Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 808 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nr. 161,

Kraków, Czwartek 17 Lipca 1930

Rocznik LXXXn.

,,CZAS" w ychodzi Codziennie o godzinie 1 1 - tej w nocy.

NUMER POJEDYNCZY: 25 GROSZY.

1 PRENUMERATA MIESIĘCZNIE WYNOSI:

W Krakowie bez odnoszenia do domu

«,

zł. 5 .40

W Krakowie z odnoszeniem do domu

..«»».«

zł. G.—

N a p ro w in cję z p rz e syłką p o c z t o w ą .......................................................

zł. 6

.—

Z a g r a n i c ę z p r z e s y łk ą p o c z t o w ą ................................................................. zł. 1 0 . -

Za każdą zmianę adresu dolicza się zł. 0.50.

Reklamacje

niezapieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się.

Prenumeratę przyjmują: Administracja ,,Czasu1*, wszystkie urzędy

pocztowe, wszystkie miejscowe i zamiejscowe Biura dzienników.

KONTO P. K. O. KRAKÓW NR. 400.404.

Adres Redakcji i Administracji: Kraków, ul. św. Tomasza 32.

Telefon Redakcji 100-50. — A dministracji i Drukarni 137-50.

Godziny biurowe: od 9-tej do 13-tej i od 15-tej do 18-tej.

Hindenburg w obronie bojówki nacjonalistycznej.

Najbardziej -rozpowszechnioną i najczyn

nioj-szą bojową organizacją nacjonalistycz

ną w’Niemczech —jest t. zw . Stahlhelm,

który łączy w’szystkie żywioły

odwetowe,

-od o-ficerów dawnej armji począwszy, aż

do młodzieży un!iwersyteckiej. Celem sto

warzyszenia jest — jak w’iadomo -

dostar

czyć armji niemieckiej rezerw% których ona

sama mieć nie może — wskutek postano

wień traktatu

w:ersalskiego i szerzyć w’

społeczeństw’ie poczucie konieczności Oba

lenia tego traktatu. Jest więc Stahlhelm

organizacją wybitnie wojskową inacjona

listyczną, której dalsze cele są nader niepo

kojące dla bezpośrednich sąsiadów Nie

miec. Mimo to, a może właśnie dlatego

cieszy się ten związek poparciem Reichs*

wehry i wszystkich kół związanych

z po

przednim

reżimem.

Honorowym

jego

człohk)iem jestprezydent Hindenburg,któ

ry przyjmując tę godność

sankcjonował

publicznie program Stahlhelmu. Na tem

tle pow"stał konflikt, o którym

obszernie

donoszą depesze poniżej podane.

Główną siedzibą Stahlhelmu są dawne

Prusy, których rząd znajduje się obecnie

w rękach socjalistów, niezbyt przychylnie

usposo’bionych dla tej organizacji. Zgodnie

7 s)wym programem

Stahlhelm

urządza

corocznie formalne ćw’iczenia

w’ojskowe,

niew’iele sięróżniące od manewrówdawnej

armji. Dopóki wojska francuskie stały za

łogąw -Nadrenji, nie mogłobyć otem mo

wy, aby -StaliIihelm mógł tam istnieć, a tem

mniej odbywać ćwiczenia stanowczo zaka

zane przez traktat wersalski; skoro wojska

francuskie zostały

wycofane,

Stahlhelm

natychmiast zaczął tam tworzyć sieć swo

ich oddziałów. Rząd pruski zp. Braunem

czele, postawił jednak przywódcom

Stahlhelmu warunek, że żadnych ćw’iczeń

w’ojs!kowych na ’obszarze zdemilitaryzowa

nym przez tra!ktat nie będą urządzali; tym

czasem

zarząd organizacji warunku tego

nie przyjął, wobec czego rząd pruski zaka

zał tworzenia oddziałów w Nadrenji. Tym

zakazem

uczuł się dotknięty prezydent

Hindenburg i w’ystosow’ał

do pruskiego

premjera list, w którym oświadcza, że nie

w’eźmie udziału w uroczystościach ,,osw’o

bodzenia** zakrojonych na wielką skalę w

miastach Nadrenji.

Taki jest początek i taka istota zajścia,

które poruszyło opinję pu)bliczną w Niem

czech.

Jakże sięprzedstawia ta spraw’a z punk

tu w’idzenia wewnętrznej politykiNiemiec?

Tu należy przedewszystkiem przypomnieć

układ sił -politycznych w RzeszyiPrusach.

Parlament Rzeszy posiada większość pra

wicową, która sięga od katolickiego

cen

trum aż do skrajnych

nacjonalistów% —

i taki też jest skład gabinetu Rzeszy, po

m imo udziału w’ nim ,,demokraty** Dietri

cha. Ale — jak wiadomo — demokracja

niemieckajest nadzwyczajkompromisowa,

a przytem nie ma większego poparcia w

społeczeństw’ie. Toteż rząd Rzeszy z kan

clerzem Brtiningiem

czele — można

śmiało określić jako prawicowy i zorjen

towany w’stronę nacjonalizmu. Natomiast

w’ :sejmie pruskim w’iększość jest lew’)icowa

i w ga!binecie przewagę posiadają so-cja

liści.Prezesgabinetu Braun jest socjalistą.

Pow-stała zatem ta paradoksalna sytuacja

żerządy Rzeszy iPrus, największego pań

stwa Rzeszy,nietylko nie są sharmonizowa

ne,ale częstoidąwkierunkachprzeciwnych.

Tak

właśnie

stało się w -sprawie Stahl

hełmu; gabinet Rzeszy stanął na stanowi

sku Hindenhurga,

a rząd pruski

usunął

Stahlhelm

Nadrenji. Wytworzył

się

w ten sposób pow’ażny konflikt, który ilu

struje rozbieżność poglądów’

w niemiec

kiem społeczeń-stwie. Starły się tu po raz

pierwszy tak jaskraw odwa prądy nurtują

ce Niemcy: odwetowo-nacjonalistyczny i

pokojowy i nie jest — oczyw’iście —obojęt

ne dla Europy,który z nich zwycięży.

Rebus sic stantibus należy przypuszczać,

—

przynajmniej narazie — pacyfiści nie

staną do walki z autorytetem prezydenta

Hindenhurga, który jest bardzo popularny

w całym kraju.

Gdyby chcieli doprowa

dzić konflikt do ostatnich granic, powsta

łaby kwestja przesilenia prezydenckiego

dla państwa dość niebezpieczna.

Gabinet

Briininga zasłoni niewątpliwie Ilindenbur

ga i gdyby -socjaliści -

nie ustąpili, spró

buje drogi odwołania siędo wyborców’,albo

też zechce przez czas jakiś rządzić bez par

lamentu, z którym zresztą nie może dojść

do ładu w spraw’ie reformy podatkowej.

Socjaliści nie bardzo spieszą się do now ych

w’yborów, gdyż są silnie podk-opyw’ani

przez komunistów i zostaną napewne w’zię

ci we dwa ognie — przez prawicę i skrajną

lewicę. W’ tych warunkach rezultat wybo

rów’ może być dla nich ujemny. Pamiętać

zaś także należy, że i wśród socjalistów

istnieją, pewne nacjonalistyczne sympatje,

a kierownictwo )stronnictwa -zajmuje w’o

bec prawicy dość chwiejne -stanowisko. —

Bardzo jest więc możliwe, że gabinet p.

Brauna i tym razem zdecyduje się pójść na

ustępstwa i znajdzie przyzwoity pretekst,

aby się wycofać z konfliktu. Ale nawet ta

kie zakończenie sprawy nie rozwiązuje za

gadnienia. Interwencja Hindenhurga ma

charakter bardzo agresywny i -dowodzi, że

prezydent -gotów jest rzucić swój auto

rytet na szalę wypadków% w kierunku bar

dzo wyraźnym. W -danym wypadku chodzi

o sprawę mniejszej wagi, -

ale sam fakt

wystąpienia przeciwko urzędującemu ga

bineto’w’i — m oże się pow’tórzyć n a innem

polu, w zagadnieniu ustrojowem. Nie ule

ga też wątpliwości, że konflikty ustrojow’e

już się w Niemczech rysują — a w-o-bec

podniecenia w ywołanego p-rzez propagandę

nacjonalistyczną, m ogą przybrać charakter

przewrotowy. Dla pokoju Europy nie jest

to zapowiedź pocieszająca.

Berlin 10 lipca.

(PAT) Urz,ędowo donoszą: Prezyde,nt Rze

szy Hindenburg odmówił udziału w uroczysto

ściach z okazji; ewakuacji Nadrenji,

zapowie

dzianych na dzień 22lipca w miastach Trewi

rze, Koble,ncji, Akwizgranie i Wiesbadenie.

W liście do premjera pruskiego Brauna -prezy

dent oświadcza-,

że zmuszony jest cofnąć swą

uprz,ednią zgodę -na udział we -ws -pomnianych

U)roc-zystościach, ponieważ rząd pruski dotych

czas nie zdecydował się odw’ołać rozporządze

nia, rozwiązującego organizacje stahlhelmowe

na obszarze Nadrenji, i Westfal}i. (Prezydent

przy-pomina, że osobiście już od -dłużs:zego cza

su uważał rozporządze)nie to za nieuzasadnio

ne i sprzeczne z duchem ustawy i że za z,nie

sieniem zakazu wy-p -owiedział si,ę również rząd

Rzeszy. W arunki, od których irz,ąd -pruski uza

leżnia cofnięcie zakazu, wska-zują — -zdaniem

prezydenta Hi,ndenhurga —

raczej, że rząd

pruski ,nie zami:erza

zadośćuczynić życzen-iu

prezydenta,

popartemu przez

rzą-d

- Rzeszy.

Temsamem uniemożliwia Stahlhelmowi wzię

cie udziału w -zw’artych formacjach w urocz,y

stości przywitan-ia prezydenta

obszarze

Na-drenji. Wkońcu prezydent oświadcza, że z

powyższych w’,zględów zmuszony jest odroczyć

swój udział w uroczystościach nadreńskich w

Trew’irze, Koblencji, Akwizgranie i -Wiesbade

nie do czasu usunięcia powyższych przeszkód.

Li-st prezydenta Hindenhurga wywołał nie

zwykłą sensację. Cała ,niema’l prasa berli,ńs-ka

ogłasza in extenso list pod wymownemi tytu

łami na pierwszych

stronicach swych wydań

wiec-zornych. Naj-bardziej

aktualna kwestja

polityczna, jaką jest -oczekiwana d-ziś decyzja

parlamentu w sprawie przedłożeń rządowych,

zeszła na plan drugi,.

Dzienniki nacjonalisty

cz-ne wyra-żają wielkie -zadowolenie, określając

list prezydenta jako wyra,z odwagi i charak-te

ru męskiego.

,,DeutscheAligemem-e Ztg." uw a

ża za rzecz samą -przez się zrozumiałą, iż sejm

prusk-i powini:e,n telegraficznie być zw’ołanym ,

aby wypow’ie-d:ział się wobec postępowania rzą

du pruskiego. W o-strych słowach

zwraca się

konserw’atyw,na

,,Kreuz Ztg."

prz.eciw’ premje

rowi

pruskiemu Brau’now’i,

zarzucając mu

stronniczość. Dziennik wita decyzję prezyden

ta z -zadowoleniem.

,,Deutsche Tagesztg"

zywa postępow’anie premjera Brauna ciężką

prowokacją -wobec prezydenta -Rzeszy. Socjali

styc-zny ,,Vorwarts** -zaopatruje list prezydenta

tytułem :

,,H indenburg chce zmusić rząd pru

ski do cofnięcia zakazu".

Prasa demokratyczna donosi,, że pruskie ko

ła rządowe zaskoczone

zostały listem prezy

denta Hindenhurga. Koła te wskazują, że list

wysłany :został w chwiil-i,kiedy rokowania rzą

du pruskiego z ,kierownictwe-m

- Stahlhelmu w

sprawie

cofnięci:a zaka-zu

nie ’zostały jeszcze

ukończone. Rokowania te -z,najd-ować się mi-ały

na jaknajlepsz,ej drodze. Rząd ,pruski domagał

się, aby przywódcy Stahlhelmu złożyli dekla

rację,

zawierającą gwarancję utrzy-ma -nia po

r-ządku publicznego. Według przypuszczeń kół

rząd-owych pruskich, bezpośredniem

następ

stwem lcroku prezydenta Ili:ndenburga będzie

zerw’an-ie bez wyników rokow’ań w sprawie co

fnięcia rozporządzenia, rozwiązującego organi

za-cje stah-lhelmowe w Nadrenji.

Berlin 16 lipca.

(-PAT) -Biuro W olffa d-onosi, że rząd pruski,

został w swoim czas:ie uprzedzony o zamiarze

prezydenta odw’oła,nia w’yjazdu

na uroczysto

ści nadreńskie o ile przedtem ni-e zostanie co

fnięte ro)z-porządzenie

rozwiązujące organiza

cję Stah)he-lmu. )Podróż prezydenta przez Spe

yer, -Palatynat, Moguncję odbędzie się według

ustalonego już programu niezależnie od odwo

łania w’izyty w miastach nadreńskich.

Berlin 16 l-ipca.

(PAT) Biuro Wolffa don-osi, żefrakcja demo

kratyczna uchwaliła zgłosić ,na plenum Reichs

tagu i:n-terpelację w’ sprawie listu prezyd. Hin

denburga..

M:inister finansów Dietrich, jako

przedstawicie-l

- partji dem’okratycznej

w -rzą

dzi,e udał się dziś do kanclerza Brim-inga ce

lem :zażądania

wyjaśnień. Przewodni-czący

frakcji demokratycznej Koch u-poważni-ony zo

stał -do odbycia w ciągu popołudnia roz-mowy

z kanclerzem.

Wojny, których nie będzie.

Od jakiegoś czasu słowo wojna zaczęło się

powtarzać tak cźęsto

nie tylko na lam-ach

pism sensacyjnych, ale ipółurzędowych, a na

wet poważnych polityków’ i mężów’ stanu, że

zdawaćby* się mogło, iż żyjemy w epoce z przed

1-914r., że Europa dusi się od dobrobytu i zbyt

ku zdrowych rąk, że nie płaci długów w’ojen

nych a narody jej rwą się niepow’strzymanie

do jakiejś n-owej wojny trzydziestoletniej. Je

dnocześnie z tem jęczą w’szyscy nad kryzysem

gospodarczym i targują się o drobiazgi gospo

darcze i polityczne, byłe tylko ułatwić sobie

to niewesołe i ciężkie życie dnia powszednie

go. Na wewnątrz kłopoty wcale nie małe: An

gja walczy z bezrobociem igotuje się do przej

ścia na protekcjonizm celny, Francja walczy

z wyludnieniem,

Niemcy nie mogą związać

końca zkońcem w’budżecie, a we Włoszech po

kazało się bezrobocie. Co zaś najw’ażniejsze nikt

po doświadczeniach wielkiej wojny nie wie

rzy, by kłopoty te można zlikwid-ować przez

wyprow’adzenie społeczeństw’ na wojnę. Sytua

cja jest taka, że gdyby dziś komuś przypad

kiem wypalił karabin, pospieszonoby z dzie

sięciu stron z sikawkami gaszącemu w zarod

ku dalszą strzelaninę. Toteż słuchając debat

wojennych ma się chwilami wrażenie, że wiel

ka w’ojna przeniosła do nas obyczaje wscho

dnie, wedle których szanujący się kupiec żą

da 100 za towar, który po dłuższym i obfitu

jącym w’ rozmaite perypetje targu ma zamiar

sprzedać za 10.

Pomijamy tu już oczywiście takie wojny jak

Litwy z Polską albo też wielką w’yprawę na

bolszewików% którą zajm ują się bodaj tylko

posiadacze starych zapasów uzbrojenia, próż

no czekający na zbyt. Są jednak i kwestje po

ważniejsze. Przed kilku tygodniami opinja ca

łej Europy poruszona została faktem zużycia

kiIk-omiłjardowych zapasów kasowych przez

Francję na umocnienie granicy

zachodniej,

zw’łaszcza w’łoskiej i znacznem podniesieniem

przez Włochy, w odpowiedzi na to, swego bu

dżetu wojskowego. W związku z tem malowa

no już na niedaleką przyszłość obrazy krwa

wych walk włosko-francuskich na Riwierze,

nie mówiąc już o dalszych konsekwencjach.

Zastanówmy się przez chwilę jakby wyglą

dała taka wojna. Laicy wiedzą, że układ al

pejskiej granicy włosko-franeuskiej jest wca

le niedogodny dla Włoch, że w’ypraw’a w’łoska

na Riwierę mogłaby być łatwo uprzedzona

przez atak na Piemont i interwencję Jugosła

wji na wschodniej granicy włoskiej i że decy

zja w tego rodzaju wojnie zapaść by mogła

na m-orzu . Dopiero sukces floty włoskiej nad

francuską mógłby umożliwić Włochom postę

py na wybrzeżach tak europejskich jak afry

kańskich, coby zapowiadało zresztą przeciągłą

wojnę lądową. W mniej korzystnem położeniu

są Włochy, bo ewentualny sukces floty francu

skiej przy ich linji wybrz-eży zmusiłby je ho

rychłego

zakończenia

wojny. Ale mniejsza

0 przepowiednie. Faktem jest, że szłoby o suk

ces na morzu, na tem morzu Śródz.ieńmem,

na którem rządzi jeszcze najpotężniejsza flota

t. j. angielska. Interesem zaś W. Brytanji jest

1było, aby nikt, ani Francja ani Włochy, nie

doszły na morzu Śródziemnem do przew’agi,

któraby musiała położyć w’końcu kres jej su

premacji a także i bezpieczeństwu angielskiej

drogi d-o Indyj.

Jest rzeczą nieobojętną, że antagonizm wło

sko-francuski rozpętał się w}aśnie teraz t. j.

w momencie t. zw . odwrócenia się polityki an

gielskiej od Europy zainicjowanegoprzez ame

rykański kurs rządu robotniczeg’o. Dwa lata

temu w’ dobie porozumienia flotowego angiel

sko-francuskiego przyjętego przez rząd konser

watywny sprawa nie była tak gorąca i być

może ochłodzi się jeszcze i w przyszłości, bo

powrót do Europy jest dla W. Brytanji coraz

konieczniejszy; jeśli go nie dokona rząd obec

ny, zrobi to jego następca.

Z tych to wszystkich powodów po w’ypowie

dzeniu gorących mów’ i wydaniu paru miljar

dów’ debatuje się jednak ciągle o kompromisie

włosko-francuskim i zapew’ne na takich czy

innych

warunkach doprowadzi

się go do

skutku.

Inne wojny zapowiedział nam przed kilku

dniami ,,Temps",

stwierdzając z racji wizyty

kanclerza Schobera w’ Budapeszcie, że przyłą

czenie Austrji do Niemiec wywołałoby wojnę,

tak samo jak powrót Habsburgów na tron wę

gierski. Co do pierw’szej sprawy, austrjackiej,

to opinja w’szystkich zagrożonych tem państw’

przyjmie zdecydowane stanowisko półurzędo

wego dziennika paryskiego z zadowoleniem do

wiadomości.Tylko bowiem tak wyraźne posta

wienie

sprawy

może powstrzymać

akcję

wszechniemiecką w jej dzisiejszym rozmachu.

Niemniej pozwalamy sobie zauważyć, że woj

ny o ,,Anschluss" zapewne nie będzie i to by

najmniej nie dlatego, jakoby Niemcy chciały

7. niego rezygnować.Niebędziejejpoprostu dla- j

tego, że Niemcy są za rozsądne, by przez wy

prowadzenie tej sprawy ,,pure et simple" spro

wadzić na siebie krucjatę. Poczekają 7. An

schlussem poprostu do momentu, w którym

w’szyscy będą mieli tak zajęte ręce, że nikt się

nie będzie mógł ruszyć, albo w której za ce

nę Austrji okupią ich neutralność. Zatarg wło

sko-francuski, cóż dopiero wojna, może tu być

dla nich wymarzoną okazją. Nie, wojny o Au

strję nie będzie, ale mimo to Niemcy mogą ją

dostać.

Nie należy też sądzić, by przyszło do wojny

o Habsburgów, aczkolwiek ich pow’rót d-o Wę

gier jest bardzo prawdopodobny. Nie chodzi tu

już bynajmniej o fakt, że powrotu takiego ża

den z traktatów’pokojowych nie zakazuje, pod

czas gdy ,,Anschluss**, zakazany w nich ,,ex

pressis verbis",

byłby wyraźnem ich złama

niem. Trzeba się jednak zapytać, kto prowa

dziłby taką wojnę z Węgrami? Prz.ecież nikt

rozsądny nie wierzy, by Francuzi zamierzali

bić się opowrót Ottona II skoro niebili się np.

o powrót Konstantyna d-o Grecji i by znalazł

się rząd francuski, któryby zaryzykow’ał taką

wojnę w’brew ogromnej większości opinji fran

cuskiejprzeciwnej przelewaniu krwi o tego ro

dzaju ,,bagatelę". Zostaje zatem m ała koalicja.

Czy woj,nę tę podjąć będzie mogła Rumunja,

nie okazująca jak dotąd skłonności do więk

szych na ten temat represyj jak przerwanife ko

munikacji z Węgrami, Rumunja rozumiejąca

dobrze ryzyko zaangażowania się na zacho

dzie, gdy się ma na wschodzie, za plecami so

wiety, kwestjonujące Besarabję. Czy podejmie

ją Jugosławja w warunkach, w’ których, poza

jej

wewnętrznemu zwłaszcza

chorwackiemi

trudnościami, wiadomem jest, że najbliższy jej

a potężny jej sąsiad, Włochy, w’mieszają się

w każdy konflikt wojenny wr Europie naddu

najskiej. Objektywnej też ocenie pozostawić

można, czy pozostała Czechosłowacja, której

armja conajmniej w połow’ie składa się zNiem

ców, Węgrów% Słowaków’ i Rusinów, urządzić

będzie mogła wyprawę

Węgry przeciw

Habsburgom. Raczej sądzić wypada, że kwe

stja habsburska mimo błyskawic i grzmotów,

woj,ny nie wyw’oła.

Z dyskusyj tych i pogróżeik wynika wszakże

inne, zwłaszcza zaś Polskę obchodzące niebez

pieczeństwo: jest niem — mimo wszystko —

zaczynająca się licytacja o poparcie ze stro

ny Niemiec. Niewiele oczywiście pewnego po

wiedzieć można o tem, czy Mussolini propono

wał czy też nieproponował Niemcom przymie

rza, ale możliwości kombinacji włosko-nie

mieckiej na przyszłość nikt wykluczać nie mo

że. Nie całkiem też sprecyzowaną jest dotąd

linja zbliżenia francusko-niemieckiego forso

wana przez bardzo wpływowe koła francuskie.

Cóż dopiero mówić o zagadkowycłi zachętach

p. Sauerweina, jak wiadomo, nie przemawia

jącego tylko od siebie, które prasa włoska —

może z uczuć konkurenta — traktujejako pro

pozycję opuszcz.enia Polski względnie z.gody

na oddanie Pomorza Niemcom. Prasa ta nie

kryje się z opinją, że Francja gotowa zapłacić

bardzo wiele za niedopuszczenie do z.wiąz.ku

niemiecko*w’łoskiego.

Nie chcemy oczywiście brać każdego artyku

łu dziennikarskiego za fakt polityczny i pod

nosić przedwczesne alarmy. Wystarczają je

dnak te głosy do uzasadnienia naszej opinji,

jak dalece hałasy wojenne na zachodzie przy

gotować mogą w-ojnę tam, gdzie się o niej ofi

cjalnie nie mówi — bo mówi się tu ciągle

o drodze pokojowej — t. j. na granicy polsko

niemieckiej. Toteż dobrzeby było, aby z.amiast

o wojnach, których nie będz.ie, z.acząć mówić

o wypadkach, które zajść mogą, jeżeli się

0 tamtych

w’ojnach będzie zadużo mówiło

1 pisało.

Jaworski jako twórca.

-Na -smu -tną wiadomość o te-m, że już n-ie bije

to wielkie serce, że — rzecz nie do wiary —

już

nie pracuje ten wielki umysł, o-dżywają

gromadnie

wsp-omnieni-a

podniosłych chwal,

w których danem było na-m

—

pokoleniom Je

go uczniów -

w tym gabineci-e przy ul. Stu

denckiej czerpać bezpośrednio -z

- skarbnicy Je

go myśli, przytłaczających ogromem

swej

wszechstronności i bogactwem treści.

:Nikt zaprawdę w tej mierze co my,

-młod-zi,

nie może docenić słuszn-ości słów rektora -Zol

la, złożonych na trum nie -Zmarłego, że -kto do

Niego przyszedł, ten nie odchod:ził -z niczem,

g-dyż każdego obdarzał k-lejnota-mi swego umy

słu i serca. U -miał -dobierać klejnoty dla wiel

kich, klejnociki -dla małych. Ale -i-sto-tnie każ

dy, -nawet ten, c-o

-z

ni-c-zem doń przys-zedł, w y

szedł odeń w-zbogacony na -duchu, -każdy sze-dł

w świat :z mocnym bodźcem kn nowym zainte

resowaniom, nowym pra-com , no-wym myślo-m,

nowym

wątpliwościom;

o-szałami-ający

pierwszych

chwi-lach w-pływ wielk:iego umy

słu, przybierał w

m ia rę ksz-ta-łtowani!a się

w młodych mózgach kształty realne,

stawał

się trwałym po-pędem twórczym, który -póty

nie ustał, aż -cel swój osiągnął. Ta s-zczegó-l

na zdolność em-anowan -ia i porywania -drugi-ch,

sz-czególna po-trzeb-a )dzie-le-nia -się wy nikami’

swych własnych rozmyślań i dążeń -związana

z pedagogiczną -konieczności-ą

oddziaływania

na -młode pokolenie, ta zdumiewająca rozle

g(ość myśli! i umiejętność myślowego przerzu

cania się do krańcowo różnych -tematów — to

były nieodgadniona tajemnice wielkiego umy

słu profesora Jaworskiego, które -z Nim razem

schod:zą dziś do grobu, a które w interesie kul

tury zasługują na własną historję.

-Pod pi!arwszem wrażeniem okrucieństwa lo

su ni-epodo-bna, by n-iepowołane pióro kreśliło

tej hi-storji ch-oćby drobny odcinek. Kto w Pol

s-ce lat ostatnich żył i myślał, tem u ni’e obce są

życie i myśli profesora Jaworskiego. Wie, że

Onto właśnie -stał -zawsze na czele -tych, którzy

w niewdzięcznym trudzie

codziennego d-nia

budowali gmach odro-d -zonego państwa, odro

dzonej -myśli praw niczej i fi-lozoficznej, -polity

cznej i ustrojo-wej; wie, że nie było -nieomal

żadnego działu tej niezrównanie bogatej dz.ia

łalności na ws-zystkich ni!emal -polach życia

zbiorowego w Polsce, któ(ryby był w sta-nie ob

jąć całą skalę jego niepospolitej i niezwyciężo

nej — zdawało się —- -siłytwórczej; wie, że

umarł człowiek, który młodym

nie przestał

być nigdy, -który im -bogatszy w lata’, zawody,

doświadczenia i tro-ski, tem był mło-d -szy du

chem i umysłem, tznajmłodszych najmłodszy.

Dlatego niemożliwe, by rana% -którą zgon Jego

na ciele -społecznem tworzy, -zagoiła się wkrót

ce, by życi!e niezamącone przes-zło ponad Jego

grobem i by bieg codzienności mó-gł przysłonić

kiedyś Jego utratę. Życie -sa-mo wskazywać bę

d-zie ustawic-znie tę niezastąpioną lukę w pra

cy (kulturalnej

narodu i żal nasz będzie rósł,

nie -ma -lał.

Już w ciągu tych dwóch’dn-i pisano pięknie

0 J-aworskiin jako człowieku, jako prawniku,

jako myślicielu. Pragnę łącząc -się -z ogól:nym

hołdem dla Jego wi:elkiej pamięci, jako -przed

stawiciel

o-statniego już pokolenia Jego ucz

ni’ów,

choć w m alej -cząsteczce, po-d świeżem

wrażeniem,

spłacić

wielk-i

- d ług za-ciągnięty

w ho-jnej skar-bnicy Jego wiedizy i dać przy

szłemu diz-iejopisowi -kilk-a uwag, które może

m-u

ułatwią

wyczerpujące przedstawienie,

czem -był Jaworski jako twórca. Miałem szczę

ście współpracować w Jego projektach ,,Kode

ksu Agrarnego** i ,;Konstytucji",

któ-re były

syntezą Jego całożyciiowych prac politycznych,

prawniczych i filozoficznych i w ciągu wi’elu

ty’godni w latach 1927 i 1928 -być świadkiem

naocznym

wielkiej pracy twórczej

- a utora

tych dzifeł. Po-zwoliło -mi to wyrobić so-bie zda

nie o Jego swoistej metodzie twórczej.

Szybkość pracy profesora Jaworskiego była

zdumiewająca,

wręcz

niewiarygodna. Mi-mo

t!’ąpią-cej Go choroby, która tuż przed

na-j

większym Jego wy-siłkiem

w pracy

nad ko

dekse-m agrarnym, odezwała si-ę z szczegól-ną

mocą, in-imo nieustawania w stały-m kontakcie

z ca-łą literaturą filozoficzno-prawną świata,

mi-mo stałego, -codziennego poświęcania jed-nej

godziny wieczornej -literaturze beletrystycznej,

m im o licznych odw-iedzin,

—* profesor Jawor

ski -po-trafił każdego z tych monument-alnych

dzieł -dokonać w ciągu kilku tygodni i to do

słownie od fundamentów do dachu, od rękopi

su do korekty. Możliwe -to było Ii -tylko dzięki

temu, że fizyczna praca autora była u Niego

niezaprzeczenie owocem

- dawnych rozmyślań

1 odizwierciedleńiem na papierze myśl-i!

- skry

stalizowanych,

uporządkowanych i usta-lo

nych. Ale okoliczność ta nie może i tak wytłu

maczyć niebywałego tempa pracy, które-mu

nikt z współpracowników -nadążyć nie mógł;

a profesor Jaworski o i’le był wyrozumiały,

o tyle był -także wymagający i od współpra

cowników wymagał wytrzymania -tego wyści

gu pracy, ustawicznie do-magając się pośpie

chu w wygotowani,u

dalszych ręko-pisów. Ta

niebywała -szybkość i sprężystość pracy ujaw

niała -si’ę :nadto w tych wszys-tkich

czysto te

ch-ni-cznych

czynnościach, które układ cało

kształtu dzieła wymagał, jak paginacja, druga

korekta etc,, -a które autor prze-dsię’brał oso-bi

ście z -dużą dokładności:ą, wszystko w ciągu

kilku dni.

W -pracy twórczej profesora Jaworski-ego

przejaw ’iał

się wyraziście Jego

wyjątkowy

zmysł organizacyjny. Ze względu na powoły

wanie do współpracy kilk-u

-osób,praca wyma

gała s-tałego niemal u-zgadni!ania i -porozumie

ni-a. Umiał profesor Jaworski tak zorganizo

wać ów a-parat twórczy, że -funkcjonował jak

dobrze uregulowany zegarek, -be-z żadnych nie

dociągnięć i -zahamowań. Szanując do -przesa

dy wolność

zapatrywań i swobodę twórczą

swych

uczniów, który-ch zaszczycał powoła

niem do współpracy,

u-miał równocześnie tak

dostroić każdego do całości, iż -sprężys-tość

pracy

nie traciła

na tem

nig-dy. W całym

układzie -mate/rjału -orjentował się -znakomicie

a warto wspomnieć, że maszyno-pi:sy kodeksu

agrarnego ważyły kilka kilo-gra-mów! W -twór

czości Swej

wcale

nie był typem uczon-ego,

oderwanego o-d życia, zapo-min-ającego -parasol

w -kącie -i żyjącego

w -sferze teorji; uczoność

Swą, którą niechaj oceni powołane pióro, u

m iał -pogodzić z wniknięciem w najdrobniejsze

szczegóły wydawnicze,

-z

najwięks-zy-m realiz

mem pracy twórczej.

Twórczość Jego cechowała uderzająca wręcz

bezpretensjonalność. Niechaj nikogo -nie zmyli

poz.ornie sprzeczny z tein twierd;zeniem ustęp

przed-mowy do ,;Projektu -Konstytu-cji":

,,pre

tensje moje są ’W’iel-kie. Nie dl-atego, abym -miał

nad-zieję, że któraś z -moich myśli stani!e si’ę

u-stawą.

Doświadczenie

nauczyło minie, że

w życiu politycznem zasadą jest k-ompromis

a kompromis zmieni’a bardzo pi!erwotne wnio

ski. Ale pragnąłbym zwrócić współczesne my

ślenie p-olityczne na inne -drogi i poddać -p-od,

rozwagę pytanie, czy nasze dziedzi!ctwo myśli

polityc;znych nie wyczerpało się już i czy nie

czas już, abyśmy sa-mi zaczęli zbierać nowy

ka-plta-ł". Pi-sząc monumentalne prace ustrojo’

we, -prze-znaczono

—

- wyda-wało się -

w pierw

szym rzędzie dla wcielenia w życie prak-tycz

ne teoretycznych zasa-d twórczych, profesor

CENY OGŁOSZEŃ:

fcVv.. :VI 1

Jednorazowo za jeden wiersz milim etrowy:

Ogłoszenia zwykle

....................... ,

2ł- 02(

Układ tabelaryczny, cyfrowy, kombinowany

E .............................z L o.3(

Ogło-szenia w »Nadesłanych"

............................ i

iiiiiii,zł.0.4(

Nekrologi

............................ i m i i i i i i ; m

iiiii;?l.0.3i

Komunikaty po kronice

sj,,,

s,s

tiii.

*zł. 0.5(

Ogłoszenia na pierwszej

stronie . s «

«4«

«f,

e,Ł 0.6(

Ogłoszenia w num erach świątecznych 25% drożej.

—

Ogłoszenia zam-iej

cowe 25% drożej.

—

Za zastrzeżenie miejsca dolicza się 25%.

Administracja nie bierze odpowiedzialności

za terminowe umieszczenie ogłoszeń.

Ceny ogłoszeń obowiązują od dnia zmiany w nagłówku.

Ogłoszenia przyj-mują: Administracja ,;Czasu" i wszystkie miejscowe i za

miej.scowe Biura dzienników i ogłoszeń,.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction