Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 616 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Piątek 2 Czerwca F»*i.

Kf?-zntlc LXXIII

WydMsSsporHBme.

Kadlar.* .O.Ml.UMIt.

|H (M l aglewIb w wewto o* wMiiim mkimeUuw m

OM 2o (8*. mm i*W«.fee»ł

«fłrawy, eaoa^ilkcwuy s( MŁBa« m!i m od wlajeea «Unia _,

65Mk.M mM iN’

*’ajts* w iania «mMmi

40 Mk. K oM D nlkłtf kaudlowa pe kreaiee I §o And* «fconoi; laaji%

^ewaaaikaty frywataa. Moky I t , . 80 Mk. od miejsca wiersz i

C na podana aa Jodan ran

O?iMMBi*

o 10D*/. drom* Cesy powyższe obowiązują n i dnia «auaaf w u«I6wk*.

b tim iM w i nmiMidunia ogłoszeń Adminiitraoya nic odpowiada.

«glessenć* przyjmują: w K r a k o w i* wszystkie bitu* dzienników i ogłoszeń.

Ml I T a n u w l t Reklama polaka Jarna 10, R. Monę Marszałkowska 124; L. i Ł M*tzl i Ska, nL Mamak

kewika ISO; 1. BuchweiU, Marszałkowska 120, B. Buchweita Fredry 4, T. Pietraszek, Mersza?kowska 116,

Wielkopolska agencya reklamy Krakowskie Przedmieście 71, Unger Senatorska 12, M. J, Freid. Rymarska 16,

ŁSzteinglas, Awiętojerska 64. Jan Apta, Zielna 86, Międzynarodowe binro ogłoszeń Grlerya Luksemborg,

A. Fischer Marszałkowska 119, J. Librod, Mariialkcwak lib ; w F o z a an ln Polaka agencya reklamy *Par«

Rycereka 8, Wialkop. agencya r ’iiau)f Gwarna 19; w W ilnie 8. Jutan Niemiecka 4, Ltnkow7 ki-Grsdoweki,

dri«lka96; ar* L w o w l* Sk Sokołowski, biuro dzienników ti. Buehstab, U. BrOck ; w e W led n ta

R. Mosee, M. Dukes Naehf. Raasensteic: et Yogler, H. Schalek, Bock et Herzfeld. H. Brana, J Dannanberg,

I BrtaeL Oest Anzeige Ges. »Kra« Wollzeile 18, »Ingę§« Krauz Josef Kai 7, w B e r l in ie »Ali.« Krausanstr.Bi.

U z t y s pieniądzmi i p r z e k a z y pienięin* na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuj» Admici»fr-eya »Caasu«

W L on d yn !* Agence H’ura» Cheap§ide. WParytu Agence Maras, Place de la Boursa.

Rekltmicye uleupleciętowane nia podlegają op?icia pocztowej.

LSitia nieopłaconych nie przyjmuje się.

nie swraca sif.

Za kaidą zmianą adr*au dopłać. s!rj g Mk.

idK I Stddktyl IAdm]iilitrleyl ul. iw.

»w-y* v

Watykan i sowiety.

Nte zaproszony przez »inwitujące państwa"

na narady genueńskie W atykan zjawił się tem

niemniej na terenie tego trzęsawiska mate

ryalistycznego; wykładnik absolutu na ziemi

jął, tak jak inni, umawiać się i targować z so

wietami. Pośród tych wszystkich, którzy przy

byli cos u bolszewików łowić — ten naftę, ten

koncesye, ten cudze ukradzione dobro — Wa

tykan przysz;edł również na połów ale... dusz

ludzkich i nietylko tych biednych, pohańbio

nych dusz rosyjskich, ale i rogatych, zawzię

tych w swych egoizmach dusz całej Europy.

Ho tych ostatnich w swych obu listach z 7 i

29 kwietnia zwracał się przeważnie Pius XI,

mówiąc w pierwszym liście, iż »pamiętać trze

ba. że gwarancyą pokoju nie będzie nigdy las

baguetów, ale wzajemność w zaufaniu i przy

jaźni , w drugim, że zadaniem konferencyi

jest stworzenie takich warunków dla Europy,

o, których niożnaby powiedzieć, że justicia et

pax osculatae siint, »przyczem miłosierdzie od

wymagań sprawiedliwości oddzielonein bvćnie

może".

Ale nie o stosunku Watykanu do konferen

cyi, ale o stosunku jego do sowietów ido Ro

syi mamy się zastanowić. Co do sowietów,

Watykan jasno i wyraźnie swe stanowisko o

kreślił. W memorandum, złożonem na ręce

p. Barthou, prosi on, by w ewentualnym it

kładzie z bolszewikami umieszczono kapitula

cy«» tyczące się swobody sumienia i wolności

wykonywania obrządków religijnych dia rrssysk

kich wyznań. Pierwotnie W atykan żądał je

szcze od sowietów nienaruszalności dóbr ko

ścielnych wszelkich wyznań, ale gdy delega

cya rosyjska o limine ten ostatni punkt odrzu

ciła, W atykan nie upierał się przy nim, W’y

chodząc z zasady, »że królestwo moje nie jest

z tego świata" . Zresztą tyle już razy wszyscy

bez w yjątku zabierali i grabili dobro kościel

ne (nie w yłączając naszej Polski), że gdyby

Watykan z powodu tego nieprzejednanie sta

wał na stanowisku non possunms, to dziś zża

dnein z państw europejskich nie mógłby wo

góle nawet rozmawiać. Dla Kościoła są o wiele

ważniejsze rzeczy na świecie, niż dobra ma

teryalne; mianowicie dobra dachowe, do o

pieki nad któremi przedewszystkiem jest on

powołany i o te mu głównie chodzi. Nie zna

czy to wmale, że Kościół zgadza się na zada

ny mu gwałt i na naruszenie prawa własno

ści; nie przestaje przeciw gwałtom protesto

wać, ale nie zrywa z tego powodu rozmów

z państwami.

Mówiono dużo o leni, że W atykan układa

się z sowietami o konkordat; w tej sprawie

i o pertraktacyach z Worowskim nastąpiło

urzędowe wyjaśnienie Stolicy Apostolskie,j:

żadnych negocyacyj konkordatowych nie pro

wadzono. W arto przytoczyć tu enuneyaeyę

msgr. Signori z 1 maja tyczącą się tej kwestyi:

opowiada on, że Cziczerin mówił mu, iż jeden

biskup katolicki w M oskwie (jaki?) poruszył

sprawę zawarcia konkordatu, na co Cziczerin

odparł, że rząd sowiecki nigdy na żaden kon

kordat się nie zgodzi, gdyż uważałby to za

wyłom w głoszonej przez siebie zasadzie ró

wności wszystkich wyznań.

Jeśli więc nie było żadnych rokowań o kon

kordat i jeśli wynurzenia Cziezerina wskazu.ją

na zupełną ich nieaktualność, to natomiast ofi

,cyalnie ajencya Havasa doniosła, że Stolica

Apostolska pertraktowała z sowietami, ale je

dynie o wysłanie misyi ratunkowej do Rosyi.

Uzyskano od sowietów zezwolenie na wysłanie

do Rosyi duchownych 3 Jezuitów, 3 Sałezya*

nów i 3 ojców Kongregacyi Słowa Bożego ze

Steyl (Holandya), których rola ograniczy się

jednak do udzielania pomocy głodnym z wy

kluczeniem jakichkolwiek celów politycznych,

czy nawet misyjnych

Wyjaśnić jeszcze trzeba, że W atykan dosko

nale zdaje sobie sprawę ze stosunków panu

jących w bolszewii pod względem religijnym;

w odpowiedzi na notę sowiecką ogłaszającą,

że w Rosyi istnieje już i wolność sumienia i

swoboda religijna W atykan stwierdził, że we

dług najświeższych informacyj rzecz ma się

tam całkiem inaczej, i że jeśli dekrety o wol

ności religijnej faktycznie wydane zostały, to

w każdym razie nie są stosowane w praktyce.

Skądinąd znowu wszyscy znamy, a Waty

kan nie gorzej chyba od nas, zasadnicze sta

nowisko sowietów względem religii jako takiej;

dość przypomnieć umieszczenie j)rzed wej

ściem do cerkwi napisów tej treści, jak »wiara

to opium dla ludu" lub urządzanie w szkołach

,,uświadamiających zabaw" polegających na

tem, że trybunał złożony z dzieci »sądzi Pana

Roga" i po przeprowadzeniu rozprawy skazuje

Go na taką lub ową karęt

Stosunek dzisiejszych władców Rosyi do ka

tolicyzmu jest mało co inny jak stosunek

władców carskich. Pius IX 4 listopada 1866

w swem przemówieniu tak opisuje położenie

katolików ówczesnych: »...rząd rosyjski wydał

dekrety, którymi zdeptano kościół katolicki,

jego autorytet, jego prawa, jego dyscyplinę.

Te dekrety zniosły istnienie prawie wszystkich

klasztorów, których dobra skonfiskowano na

własność skarbu państwa. Klerowi katolickie

mu odebrano jego majętności, które przeszły

pod zarząd władz rządowych. Tymi dekretami..

wprowadzono nową organizacyę duchowień

stwa... zniesiono autorytet i \Colność bisku

pów... Nie mówimy nic o tem jakimi sposo

bami niegodziwymi ten rząd pracuje nad oder

waniem synów Kościoła od łona katolicyzmu.,

nie mówimy nic o więzieniu, o wygnaniu i in

nych karach, na które wystawieui są biskupi,

księża, zakonnicy i wierni,,."

Cała różnica między tem co było temu pół

wieku, a co dziś dzieje się w Rosyi polega je

no na tem, że wtedy prześladowano tylko ka

tolicyzm, a dziś wszelkie przejawy religii: ko

ściół praw osław ny i kościół katolicki cierpią

tam dziś jednakowo.

Jak wtedy, tak i dziś Stolica Apostolska u

trzymuje mimo wszystko kontakt z katami

i oprawcami, kontakt, gdyż w tem leży jedy

na nadzieja i możliwość uzyskania choć jakiej

kolwiek ulgi dla prześladowanych i cierpią

cych. Spotkania prałatów katolickich z komi

sarzami o okrwawionych dłoniach czyż nie

przypominają nam pewnej wizyty cara w Wa

tykanie, w tym Watykanie, który jeden jedy

ny w Europie interweniował potem u bolsze

wików na korzyść Mikołaja II i który nigdy

nie uznał podziałów Polski.

W wielu środowiskach katolickich zapatrują

się sceptycznie na nadzieje W atykanu połą

czenia kościoła W.schodniego z Zachodnim.

Watykan zresztą ani jednym słowem nie dał

do zrozumienia, że połączenie to kościołów

teraz nastąpi: postępuje on tylko tak, aby

połączenie to umożliwić, aby się ono stać mo

gło. Więcej nic. Nie odstępuje pod tym wzglę

dem od swej odwiecznej linii, która mu na

kreśloną została w słowach o jednej owczarni

i jednym pasterzu. W atykan w swei ciągłej

dążności do złączenia wszystkie!j wyznań

chrześcijańskich używa olbrzymiej potęgi mo

ralnej katolicyzmu na pomoc udręczonemu ko

ściołowi Wschodniemu, w którym widzi cier

piących bliźnich oddzielonych od wspólnoty

wiary »przez nieszczęście dawnych wieków"

Posyła więc im słowa pociechy i otuchy;

wstawia się za niemi u Lenina, wzywając

rząd sowiecki swym kablogramein 7. 12 mar

ca 1919 roku ,,aby duchowni w’szystkich wy

znań byli szanow’ani", gdyż dowiaduje sie, że

,,kapłani wyznania, prawosławnego są srodze

prześladowani"; teraz znowu troszczy się o

zapewnienie wszystkim religiom i wyznaniom

swobody i w’olności pod panowaniem bolsze

wickieiii niczego więcej nie żądając od delega

cyi rosyjskiej w Genui. Znakomity pisarz ro

syjski i gorący patryota D. Mereżkowskij

poddający się może zbytnio wpływom polity

ki bieżącej — w swym liście do Papieża ogło

szonym w czasie !rwania konferencyi genu

eńskiej pisze między inncmi: »jeśli niew iary

godne się stanie, jeśli będzie podpisany kon

kordat z międzynarodową bandą opryszkow,

która nazywa się rosyjską władzą sowiecką

lo święta sprawa połączenia Kościołów nu

wieki upadnie".

P. George Batault znowu

(Maiin z 10 maja br.), ostrzega Watykan, że

bolszewicy dążą do dechrystyanizaeyi Rosyi

i aby tego dopiąć pragną przeciwstawić pra

wosławiu katolicyzm.

Więc z faktu, że W atykan rozmawiał z o

becnymi władcami Rosyi, jak daw niej rozma

wiał z caratem, jedni wysnuli, że zawiera

się konkordat, drudzy, że pod osłoną czerwo

nej gwardyi zacznie się propaganda katolicka.

Oba te głosy są tein właśnie ciekawe, że po

kazują jak opinia publiczna nie umie rozez

nać się często w prawdziwych motywach po

stępow’ania Stolicy Apostolskiej. Przy omawia

niu więc przez nas poczynań Watykanu na

arenie

stosunków międzynarodowych cała

trudność polega w tem właśnie, że mierzymy

rzeczy zgoła inną miarą niż mierzy je W aty

kan. Stolica Apostolska opierając się na do

ktrynie, że Kościół jest wieczny i powszechny

to znaczy, że jest nadnarodowym (nie zaś mię

dzynarowym) ma zupełnie inne pojęcie czasu

i inne pojęcie stosunków między narodami

niźli my, którzy przyzwyczajeni jesteśmy są

dzić wszystko z punktu widzenia doczesnego

i którzy będąc tylko częścią całości ogarnąć

całości nie potrafimy, zwłaszcza, gdy wypada

nam mówić o rzec,zach blisko nas i żywo ob

chodzących, w których jesteśmy nieraz jako

]udzie, jako jednostki nawet, zainteresowani

stronniczo.

Trudność tą mieć trzeba zawsze na uwadze

ilekroć dyskutujemy nad »dyplomacyą Waty

kańską". Ułatwi to nam znakomicie jej zrozu

mienie i od pomyłek ustrzeże.

efpe.

Ferment wśród żołnierzy ruskich

Lwów 1 czerwca.

(AW.) Z miarodajnych źródeł dowiadujemy

się, że wśród żołnierzy i oficerów b. zaeho

dnio-ukraińskiej armii, skoncentrowanych obe

cnie w obozach na terytoryum czechosłowa

ckiem, ujawnia się silny ferment przeciw sa

m ozwańczem u rządowi Pe,;ruszewycza, łudzą

cemu członków tej armii nadzieją rychłego za

łatwienia sprawy Galicyi wschodniej w duchu

przyłączenia jej do Rosyi lub usamodzielnie

nia. Na skutek rozczarowania i niewiary w ro

botę polityczną Petruszewyeza, oraz zc wzglę

du na coraz straszniejszą nędzę w obozach

koncentracyjnych wielu z byłych oficerów

t. zw. zachodnio-ukraińskiej armii ucieka do

Polski. W ostatnich dniach zgłosiło się do tu

tejszych naszych władz wojskowych i polity

cznych szereg oficerów ukraińskich, którzy

opuścili obozy czechosłowackie, skarżąc się na

bardzo ciężkie warunki życia w tych obozach,

prosząc o pozwolenie zamieszkania w krajUj

mewa

Walka o monopol.

Warszawa 1 czerwca.

(Tel. w,) Na wczorajszem posiedzeniu sej

m u kwestya monopolu tytoniowego znowu roz

strzygniętą nie została. Zakończono wprawdzie

dyskusyę w drugiem czytaniu, ale c,zytanie

trzecie a tem samem i ostatnie głosowanie

nad ustaw ą en bloc odłożona do dziś. W czoraj

sza dyskusyą nad monopolem tytoniowein za

ęła przeszło trzy godziny czasu. Przy każ

dym artykule, a ustawa o monopolu tytonio

wym ma ich 62, stawiała prawica różne po

prawki i wnioski dodatkowe i za’każdym razetn

domagała się imiennego głosowania. X . Luto

sławski postawił wniosek, aby projekt ustawy

0 monopolu tytoniowym odesłać raz jeszcze

do komisyi; wniosek upadł zaledwie siedmio

ma głosami. Niektóre z wniosków prawicy

były wymierzone dła uniemożliwienia państwu

wykonania monopolu tytoniowego, gdy już

będzie uchwalony. Tak np. p. Brun domagał

się wypłacenia nadzwyczajnych odszkodowań

fabrykantom prywatnym w razie uchwalenia

monopolu. W niosek ten upadł, przeszedł nato

miast bardziej jeszcze niebezpieczny wniosek

X. Adamskiego, aby pracownikom prywalnych

fabryk tytoniowych wrazie wprowadzenia w

życie pań-stwowego monopolu tytoniowego wy

płacono dożywotnią rentę w wyaokosci do

tychczasowych zarobków. Takiego wydatku

państw’owy monopol znieśćby nip mógł. W nio

sek ten przeszedł dlatego, bo głosowali za mm

socyaliści. Wprawdzie soeyaliśei odraza spo

strzegli ostrze tego wniosku i dlatego Mora

zewski postawił do niego poprawkę, aby ren

tę tą wypłacili w pięciu szóstych częściach

abrykanci z funduszów, jakie otrzymają

za upaństwowienie ich fabryk, lecz gdy

ta poprawka Moraczewskiego upadła, zmuszę

ni byli, jak oświadczyli, głosować ża wnios

dem X. Adamskiego z pow,’odu zasady, jaką

reprezentują. Zapowiedzieli jednak socyaliści,

że w trzeciem czytaniu ustawy monopolowej

postawią poprawkę do powyższego wniosku

X. Adamskiego, która stępi jego ostrze.

Po przedyskutowaniu w ten

sposób i

przyjęciu (z wyjątkiem artykułu pierś go) w

drugiem czytaniu wszystkich artykułów ustawy

o monopolu tytoniowym, oświadczył m arsza -

ek, że trzecie czytanie odracza do posiedze

nia dzisiejszego. Ponieważ wiadom em było,

że prawica ua dzisiejsze posiedzenie przygo

tuje znowu obstrukcyę i będzie usiłowała

przeciągnąć dyskusyę, licząc, że późnego wie

czora posłowie zaczną znikać z łzby, spiesząc

się na wyjazd świąteczny, przeto p. Dia

mand postawił wniosek, aby dzisiejsze posie

dzenie rozpoczęło się już o 10 rano i w ten

sposób byłoby dość czasu dla zwalczenia ob

strnkcyi prawicy. W niosek p. Diamanda został

uchwalony. Marszałek stosując się do te,go,

oznajmił, że następne posiedzenie odbędzie

się dziś o 10 rano, lecz trzecie czytanie usta

wy o monopolu tytoniowym dopiero po przer

rwie o 3 po południu.

0 opiekę nad sierotami

Warszawa 1 czerwca.

(Teł. wł.) Na wczorajszem posiedzeniu sej

mu przeszła pod dyskusyę ustawa o opiece

społecznej. Ustawa ta nakłada na gminy obo

wiązek opiekowania się dziećmi, inwalidami,

sierotami i t. p . Wszystkie grupy ludowe po

wstały przeciw tej ustawie. P . Potoczek (klub

katolicki) postawił wniosek odesłania tej usta

wy ponownie do komisyi. Wniosek ten uzy

skał większość. W tedy na ławach socyalistów

1 narodowej Partyi robotniczej zerwała się

burza. Bito w pulpity i wydawano rozmaite

okrzyki pod adresem Famolubstwa chłopskie*

Marszałek musiał przerwać posiedzenie

Po przerwie p. Gdyk postawił do uchwalone

go już wniosku p. Potoczka wniosek dodat

kowy, że komisya ma zaraz po świętach

przyjść przed plenum sejmu ze sprawozda

niem o ustawie o opiece społecznej. W niosek

ten uchwalono i Izba zwolna się uciszyła.

Minister Skirmunt o konferencyi w Genui.

Napady na Śląsku.

Katowice 1 czerwca.

(PAT) W Gliwicach w dalszym ciągu bandy

bojówek niemieckich dokonywują napadów na

robotników polskich, przyczem policya nie

miecka zachowuje się zupełnie biernie.

Katowice I czerwca.

(PAT) Teror niemiecki w Gliwicach wobec

robotników polskich przybiera coraz groźniej

sze rozmiary. Uzbrojone bandy krążą od fa

bryki do fabryki, biją Polaków i zmuszają icł

do opuszczenia prący.

zarcj a: -ffreGrm a to poIs

Warszawa 1 czerwca.

(PAT.) Na wczorajszem posiedzeniu sejmu

min. Skirmunt wygłosił następujące expose:

Wysoki sejmie! Powracając do Polski po

dwumiesięcznej bytności w Genui, obfitującej

w ważne wydarzenia polityczne, poczytuję so

bie za najpilniejszy obowiązek zapoznać sejm

i za jego pośrednictwem kraj z przebiegiem

mej podróży i jej wynikami, odbytej w cha

rakterze ministra spraw zagranicznych i kie

rownika delegacyi polskiej na konferencyi.

Szczegóły będę miał sposobność oświetlić wra

zie potrzeby przed komisyą sejmową, tu pra

gnąłbym dać obraz ogólny całokształtu konfe

rencyi genueńskiej, dotyczący sprawy uznania

naszych granic wschodnich, ukształtowania się

stosunków z państwami obcemi i obecnej sy

tuaeyi międzynarodowej. Doniosła rola infor

macyjna, spełniona przez naszą prasę, pozwoli

mi poświęcić moje sprawozdanie omówieniu

lylko momentów zasadniczych lub mało zna

nych i wyciągnięciu z lego konsekwencyi. Mi

sya naszego postępowania w Genui wycho

dziła z zasadniczych wskazań naszej polityki

zagranicznej za zgodą sejmu. Misya la wydała

mi się łatwą i delegaeyi polskiej w żadnym

w’ypadku nie nasunęła poważniejszych trudno

ści. W Genui hyło przeświadczeniem nietylko

mojem własnem, że postępowanie nasze jest

wierne dążnościom całego narodu polskiego.

W najważniejszych i najniebezpieczniejszych

chwilach powołać się mogłem n a niezłomną i

jednolitą wolę naszego narodu, na zaufanie

sejmu i społeczeństwa. Jest moim obowiązkiem

podkreślić tu całą doniosłość tego faktu.

Jak wiadomo, udałem się do Genui po sta

rannych pracach przygotowawczych. Polegały

one na zestawieniu argumentów i ułożeniu

ram, w jakich delegneya miała się obracać.

Sojusz z Francyą, będący wskaźnikiem poli

tyki polskiej, musiał być punktem wyjścia tej

działalności. Jej uzupełnieniem było porozu

m ienie w Bukareszcie i Belgradzie z małą en

tentą, oraz układ warszawski z państwami

bałtyckiemi. Znaczenie tych czynników doce

niane było już wówczaSyU nas i zagranicą.

Konferencya genueńska była pierwszom po

przełomie lat ostatnich zgromadzeniem wszyst

kich państw europejskich, zwycięskich i zwy

ciężonych, a jej program dawał pole do naj

szerszej interpretacyi. Stąd wynikało niebez

pieczeństwo przedsięwzięcia i zamiast ogólnej

pacyfikacyi mogły się wyłonić nowe konflikty.

Udając się z końcem ńiarea i w pierwszych

dniach kwietnia do Paryża, Londynu, Bru

kseli, miałem zatem już w rękach konkretny

plan akcyi, którego nie omieszkałem przed

stawić rządom mocarstw sprzymierzonych, o

trzym ując od nich wzajemnie szczegółowe wy

jaśnienia co do program u ich działalności.

Skoro w przeddzień otwarcia konferencyi od

bywaliśmy stosownie do umowy już w Genui

ostatnie przedwstępne narady z przedstawi

cielami Rumunii, Ozechosłowacyi, królestwa

Serbów, Kroatów i Słoweńców, mogliśmy so

bie jasno zdać sprawę z charakteru możliwych

korzyści i licznych niebezpieczeństw, m ają

cych się rozpocząć rokowań, mogliśmy ustalić

w szczegółach linie naszego postępowania

wspólnego dla uniknięcia błędów i iłuzyi przy

ocenie ogólnej sytuacyi. Działalność konferen

cyi rozpada się na dwa działy: polityczny

i ekonomiczny.

Prace polityczne.

Pierwszy, zbiegiem okoliczności nierównie

ważniejszy, skupił największą uwagę i naj

większe zainteresowanie wszystkich uczestni

czących państw i skoucentrował całokształt

zagadnień rosyjskich. Program nasz w dzie

dzinie politycznych spraw konferencyi był zu

pełnie prosty i jasny. Składały się nań prze

dewszystkiein dwa punkty: lo) Wpływać wszel

kimi środkami qa utrzym anie solidarności mię

dzy państwami, dążącemi do zapewnienia po

kojowego rozwoju Europy w drodze poszano

wania dzieła istniejących traktatów. 2o) Zapo

hiedz rozbiciu prac konferencyi i przyczynić

się do uzyskania przez nią możliwie najwy

datniejszych wyników szczególnie w dziedzi

nie sanacyi stosunków w Europie wschodniej.

Nie będę tu przedstawiał dość już znanych

warunków, wśród których danem było dele

gacyi polskiej wziąć bezpośredni udział w pra

cach politycznych konferencyi i w poufnych

naradach przedstawicieli głównych państw.

Nie mogę wprawdzie pominąć milczeniem paru

zasadniczych momentów w rozwoju naszej

czynnej roli pokojowej, sięgającej poza ramy

własnych interesów państwowych. Powodując

się streszczonemi przed chwilą wytycznymi

naszego programu, zachować musieliśmy w

Genui na ogół wobec ujawnionych tam powa

żnycb trudności stanowisko pośredniczące i ła

godzące. Czyniliśmy Lo z całą konsekwencyą

i świadomością w interesie ogółnym.

Sojusz z Francyą.

Czyniąc to, nie naruszyliśmy w niczein na

szych sojuszniczych stosunków z Francyą,

opartych na serdecznej, głębokiej przyjaźni

i wspólności interesów dwóch narodów. Stwier

dzić pragnę stanowczo i nie brak mi na to

i obcych dowodów, że sojusz polsko-francuski

wyszedł z. naszej codziennej niemal i najbliż

szej współpracy z delegacyą francuską w Ge

nui tylko zacieśniony i wzmocniony. Ale so

jusz dobrze zrozumiany polega nie na ślepein

ązgo(juiieniu stanowiska sojuszników, lecz na

vc3aj^a*hein zaufaniu i szezerem porozumieniu

co do zajęcia takich stanowisk, któreby odpo

wiadały poszczególnym interesom obu stron

i zmierzały do wspólnego celu. Tej szczerości

i zaufania, tego warnnku porozumienia nie

zabrakło wśród nas nigdy.

Chciałbym tu przytoczyć jeden typowy przy

kład. W niektórych kołach wywołał zdziwie

nie fakt, że nie identyfikowaliśmy się z Fran

cyą i Włochami w wysunięciu wobec sowie

tów bezwarunkowego żądania zwrotu zabra

nego mienia i że nie poparliśmy zatem tezy

naszych przyjaciół i sojuszników, zasadniczo

nam sympatycznej, gdyż broniącej podstawo

wej zasady prawa własności. Otóż stanowisko,

jakie zajęliśmy w tej sprawie w pe!nem po

rozumieniu z obu rządami sprzymierzonymi,

było tylko wykładnikiem naszej specyalnej

sytuacyi. Traktat ryski unormował był już bo

wiem uprzednio tę sprawę, o ile chodzi o sto

sunki polsko-sowieckie.

Nasz stosunek do Rosyi.

Tej naszej specyklnej sytuacyi z tytułu na

szego traktatowego stosunku do Rosyi i Ukrai

ny poświęcić tu winienem parę słów, jakkol

wiek traktat pokojowy ryski unormował na

sze stosunki sąsiedzkie ze Wschodem i w prze

ciwstawieniu do innych państw reprezentowa

nych w Genui przesądzał o uznaniu przez nas

sowietów de iure. Nie odbierało to nam żadną

miarą prawa i możności uczestniczenia w ob

radach genueńskich nad zagadnieniem rosyj

skieui. Przecież te ostatnie dotyczyły przede

wszystkiem kwestyi gospodarczej odbudowy

Rosyi, nierozstrzygniętej dla nas gdzieindziej,

tak blisko nas obchodzącej i wymagającej

w każdym razie naszej współpracy. Zrozumia

no to dobrze przy wyborze Polski do podko

misyi politycznej. Znaczenie tego stwierdzi

liśmy niejednokrotnie na posiedzeniach kon

ferencyi i wykazaliśmy to samej delegacyi

sowieckiej bądźto w naszej z nią wymianie

not, bądź w czasie obrad. Cziczerin przyznać

musiał, że nasz w nich udział był okoliczno

ścią nie tylko zrozumiałą i naturalną, ale .na

wet dla interesów Rosyi raczej pożądaną.

Niemniej jednakże staranne przestrzeganie

zobowiązań traktatu ryskiego zmuszało dele

gacyę polską do zachowywania w dyskusyi

nad sprawami rosyjskiemi pewnej rezerwy.

Rezerwa ta odnieść się musiała w pierwszym

rzędzie do warunków, stawianych w Genui

sowietom, w’arunków ustalonych już w sto

sunku polsko-sowieckim traktatem z dnia 18

marca 1921 r. Przytem, jak miałem sposo

bność stwierdzić to niejednokrotnie, traktat

ryski, zapewniający nam w stosunku do Ro

syi klauzulę największego uprzywilejowania,

pozwalałby nam automatycznie korzystać zu

prawnień, przyznanych innym państwom przez

sowiety.

Jeżeli w lych warunkach udział delegacyi

polskiej w opracowaniu żądań stawianych Ro

syi nacechowany był rezerw’ą, to na odwrót

nie wahaliśmy się odgrywać czynnej roli w

propozycyach, robionych Rosyi w związku zjej

gospodarczą odbudową. Stwierdzić to mogę, że

inicyatywa sprecyzowania programu między

narodowej współpracy w odbudowie Rosyi

pochodziła od delegacyi polskiej. Zgłosiła też

ona w konkretnej formie gotowość Polski u

ezestniczenia w zamierzonej akcyi odbudowy.

Życzyłbym sobie, aby poprzez nasze wscho

dnie granice ciężko doświadczona Rosya’spo

strzegła i zrozumiała ten krok rządu polskie

go, nie tylko jako posunięcie taktyczne, zdolne

ułatwić rokowania genueńskie, ale jako szczery

objaw istotnej chęci ulżenia niedoli ludu ro

syjskiego,

Protokół ryski.

Mówiąc o specyalnych zobowiązaniach wza

jemnych, powstałych dla Polski i Rosyi z ty

tułu traktatu ryskiego, nie mogę przemilczeć

tutaj sprawy tzw. protokołu ryskiego z 30

marca br. Wynikły o tyra temacie bałamutne

poglądy, które już prostowałem kilkakrotnie

za granicą, specyalnie w Genui, opierając się

z całą jasnością i z całą szczerością na zasa

dniczym programie rządu i niemniej na literze

jej treści protokołu ryskiego. Korzystam z tej

sposobności, aby poraź ostatni w sposób ofi

cyalny rozwiać niejasności, przy pomocy któ

rych starano się nadużyć dobrej wiary rządu

polskiego i utrudnić położenie jego przedsta

wicieli w Genui.

Protokół ryski, którego ogólna tendencya

pokojowa pokrywa się z linią polityki pol

skiej, wszedł w swoich szczegółach zadaleko

i nie odpowiadał swemu istotnemu zadaniu.

Nie był on też niczetn innem, jak sprawozda

niem z wymiany zdań delegatów, którzy ze

tknęli się w Rydze, sprawozdaniem,’ ujętym

we formę opinii, względnie zalecenia do po

szczególnych rządów. To też rząd polski nie

czuł się w żadnej chwili związany tym proto

kołem i od początku dawał wyraźny i szczery

wyraz swemu stanowisku.

Traktat niemlecko-sowieckł.

Zanim zakończę relacyę o najważniejszych

momentach związanych z obradami nad zaga

dnieniem rosyjskiein w Genui, poświęrić m u

szę słów parę traktatow i rosyjsko-sowieckiemu

w Rapallo. Nie należeliśmy do tych, dla któ

rych ów traktat był rewelacyą nowego stanu

rzeczy, to też nie zmienił on w niczem naszej

dotychczasowej linii politycznej. Na konferen

cyi sam ej nie omieszkaliśmy razem ze współ

zainteresowanemi

delegacyami

wyciągnąć

z traktatu w Rapallo formalnych konsekwen

cyj w odniesieniu do procedury dalszych ro-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction