Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 659 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 17

Kraków, 23 Stycznia - Wtorek

Rok 1883.

CZAS

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem na Lnty ....

2*50

Od Igo Lutego do końca Marca

k._

Z przesyłką pocztową w państwie

Niemieckiem na Luty .... 6 marek

Od Igo Lutego do końca Marca . 12 n

?*** *** *Vlk° »d

Pierwszego do ostatniego dnia w mie

siącu*

Kraków 22 tycznia.

Przegląd Polityczny.

Ńowelia do ustawy ssbolnój, jak donosi N. fr.

Fresse, jest przedmiotem dysknsyi między poszcxe

gólnemi frakcyami prawicy. Poiacy, pisze, chcą

bądżcobądż utrzymać znpełną autonomię swój

szkoły, a dep. Enz. Czerkawski broni imieniem

Koła polskiego zapatrywania, iż kwestys szkoły

Judowćj pozostawioną być powinna kompetencyi

poszczególnych krajów .

komisyi kołejowćj Izby depntowanych za

’lomił minister handlu bar. Pino, te rząd za

niechał zamiaru hodowania odnogi kolei galicyj

skiej traoswersalnój Zywiec-Mosty, lecz wybndnje

linię Zywiec-Czacza. Komisya uchwaliła wnieść

pierwotne, a jn i gotowe swoje sprawozdanie w Iz

bie, jeie!i zaś minister złoty takie oświadczenie

na pełnem posiedzenia Izby, zaproponować ode

słanie przedmiotu do komisyi dla odpowiedniego

przerobienia.

Członkowie komisyi podatkowój Izby deputo

wanych zebrali się onegdaj na posiedzenie, n a któ

rem jednak nie było jeszcze mowy o przedłużę

niacb podatkowych, lecz toczyła się pogadanka o

podwyższenia samy na zapomogi dla Tyrolu z 4

La 6 milionów. W końcn upoważniono dep. Mełni

ka do por zamienia się w tój mierze z rządem.

Wczoraj komitet wykonaw czy prawicy odbyć

miał narady w sprawie wniosku o oddzielenie

Izb handlowych od przemysłowych, gdyż prezes

Izby ma zamiar przedmiot ten postawić na porząd

ka dziennym piątkowego posiedzenia.

Dep. br. Clam M aitmitz m* jnż w tych dniacb

złożyć komisyi, btóićj jest referentem io ra « o u k .

nie o przedsienia dotyczącem nregulo wania kon

grny duchownych katolickich.

N. Pan przybył w sobotę dó Wiednia z Bnda—

Pesztu.

Arcyksiąłę Rudolf wyjeżdża do Berlina jutro

dla wzięcia ndziału w uroczystości srebrnego w e

sela cearzewiezostwa niemieckicfa Arcyksiężna Ste

fania z powodu lekkiój niedyspozycyi nie weźmie

ndziału w tój podróży.

Urzędowa Wiener Ztg ogłasza dziś nominacye

dwóch profesorów w ntw orzjć aię mającym wy

dziale lekarskim uniwersytetu Czeskiego, mianowi

cie Dra Schbbla profesorem okulistyki, Dra Janow

skyego dannatologii.

Na srebrne wesele następcy tronn pruskiego

które się w bieżącym tygodnia odbędzie, zjedzie

się dużo di stojnycb gości, a mianowicie: Król bel

gijski z małżoni, ą, książę Walii z małżonką, ar

cyksiąźę Rndo!f, Tomasz ks. włoski i ks. Filip Sa

ih en Cobnrg, mający takie za sobą córkę króla

belgijskiego. Przybycia tych gtści do Berlina spo

dziewają się we ś rodę.

Dyskusya nad wnioskiem W edella zmierzającym

do zaprowadzenia podatku giełdowego, w zięła w

par!? me::cie niemieckim pomyślniejszy obrót, niż

się spodziewano. Minister finansów oświadczył się

* z *!h!11 m ZflPror rad?en,em P°datk»J giełdowe

go, żądał tylko, aby komisya roztrząsnęła wniosek

Wedella :taranme, a pomijając to, co w nim mo

że być niestosownego, zatrzymała to, co w nim

jest zdrowo-pomyślanego - den gesunden Kern,

jak się wyraził minister.

W dyskusyi nad tym przedmiotem zabrał takie

głos poseł z ks. Poznańskiego Dr Skarżyński, któ

ry jutro podamy.

Centrum przedłużyło zapowiedziane dawnićj

wnioski _kościelno-polityczne tak w parlamencie

niemieckim, jak i w Izbie deputowanych sejmu

praskiego a mianowicie: projekt ustawy wzglę

dem przywrócenia prostacy i rządowych dyecezyom

i duchownym rzymsko katolickim i projekt ustawy

względem wolności administrowania sakramentów

św. i odprawiania mszy św. Projekta te podane

zostały w formie zniesienia przeciwnych im ustaw

z ligo i 12go maja 1873, z 20go i 21go maja 1874

i «22gok_«ietaia 1875. W sejmie poparło Koło

polskie wniosek centrum, w parlamencie zaś podpi

sali wniosek zniesienia pomienionych usUw sami

członkowie centrum.

Polit. Corr. pisze o zmianach, jakie mają zajść

w dyplomatycznćj reprezentacji Rosyi na dwo

rach memiezkich jak następuje: Poselstwa w Mo

nachium i Karlsrahe będą znięsione, a dotychcza

sowi posłowie rosyjscy w tych miastach, hr. O

steo-Sacken i p. Koloszin powołani zostsną do

Petersburga do ministerstwa spraw zagranicznych.

Reprezentantem Rosyi na dworach bawarskim i ba

dęńskim będzie p. Stahl poseł w Stuttgardzie. Posel

stwa w Hamburgu i Hessen-Darmstadt będą lak

że zniesione. Były minister-rezydent w Darmsta*

dziei_ w tym samym charakterze przeniesionym zo

stanie do Weimaru, a bar. n Mengden były poseł

w Hamburgu, będzie ministrem-rezydentem w Dre

znie.

Na sobotńjem posiedzeniu francuskiej Izby de

ratowanych, wniósł rząd projekt ustawy tycząoy

się członków rodzin, które panowały we Francyi.

tw ister spraw wewnętrznych odczytał projekt

iząd potrzebuje, mówił minister, broni pi zectwko

osobom, które nie nauczyły aię jesz ze uw aiać się

za obywateli francuskich. Projekt rządowy npo

w atnia _Prezydenta na mocy dekretn ucbwalonego

ua radzie ministrów wydalić z Francyi każdego

członka familii, która panowała we Francyi, gdy

by się okazało, że obecność jej w kraju jest szko

dliwą dla bezpieczeczeńitwa państwa. Powrót do

^rancyi wydalonej osoby ma być karany więxie

stawę prasową z 1881 r. w tym duchu, ie osoby

dopu szczające się obelgi przeciw Rzeczypospolitej,

mają podpadać sądowi policyjno karnemu.

W końcu tego burzliwego posiedzenia deputo

wany Ballue postawił wniosek żądający wykro

ślenia natychmiast iwego książąt Orleańskich z li

sty armii francuskiej. Wnioskodawca wśród nie

zmiernej wrzawy żąda uchwalenia nagł iści i prze

kazania wniosku do kqmisyi zajmującej się wnio

skiem Floqueta. Nagłość została nchwalona 407

przeciw 94 głosom. Zauważano powszechnie , ie

podczas tej krótaiej ale nader gorączkowej dys

kusji minister wojny nie był w Izbie obecnym.

Wogóle pannje przekonanie, łe w łonie gabinetu

istnieje rozdwojenie co do dalszej drogi postępo

wania. Minister wojny i prezes ministrów mają

być przeciwnikami nstaw wyjątkowych, dła tego

przesilenie ministeryalne jest możebną ewentual

nością. Urzędownie zaprzeczają jednak z P aryia

wszystkim pogłoskom o przesilenia ministeryclnem,

Dzienniki legitymistyczne przypuszczają, te je

nerał Charette diw odzi jeszcze owym legionem,

którym dowodził podczas wojny, a który w swo

im czasie rozpuścił minister wojny Cissey nastę

pującym porządkiem dziennym: »Jestem przeko

nanym, ie znów chwycicie za oręż, jeśli będzie

tego potrzeba, tak przeciw nieprzyjacielowi zewnę

trznemu jak i wewnętrznemu.* Oficerowie tego le

gionu schodzili się podobno co miesiąc. Dzienniki

legitymistyczne zapnseczają jed n ak egzyatencyi

spisku. Zdaje się jednak, że spisek ton zdradzony

został za wcześnie. Utrzymują, że jenerał Charette

będzie aresztow anym.

Bonapartyści nkonstytuowali się za gorliwem

współdziałaniem Rouhera n a podstawie manifestu

ks. Hieronima w jedno stronnictwo. Pawła de Cas

sagnac i Juliusza Aroigues, tak zwanych impery

alistów katolickich pominięto. Zjednoczone stron

nictwo bonapartystyczne założyło jnż protest prze

ciw aresztowania ks ’ Hieronima. Protest poleca

komitetom, aby trzymały się zasady odwołania się

do ludn a pomijały wszelkie kwestye osobiste.

Ks. Napoleon jest bardzo zadowolony tym rezul

tatem. Czy i kiedy książę wydalonym zostanie

z FrancyiP — zalety od przebiegu śledztwa.

Nowe projekta podatkowe

rzad u.

Bardzo już dawno, a może nigdy jeszcze nie

pąnował w skarbowości e astryackiej taki ruch, j a

ki w tych trzech niespełna lataeh, odkąd ster jej

pochwyciła żelazna a szczęśliwa ręka teraźniejsze

go ministra skarbu. Przeciwnicy jego polityczni

zarzucali mu brak programu i ślepe naśladowni

ctwo francuskiego systemu przewagi podatków po

średnich. Tymczasem najświeższe projekta zbijają

obydwa zarzuty naraz. W początkach zwrócił mi

n ister rzecz_ywiście uw agę najprzód n a podatki

po_średnią i uczynił słusznie, chcąc na prędce za

silić potrosze przynajmniej kasy skarbowe. Tej

myśli zawdzięcza swe powstanie podatek od

nafty, sam przez aię nieracjonalny i gniotący

klasy biedniejsze, a le niezbędny zapew ne ze wzglę

dów na potrzeby skarbu, któremu ma przynosić

2 miliony złr., zarówno jak jeszcze więsej na żą

dania Węgrów. Z tej samej myśli wynikło dalej

całkiem alnszne i spraw iedliw e podniesienie ry

uzałta rocznego z podatku od cnkru o 3 mih

złr.,

które dotąd szły na premie cxportowe dla

wielkich hartowników. Z tej samej a i z wyższej

jeszcze myśli wynikła nowa taryfa celna, któ

ra, zapewniając monarchii 8 mil. złr. nadwyżki, a

rolnictwa i przemysłowi lepsze warunki rozwoju,

jest jnż sama jednym z najpiękniejszych pomni

ków po teraźniejszym rządzie i parlamencie.

Równocześnie .oiąpijł jysz ,kie zabrał aie n, mi

nbo ona jeśt z uwagi na krzyżujące się tu przeliczne

iuteresa klasowe i prowincyonalne tak trudną, że,

jak wiadomo, rozbiło się dotąd o nią nie mniej

nii dzieśięć projektów rządowych po

cząwszy od Bracka (1856) aż do Cherteka (18791,

to przecież, dzięki swej energii i zręczności, zdołał

p. Dunajewski jnż w krótkim czasie przeprowa

dzić reformę dwóch podatków bezpośrednich, t j.

grantowego i domowego. Swoją drogą ta reforma

nie wypadła zbyt szczęśliwie. W sprawie po

datku grantowego przypadła ministrowi je

dyna ciężka rola złagodzenia częściowego skutków

nienawiści biarokracyi wiedeńskiej dla nas i na

szej własnej nieudolności 12-letniej. Reforma p o

datku domowego zaś zawiera prócz uieja

rieh ulg w klasyfikacyi dla ludn wiejskiego, po

większej części tylko zmiany formalne; niezdolne

zapobied’, tej nieustannej walce między skarbem

a skłonnymi do defraudacji, bo przeciążonymi isto

tnie w łaścicielami domów wynajm iwanych. O ile

jednak ten arcytradny początek nie powiódł się

bardzo, o tyle należy z tem większą radością wi

tać przedłożone nowo projekta. Może niżej podpi

s any jeat cokolwiek stronnym w oceniania przed

oień, w których znajduje zrealizowaną przewa

żną, z jedynym wyjątkiem zaa»dniozym, część

swych ideałów naukowych, wyrażanych od lat

siedmiu w pismach swoich polskich i niemieckich.

Jeżeli atoli czytelnik zważy, ł e projekta rządowe

stoją na stanowiska najnowszych zdobyczy nau

kowych a przy tem odpowiadają zarazem snmien—

Eie"stosunkom realnym w monarchii, i jeżeli dalej

zważy, t e rząd wychodzi w swych projektach

z myśli ulżenia podatnikom dotychczasowym, a

schwytania nieopodatkowanych d jtąd kapitalistów

to może zechce wraz z autorem przebaczyć rządo

wi i jego podatek dochodowy i zbyt ostrożne za

branie się do kapitalistów , i może zechce nznać,

t e przeprowadzenie zamierzonych reform zapisze

pięknie w dziejach skarbowości austryackiej mi

nistra Polaka i prowadzoną przez Polaków wię

ksze śó parlamentarną.

Oprócz rolników i właścicieli domów, podleg a

jący ch zreformowanym już podatkom gruntowemu

i domowemu, ponoszą w Anstryi podatek bezpo

średni jeszcze i w szelkiego rodzajn przedsiębiorcy

w najszerszem znaczenin, dalej wszystkie osoby

z tak zw. zawodów wyzwolonych, zarabiające

pracą nmysłową zawiśle (urzędnicy) lnb samoistnie

(adwokaci, lekarze itp,) wreszcie lnbo nominalnie

tylko, właściciele kapitałó w pieniężnych. Osoby

te p odlegają dwom podatkom bezpośrednim, bądź

osobno, bądź obn razem bez ładnej po temn racyi

zarobkowemu starej daty z r. 1812 i docho

dowemu, wprowadzonemu na prędce bez ładu i

podstawy nankowej w rokn wojennym 1849, a

zdwojonemu w wojennym niemniej roka 1859. 0 -

tói w miejsce tych właśnie dwóch najgorszych

ze wszystkich podatków anstryackicb proponnje

rząd obecnie: najprzód trzy nowe (lżejsze mimo

swej liczby, niż dwa dawne), a nadto czwarty,

dochodowy, przeznaczony tak dla powyższych

trzech kategoryj podatników, jak i dla właścicieli

gruntów i domów. Krótka treść i ocena tych czte

rech projektów ma być przedmiotem niniejszych

artykułów.

I. Podatek od przedsiębiorstw publi

cznych.

,Die Besteuerung der zur fijjentlichen Rtchnungsle

gung verpfl’chteten Encerbsuntemehmnngen.)

Pr?ed jiębiorstwa wszelkiego rodzaju spoczywa

ią bądź to w ręku osób fizycznych, bądź w rę

tn instytucji puł licznych, złożonych (jak spółki i

i stowarzyszenia) z osób fizycznych, ale zaopa

trzonych w interesie tychże osób w przywilej tak

zw. osób prawnych i ztąd zobowiązanych po wię

kszej części do publicznego składania rachunków

W r. 1812 a i nawet 1849 znano jeszcze mało

tę drugą formę, tak te gdy się zaczęła rozwijać

znalazła się wespół z formą dawną pod panowa

rticie najprzód pOttm%uWl Mrnnnpnrma^

w.j

rozpada według rodzaju przedsiębiorstw na 4 gru

py główne i 10 podrzędnych, a według miejsco

wości na 81 klas! Nadto zaś, nie będąc z natury

rzeczy nigdy w klasie najniższej podatku zarobko

weg i, p odleg ają owe przedsiębiorstwa publiczne

podatkowi dochodowemu w klasie I, a to w sto

snnkn 10^ od dochodu niby czyj tego, ale

w gruncie surowego. Tylko przedsiębiorstwa gór

nicze, hutnicze i dzierżawy nleg ają samemn podat

lowi dochodowemu, bez względu n a to, czy się

znajdują w ręku osoby fizycznej czy też qnaai

prawnej; nadto od ustawy z d. 27/ 2 1880, uchwa

onej już za rządu teraźniejszego, wolne są od

)odatku zarobkow ego i podlegają lOjtf-wemu po

datkowi od dochodu rzeczywiście czystego

wszelkie kasy zaliczkowe, jabotei stowarzyszenia

gospodarcze, o ile się ograniczają do interesów

z członkami.

W miejsce tego galimatyaszu istnego proponnje

rząd osobny podatek dla spółek akcyjnjrch i ko

mandytowych na akcye, dla zakładów kredyto

wych i asekuracyjnych, dla kas oszczędności i

ras zaliczkowych krajowych’) i gminnych, w koń

’) t. j . tworzonych przez ustawy krajowe i fun

duszów kontrybueyjnych i podatkowych.

en dla stowarzyszeń z ust. z dnia 9 kwietnia r.

1873, ograniczających się do interesów z człon

kami"). 8 tow arzyszenia z przychodem czystym ni

żej 300 tłr. i Towarzystwa wzajemnych ubezpie

czeń wolne będą od podatku.

Pod atek ten nie będzie na przyszłość wybiera

nym tak, jak tersżaiejszy podatek zarobkowy we

dług owych klas przelicznych, lub jak dochodowy

wedłng jakichś przeeięć trzechletnich, które sobie

w ładza tw orzy dowolnie, flagując często zyski

tam, gdzie są znaczne nawet straty z powodu o

płacanych przez przedsiębiorstwo, a nienwzglę

dnionych przez ustaw ę « ’lionowycb nieraz procen

tów dłużnych"). Rząd wyohodii owszem ze s łu

sznej zasady, iż niewolno ignorować cyfr, wyra

żanych jasno w rachnnkach pnblieznych, i dlatego

chce w ybierać podatek wedłng tego, co przed

siębior8two zarobiło istotnie w rokn

ubiegłym. Przedmiotem opodatkowania będzie

więc to wsrystko, co pozostanie z przychodn su

rowego, po strąceniu zwykłych kosztów prodn

kcyj, niemniej po strącenin zysków , przeniesio

nych z roku zeszłego zaliczek rządowych, rezerw

premiowych, procentów, opłacanych wie

rzycielom (z wyjątkiem hipotecznych), przycho

du z grantów i domów przedsiębiorstwa, dalej po

odpisania strat, po strącenin tantyem dla urzędni

ków itp. Nadwyżka ta, ćiyli docbód czysty, przed

stawi się przedewszystkiem w formie siud» ”- ?

znaczonej do w ypłaty mię

’

ków, ja*

widenda, tantyema itp., i c«a tego będzie musiało

Towarzystwo w pierwszym rtedzie opłaca

tek przed rozdzieleniem dya landy. Projekt m

te uważa jeszcze słusznie, jako przedmiot podat

k u : aumy przeznaczona z

.oda ozy»1 go do

powiększenia przedsiębiorstwa lub n a spłacę dłu

gów, jabotei sumy, przeraz

enadary(n.p

ze zysków kas oszczędności) niesłu -jle nato

miast stawia projekt na równi z dywidendą pro

centa od długów intabulowanych ’ Towarzystwa.

Niesłuszność tę tłumaczy rząd w motywach uwa

gą, ii za to dozwala przedsiębiorstwu strącać,

między kosztami, przychód z nieruchomości. Tym

czasem to ostatnie należy się przedsiębiorstwa

z uwagi, it ono już ?łan podatek gruntowy lnb

domowy od swych niernchomości, s których przy

chód przecież wyrażonym jni jest właściwie w dy

widendzie"). Nie może to więc Btanowić kompen

saty za procenta od długów hipotecznych, które

w szakiei zmniejszają w samej rzeczy dochód czy

sty Towarzystwa, wbrew fikcyi projektu. Toż pro

jekt sam pozwala wyraźnie strącać procenta pła

cone od listów zastawnych lnb pryorytetów kolejo*

dzieć, że projekt przepisuje sprawiedliwy sposób

obliczenia przychodn rzeczywiście czystego. To też

nie rezygnuje on z podatkn Da wypadek prostego

brakn dywidendy. Przeciwnie każe w tabim razie

obliczać, wedłng powyższych wskazówek, koszta

i strącać je od zysków, obróconych na zwiększe

nie przedsięaiorstwa, spłatę długów itp. A bojąc

się, by zarządy przedsiębiorstw nie starały się,

brakiem dywidendy, osłaniać defrandacyi, posta

nawia projekt zarazem, iż w razie takiego brakn

dywidendy ma podatek od spółek akcyjnych ja

kotei zakładów asekuracyjnych i kredytowych

wynosić co najmniej 1,000 złr., o ile rząd w ra

zach szczególniej szych, nie wymierzy niższego po

") Wolno im zresztą od nieoslonków kupować

towary i poiyesaó pieniądze. Ustawa s roku 1880

zleje się z niniejszą.

*) Przypominam proeenta, plaeone przez koleje

od cbligacyj pierwszeństwa, albo przez banki od 11

atów aaatawnych i asygnaeyj.

") Gdyby np. kolej nie miała swoich domów na

bióra, musiałaby je najmować, wtedy zysk byłby

mniejszy, zaś przez fak t posiadania domów własnyoh

jes t właśnie większy i będzie podlegał nowemu po

datkowi.

Roślinność W łoch

d *iś I nieg;dyś.

(Dokończenie).

Nietylko jedwab był dla klasycznego świata

zbytkowną tkaniną. Tylko bowiem wełna i len d a

wały starożytnym m ateryał n a codzienne ubrani«.

O bawełnie dochodziły ich tylko dalekie echa.

—

Tak wspomina jn i Herodot o drzewach rodzących

wełnę zamiast owocu, a rosnących w Indyach, za

tem mówił o bawełnie zięlnej, właściwej Azyi; a

* drugiej strony utrzymuje Pliniusz, ie za jego

czasów nprawiauo bawełnę w Egipcie. W tym o

stataim znów razie jest zapewne mowa o południo

wych kończynach egipskiego państwa i o baweł

nie drzewiastej sfryk ań skieg o podniebia.

Do Europy jednak dostała się bawełna i to ziel

m , a zatem azyatycka, dopiero przez Arabów

najpierw do Hiszp.anii, a później do Sycylii. Siad

tęgo że to ich dar, zachował się w brzmieniu ta

kich nazw europejskich bawełny, jak Cotone, Co

ton i t. p ., które mają oczywiste źródła w arab

skiej nazwie tej rośliny: Kutn.

Nie j dyny to d a r, którym uposażyli włoską

ziemię. Próba hodowania cukrowej trzciny nie

przyniosła wprawdzie pożądanych owoców, ale za

poznała świat z wytworem, który literalnie nieje

dnę chwilę życia osładza.

Pośrednio i ryż się tam przez nich dostał. Za

klasycznych czasów tylko owoc, z dalekich po

chodzący Indyj, przepisywany przez lekarzy na

kleik, był znany. Dopiero Arabowie, nawodniwszy

doliny Gwadalquiwirn i okolice Walencyi, wprowa

dzili uprawę ryżu do Hiszpanii, a gdy jej chorą

giew. -koło XVI w. powiała nad uroczą zątoką Nea

polu i murami Medyolanu, wtedy i to nowe zboże

zaczęło się rozszerzać po włoskiej ziemi szybko i

na wielką skalę. Rozszerzało się tak szybko i na

tak wielką skalę, że znaczne przestrzenie krajn

skutkiem Loniecznego dla uprawy t"j nawodnienia,

zaczęły się zamieniać w bagniska, a w ś’ad za

tem zaczęła febra panoszyć się, jak nigdy przed

tem. Przyszło do tego, że mnnicypia mnsiały się

wdawać w tę sprawę i ograniczać uprawę tego

zdradliwego daru na pewne tylko przestrzenie.

W inna macica niew ątpliwie dziś jeszcze rośnie

dziko w umiarkowanym klimacie zachodniej Azyi

w starożytnej Baktrianie i na Kaukazie. Nie idzie

u tem, żeby Um tylko miała swą ojczyznę. Zna

leziono bowiem jej nisiona w nawodnych osadach

w Castione koło Parmy, które sięgają wieku brą

zu, a przed dwoma laty odkrył je Raggazoni w je

ziorze Varese, gdzie pochodzą z przedhistorycznych

czasów. Znaleziono też ich liście w tutach przed

historycznych Pnwancyi, co wszystko za tom prze

m aw ia, że i wybrzeża południowej Europy od

niepamiętnych czasów były też przez nią zalu

dnione.

Nie biorąc literalnie podania o zasadzeniu przez

Noego pierwszej winorośli we wiosce Aguri, le

żącej w jednej z dolin Araratu, moiua ztąd je

dnak na pewno wnioskować, że Semici znali się

na użycia wina. Adolf Pictet, który r;,ęcz tę naj

grautowniej i wszechstronnie rozbierał, twierdzi,

ie znali się na tem równie dobrze i Aryjczycy.

Rozumie się zatem, że gdziekolwiek do Europy

przybywali, zapoznawali jej mieszkańców z tym

darem Dionisosa, a trndności nie mieli żadnych,

znajdując dziką roślinę na miejscn.

W Egipcie uprawiano w inną macicę przed 6000

lat, w Italii przed powstaniem Romy.

Przed powitaniem też Romy rosła jn i pod wło

skiem niebem figa, bo przecież Romnlus i Remus,

jak głosi podanie zachowań« n Liwiusza, byli

karmieni pod wielkim pniem d zikiego figowego

drzew a, które ztąd ruminolis nazywano. Ztąd

v_*^i-.c.—

wniosek, że to chyba miejscowa roślina. Filolodzy

otrzymają, że uprawiana _przyszła ze W_schodu i

nie mogła pow stać z dzikiej. O pochodienin nazw

jednej od drugiej, spierać się z nimi nie można,

ale od czasów Gussona wiemy, ie z nasion tego

samego owocu nieraz wyrast%ją_ osobniki figi dzi

kiej i uprawianego »capnfico" i na tej podstawie

my będziemy utrzymywać, że to jest rodzime Wło

chów drzewo. Nie idzie za tem, żeby nie miano

rzeczywiście sprowadzać z Grecyi, Syryi, czy Ma

łej Azyi różnych odmian uprawianych, bo ju t za

czasów Tyberiusa najlepsze figi pochodziły ze

Wschodu.

Dwa płyny są najgodniejsze ciał ludzkich, po

wiedział Pliniusz: ,n a wewnątrz wino, na zewnątrz

oliwa" charakteryzując tem samem dosadnie zna

cienie, jakie dla klasycznego świata miał oliwnik

Oliwnik byw a oprawiany i daiki czyli tak zwany

oleaster, oba różnią się te_ż w podobny sposób jak

np. nasze uprawne i d ziiie grusze czy jabłonie,

tj. w iększą soczystością mięsa_ owoców_ d_rzew u

prawnych. Czy w pewnem miejscu oliwnik znaj

duje się w swej ojczyźnie tego _nie można roz

strzygnąć na tej jedynie podstawie, że spotyka się

tam również i oleaster, bo owoce tego drzewa

rozsiewają ptaki a ponieważ jest ono niezmiernie

trw ałe i dochodzi niekiedy przeszło 1000 lat!

przeto trudno jest wyrachować czy wyrósł przed

wickimi posadzony przez człowieka, czy przynie

siony przez ptactwo, czy też rozsiewał się sam,

jako we właściwej sobie ojcz_yźnie.

Ponieważ zaś nie odkryto jego szczątków w tu

fach południowej Francyi, Toskanii czy Sycylii,

przeto przypuścić należy, le raczej został przenie

siony na wybrzeża śródziemnego morza. Przenie

siony naprzód z Azyi mniejszej do Grecyi jako

elaja, dostał się oozywiście już ztamtąd do Italii

jak tego dowodzi przeinaczona z Greckiego łaciń

ska nazwa Oloa. Według Pliniusza dostał się oli

wnik do Wioch.dopiero w 627 r. p . Chr. zapewne

mylnie bo niewątpliwie j n i w daleko głfibiąej sta

’k/JQ. :i-Il-Ą -’.i f iUir’,

«.fi?

roiytuości uprawiano go w Sycylii i Sardynii.

—

Orkisz, pszenica i jęczmień były zbożami, które

Rzymianin hodował i któremi się lad obok oliwek

żywił. Ani ryżn ani codziennej dziś polenty nie

znał ówczesny mieszkaniec Italskiego półwyspn.

Nie mógł też znać tej ostatniej przed odkryciem

Nowego świata, Ameryki, w której od wieków ho

dowano knknrydzę. Wcześnie zaczęto ją nprawiać

na włoskiej ziemi bo jn i w r. 1522 wspomina o

niej Hieronim Bock w swoim ,N ew Krenterbpcb"

nazywając ją ,W elschkoni4*, co odrazu o miej

scu, zbąd się do Niemiec dostała rozstrzyga

Inaczej wyglądają dziś pola po których szumi

maiz od roli pokrytej z wiosną niską runią psze

nicy a potem złotym jej łanem. Ale nietylko u

prawne części kraju zmieniły tak swój charakter

pod wpływem odkrycia Hispanioli. Na całem przy

śródziemnem w ybrzeżu rośnie dziś bowiem, niele

dwo zdziczały aloe.

Tak przeinaczono nazwę tej rośliny, nieledwo

we wszystkich językach. T ak wszyscy mianują

a my za innymi, aloesem to, co właściwie nazywa

aię Agave americana ze względu n a pochodzenie

Niby olbrzymia, zielona szyszka z rozwartemi, gru

bemi, soczystemi i zadzierzystemi liśćmi, z chwilą

kwitnienia wybiegająca w wielki pręt, w górze

jak wieloramienny kandelabr rozgałęziony, rozsia

da się Agave przysadzisto na wybrzeż ch morskich

przerywa ieb jednostajność. Zdaje się, że *e sw ej

ojczyzny, Meksyku, dostała aię do Europy w J"?

giej połowie XVI wieku, bo już w 1586 J° oJkic|,

dział ją Camerarius pielęgnowaną " e

ogrodach.

» nbvwatelka dru—

Obo! niej usadowiła się IDaa. wymownie V.

g;ej półkuli, opuncya. ^ /"!]L,rzeln południa od

Hehn, mówiąc:

Etny, aż doTanrus

Atlasu i Smrra

7 dnioW0. aInerykań8ka, n ie

i Synai powie* . Icsł8ta roślina dziwacznym w*ro

8temS*""*j^

k°"!°°?

byćpęd)z koic* *°P °S °I

°»jfcwdiiej nagie i

r\d pl

nieurodzajne skały i głazy, i przez wytwarzanie

humusu uczyniła je zdolnemi do uprawy. Zasa

dzają ją na polach lawy na Etnie, żeby je prędzej

uprawnean uozynić; jej kolce chronią pole, liściem

(pędem) żywi się bydlę, a soczyste owoce przez

cztery jesienne miesiące stanowią pokarm i ochło

dę całej ludności."

Dodajmy do tego północno-amerykańskie Ma

gnolie i sadzony wszędzie nabagaach Encalyptus,

z dalekiej Australii przybyły, a będziemy mieli

przybliżony obraz tych zmian,- jwklm -wjbHua H w

charakter krajobrai wpływająca roślinność Włoch

od wieków uległa.

Wszystkie więc części świata składały się ns

krajobraz Włoch dzisiejszych.

Jest on też jednocześnie, z każdym

nasion odnawiającym się pomnikiem In ^oMCty

kiedyś n a ziemi tej żyły. Wielka

0Ii»ni

jeszcze ślady swego istnienia_ w * banełaa, czy

k u , ezy czarnej morwie. ^T"o,nowanie Arabów,

daktylow a p alma przypomj°"^,,; ,ieją w pomar»ń—

Wielkie odkrycia

opontiach. Ryż świad

czy, kukurydzy, ."^*’t/%pańska była kiedyś n a tej

kiem, i e eborągieT° dokładniejszem obrobieniu

ziemi zatknięto f . *yferyć ślady i Bizancyum i

kwestyi j% D»jazdów i municypalnych rządów.

barbar*yn^jobnje

w tyłach włoskiego ludu

^^n,jrozmaitsza krew mnoplemienna, tak też

*roślinna ludność Italii nosi ślady wszystkich ko

lei, jakim kraj ten w biegu wieków nlegał.

Moinaby iść jeszcze dalej, i przerzucając otwarte

dziś karty skorupy ziem skiej, czytając w hiero

glifach skamielin, wykazać, jak powoli od pierw

szych początków powstawała roślinność tego kraju.

Józęf Rostafiński.

Oddzielne Nra Czam, o tle * S ? ? «°dziennie, wyjąwszy niedziele i dni iwi§teezne.

**paa ztarezy, w Krakowie po 10 a , we Lwowie lnb z przesyłką pocztową 18 e,

Pfcaamerata wyaosl:

Poezta w jmńiitwie A nrtrwekiea.

*akuwirUd na 1 miesiąc

r) -kR ł Hi«n»oklea

’

***

?j !S"

S *?—

2zlr.60o.

rn.BMarat. *mS--Ui mimłvlk««raa_ 1

8 *ir

a pteniędzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i

W**eaiaou. - Łirtj.

do Adnunifltraoyi Cnatn w Krakowie.

Luty reklwwunńne%^

,ai9

franoo

pocztowej-IAetóio^aS^

°^«

________________ *»*°,Umów nadsyłanych nie *wriciię

ftcBBneiaśą priyjHMją:

AtfmiiibUacys ,CTABP* w Kisk.w t*, tudzież urzędypocztowe. kto)H tw ą p r * .u

.rMk

a s i fgarnl a 8. A . Krzyżanowskio(fo, handel Nowikow sMąj w Sukiennicach obok filii pocztowej. -

Ogi.

m (tnaeraty) prrylma] e t l ę u opłat§ ud miejaaa w i er n a dr ukiem dr obnym (petitowym) za plerw

sty raz 10out, za * lynastępny razpo6 cnt. — ladartua (na8 stronnicydziennika) od miej

sca wiersza_drukiem drobnym po 80 et za kałdy raz. — P alą n zla ł o ,(kaia1(proepektz, eyr

knlarze, ogłoszenia i t p.) przyjmi)e tlę ta oenę 1 złr. od 100 egzem, d la zamiejeoowyoh, a 50 cent.

o a 100 egzem, d la miejeoowyoh pro numbr torów. —

Nzlełytołd uprasza się m a p n M nadesłać prze

kazem pocztowym . -

OfffosaaBla I ir t a u a t a t o ir yjmują wm Lwow!a Ąjeooya .CZASU’1

Wgłównym składzie tytoniu Nr. D przy ulwy Trybunał.klej L. l : w P a ryła wyłącznie p. Adam

Kuc Clement 4; (prenumeratę p. Wincenty Bączkowski, rauD ourg roiaeonióre 88); w W ład ała pp.

Hassenstein A V ogler ( tak i e w Hamburgu, Frznkf uraie u. M,, Berlini e, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu,

A. Oppelik, Btubenbastei Nr. 8. B . Mosce (taki e w Berlinie, H amburgu, Monachium i Nor- -aberdze), H.

Sch dek, M. Duke*, M. Stern; w Frankfurt*» n. M. G. L . Daube A Comp.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку