Mirador viewer

Chwila.

Annotations

Showing 566 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków 13 Stycznia — Środa.

Rok 1864

Wychodzi codziennie rano, wyjąwszy poniedziałki i dni poświąteczne.1

Prenumerata:

W KRAKOWIE:

PO CZTĄ (w państwie Austryackiem):

......................................... zł. austr. 20 ! rocznie .............................. zł. austr. 24

półrocznie...............................................

» 10 półrocznie...........................

nl2

k w a rtaln ie..............................................

» 5 | kw a rtalnie..........................

»6

miesięcznie.............................................

n 2|miesięcznie. . . . n

2 cent. 25

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

PRENUMERATĘ PRZYJMUJĄ:

Bióro Administracyi ,,Chwili" w rynkn pod L. 39 w domu p. Kirchmayera na dole,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

Przydmują si^:

ogłoszenia, ODEZWY, uwiadomienia, doniesienia wszelkiego rodzaju, za opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 30 centów na opłatę stęplową za każdorazowe

umieszczenie.

l ist y z pieniędzmi przesyłane być winny fra n co do bióra Administracyi nChwili".

l i st y reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu.

l is t y niefrankowane nie przyjmują się.

Rękopisma nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

D e p c z e telegraficzne.

Altonlfll stycznia. Siły duńskie w mieście

Szlezwiku zgromadzone wynoszą około 16,000;

mieszkańcy ponoszą ciężki kwaterunek. Plac wol

ności w tem mieście został uzbrojony pięcioma

działami 84 funtowemi (?). W Dannewirke posta

wiono ogromne szopy. Powołano ludzi pod broń

do lat 35.

Hanower 11 stycznia. Król odmówił przyję

cia deputacyi wczorajszego zgromadzenia, która

chciała mu wręczyć adres względem uznania księ

cia Fryderyka prawym następcą księstw Szlez*

wickiego i Holsztyńskiego i względem odstąpienia

od traktatu londyńskiego (Hanower miał sobie u

dzielony ten traktat i ratyfikował go). Adres bę

dzie wręczony Ministrowi spraw zagranicznych.

Neue Hannov. Ztg donosi z Rendsburga: Ze stro

ny egzekucyi związkowej nie domagano się opu

szczenią twierdzy; granice są sporne. Jenerał

Hake nie ma prawa rozstrzygania w tej mierze,

a zadanie wojsk egzekucyjnych jest osiągnięte.

PRZEGLĄD POLITYCZNY.

Kraków 12 stycznia.

Nic nowego, ani pewnego nie mamy dzisiaj o

postanowieniu Francyi w kwestyi duńskiej. Wpra

wdzie Constitutionnel zamieszcza znowu artykuł p.

Limayraca w odpowiedzi na zarzuty Timesa, iż

Cesarz Napoleon chce korzystać ze sprawy księstw

nadelbiańskich, ab y zakłócić pokój europejski.

Constitutionnel przeczy temu i twierdzi przeciwnie,

że tylko chęcią utrzymania pokoju powoduje się rząd

cesarski w tej sprawie; nie popiera jedn ak niczem

swojego twierdzenia, jest to więc tylko proste prze

komarzanie się z Timesem.

Tymczasem znajdujemy w Pays następującą no

tę, która zdaje się być najbliższą prawdy: ,,Kwe

stya konferencyi dla załatwienia sprawy duńsko

niemieckiej, nie jest bardziej posuniętą dzisiaj, jak

wczoraj. Żadna jeszcze urzędowa propozyeya ze

strony Danii nie d oszła rządu francuzkiego.

Chwilowo ważniej szemi może od spraw y księstw

nad elbiańskich w ogólnem położeniu, s ą ro zprawy

w Ciele prawodawczem francuzkiem, bo jeżeli nie

rozstrzygnie się tam , to przynajmniej dyskutuje

się kwestya ;pokoju i wojny, a więc i kwestya

polska. Dzienniki francuzkie rozbierają mowę p.

Berryera o kredytach dodatkowych; była ona je

dnak tylko ściśle finansową. Dyskusya nad adre

sem już w tej chwili zapewne rozpoczęta. Dzien

niki przynoszą nam liczne postawione już popra

wki do projektu adresu. Wszystkie zmierzają do

rozszerzenia wolności w rozmaitych kierunkach,

w politycznym, administracyjnym, gminnym, han

dlowym i wychowania publicznego, jest nawet po

pra w k a żądająca większej dla Algieru wolności.

Podamy je wszystkie kolejno.

Co się tyczy Polski, postawione zostały także

dwie poprawki, które czytelnicy znajdą pod rubry

ką ,,Francya": jedna opozycyi żądająca odwołania

poselstwa francuzkiego z Petersburga; druga hr.

Le Hon, o której nam telegrafem doniesiono, zmie

rzająca do wymazania z adresu ustępu o Rosyi.

Rząd rosyjski nakadając prawie codzień nową

pieniężną kontrybueyą na Polskę, każdą z nich

motywuje udziałem tej lub owej części ludności

w powstaniu, jak to uczynił jeszcze w rozporzą

dzeniu ogłoszonem we wczorajszym numerze na

szego dziennika, z drugiej zaś strony nie ustaje on

w znany sposób wymuszać podpisy na adresa,

które znów mają świadczyć w obec Europy o zmia

nie usposobienia ludności polskiej i o zwrocie z jej

strony. Tak to rząd ten sam siebie nie szanuje,

nie uważa już nawet na to, iż wciąż z samym sobą

staje w sprzeczności, słowem działa tylko z nie

słychaną namiętnością pod wpływem zemsty i nie

nawiści, a pomijając wszelką loikę w swojem postę

powaniu, streszcza dziś caly swój program w Pol

sce w dwóch wyrazach: dokuczanie i niszcze

nie. Takie bezrozumne nadużywanie siły mate

ryalnej nie może bądż co bądź wyjść mu na do

bre, a przykłady historyi świadczą, iż zwykle osła

bia ono w końcu więcej tych którzy go się dopu

szczają, jak tych przeciw którym jest wymie

rzone.

Kiedy tak rząd moskiewski coraz bardziej błąka

się w labiryncie gwałtów i nadużyć, z którego za

prawdę nie m a dla niego wyjścia, walka zbrojna

trw a wciąż w Królestwie Polskiem, i ona nietylko

jest najwymowniejszą moralną protestacyą, ale

także obroną przeciwko gwałtom.

Korespondent nasz z Kaliskiego donosi nam ni

żej, jak w tem województwie pułkownik Koper

nicki z w ielką roztropnością zdołał zapewnić prze

zimowanie pow stania, chroniąc je zarazem od

bezużytecznych strat. —

Krwawe jed nak spotkania

nie zawsze dadzą się ominąć. Zaszła też w Ka

liskiem 31go g rudnia utarczk a pod Boczkami.

Oddział polski pomyślnie w niej walczył, a straty i

jego mało znaczące ograniczyły się na dziewięciu

zabitych i dziewięciu wziętych do niewoli.

W Lubelskiem powstanie rozwija się wciąż od

pierwszych dni tego miesiąca, a dotąd zdołało

także w tem województwie ochronić się od dotkli

wych klęsk. Chodzą wieści, o nowo stoczonej w

tem województwie potyczce, korzystnej dla po

wstańców. Dotąd jednak nic o tem pewnego nie

wierny. W Hrubieszowskiem spodziewają się po

wrotu z Podlaskiego, oddziału hrubieszowskiego,

dzielnego partyzanta Junoszy, który z wielką zrę

cznością i powodzeniem działał przez całą jesień w

tej części województwa, a teraz chwilowo udał

się w Podlaskie.

Dziennik Powszech,ny donosi teraz o potyczkach

stoczonych w drugiej połowie g rudnia w Lubel

skiem. Wedle tego dziennika zaszło spotkanie

między wojskami rosyjskiemi a oddziałami Ma

reckiego i Leniewskiego, raz 19go grudnia pod

Przybyslawicami, już z samego raportu rosyj

skiego, a raczej z braku w nim przechwałek, wi

dać, iż nie było ono korzystnem dla Moskali, sło

wem pokazuje się, iż w tym *dniu nic Moskale

nie zrobili oddziałom Mareckiego i Leniewskiego.

Następnie D ziennik opisuje działanie w ojsk rosyj

skich przeciw oddziałowi—jak go nazywa— Ćwie

ka. Spotkanie nastąpiło pod Potokiem Wielkim

21go grudnia. Wedle raportu rosyjskiego, oddział

został w części zniszczony, w części udał się na

południe. Wojsk o rosyjskie żadnej nie poniosło

straty!

Wczoraj zamieściliśmy telegram berliński o in

terpelacyi Virchowa, który pyta, co zamierza da

lej przedsiębrać ministeryum , skoro konstytucya

duńska z d. 18go listopada nie została uchylona

(przez pomyłkę drukarską stało wczoraj w tele

gramie: ,,uchwalona"), a mianowicie czy rząd pru

ski odstąpi od traktatu londyńskiego, opierając się

na niedotrzymaniu go przez Danię w duchu przy

rzeczeń danych w latach 1851-1852. P . Bismark

atoli oświadczył, że będzie mógł odpowiedzieć nie

wprzódy, aż się dowie, czy Izba uchwali koszta

egzekucyi holsztyńskiej lub nie. Egzeku cya nie

ma z tem żadnego związku, a ma tylko związek

uchwała kredytu z okazaniem zaufania minister

stwu. W Izbie deputowanych w Wiedniu była po

stawiona wczoraj interpelacya w przedmiocie od

nośnym, bo żądająca wytłumaczenia polityki rzą

dowej w sprawie duńskiej. Rząd wniósł żądanie

kredytu na egzekncyę. Kwestya czysto niemiecka

przyszła zatem pod rozbiór Izby złożonej także z

reprezentantów krajów nienależących do Rzeszy

niemieckiej. Interpelacyę Mühlfelda pod aje poni

żej nasz wiedeński korespondent.

I w Wiedniu i w Berlinie były wczoraj

w Izbach interpelacye w kwestyi duńsko

niemieckiej. Interpelacya Mühlfelda szła da

lej i domagała się jasnego nakreślenia po

lityki rządowej; Yirchowa była kategory*

czniejszą i chwilową, stawiając niejako żą

danie odstąpienia od traktatu londyńskiego.

Nie wiemy, co odpowie hr. Rechberg na za

pytanie; p. Bismark odpowiedział zaś, że

nic nie odpowie, jeżeli Izba nie wyda u

chwały względem żądanego kredytu. Miał

żeby hr. Rechberg toż samo odpowiedzieć,

zwłaszcza, gdy wczoraj zażądało także mi

nisteryum austryackie kredytu na koszta e

1 kucyi? Mühlfeld w interpelacyi swej prze

iuje możność zerwania z Prusami, lub też

?zymając się Prus zerwania z ligą małych

państw niemieckich; Yirehow przewiduje

możność zerwania z Anglią i Rosyą. Mię

dzy ewentualnościam i interpelacyi Mühlfelda

jest także wojna domowa; u Yirchowa zaś

wojna jeżeli nie europejska, to przynajmniej

rozleglejsza aniżeli z samą Danią.

Między obu temi interpelacyami zachodzi

podobieństwo a oraz różnica, podobieństwo

stanowiska obu mocarstw w obec traktatu

londyńskiego; różnica stanowiska ich w Rze

szy niemieckiej. Prusy po upadku gabinetu

Auerswalda wyrzekły się "jiodstawy naro

dowej, która dała im od chwili objęcia re

jencyi przez dzisiejszego króla, nieznaną im

dawniej siłę; Austrya zaś za wejściem do

gabinetu p. Schmerlinga i podjęciem konsty

tucyjnego systemu, zajęła w Niem czech miej

sce Prus. Sprawa polska bardziej jeszcze tę

obustronną rolę obu tych państw wyróżniła:

Austrya szła z Zachodem, Prusy z Rosyą.

Ale któż kogo przemógł: czy p. Schmer

ling przeciągnął Prusy do swojej polityki,

czy p. Bismark nakłonił Austryę ku swoim

widokom? Pierwszym probierzem była tu

sprawa polska; drugim jest obecnie sprawa

duńska. Przyszła pora do zdeklarowania się.

W sprawie polskiej Prusy miały konwen

c,yę z Rosyą zr. 1863; Austrya także p«zy

pomniała sobie konwency§ swoją z r. 1860;

w sprawie duńskiej Prusy i Austrya wspól

ne stawiają w Bundestagu wnioski, w spól

nie oświadczają się za utrzymaniem w zu

pełności traktatu londyńskiego, wspólnie

głosowały za oddaleniem ks. Fryderyka z

Holsztynu. Przychodzi atoli określić stano

wisko swoje do Niemiec, co zdaniem na

szem o wiele więcej znaczy, aniżeli odda

nie Holsztynu królowi Chrystyanowi lub ks.

Fryderykowi, bo od tego zawisła cała przy

szłość Außtryi i Prus w Niemczech.

Już wystąpienie Prus przeciw stowarzy

szeniu narodowemu wskazywało, że gabinet

Bismarka odstąpił zupełnie od polityki, któ

ra miała uczynić Prusy ogniskiem Niemiec;

zjazd frankfurcki monarchów wskazywał

przeciwnie, że Austrya chce być, jeśli nie

ogniskiem, to podporą jedności Niemiec;

obecnie atoli gabinet hr. Rechberga nie śmie

tej polityki prowadzić konsekwentnie, jak

kolwiek takowa oparta na idei narodowo

ści odpowiada zupełnie charakterowi i skła

dowi monarchii austryackiej i zamiast bu

dzić niedowierzanie w jego zanieroieckich

krajach, staje się przeciwnie dla nich rę

kojmią uszanowania ich narodowości. Jeżeli

Austrya usłucha namów Anglii a przykładu

Prus, nietylko zniechęci naród niem iecki ku

sobie i straci wszystkie korzyści swej poli

tyki frankfurckiej; lecz oraz nie jej lecz Pru

som policzone będzie za dobre u obcych rzą

dów, że duchjnarodowy w Niemczech poskro

miony, a Dania utrzyma się przy wszystkich

swych posiadłościach. Za zmianą kiedyś

gabinetu dzisiejszego, łacnoby Prusy odzy

skały stracone dziś stanowisko w Niemczech;

Austrya przeciwnie, musi jakieś położyć za

sługi, by odzyskać wzięcie w Niemczech,

które dziś dobrowolnie naraża, jedynie dla

oddania usług Anglii, Rosyi i Prusom.

Interpelacye w obu Izbach są zatem jak

by zagadkami postawionemi Austryi i Pru

som. Rozwiązanie ach mieści w sobie całą

przyszłość obu tych państw w Niemczech.

KORESPONDENCYA CHWILI.

W iedeń 11 stycznia.

L . Na dzisiejszem posiedzeniu Izba wyższa da

lej zajmowała się projektami finansowymi i zała

twiła bndżet ministerstwa sprawiedliwości, odrzu

cając uchwalone przez Izbę poselską dodatki do

pensyj urzędników sądowych. Przy tej sposobno

ści wywiązała się bardzo żywa rozprawa zasadni

cza względem kompetencyi Izby wyższej do wcią

gania w swój zakres obrad nad budżetem w ten

sam sposób, co Izba poselska. Hr. Antoni Auers

perg zaprzeczał Izbie wyższej tego prawa i kry

tykował ze swego liberalnego stanowiska żywo i

szczegółowo postępowanie jej na ostatnich posie

dzeniach, co pociągnęło za sobą niepraktykow any

w tej Izbie wypadek, bo prezes wezwał mówcę

do porządku, koledzy okazali niezadowolenie, a hr.

Thnn i kardynał Rauscher odpowiedzieli ostro na

jego uwagi. Jutro weźmie Izba pod obrady budżet

armii i marynarki.

W Izbie poselskiej, która po trzechdniowej przer

wie zebrała się na pierwsze, a z kolei 68me po

siedzę zażądał minister sk arbu na rzecz minister

stwa wojny dwu nowych dodatkowych kwot: 4 mi

lionów na wynagrodzenie szkód wojennych w We

neckiem i 10 milionów n a pok rycie kosztów egze

kucyi w Holsztynie. Poseł MUlfeld i przeszło 40

członków Izby zanieśli interpelacyą do minister

stwa względem zachowania się rządu w sprawie

szlezwicko-holsztyńskiej. Interpelacy a ta, bardzo o

stro ustylizowana, zawiera gorzką krytykę kroków

ministerstwa i kończy się następującemi pytaniami:

1. Czy polityka, której się trzyma cesarsko au

stryacki rząd w porozumieniu z królewsko-pruskim

rządem w sprawie szlezwicko-holsztyńskiej, tylko

skutkiem rady ministra spraw zagranicznych lub

czy też całe ministeryum ma udział w odpowie

dzialności za tę radę?

2. Czy cesarsko austryacki rząd zamyśla trzy

mać się swych adaó zgodnie z Prusami i w takim

razie, gdyby rząd królewsko-pruski wzbraniał się

wykonania uchwał większością Związku powzię

tych?

8. Czy odmówionoby tego wykonania nawet z

narażeniem się na niebezpieczeństwo rozwiązania

się Związku albo nawet wojny domowej ?

4. Jak daleko w ogóle sięgać ma utrzymanie

zgody z królewskim pruskim rządem w sprawie

szlezwicko-holsztyńskiej ?"

Czy Izb a poselska w razie niedostatecznej od

powiedzi gabinetu będzie miała odwagę do od

mówienia pozwolenia n a 10 milionów złr., w ątpi

my przy całem uznaniu interpelacyi i jej słuszności.

Po odpowiedzi zastępcy ministra wojny na inter

pelacyą posłów siedmiogrodzkich względem mor

derstwa przez porucznika llussa na obywatelu

Textorysie w Bystrzycy popełnionego, Izba zaj

muje się projektem ustawy o cechowaniu złota

i srebra.

Mówią o wkrótce nastąpić mającem uzbrajaniu

się na wielki rozmiar tak ze względu na zajścia

w Niemczech, jakoteż i na Włochy. W kolach

wojskowych mówią o prędkiem wyruszeniu. W ar

senale panuje wielki ruch; a nadzwyczajne zapa

sy dział ciągniętych przygotowują do służby po

lowej i wysyłają na południe. W Weneckiem

nie idzie wszystko zwykłym trybem; lepiej od

wszystkich sprawozdań wyjaśniają stan tamtejszy

następujące fakta : Żołnierzom rozkazano, aby te

ra z wychodzili tylko w większej liczbie; żołnierz

na posyłce zupełnie ma być uzbrojony; trzecia

część załogi pozostaje zawsze internowana w ko

szarach ; a oficerowie wychodząc powinni wskazać

miejsce, gdzieby ich w razie potrzeby szukać mo

żna. Pobyt fcm. Benedeka w Wiedniu, który tu

incognito bawi i bardzo ma być czynnym, łączą

z włoską polityką; czy słusznie, nie umiem po

wiedzieć.

Donoszono już kilka razy, że posada rosyjskie

go posła w Wiedniu m a być znowu obsadzoną i

że p. Kisiele w, dotychczasowy poseł w Rzymie,

ma być przeznaczonym na tę posadę. Zapewniają

mnie z źródła wiarogodnego, ze tu nic o tem nie

wiedzą, i że, jak na teraz, nie nastąpi zmiana w

poselstwie rosyjskiem. P. Kisielew ma rzeczywi

ście opuścić Rzym jed n ak z innem aniżeli do Wie

dnia przeznaczeniem.

Pierwszy sekretarz ambasady francuskiej hr.

Moosburg m a podług pogłoski w kołach dyploma

tycznych obiegających, wkrótce opuścić Wiedeń,

a to z powodu objęcia jakiegoś przeznaczonego

mu poselstwa.

Warszawa 8 stycznia.

Moskale są zapewne przekonani, że tylko nad

ruinami mogą panow ać; rozwijają bowiem cały

szereg nakazów, mających obrać ubogą Polskę

z ostatnich zasobów. Przez to jednak coraz doty

kalniej okazują, iż nie m ają ducha organizacyi,

lecz tylko ducha zdzierstwa i chciwości, dezorga

nizacyą więc, zarówno moralnie j a k materyalnie.

Skoro na mieszkańców nakładają kontrybucye za

to, że nie idą im w pomoc, niech raczej wprzód

nałożą kontrybucyę na swoje wojsko, że od roku

wodzi się z bczbronnemi i nie wyćwiczonemi od

działami powstańców, a mimo nadzwyczaj prze

ważającej siły, nie może im zupełnie podołać. J ak

by straciwszy nadzieję pobierania kiedyś z Polski

trwałego dochodu, chcą przynajmniej n a raz obło

wić się. Zem stą się przytem szczególniej powodu

jąc, wywierają najdotkliwszą na duchowieństwie

katolickiem, które w krótkim czasie ulega już czwar

tej kontrybucyi, bo ukaz wczoraj w Dzienniku P o

wszechnym ogłoszony stosuje się zarówno do po

siadaczów ziemskich świeckich ja k i duchownych,

dobrze zaś wiadomo, że proboszczowie nie biorą

stałych płac, lecz tylko utrzymują się z wydzielo

nych probostwom gruntów.

W onegdajszym D zienniku Powszechnym był za

zamieszczony wyjątek z gazet moskiewskich, bę

dący szczególniej zjadliwą napaścią na X. p rałata

Rzewuskiego. Oskarża tego zacnego prałata o j a

kieś tajne rozporządzenia, których ani śladu ni

gdzie nie m a; o zaprowadzenie żałoby kościelnej,

rzeczy jakoby niesłychanej w kościele katolickim,

jakkolwiek w dawniejszych czasach często musia

no j ą stosować, lubo nie w Polsce, gd y Kościół

doznawał prześladowania od możnych tego świata,

a w nowszych czasach bywało toż samo w dye

cezyach gnieźnieńskiej i poznańskiej, gdy biskup

Dunin był uwieziony ze stolicy swojej. Trzeci z a

rzut jest, że X. Rzewuski odmówił wydania listu

Część literacko-artystyczna.

ODCZYTY WINCENTEGO POLA.

Lwów 10 stycznia.

Wincenty Pol rozpoczął wczoraj swój zapowie

dziany kurs literatury XIX wieku w tutejszej sali

radnej. Jak można było przewidzieć, zgromadze

nie słuchaczów było stosunkowo bardzo liczne, ze

brało się bowiem około stu kilkudziesięciu osób.

Literaci, profesorowie, redaktorowie wszystkich

pism miejscowych, zakłady naukowe, wszyscy z

natężoną ciekawością pospieszyli usłyszeć wykład

Pola. Pomiędzy obecnymi uważano Karola Szaj

nochę, który przybył pomimo swego stanu zdro

wia, tudzież profesora Małeckiego, który tenże sam

przedmiot wykłada na tutejszej wszechnicy. Bar

dzo znaczna liczba kobiet uzupełniała zg romadze

nie skład ające się z najwyższej arystokracyi, ary

stokracyi umysłowej naszego miasta. Pol rozpoczął

swój wykład od podziękowania obecnym, iż

zgromadzili się na jeg o wezwanie, przypisując to

nie sobie, ale raczej przedmiotowi, o którym mó

wić zamierza. Chcę tu powtórzyć pokrótce treść

tego pierwszego odczytu, będącego programatem

dalszego zamierzonego kursu.

Literatura nasza w ostatniem stóleciu w dwóch

głównie rozw inęła się i zaświetniała dziedzinach,

mianowicie w dziedzinie poezyi i historyi. Posąg

w świątyni Janusa w starożytnym Rzymie z dwie

ma twarzami starca i młodzieńca; jeżeli przed nim

zatkniemy krzyż chrześciański, jest godłem litera

tury polskiej w obecnem stuleciu. Jedną twarzą pa

trzy ona w przeszłość, poważna doświadczeniem wie

ku i wyniesionym ztamtąd skarbem nauki, drugajej

tw arz młodzieńcza promienieje natchnieniem poezyi,

poglądając w przyszłość silna w ia rą i nadzieją.

Obie te dziedziny nie są rozłączone wybitnie, prze

ciwnie prz enikają i uzupełniają się wzajemnie.

Historya w opowieści wypadków przeszłości pod

nosi się nieraz w sferze poezyi, a poezya bierze

z historyi wzniosłe postacie i uwydatnia je w po

sągowych kształtach. Literatura XIX wieku wy

karmiła trzy ju ż idące po sobie pokolenia, któ

rych uczucia i myśli w niej zaczerpane objawiły

się niejednokrotnie w czynie na widowni polity

cznej. Jej zasługą jest, iż będąc dalszym ciągiem

przekazanego jej politycznego rozwoju narodu, za

twierdziła i utrwaliła wielkie unie polityczne trzech

krajów, zlanych w jednę wielką ojczyznę, ona bo

wiem wyrobiła ów język , który rozszerzywszy

zdobyte przez nią skarby na cały obszar ziem po

łączonych unią polityczną, zjednoczył je dopiero

w istocie trwale i wieczyście. Ona też uzyskany

postępem cywilizacyi zasób myśli i n auki z m a

łego koła wybranych pracowników rozpowszechni

ła na cały naród, co znowuż jest jej drugą głó

wną zasługą.

Tu przystąpił p. Pol do skreślenia kilku ogólne*

mi rysami programatu przedsięwziętego kursu. Za

m ierza on w następnych odczytach skreślić w głó

wnych rysach rozwój całej umysłowości i cywili—

Izacyi naszego narodu i na tym to tle wykazać

wzrost i rozwój piśmiennictwa, podnosząc każdą

z kolei ideę, czy to na swojskim wyrosłą gruncie,

czy to p rzyjętą od obcych, które naród w swej

pracy zmysłowej urabiał i rozwijał, lub też jako

bezskuteczne odrzucał — wszystkie bowiem ideje

postępowe XIX wieku znalazły odbicie swe w pol

skiej literaturze, a złożone w jej skarbnicy umy

słową pracą pisarzy, poetów, uczonych i jeniu

szów wybijały się na wierzch w życiu politycznem

narodu.

Grono tych pracowników stanowi niejako umy

słowe bractwo w narodzie, snujące nić jego po

stępn, co w yraził Bohdan Zaleski w wierszu pod

tytułem: ,,Bractwo ś. Weroniki."

Zakończył więc

p. Pol odczytaniem owego Bohdanowego wiersza,

poczem dodał jeszcze słów kilka w podziękowa

niu Radzie miejskiej i prezesowi m agistratu , iż

przychylając się do jeg o prośby dozwolili przytuł

ku muzom polskim w radzieckiej sali miasta

Lwowa.

W ogóle wykład wczorajszy Pola zrobił ogro

mne na obecnych wrażenie. Słuchano go z tak na

tężoną uwagą i w takiej ciszy, iż słyszeć można

było szelest ołówka stenografów spisujących sło

wa mówcy. Pol był w swoim żywiole. Mówił z p a

mięci, a jako naoczny w znacznej części świadek

tego, o czem mówił, ożywiony był widocznie bo

gactwem przedmiotu zarówno j ak remiscencyą

własnej przeszłości; a lubo w tej pierwszej prele

kcyi trzymał się w sferze prawd i pomysłów ogól

nych, ubrał je w szatę tak poetycznej dykcyi i z

takiem wypowiedział natchnieniem, iż natchnienie

to magnetycznie porywało słuchaczy. Sądząc z te

go pierwszego odczytu wykłady Pola przedstawią

niezmiernie zajm ujący i pełen bogatych barw o

braz najnowszej literatury.

Powstanie polskie ze stanowiska

lekarskiego

przez Dra F ran ciszka Niedźwieckiego.

Od niebardzo dawna przyjaciele pokoju zaczęli

marzyć, że czas wielkich wojen przeminął, a świat

wstępuje w erę Chiliazmu czyli tysiącletniego p a

nowania szczęśliwości powszechnej. A jedn ak po

toki krwi i łez płynęły od tego czasu z przyczy

n y w alk w ostatnich dziesięciu latach; teraz znowu

pocieszają nas, że wojny o tyle są mniej zabój

cze, o ile są straszniejsze, że tem krócej trwać bę

dą, im więcej życia i pomyślności w danym cza

sie zniszczyć mogą. Przyjaciel ludzkości maluje

sobie okropności pobojowiska; żal mu tych, co w

szale mordowania polegli, a podwójnie lituje się

nad tymi, co uszkodzeni na ciele i członkach mają

żyć dalej w kalectwie, chociaż ci nigdy nie są

tak liczni jak na polu, gdzie wielka bitwa się to

czy, a z nikąd niem a dostatecznej pomocy. Rzecz

tedy łatwa do pojęcia, że w czasie, co z taką by

strością i wydoskonaleniem wymyśla narzędzia

mordercze, musiała powstać myśl, w rodzaju pla

nu D unanta: ,,stowarzyszenia pomocy międzynaro

dowej i stałej dla rannych żołnierzy", planu, któ

ry sobie przyswoiło ntowarzystwo publicznego do

bra" w Genewie, planu przez ,,kongres między n a

rodowy statystyczny" w Berlinie we wrześniu z. r.

pomyślnie przyjętego, i n ad którym naradzała się

międzynarodowa konferencyą przyjaciół ludzkości

wszystkich krajów cywilizowanych i deputowanych

wielu państw w październiku r. z. Nieskończony

pożytek z podobnego urządzenia, byle się udało,

wykaże się w wielkich skutkach podobnych przed

siębiorstw, które za pomocą nieporównanie mniej

szych środków złagodziły n ajwiększe nędze.

Przypominamy tu Miss Stanley i Miss Nightin

gale i odważne ich towarzyszki, niemniej francu

zkie siostry miłosierdzia w szpitalach krymskich.

Niedopu8zczajmy nadzwyczajnych okropności wojny,

nieuczyniwszy tego, co je ułagodzić może. Niego

dzi się też zapominać jednej pobudki, która nie

kiedy bywa mocniejszą jak miłosierdzie i miłość

ludzka. Ani Dunant, ani większa liczba tych, któ

rzy podjęli się planu jego i rozprawiali o nim,

niepołożyli dostatecznego przycisku na to , że tutaj

nietylko o to idzie, ażeby żołnierzowi dać potrze

bną pomoc, lecz w ogóle o publiczny stan zd ro

wia. Albowiem dzieje wielkich pochodów w ojen

nych pouczają nas, iż tak zwana durzyca wojen

na (tyfus), będąca koniecznem następstw em nie

dostatecznej pieczołowitości zdrowia militarnego,

szerzy się nieraz po całych krajach. Wiemy bar

dzo dobrze, jak w r. 1846/7 pochód wojskowy z

Wiednia do Galicyi zarazem był drogą, którą du

rzyca przyszła z Galicyi do Wiednia. Co się tyczy na

stępstw wojny między wojakami regularnemi,

większą jeszcze będą miały wagę tam, gdziewojna

domowa i powstanie sroży się w łonie jakiego

ludu. Do powyższych słów powoduje mię najprzód

własne zapatrywanie się na środki przedsiębrane

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Chwila.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction