztg., że

w Berliuic zakazano polskiemu stowarzyszeniu

robotniczemu obchodu rocznicy założenia. Opisuje

jak przybyli do lokalu policyanci i jak oświad

czyli, że prezydyum policyi uważa ten obchód

za *publiczne zgromadzenie polskie" i za *obej

ście ustawy o zgromadzeniach". Ani s!owa potę

pienia za oczywiste zgwałcenie ustawy nic znaj

duje organ liberaluy, zdobywający- się tylko na

zapewnienie, że ,,rosnący wpływ centrum nie wyj

dzie na dobro Polaków% którzy nie mogą liczyć

na wdzięczność z żadnej strony". Akcentując to,

udowadnia Frankf. Ztg. fakt znany, żc porozu

mienie polsko - centrowe jest, tak jak bylo i bę

dzie solą w oku liberalizmu.

Do czego zmierzają podobue wystąpienia, zasłu

gujące na nazwę kłucia szpilkami? Cz,y liberalizm

ludzi się, źe łączność taktyczna między Polaka

mi a centrum może uledz zmianie — i na czyją

rzecz? Chyba uie na rzecz liberalizmu, który gło

śno lub pocichu uważa Polaków za wroga dzie

dzicznego i dopiero co uchwalił w ,,bloku" usta

wę wyjątkową przeciw Polakom — w duchu

prawdziwie wolnościowym.

Pozostaje mści

w’ość. T a uie była nigdy momentem politycznym,

tylko psychologiczno - kulturalnym — i dlatego

właśnie należało j ą podkreślić, jako najważniej

sze uczucie, z jakiem odnosi się giełdowy libera

lizm w stylu Frankf. Ztg. do Polski i Polaków.

O polityce nie poucza to wiele, zwłaszcza w chwili,

gdy liberalizm jest w stanic klęski — jeśli tak

można sio wyrazić — lecz o kulturze mówi nie

jedno.

Uisia pohidniowo-afrykańska.

Parlament angielski skończył obrady nad utwo

rzeniem Unii południowo-afrykańskiej. Związek

kolouij — dragi z rzędu po Australii - stal się

faktem i w obszernych artykułach historycznych

przeprowadza prasa angielska rozwój swobód,

udzielanych kolejno przez Wielką Brytanię nie

dawno jeszcze wrogim republikom bberskim.

W uzupełnieniu uwag, j akie poświęciliśmy nie

dawno’ politycznej stronie wydarzenia, należy stre

ścić jego tło i przebieg.

Unię południowo - afrykańską umożliwiło prze

dewszystkiem zupełne uspokojenie się Boerów,

które zawdzięcza, Anglia nadaniu im swobód

konstytucyjnych. Świeżo podbiie kraje otrzymały

samodzielne sejmy i równouprawnienie językowe.

Na czele gabinetu transwalskiego stanął jenerał

Botha, jeden z najdzielniejszych przyw”ódców

w wojnie z Anglią. Rychło też dwie kolonie bry

tańskie i dwie boerskie zaczęły zbliżać się ku

sobie, projektując utworzenie federacyi. Inicyaty

wa zjednoczenia nie wyszła z Kapu, ani z Nata

lii, ale od holenderskiego Transwaalu z jenerałem

Botbą u steru. Cztery parlamenty kolonialne prze

prowadziły naprzód przez swe Izby jednogłośną

rezolucye, że pragną utworzenia Unii zabezpie

czającej, rząd jednolity, reprezentujący wspólne

interesa czterech państewek i zamieniający jc

w jednolite państwo z parlamentem i odpowie

dzialnym rządem. Następnie zebrała się w Bloom

fountain, stolicy Oranii, konstytuanta, która nło

żyła konstytucyę projektowanego państwa. Naj

większą trudność przedstawiało oznaczenie stoli

cy, i na tym punkcie delegaci pokazali się prak

tyczniejszymi od Australczyków, którzy nie chcąc

zrobić ustępstwa jednej stolicy na rzecz drugiej,

postanowili zaimprowizować now”ą, co pociągnie

za sobą wielkie koszta i wymagać będzie długie

go czasu. Afrykańczycyrozdzielili jabłko niezgody

na trzy części. Władza prawodawcza będzie, za

siadać w Kapie; władza wykonawcza w Pretoryi,

sądownicza w Bloomfonntaia.

Nowa konstytucya Unii południowo-afrykań

skiej została usankcyonowaną przez sejmy każdej

z republik, następnie przedstawiona do sankcyi

rządu w Londynie. Saukcya ta nic je st czystą

formalnością. Rząd nie zamyka oczu na trudności,

kie w przyszłości powstać mogą. Masą m ie

szkańców miejscowych, autochtonów, wśród któ

rych przyszły się osiedlić dwie narodowości rasy

białej: Holendrzy i Anglicy, są czarni Kaffrowie.

Ci zajmują tam obecnie stanowisko podrzędne,

chociaż liczebnie mają przewagę nad Europejczy

kami. Kaffrowie są wykluczeni z udziału w spra

wach publicznych. Rasa biała nie uciska ich i nie

prześladuje, lecz trzyma w rygorze i ekonomicznej

zawisłości. Najsurowszym jest rząd Nata!n, bar

dziej umiarkowanym jest rząd w Transwaalu. R a

sa czarna, gdy się wzniesie z czasem na wyższy

szczebel kultury znajdzie we władcach Unii opo

zycye w pozyskaniu praw cywilnych i publi

cznych. W Walce rasowej, która s!ę wtedy rozpo

cznie, rząd będzie musiał wziąć czyuny udział.

Już obecnie rasa czarna przewiduje, że taka bę

dzie jego rola i depntacye z terytoryów sąsiadu

jących z Unią, zostających pod bezpośrednią a d

miuistracyą Korony, protestują przeciwko ich

wcieleniu do Unii, do której w niedalekie.j przy

szłości przyłączy się Rhociezya, na wpól już przy

otowana do tego przcz pionierów europejskich.

Wniedalekiej przyszłości rząd londyński będzie po

wołany do interweucyi w sprawy wewnętrzne Uni.

W przewidywaniu zatargów daly się słyszeć gło

sy, doradzające, ażeby rząd z góry nie wiązał

sobie rąk i zastrzegł sobie zwicrzchnicze prawo

do opieki nad rasą czarną. Ale w składowych

państwach przyszłej Unii nie ma jednakowych u

staw d!a rasy czarnej. Najszersze prawa posiada

ona w Kapie, gdzie od pól wieku Kaffrowie w ra

zie kulturalnego W’ykształcenia i minimum podat

kow’ej opłaty mają prawo glosowania w wyborach

do miejscowego parlamentu, chociaż sami nie są

wybieralni. Musianoby zacząć od równouprawnie

nia Kalifów na calem terytoryum Unii, a że to

przedstawiałoby trudności, rząd postanowił nic

podnosić drażliwej kwestyi j ufa, żc przy rozwoju

konstytucyjnych rządów, stopniowe wyemancypo

wanie autochtonów przyjdzie samo. Wtedy Unia

brytafiska południowej Afryki rozwiąże jedno

z najtrudniejszych zagadnień etnograficznych.

Przegląd *praw polskich.

H;cm:y y.’ Kr6!esiwis.

W Berliner Tageblacie niejaki p. Lee zamie

szcza szereg artykułów pt. Fach Russisch-Polen,

w których opisuje swe patryotyczna wrażenia

z podróży.

Najobszerniej zajmuje się Łodzią. Według p.

Lec, *na pustynię piaszczystą" przybyło w r. 1823

po raz j)icrwszy dziewięciu śląskich sukienników

i jeden farbiarz. Ci założyli Łódź dzisiejszą. — IIi

storya mówi wprawdzie co innego, mianowicie,

żc namiestnik Królestw’a już w dniu 18 września

1820 r. zaliczył Łódź do rzędu miast fabry

cznych — alc naturalnie p. Lec, wyszedłszy z in

nego punktu, nie widzi w dziejach nikogo prócz

Niemców. Oni to, zdaniem jego, stworzyli Łódź,

oni jedni dźwigają na swych barkach cały cię

żar rozwoju kultury, oni pobudowali szkoły, za

kłady dobroczynne, szpitale itd., oni w’reszcie do

starczają Łodzi największej ozdoby: *pięknych

kobiet".

*Nie Polak, lecz kupiec niemiecki, po

party przcz rząd rosyjski, uczynił dawną marną

polską wioszczynę tem, czem Łódź jest dzisiaj".

Ale, ku rozpaczy p. Lee, polszczyzna zaczyna ua

dobre uciskać i wypierać niemczyznę, napisy

niemieckie, które, niedawno temu królowały na

ulicach Łodzi zniknęły, a na ich miejscu poja

wiły się polsko-rosyjskie, na ul, Piotrkowskiej

panoszy się szeroko język polski. Obserwacye te

doprowadzają autora do takiej refleksyi:

Toaatno zjawiako, jakie dokonywa się na niemie

ckich kresach wschodnich, staje się i tu widoczne,

WACŁAW GĄSIOROWSKI.

EMILIA

PLATER.

(4)

- CP

(C ią g dalszy).

Zaraz, niech wspomnę. Landskorona_ Bor

cbów byla, a teraz.... Marciu Karnicki wziął ją

razem z Borchówną! Znam dobrodzieju, wiem!

Kanclerz Borch miał dwóch synów : wojewodę

bełskiego i starostę lucyńskiego ! Po _tem - synów

ledwie a córek nadto. Jednę z nich pojął Kar

nicki, dragą Tymau. Temu Landskorona w y pa

dła, tamtemu Leymany. Tak ! A Koniecpol przę

dą! Borch marszałkowi Weyssenbofowi!_

Doskonale! Zdumiewam się pamięci pan

skiej ! Może kapeczkę !

Che-che! Aby oblizać! Młodyś, dobro

dziej, gdybyś tyle roków, co ja, przeżył, tyle

świata, bez ziemi, zjeździł, pamiętałbyś także!

Tak, tak, trzydzieści mil wkrąg, chcesz wiedzi_eć,

co Łappa, co Żaba, co Komar, toć powiem ! Cie

kawyś, jak Dowgierdziszki od Dowgirda przez

Pacó_w i Sapiehów do Romerów przeszły, rnnic

])}’taj! Myślisz, czemu w Siesikach siedzi Dow

giallo, a nie jaki Dowmunt-Siesicki, bez Pólnosa,

nie wymyślisz.

Gruźewski się rozochocił.

Istna księga z pana.

Aby zwyczajny raptularz.

Za pozwoleniem, a Kie!my, odkąd do Gru*

iewskicli należą?

T. * 7 GAicesz dobrodziej brać mnie na popis?

,°Y,.,

ci nie powiem, bom do liczb nie

chybki. Kielmy ! Sołomoreckich były. Książe W i

told wystawi! im kościół, a Gruźewski Jan dys

syoeneką bóżnicę !

Gruźewski zagryzł usta.

—

Ale j a nie przeszkadzam, niech każdy po

swojemu pana Boga... przymówió nie chciałem....

—

A pozwólcie, panie Półnosu — ozwal się

z boku chropowaty glos — a Piwoszuuy, której

guberni ?

Pó!uos zerknął z podełba, a rozeznawszy rude

bokobrody majora Werculina, który był wszedł

niepostrzeżenie do izby i rozsiadł się na ławic,

pod piecem — odparł wymijająco.

—

Musi piwoszuńskiej.

—

Gubernia panu Półnosu nie po sercu?

—

Okrutnie, okrutnie, jeno nie do wszystkiego

człek zdarzony.

Wercułin lewe oko zmrużył, zuać było, że miał

ochotę Półnosa lepiej zażyć, lecz Grużeński zaga

dnął politycznie.

—

Ale, bośmy od rzeczy odbiegli. Więc jak

byś pan radził do Landskorony?

—

Za Dźwinę wprost stąd się brać na Liksnę.

Z Liksny na Ruszony, co pod Ruszońskiem j e

ziorem. W Ruszonach, po Falkerzambacb, Żołę

dzie siedzą. Znaczny ród i poczciwy. Jak przy

stało na Żolędziów, Dębem sic pieczętują. Owóź,

jak dobrodziej staniesz w Ruszonach, to już trakt

wielki do samego Peterburka. Jedż przed się,

traktem do Rężycy, potem w bok, i masz Lu

cyn. W Lucynie pytaj o Posili. Łacniej ci po

wiedzą, bo w Rosiniu Dominikanie klasztor srogi

mają. * No, a Posili tuż, podle Landskorony, da

wniej jeden klucz z nią stanowił. A imć panu

Marcinowi Karnickiemu pokłoń sic, proszę, ode

mnic.

—

Dziękuję, pamiętać będę. Pozwoli pan od

robinę?

—

Aby oblizać.

—

Gdyby jeszcze chciał mi pan rzec, j ak się

teraz dobyć z Iłlukszty, a jak się wziąć, żeby

znów się uie wlec noga za nogą, toż byś mnie

zgoła uradował.

—

Piln.o dobrodziejowi?

—

Pilno, nie pilno. Po rodzicu mam z panem

| Marcinem rewers do przeinaczei i i. Wybrałem się

, trochę z ciekawości poznania Iut!ant, a trochę uie

*z ciekawości. Tak, czy owak, nie dlatego, aby

tu ugrząść.

i — Być może, lecz tem nie mniej ugrzązleś

dobrodziej. Pozwól! Jarmark dopiero jutro się

:skończy, a gwałt na drogach za dwa dni ledwie

ucichnie. Dobrodziej wózkiem?

—

Nejtyczanką, nadto bryła z tobołkami i

pokojowcem.

—

Więc zostać tu i poczekać.

—

Ani myślę.

—

Będziesz musiał tedy na żółwia sie dekla

rować, co najmniej aż do Ruszon. Co mówię!

Pól dnia zmarnujesz, albo lepiej, zanim się do

czekasz, że cię na prom wezmą na Dźwinie! D a

libóg, dobrodzieju! Nie ma co, trzeba zostawać.

Paciotek mój ma wo!ną facyatke. Wyboru nie

ma. T u, w gospodzie, ani izby!

Pólnos prawił jeszcze o pociotku, o drogach

zatarasowanych, o t!oku przy promie, a doradza!

Gruźewskiemu w Ilłukszcie przeczekać, aż w ostat

ku, widząc nieustającą Grużewskiego alteracyę,

zakonkludował.

—

Rozumię, dobrodziejowi pewnie do panny

pilno.

Gruźewski się zaczerwienił. Półnos zarechotał.

—

No tak, ta’k. Inaczej byś dobrodziej tak się

nie burzył. Tylec dodam, żeś dobrodziej mazgaj!

Che-che! Daj mi no swoje lata. Myślisz, żebym

się koczobrykiem, czyli landarą, trząsł? Niech

bym był dwa razy większym dziedzicem, niż do

brodziej — to jeszcze białonóżkę, siwogrzywkę

sobie bym dobrał i — hajda, w świat bym pę

dzi!! A tak, co? Zrobisz dziesięć mil w landa

rze — i piasta nie wiele warta, i oś wytarta.

Pilnoć do buziaków, choćby i nie do buziaków,

na koń siadaj, na siodle się pochył i śmigaj.

—

Z ust mi pan wyjąłeś! Mam nawet wierz

chowca luzem przy bryce. Oczywiście, nejtyczan

k a z bryką dojdzie za muą powoli. Aż mi lżej!

,,CZAS** wychodzi z wyjątkiem dni ho niedzieli i świori*,,

,, .»od,inifi 6

1%"M rac, uioczystych dwa razy dziennie, a mianowicie;

o godzinie b rano i o godzinio 6 wieczorem.

!!umsr wieczorny 10 ha!., rannv 4 hal 1 z przesyłka pocztową:

VliT’TVTTast’

I wieczoruy 12 hal., ranny ti ha!.

XIi1*INi-Alli}UXTA WYNOSI :

W K r a k o w i e w m i ej , s c u ...............................................

n%P\%

\n?

z odnoszeniem do domu

...........................

*-i

ić,

!f! ,

Poczta w państwie Austryackiem .... 1

..................................

o,! l°1f

1 o !i0r*

(ur* "

7. d w u k r o t n ą w y s y ł k ą p o c z t o w ą ............................................................

,kora !m

°%

li!% r,,

l’ocztą w państwie Niemieekicni .....

sol°

!ii n°r’

7%f’/’l!

Do wszystkich państw, należących do związku ’poćztow"egó

! 48 koron

112 kor -

4kor—

W państwie rosyjsk.cn (abonament przez urzędy pocztowe) . i l.i rb.20 k. j 4 rb. 05 k. 1 rb 45 kop

Według urzędowego wykazu nar. 1908 pism zagranicznych, mniacYeh debit w puń=twie nos’riskiem

wi^nv^SirfrasieuT?rvr c’etov/e:’w

W^nie, rfciOSKWie i uaesie.

L innych miasti wsi możn?i prenumerować Cza.s posyłanie poczta

nalezy_touc ,lo u_rzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych w,ekszyxh n S

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W a r sz a w ie biuro ,,głoszeń Ungra, L. , E

r,dz! i Syn Mie

dzynaiudowe Biuro ogłoszeń - w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego*w Wilr,ia biurotezieml

kow k . l’aubora.

ł,

iszw;,/, m

iiii.naa

Prenumeratą przyjmują:AdministracyaCzasuwKrakowieiurzędypocztowe. Miejscową pre

n u m e r a tą księg. 8 . A . Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego. II. Krotsch,nera, Biuro dzień. UopcasA

i Salom onowej, Cl. trafika. We Lwowie ,,Czas" jest do nabycia w biurach diitn. A. Ciszewskiego, S. Sokołowskiego,

K. Buchstaba, na stacyach Kolejowych w Tarnowie, R zeszowie, Jaśle, iłowym Sącz:i t,a peronie w księgarni ko!a

jowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłosze ń : od wiersza peti,tem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 10 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 10 hal. N ad esłan e i Nekrologia,

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. Głosy public;zności po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników I,. Plohna, A.Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K.Biichstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze«

myś!u Ą. Juszynski księgarnia,D. lleszeles; w R zeszowie ,M. Weintran!,: w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie ,M. !t(_,ekach, O. Ilaut; w Tarnopolu Komanicwski; w Paryżu wyłącznie

P: W. Raczkowski, 11 Citó de Trevisc; w W iedniu Ilaasousteiu fi Vogler, lt. Mossc (także mc wszyst

kich filiach); 11. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, 11. Friedl (tylko prenumeratę H. Go!d

scl,midtfiComp.); w Frankfurcie n. M.G. L. Dan’no fiComp., w Praei:ee czeskiej Fr. Iloyorka.

Listy z pieniądzmi i p r z e k a z y pieniężno nu prcniuneralę i ogłoszenia przyjmuje Admińi

etracya Czasu w Krakowie. Reklanutc.ye nieo/ticczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nie

opłaconych r,ie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca sie.

SH F" Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

"iS?:J

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

Półnos skrzywił się pobłażliwie.

—

Dobrodziej pewnie już ze dwadzieścia j e

den lat żyjesz na świeeie — bę?

—

Dwadzieścia dwa! — skończyłem w czerwcu!

—

Dwadzieścia dwa — powtórzył smętnie

Półnos i spojrzał w okno, jakby dali d!a echa

tyeb słów szukając. —

Toś dobrodziej o czterdzie

ści trzy odemnie bogatszy! Dwadzieścia dwa lat,

żebym je znów miał...

—

Cóż byś pan uczynić mógł! — zauważył

z dąsem Gruźewski.

—

Chcesz dobrodziej wiedzieć — patrz tam,

na lewo, w tłumie, widzisz te granatowe z kar

mazynem mundury? T ak bym wyglądał!

—

Cale przystojnie. Pierwszy raz widzę taki

uniform.

—

Dawniej innego nie bywało — mruknął

Półnos.

—

Wszak ci to nasi ułani, szczerzy, ko

rouiarscy, z Warszawy !

—

Doprawdy, anibym się spodział. Z polskie

go wojska?

—

Z naszego, mości dobrodzieju.

—

Bez wątpienia, ale nam do niego świat drogi.

—

Dlatego, że takim, j a k dobrodziej, do niego

nie pilno.

Grużewskieniu oczy błysnęły.

—

Nie sądź pan, kiedy nie znasz!

Póluos szarpnał wasa i odrzekł slumionym

głosem:

—

Gdybyś dobrodziej inaczej myślał, tobyś

w mundurze chodził.

—

Ale w jakim! Do Królestwa by mnie nie

wzięli, bo nie wolno, trzel,aby tutaj, do Dynebur

ga, do szkoły podchorążych...

—

Więc nawet. 0 cóż idzie, żeby potrafić. Źle

dziś szlachcicowi ł,ez ziemi, ale jeszcze gorzej

bez poracznikowskiego bodaj instrumentu. Szmal

życia oglądałem, na wiatr nie powiadam. W dwu

nastym byłoby inaczej, gdyby potrafiono.

—

A nadewszystko, gdyby służono jednemu

sztandarowi, a nie dwom.

—

Prawda, lecz i z tych, co szli poczciwie,

nie wuelka byla ucieeha. Dziś trza prócz rąk

sztuki obejmowania, inaczej znów oka zja pójdzie

ua marne.

—

Sądzisz pan, że się zanosi?

—

Nic nie sądzę.

—

U nas, w rosieńskiem, chodzą słuchy. Przed

w”ojną z T u rcją również bałamuctw bjło co nie

miara. Mniemałem, iż acan wiesz lepiej.

—

Wiem, wiem! — mruknął Półnos.

—

brodziejowi akurat wiełeby z tego przyszło! C.e

kawyś, a więc tyle wiem, że tak dłużej być nie

może.

—

Oo! Ot, prawda ,jedna, panie Półnosu! —

przyświadcz} ł z boku Werculin.

—

Ot dobrze,

a królko powiedziane! Tak dłużej być nie może!

Półnos drgnął zlckka i spojrzał znacząco na

Grużewskiego, lecz ten odwrócił się był właśnie

ku maiorowi, niby cbcąc tym ruchem skarcić

wmieszanie się majora do rozmowy. Werculin

wszakże inaczej ruch Grużewskiego pojął, bo ski

nął mu przyjaźnie i do stołu się zbliżył.

| - Pau pozwoli się przedstawić? Major Wcr

culin, do sztabu fortecy odkomenderowany prosto

z Kabardy !

Gruźewski chciał coś odrzec, lecz major przy

siadł się już do stołu.

—

Pan Gruźewski pozwoli, ale ot, jedno słowo

i człowieka pod żebro dojmie. Pau Polnosu do

brze mówi, ta k być nie może, i nie może. Cóż,

ja dawniej też chodził w karmazynuym kołnie

rzu. Cały litewski korpus w karmazynowym b y ł - a

teraz co?!... Hę?

Półnos oczy* zmrużył, wpił usta w kubeczek

Iz winem i pociągnął z namaszczeniem.

—

Samo idzie do gardła.

—

I owszem, i owszem! — podchwycił W er

culin.

—

Wypiję z pauami, pe r bacco, wypiję.

Pan Gruźewski będzie łaskaw nalać — nie mogę

!odmówić, nie mogę.

f Gruźewski dość ociężale zabrał się do na!e»

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction