Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 643 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

NM90

Kraków, 30 Kwietnia - Niedziela.

Bok 188§,

CZAS

riaaantitfą »*ijrjmają«

Admtnlstraeya ,CZASO" w I m k s w t a , tndzint nnędy poosiowa. « i a j a o w a prmmnmsnr»*^

księgarnia 8. A. Krayianowikiago, handel NoMkewaUaj.-Oataawaml« (Inseraty) przy]mąje ilę z*

opłatę od miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym) u pierwszy ras 10 ent, za kaidy następny

ras po 5 cnt - *aMawała»«« (na 8 st onnicy di}omuka) od olejna wiersza drukiem drobnym po BO

cnt za kaidy raz. B o łą w a i la Om ,B m m 11(prospekta, oy.kolarze, oghrsaania i t p.) przjdmnje

się u oene 1 słr. od 100 egzem, dis zamiejscowyoh, a 50 cent. od 1)0 egzem, dla miejscowyoh pre

numeratorów. —Należytość nprosa się a ap r ań « nadesłać przekazem poostowym. -

«»głos««»*»*

lio aam ra tt prsyjmnj*: wm Łwowt» Ajeuoya ,CZASU" wgłównym składzie tytoniu Nr. U

przy ulicy Trybunalskiej Li;w P a r y ż * wyłyjtcie p. Adam, Bue Clóment 6: (prennmeratę p. Win

oenty Raczkowski, Fanbonrg Poissonićre 83); w W M a l « pp. Hauenetełn AVogler (takie w Ham

borgn, Frankfurcie nad Menem, Berlinie, Lipsko.-BuyM i Wrocławiu), A. Oppelik, Stnbenbastei Nr 9

R. Mosae (takie w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), Q. L. Daube A Comp. (takie

w Frankfurcie nad Menem), M. Dnkea, Rismergaaae 19.

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem na Maj

....

złr. 2 -50

OdIgoMajadokońca Czerwca .

v 5*—

Z przesyłką pocztową w państwie

Niemieckiem na Maj

....

6 marek

OdIgoMajadokońcaCzerwca. 12

Prenumerata liezy §tę tylko od

pierwszego do ostatniego dnia w mie

siącu.

Kraków 39 kwietnia.

Przegląd Polityczny.

Wiener Ahendpost zapisuje tylko uznania za

sług Sz!avego, wyrażone przez wszystkie dzienniki,

pomija zaś wszystkie przyczyny ustąpienia podawa

n.e^jjrzez te dzienniki. Nie podaje też żadnych przy

czyn od siebie. Zestawiając jeduak chronologicznie

wiadome fakta , mo;!na domyśleć się poniekąd re

szty. Przed tygodniem rozeszła się wieść, że jenerał

Jowąno_wicz przeznaczony na głównodowodzącego

w Serajewie; przed tygodniem powziął Szlavy za

miar dymisyonowania; w tym samym niemal cza

sie odezwał się Hegednes w delegacyi węgierskiej

przeciw podobnemu porządkowi rzeczy w zajętych

prowincjach, jaki był dawniej na pograniczu woj

skowem i jednocześnie prawie powstał zamiar skre

ślenia _dwóch milionów z żądanych na pacyfikacyę

kredytów, który przez ciąg narad w oclegacyi wę

gierskiej zyskiwał coraz więcej stronników, aż się

w końcu zrobiło z tego jednomyślne głosowanie

Węgrów za skreśleniem, /daje się, że demonstra*

cye te miały uchylić zamiar powołania Jowanowi

cza na w;datne stanowisko, jak kiedyś ustąpił już

Filipowicz, ale tym razem skończyło się na przyję

ciu dymisyi Szlavego. Być może, że z tych zajść

wywiąże się pomyślny zwrot dla ducha, w jakim

zarząd Bośni i Hercegowiny nadal prowadzonym

będzie.

Wszystkie dzienniki węgierskie z wyjątkiem

półurzędowego Ellenora, omawiają dymisyę S z 1a

v]ego i twierdzą, że nastąpiła ona wskutek za

miarów partyi wojskowej, tyczących się zajętych

prowsnoyj Z tego powodu cała prasa węgierska

protestuje przeciw urzeczywistnieniu tych zamia

rów, przewidując opozycyę energiczną w szy st

kich węgierskich stronnictw. Pester Lloyd po

w iada , że gdyby nastąpić miał nowy expery

ment stojący w sprzeczności z duchem konstytucyi,

wtedy jegnoglośaie całe Węgry zażądają opu

szczenia prowincyi sans phrnse. Pesti Naplo są

dzi, że dymisya SzIavego znaczy prowadzenie po

lityki militarno - absolutystycznej w! okupowanych

prowincyach. Egyertertes przypisuje wielkie znacze

nie przesileniu, bo podług zdania tego dziennika,

Szlavy przedstawiał w gabinecie wspólnym nie

tylko węgierski, ale i konstytucyjnej element. t

Smolka miał jak donoszą Narodni Listy, udzie

lić jednemu z czeskich deputowanych wiadomości,

że zamknięcie Izby przed Zielonemi świętami jest

rzeczą zdecydowaną. Życzeniu, aby to nastąpiło

jeszcze przed wyborami z większćj posiadłości

czeskićj, nie można zadość uczynić dla zbytniego

nawałn prac. Po krótkićj przerwie w czasie tćj spra

wy, będzie trzeba jeszcze odbjć kilka posiedzeń.

Wniosek Belcredego nie przyjdzie przed świętami

na porządek dzienny, ale komisya przemysłowa

odbywać dalćj będzie swe czynności jako nieu

stająca.

W Gracu umarł bar. Kalchberg w 81 roku

życia. Zmarły był przez lat kilka wiceprezyden

tem namiestnictwa galicyjskiego przed rokiem

1860. Za Schmerlinga kierował od roku 1863 do

1865 ministerstwem handlu. Opuścił on zupełnie

służbę rządową, gdy po Scbmerlingn objął Bel

credi władzę. W roku zeszłym wydał Kalchberg

swoje pamiętniki.

Komisya zajmująca się w Rosyi uregulowaniem

kwestyi żydowskiej, wstrzymała swoje prace aż

do chwili, kiedy ukończonem zostanie śledztwo

w sprawie ostatnich rozruchów, które może do

starczyć nowego materyału.

Podług petersburskich doniesień do dzienników

wiedeńskich, nominacye jenerała Czem aj ewa

gubernatorem Turkestanu i Vlangalego towa

rzyszem ministra Giersa, są już faktem doko

nanym.

Podaliśmy niedawno wiadomość o mającej się

odbyć w Petersburgu konferencyi wszystkich am

basadorów. Dzisiejsza Pol. Corr. zaprzecza podług

najwiarogodniejszych, jak twierdzi informacyj, tej

wiadomości, mówiąc, że należy ona do dziedziny

bajek. Do podobnego zjazdu dyplomatów, nie ma

obecnie najmniejszego powodn. Również zaprzeć a

wiedeńskie pismo pogłoskom, jakoby W. Ks. Wło

dzimierz i Michał, mieli powierzoną sobie ja ką

kolwiek misyę.

W Paryżu wyszła w tych dniach broszura p. t.

Les Eihilistes et la Rłeolution en Rus?i*, napi

sana przez zwolennika Ignatiewa. Broszura ta ma

jąca za godło, słowa de Maistrea: ,,Rewolucya

jest największem złem, jakie spotkać może Indy."

jest rodzajem manifestu panslawizmu, wobee któ

rego bledną nawet słynne mowy jenerała Skobe

wa. Przedewszystkiem książeczka ta jest apoteozą

Ignatiewa, którego nieznany autor wysławia, jako

ideał męża stanu. W ostatniej wojnie, są słowa

broszury, miał Aleksander II doradcę , który sam

jeden więcej zdziałał, niż żołnierze Gnrki, Loris—

Melikowa i Skobelewa. Mężem tym był Ignatiew,

który jako ambasador w Konstantynopolu był

wszechwładnym tam panem, i nie jego to wina,

że pokój nie został zawarty w pałacu Sułtana

w Yildiz-Kiosk. Dzieło jego zostało zniweczonem

traktatem berlińskim. Dzisi% Ignatiew jest pierw

szym ministrem. Względy, któremi musiał się kie

rować Aleksander (III w obec mocarstw stanę

ły niestety na przeszkodzie powierzenia wiel

kiemu patryocie spadku po Gorczakowie. P. Giers

piastuje wprawdzie tekę ministra spraw zagrani

cznych, ale prawdziwym kierownikiem jest Igna

tiew, który jako prawdziwy Słowianin jest nietyl

ko nieprzyjacielem Turcyi, ale przeciwnikiem zde

cydowanym obcych wpływów w Rosyi. Jako taki

niezezwoli, aby kraje słowiańskie, zmieniając wład

ców, dostały się pod austryackie jarzmo. Lepiej

niż ktokolwiek wie on, kiedy nadejdzie chwila

obudzenia w całem państwie narodowego ducha, a

wtedy 80 milionów niezwyciężonych ludzi powsta

nie celem oswobodzenia swych braci. Wogóle cała

broszura trzymana je st w tym tonie. Przechodząc

na pole polityki wewnętrznej, nazywa publicysta

marzycielami tych wszystkich, którzy pragną dla

Rosyi konstytucyi. W Rosyi bowiem chłop wierzy

ty!ką w swoją religię i w swego Cara. Nie mówią

mu więc, kończy autor, o skomplikowanym me

chanizmie konstytucyi, ale o mcszczęśliwych bra

ciach, których trzeba pomścić i połączyć w jedno

potężne państwo pod berłem wszechpotężnego Cara.

Jednym z ustępów mowy tronowćj niemieckićj,

Kfóry warto podnieść, jest ten, w którym Cesarz

i kanclerz zrzekają się przeprowadzenia reformy

podatkowój, jeśli parlament przez odmówienie mo

nopolu tytóniowego zamknie im do tego drogę.

Jest to nacisk zupełnie nowego rodzaju. Dziś albo

nigdy, i to bez dalszych korowodów. Ustęp ten

brzmi: »Gdyby rząd stracił widoki podwyższenia

w ten sposób dochodów państwa, musiałby się

z wielkim bólem Cesarza, wyrzec reform w u

stawodawstwie podatkowem tak w całćj Rzeszy,

jak w poszczególnych jój krajach, chociaż refor

my te przez wszystkie rządy jako zgodne z po

trzebami ludności uznane i m orędziu z 17 listopa

da r. z. przez Cesarza zapowiedziane zostały."

Schlózer udał się po wręczeniu swych listów

uwierzytelniających do Berlina. W czasie nieby

tności jego zastępować go będzie w Rzymie

Httbler.

Dziś w parlamencie niemieckim odbywa się wy

bór prezesa i wiceprezesów.

Podług depeszy Taghlaftu z Waszyngtonu, pre

zydent Stanów Zjednoczonych, przyjmował depu

tacyę żądającą interwencyi na korzyść żydów

w Rosyi. Prezydent obiecał, że wszystko uczyni

celem nakłonienia rządu rosyjskiego do rozcią

gnięcia skutecznej opieki nad żydami. Przedtem

przesłał on instrukcje posłowi amerykańskiemu

w Petersburgu.

Świeża organizacya sądu kolegialnego

w Wadowicach i ogłoszone nominacye mo

gą rozczarować tych, co w otwarciu tego

sądu upatrywali polepszenie stosunków są

dowych w Krakowie ijego okręgu. Wa

dowice miały zaradzić przeciążeniu pracą

sędziów krakowskich, poruszyć awans są

dowy i zapobiedz przepełnieniu więzień tu

tejszych. Tymczasem dziś już twierdzić mo

żna, że powyższe nadzieje zawiodły, a są

dy tutejsze żac(ufij, lub tylko nieznaczną

odniosą korzyść. Jakkolwiek bowiem 12

powiatów odpadło f^o Wadowic, liczba je

dnak spraw, zwłaszcza karnych, wzrasta

w Krakowie w takim stosunku, że niedłu

go spodziewany ubytek ’/a części wyrówna

się. Natomiast stan sędziów zmniejszy! się

z tego powodu o 6 referentów, tak, że po

zostali sędziowie nie mogą się spodziewać

żadnej ulgi w pracy. Pod względem awan

su rzeczy wypadły jeszcze mniej korzyst

nie. Zamiast oczekiwanej puryfikacyi, która

jedynie w tym wypadku była możliwą,prze

niesiono do Wadowic dwóch radców jako

najmłodszych i otworzono awans dla mło

dych kandydatów prokuratoryi, z których

dwóch zostało radcami sądu. W kołach

sądowych przewaga la prokuratoryi przy

kre musiała sprawić Wyrażenie, jeżeli urzę

dnicy tejże wyprzedzają starszych i zasłu*

żeńszych kandydatów sądowych i uzyskują

przed nimi posady radców. Tym sposobem

dojść może do tego, że służba prokurator

ska nie będzie nadal celem, lecz środkiem

do wydostania się na wyższe posady sę

dziowskie i wyprzedzenia innych, co oka

załoby się szkodliwem w praktyce sądowej.

Z zaprowadzeniem nowej procedury kar

nej , prokuratorya jako służba czysto rzą

dowa i wymagająca osobnych kwalifikacyj,

uzyskała po za obrębem sądu osobny status

i pozostała ciałem zamkniętem w sobie, ma

jąc ściśle określone zadanie w procedurze

karnej. Innej zatem kwalifikacyi wymaga

się od prokuratorów jako zastępców rządu,

niż od sędziów, jako ludzi niezawisłych.

Już dziś słyszeć się dają utyskiwania na

zbytni wpływ prokuratoryi na sprawy karne,

wskutek dominującego stanowiska nadanego

im przez nową procedurę karną jako oskar

życielom , których jedno słowo ubezwładnić

może ręce sądu.

Nadto służba prokuratorska nie jest dla

każdego w sądzie przystępną, tem w iększy

przeto stanowi sędziowskiemu dzieje się u

szczerbek, jeżeli ludzi zdolnych i niezawi

słych wyprzedzają ludzie młodsi, którym

posłużyło szczęście dostać się do prokura

toryi. Dodać jeszcze należy, że często kan

dydatom sądowym przeszkadza w awansie

okoliczność, że dłuższy czas tylko w sądzie

karnym spędzili, a wzgląd ten zdaje się

nie istnieć dla urzędników prokuratoryi,

którzy się jeszcze mniejszą wykazać mogą

praktyką sądową. Z tego wynika, że urzę

dnicy prokuratoryi stanowiąc odrębny status

powinni awansować w swoim zakresie i

tylko wyjątkowo przechodzić do sądu.

Nakoniec Wadowice miały zadanie zmniej

szyć stan więźniów tutejszych i zaradzić

przepełnieniu aresztów sądowych z powodu

że liczba normalna 400 więźniów docho

dziła niekiedy do tysiąca. Tymczasem tylko

100 więźniów odstępuje się Wadowicom, a

liczba ta nie ulży zbytecznemu przepełnie

niu więzień i nie przyczyni się do zmniej

szenia tyfusu.

Tak więc Wadowice nie stały się lekar

stwem na niedostatki ustroju tutejszego są

downictwa, które oddawna paliatywami le

czone, potrzebuje radykalniejszych środków.

Większa własność ziemska w Królestwie

polskiem i w Galicyi.

(,Znaczenie i obowiązki większej własności ziem

skiej w Królestwie polskiem przez Ludwika

Górskiego (w Niwie z 15 lutego i 15 marca

Warszawa) ,Stosunki większej własności ziem

skiej w Galicyi tt przez Kaźmierza H e m p 1a

(Wiadomości statystyczne pod redakoyą Dra

T. Piłata. Rocznik VII Lwów.)

IT.

W drugiej części rozprawy p. Ludwik Górski

od zestawień statystycznych przechodzi do poglą

dów spóleeznych, ekonomicznych oraz wspomnień

politycznych, zawsze at,oli z uwagi na stanowisko

większej własności.

Zastanawia go najpierw prąd dziś ogólny dzia

łający zarówno na ludność robotniczą jak i na

wyższe wyksYtałceńsze warstwy, opusz.czania wsi

(lla miast. Wzrost przemysłu fabrycznego, ponęty

komfortu i zbytku, łatwość wszelkiego użycia obok

lżejszej pracy, nadzieja zwłaszcza wyniesienia, do

czego warunki miasta o wiele więcej podają spo

sobności, oto zwykłe i ogólnie znane przyczyny

tego napływu do miast, które podwoiło zaludnie

nie wielkich stolic europejskich w ciągu ostatniej

połowy stulecia. Najbardziej paradoksalny z poe

tów Victor Hugo, odwrócił nasze polskie przysło

wie, że miasta zbudowali ludzie a wieś stworzy*

Bóg w aksyomacie: le traJoail de chanips est hn

main et le traraiil des rilles est divin.

Ten sam prąd objawia się i u nas. Warszawa

przed 30 laty liczyła 180,000 mieszkańców, obec

nie dochodzi do 400,000. Ciesząc się z tego roz

woju stolicy będącej ogniskiem życia intelektual

nego daleko promieniejącem, przyznając, że tętno

narodowe polskie silnie w niej uderza — stwier

dza antor fakt, że Królestwo Polskie dziś składa

się z dwóch żywiołów: z Warszawy i ze wsi, dwóch

żywiołów równoważących się znaczeniem. My

byśmy dodali, że Warszawa już nieraz przeważa

po nad tym drugim czynnikiem wsi polskiej, nie

zawsze z pożytkiem kraju, nie zawsze idzie w zgo

dzie z tem co tkwi w potrzebach i usposobieniu

wsi i jej obywatelstwa, nie rzadko ulega wpły

wom skoncentrowanych interesów rozwijającego się

przemysłu z pominięciem w gorszych warunkach

znajdującego się stanu wsi, lub też idzie za chwi

lowym popędem, za błyskotką lub fermentem wbrew

instynktom bardziej realnym ludności i obywa

telstwa wiejskiego.

Antor skarży się na wzmagający się w Kró

lestwie absenteizm wiejski w szeregach większej

własności. Tlóniaczy go ta prosta przyczyna, że

kiedy w Warszawie władze zwłaszcza wyższe od

znaczają się zewnętrzną przynajmniej uprzejmo

ścią i usuwaniem drobnych przykrości — arbitral

ność urzędników prowincyonalnych nie ma gra

nic i hamulca. W Warszawie nawet uzyskanie pa

szportu nie przedstawia trudnośgi - na wsi ksiądz

nie może przejechać z jednej parafii do drugiej

bez odwołania się do gubernatora — obywatel znaj

duje we wszystkiem nieprzcłamanc trudności, czy

chce założyć ochronkę, postawić krzyż lub figurę —

czy w stosunkach z włościanami ma jakiekolwiek

zajście. Stan dróg i komnnikacyi, niepewność poczt

które nie są wolne od pewnej cenzury, czynią po

byt wiejski nieznośnym — a szerzące się rabunki,

morderstwa doznają zupełnej bezkarności, wszystko

to z lekka potrąca autor — ale czytelnik może so

bie dośpiewać.

»Wszystko to prawda, wielka prawda.. . a jed

nak na stanowisku wytrwać i przetrwać potrzeba.

Obowiązek jest zbyt wyraźny, zbyt wielkie skutki

z jego zaniechania wypływają, abyśmy względami

dogodności i przyjemności rządzić się mogli. Nie

wygodnem dla pozytywnych materyalistów i dla

marzycieli praw spóleeznych od kościoła oderwa

nych, ale jednak niezłomne jest prawo solidarności

pokoleń, nagrody i kary za zasłngi lub winy przod

ków. Długośmy samowolności używali i jej nad

użyciem grzeszyli. Przyszła pora ciężkiej pokuty:

tę przebyć mętnie i wytrwale jest z odleglejszej

przeszłości przekazanym obowiązkiem obywatelstwu

polskiemu."

»Zwracamy się — dodaje autor — do tej jakkol

wiek nielicznej zamożniejszej młodzieży, która wyż

sze zakłady naukowe ukończywszy, rzadko w ży

ciu i obowiązkach rolniczego zawodu znajduje te

raz upodobanie. Odstręcza ich samotność wiejska,

a natomiast wabią zajęcia naukowe, literackie lub

artystyczne w miastach. Dziwić się temu nie mo

żna, ale oddziaływać przeciw temu usposobieniu po

trzeba; jest. ono bowiem zaraźliwe; przykład jedne

go pociąga drugich, a skoro tym sposobem po

ziom umysłowy obywateli wiejskich obniżać się

będzie, wówczas stracą oni słusznie wszelki wpływ

i znaczenie spółeczne. Cbwalebnem jest badać prze

szłość, pięknem i przyjemnem zajmować się lite

raturą bib archeologią, ale użyteczniej je st two

rzyć teraźniejszość, w której jest zaród przyszłości.

Nauki celem nie może być wiedza sama, ale jej

pożytek i zastosowanie do miejsca i czasu. Z dwóch

ludzi więcej znaczyć będzie i lepiej zasłuży się

ten, co dobrze działać umie, niż ten co goniąc za

wiedzą, wszystko tylko poznać się stara."

Złote to słowa, które może jeszcze więcej do

wykształceńszej młodzieży w Galicyi, niż w Kró

lestwie Polskiem zWróeićby wypadało. Tam, mimo

ponęt Warszawy, zamknięte są atoli drogi zawo

dów publicznych. Galicya pochlubić się może, że

uwolniona z obcej biurokracyi w kilku latach ją

zastąpiła, że zapełniła świetnemi siłami katedry

uniwersyteckie, że od pewnej epoki podniósł się

niezmie.rnie poziom naukowy ; ale posterunki te już

zdobyte, każde biuro urzędowe i każda katedra

otoczona zastępem kompetentów, a dwór w rodzin

nej wiosce, który jest także katedrą i ma t,akże,

biura urzędów obywatelskich, opuszczony. Absen

teizm ów wiejski tem u nas szkodliwszy, że dzia

ła właśnie na tę część młodzieży, która przynieśćby

mogła zasób zdolności i wyższego poczucia do

zadań obywatela ziemskiogo. Oddalając się od zie

mi, tępimy w sobie zdolność działania. Jednostron

ność zawodów wyłącznie naukowych i literackich

coraz się więcej wzmaga. Zawód obywatela wiej

skiego ma w sobie coś syntetycznego, co godzi

pracę maferyalna z życiem umysłowem, produkeyę,

Bartek Zwycięzca.

NOWELLA.

(3)

(Ciąg dalszy).^

IV.

Bliższy udział w walnej rozprawie pod Grave

lotte , początkowo przekonał Bartka tylko o tem,

źe w bitwie jest się na co gapić, a niema co ro

bić. Z początku bowiem kazano stać i jemu i je

go pułkowi z karabinem u nóg, u stóp wzgórza

pokrytego wiuogradem. Zdąla grały armaty, zbli

ska przelatywały pułki konne z tententem, od któ

rego ziemia się trzę sł a; migotały _to chorągiewki,

to kirasyerskie miecze. Nad wzgórzem po błęki

tnem niebie przelatywały z sykiem granaty

w kształcie białych obłoczkow - potem dym na

pełnił powietrze i zasłonił horyzont. Zdawało się,

że bitwa, jak burza, przechodzi stronami, ale

%o°p?w^Siefeb«r

rtEH

kotoBartkowegopotto.J%g*g%jg* ^

ZŁSy?W ^-nUat^tóręw,,

przęgano na gwałt i obracano paszczami_

wzgórzu. Cała dolina napełniła się WJ

Teraz na wszystkie strony grzmią komend^ la

tają adjutanci. A nasi szereg°wcy szepcą sob

do ucha: »oj! będzieź nam, będzie! lub pytają

jeden drugiego z niepokojem: czy to jnż się za^

cznie? Zapewne już. Oto zbliża się niepewność

zagadka, może śmierć...

dymie,

który zasła

ni* wzgórze, wre coś i kotłuje się strasznie, y

chać coraz bliżej basowy huk dział i stukotanie

karabinowego ognia. Zdała dochodzi jakby nie

wyraźny jakiś trzask — to kartaczownice już sły

chać. Nagle, jak hukną dopiero co postawione

armaty, aż ziemia i powietrze zadygotały razem.

Przed Bartkowym pułkiem zasyczało _coś s tr a

sznie. Spojrzą: leci coś, niby róża jasna, niby chmur

ka, a w tej chmurce coś syczy, śmieje się, zgrzy

ta, rży i wyje. Chłopi w ołają: _granat! gr_anat!

Tymczasem pędzi ten ptak wojny, ja k wicher,

zbliża się, spada, pęka! Huk straszny rozdarł u

szy, łoskot, jakby się świat walił - i pęd, jak

by od uderzenia wiatru! Zamieszanie powstaje

w szeregach, stojących w pobliżu armat, rozlega

się krzyk i komenda: szlusuj! Bartek stoi w pier

wszym szeregu, karabin przy ramieniu, łeb do

góry, broda podpięta, więc zęby nie kłapią. Nie

wolno drgnąć, nie wolno strzelać. Stać! Czekać!

Aż tu leci drugi granat, trzeci, czwarty, dzie

siąty! Wicher zwiewa dym z wzgórza. Francuzi

już spędzili z niego baterye pruskie, już posta

wili swoje i teraz zieją ogniem na?dólinę. Co

chwila z gęstwy winogradu wyskakują długie, białe

rzuty dymu. Piechota pod zasłoną armat zstę

puje coraz niżej, by rozpocząć ręczny ogień. Są

już w połowie wzgórza. Teraz widać ich dosko

nale, bo w iatr odrzuca dymy. Czy winograd za

kwitł makiem? Nie! to czerwone czapki piechu

rów. Naraz nikną między wysoką łozą winną —

nie widać ich ; gdzieniegdzie tylko wieją trójko

lorowe chorągwie. Ogień karabinowy rozpoczyna

się szybki, gorączkowy, nieregularny, wybucha

jący nagle w coraz innych miejscach. Nad tym

ogniem wyją ciągle granaty i krzyżują się w po

wietrzu. Na wzgórzu czasem wybuchną okrzyki,

którym z dołu odpowiada niemieckie: hur ra!

Armaty z doliny huczą nieprzerwanym ogniem.

Pułk stoi niewzruszony.

Sfera ognia poczyna go jednak 2 kolei obejmo

wać. Kule bzykają, niby muchy, niby bąki zda

leka, lub przelatują ze strasznym świstem w po

bliżu. Coraz ich więcej: oto świszczą koło głów,

nosów, oczu, ramion - idą ich tysiące, miliony.

Dziw, że jeszcze ktoś stoi na nogach. Nagle, tuż

za Bartkiem odzywa się jęk: »Jezu!" — potem:

»szlusuj!"— znów: »Jezu!" — »szlusuj!" Wre

szcie jęk już nieprzerwany, komenda coraz spie

szniejsza, szeregi ściskają się, świst coraz częst

szy, nieustający, okropn% Zabitych wyciągają za

nogi. Sąd boży!

Boisz się? pyta Wojtek.

Co się nie mam bać... odpowiada nasz bo

hater, szczękając zębami.

A jednak stoją obaj: i Bartek i Wojtek - i

nawet do głowy im nie przychodzi, że możnaby

zemknąć. Kazali im stać - i kwita! Bartek k ła

mie. Nie boi on się tak, jakby tysiące innych

bało się na jego- miejscu. Dyscyplina panuj_e nad

jego wyobraźnią, a wyobraźnia nie maluje mu

nawet tak okropnem położenia, jak ono jest.

Bartek jednak sądzi, że go zabiją i powierza tę

myśl Wojtkowi.

Dziury w niebie nie będzie, jak jednego kpa

zabiją ! odpowiada rozdrażnionym głosem Wojtek,

Słowa te uspakajają Bartka znacznie. Zdawa

łoby się, źe głównie chodziło mu o to, czy się

dziura w niebie nie zrobi? Uspokojony pod tym

względem, stoi cierpliwiej, -

czuje tylko okro

pne gorąco i pot zlewa mu twarz. Tymczasem

ogień staje się tak straszny, że_ szeregi topnieją

w oczach. Zabitych i rannych niema już kto wy

ciągać. Chrapanie konających miesza się ze świ

stem pocisków i hukiem wystrzałów. Po ruchu

trójbarwnych chorągwi widać, że ukryte w win

nicy piechury zbliżają się coraz bardziej. Stada

kartaczy dziesiątkują szeregi, które poczyna o

garniać rozpacz.

Ale w odgłosach tej rozpaczy

mruk

zniecierpliwienia i wściekłości. Gdyby kazano im

iść naprzód, poszliby, jak burza. Ńie mogą tylko

ustać na miejscu. Jakiś żołnierz zrywa nagle czap

kę z głowy, ciska ją z całą Biła o ziemię i mówi:

—

Raz kozie śmierć!

Bartek doznaje znów na te słowa ta k znako

mitej ulgi, że prawie zupełnie przestaje się bać.

Bo jeżeli raz kozie śmierć, to właściwie o nic

wielkiego nie chodzi. Je st to filozofia chłopska,

lepsza od każdej innej, skoro dodaje otuchy. Bar

tek zresztą wiedział, że raz kozie śmierć, ale miło

mn to było usłyszeć i mieć zupełną pewność -

zwłaszcza że bitwa zaczęła się zmieniać w po

grom. Oto pułk nie wystrzeliwszy ani razu, jest

już do połowy zniszczony. Tłumy żołnierzy z in

nych rozbitych pułków przebiegają koło niego

w nieładzie — tylko ci chłopi z Pognębina, Krzy

wdy Wielkiej, Krzywdy Małej i Mizerowa, trzy

mani żelazną pruską dyscypliną, stoją jeszcze.

Ale i w ich szeregach czuć już pewne wahanie

się. Za chwilę pękną karby dyscypliny. Ziemia

pod ich nogami staje się już miękka i_ śliska o_d

krwi, której surowy zapach miesza się z wonią

dymu. W niektórych miejscach szere_gi nie mogą

się zewrzeć, bo trupy czynią w nich przerwy.

U nóg tycb ludzi, którzy jeszcze stoją, druga po

łowa leży we krwi, w jękach, w konwulsyach,

w konaniu, lub w ciszy śmierci. Oddechom bra

knie powietrza. W szeregach powstaje szmer.

—

Na rzeź nas przywiedli!

—

Nikt nie wyjdzie!

—

Still polnisches Vieh! — odzywa się głos

oficera...

—

Dobrze ci za moim kołnierzem...

—

Steht der Kerl dal

Nagle jakiś głos poczyna mówić:

—

Pod Twoją obronę...

Bartek podchwytuje natychmiast:

—

Uciekamy się Święta Boża Rodzicielko!

I wkrótce chór polskich głosów na tem polu

zagłady woła oto do Patronki Częstochow

skiej : »Naszemi prośbami nie racz gardzić!" A

z pod nóg wtórują im jęki: »O Maryo, Maryo!"

I wysłuchała ich widocznie, bo w tej chwili na

spienionym koniu przybiega adjuta nt, rozlega się

komenda: »do ataku broń! hurra! naprzód!"

Grzebień bagnetów pochyla się nagle, szereg wy

ciąga się w długą linię i rzuca się ku wzgórzom

szukać bagnetem tych nieprzyjaciół, których nie

mogły dostrzedz oczy. Wszelako od stóp wzgó

rza dzieli naszych chłopów jeszcze ze dwieście

kroków i przestrzeń tę muszą przebyć pod mor

derczym ognie m ... Czy nie wyginą do reszty,

czy się nie cofną ? Wyginąć mogą, ale się nie

cofną, bo komenda pruska wie, na jaką nutę

grać tym polskim chłopom do ataku. Wśród ry

ku dział, wśród karabinowego ognia, dymu i za

mieszania i jęków, głośniejsze nad wszystko t r ą

by i trąbki biją w niebo hymnem, od którego

każda kropla krwi skacze w ich piersiach. »Hurra!"

odpowiadają Maćki. »Póki my żyjemy!" Ogarnia

ich zapał, płomień bije im na twarze. Idą, jak

burza, przez zwalone ciała ludzkie, końskie, przez

złomy armatnie. Giną, ale idą z krzykiem i śpie

wem. Już dobiegają krańca winnicy, nikną w za

roślach. Śpiew tylko brzmi, czasem błyśnie ba

gnet. Na górze wre ogień coraz straszniejszy. Na

dole trąbki wciąż grają. Salwy francuskich wy

strzałów stają się spieszniej sz e , jeszcze spiesz

niej sze, gorączkowe i nagle. . .

Nagle milkną!

Tam na dole stary wilk wojny, Steinmetz, za

pala porcelanową fajkę i mówi z akcentem za

dowolenia :

Im tylko to grać! Doszli zuchy!

Jakoż po chwili jeden z dumnie powiewających

trójbarw nych sztandarów, podskakuje w górę, po

chyla się i niknie..,

H,_

* " T ’ *Ytólt(lli °°ńtiennle, wyjąv*zy niedziel* i dni świąteczne.

I ddzWne,Nra,ęra**, o tle z tp u *tamy, w Krakowio po 10 e., we Lwowie lab z przasyłk* pocztow* 18e.

nyaoili

M | w państwie J g J p M .................................

*g%*

TL"%?

Francyi a 3 h , Belgłi,’ Szwąjeartf Tincyi

** *"

7**

Igyeh

dowj^pS!^?T.

82*.

8*.

* olecio^mł^

"fT_*** łylk c

%S° *o «iatalaga dnia w miesiła. -

Klaty

do AdmiŁiatra(i?Tr^ pienięłne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) npraasa się nadayłaó franco

AMJlŁU,tracyi Gxcwił w Krakowie. -

Listy reklamacyjne nieoptedetowane nie podlegaj* opłacie

pocztowej.

Listów niefrankowanych nie przyjmuje się.

H fkoglaaów nadsyłanych nie zwraca się.

,,:i........

ję

:. (,c.

1 of 8 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction