Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 647 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 83.

Kraków, Niedziela 11 Kwietnia 1886.

Rocznik XXXlX.v

GZAS

Prenumeratę przyjmują:

Administracya *CZASU*wKrakowi« iurzędypocztowo. KUJraową fin u m l* ksiennils

8. A. Krzyżanowskiego, handel Z. Skalskiego w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń E. 8ilbef

steina Plac Maryacki, handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, trafika K uklińskiego w Sukiennicach.

-’

Główna trafika róg Rynku i ulicy iw. Jana.

» ąloaienla (inseraty) przyjmuje się za opłatą od

miejsca wiersza drukiem drobnym (petit, za pierwszy raz 10 cent,, za każdy następny po 6 et. M od e -

* ł » n e (na 3 stronie) cd miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cent. za każdy raz.

—

0*ło*

**enla Iprriam rral^ przyjmują: we Lwowie Ajenoya *CZASU" wgł. składzietytoniuNr.

II przy ul. Trybunalskiej L.i; w P a r y i a wyłącznie p. Adam, Rue Clóment 4; (prenumeratę p. W.

Raczkowski, Courbevoi p. Paryżem, Rue du Chemin de fer 44); w W ie d n i a pp. Haasenstein A Vogler

(także w Hamburgu, Frankfuroie n. M,, Be; Unie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, Stubenba*

stei Nr. 2, R . Mosse (także w Berlinie, Han burgu, Monachium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Dukes

M. Stern, tylko prenumeratę pp. H. Goldschmidt A C,, w Frankiuroie n. M. G. L . Dauba A C.

W W a n n w i e Drzyjmnją ogłoszenia pp. Reiohman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskie

Przegląd Polityczny.

Kraków IO kwietnia.

Otrzymujemy następujące pismo:

Komitet centralny przedwyborczy

dla Krakowa i zachodniej części Gali

cyi, na posiedzeniu 9 kwietnia b. r. powziął do

wiadomości sprawozdania Komitetów przedwybor

czych powiatowyc-h z okręgu wyborczego mniej

szej własności dąbrowsko-tarnowsko-pilzneńskiego.

Wszystkie trzy Komitety powiatowe przedstawiły

jednozgodnie księdza Franciszka Leśniaka kandy

datem na posła do Rady Państwa z okręgu wy

borczego wyżej wymienionego

Komitet centralny kandydaturę tę zatwierdza i

poleca do wyboru.

W Krakowie 9 kwietnia 1886 r.

W imieniu komitetu centralnego

H. Kieszkowski.

Na wczorajszem posiedzenia Izby poselskiej u

kończono dyskusyę szczegółową nad etatem mini

sterstwa handln i rozpoczęto obrady nad prelimi

narzem ministerstwa rolnictwa. W dyskusyi brał

także udział minister rolnictwa hr. *Falkenhayn

Wczoraj wieczór odbyło się także posiedzenie Izby.

Germania ogłasza szereg artykułów różnych

pism katolickich łącznie ze swemi uwagami, po

dających niezbite dowody, że oddanie w ręce rzą

du pruskiego jakiegokolwiek neto przy obsadzaniu

probostw i innych urzędów kościelnych, znaczy

łoby po prostu wykluczenie wszystkich gorliwych

o wiarę i uczciwych ducbownych, a otworzyłoby

na rozcież drzwi korupcyi moralnej i jej najsmu

tniejszym dla wiary katolickiej następstwom. Był

by to pokój okupiony niebezpieczeństwem upadku

wiary, podczas gdy walka kulturna, mimo wszel

kich swych dotkliwych niedogodności, utwierdza

przynajmniej wiarę i podnosi poziom moralny.

Na przypadek ewentualnego przyzwolenia na

Anzeigepflicht, była mowa o wykonaniu jej tak,

jak wykonywaną bywa w Wirtembergii, t. j., że

na ugruntowanie protestacyi trzeba przytoczyć

fakta mówiące przeciw uzdolnienia kandydata.

Germania robi bardzo słuszną nwagę, że stanowi

to wielką różnicę ,,komn się w rękę oddaje takie

prawo." Rząd wirtemberski używa go po wirtem

bersku, rząd pruski po pruska.

Próbkę oceniania ,,faktów" mieliśmy w ciągu

tegorocznych dyskusyj w parlamencie.

Dap. Dr Porsch i inni udowodnili ministrowi

wyznań dokumentami, tak jak się udowodnią

sprawę w sądzie, że fakta przytaczane przez niego

w zarzutach przeciw biskupowi chełmińskiemu i

innym duchownym tej i poznańskiej dyeeezyi, byly

wręcz przeciwne prawdzie, i że odebrane od u

rzędników podwładnych sprawozdania były zmy

ślone; minister pozostał jednak przytem, że skoro

donoszą o nich nrzędnicy, uważać je należy za

nrzędownie stwierdzone. Jest to wymowna illustra*

cya, jak się w Prusach obchodzą ze stwierdzeniem

rzeczywistości przytaczanych faktów.

Faktami takiego rodzaju popieranoby też nie

zawodnie każde veto przy obsadzaniu posad du

chownych.

W Prsuach niema sposobu zastrzeżenia się prze

ciw nadużyciom, skoro się tylko rządowi przyzna

prawo jakiejkolwiek ingerencyi.

Rozważenie wyłuszczonych tu stosunków jest

w tej właśnie chwili nieodzownem.

W przyszły wtorek ustawa kościelno polityczna

będzie przedmiotem obrad Izby panów parlamentu

niemieckiego.

Ledwo, że ustawa kolonizacyjna uchwaloną zo

stała w Izbie poselskiej sejmu pruskiego, rozdaną

już została w druku w Izbie panów i w dniach

najbliższych ma się stać przedmiotem jej obrad.

Rząd obawia się widocznie, aby szał, który wywo

łał ustawy antipolskie, nie zwolnią! z czasem i

nie ustąpił miejsca zimnej rozwadze. Dlatego pilno

mu z uzyskaniem nehwały Izby wyższej sejmu

pruskiego, tem bardziej, że w niezależnej prasie

niemieckiej powstają straszne narzekania na trwo

nienie pieniędzy i przeciążanie ludu podatkami na

niepotrzebne wydatki, mogłyby więc łatwo, jak

przeciw monopolowi, pojawić się masami nadsy

łane protestacye do Izby panów.

Przebieg rokowań, poprzedzających posiedzenie

trancuskiej Izby deputowanych, na którem poży

czka 900 milionów uchwaloną została, odsłonił

nam rys charakterystyczny, świadczący, że we

Francyi wzmaga się poczucie potrzeby energiczne

go wystąpienia przeciw żywiołom anarchistycznym.

Przed dyskusyą nad sprawami finansowemi miała

przyjść na porządek dzienny interpelacya wz glę

dem zajść w Dćcazeyille. Były minister z gabinetu

Ferrego, Cochery, mający za sobą znaczną liczbę

oportunistów, wszedł w porozumienie z prawicą,

aby zażądać od rządu ostrych środków przeciwko

zamachom anarhistycznym wszelkiego rodzaju i przy

stąpienia bezzwłocznego do stawienia przed sąd de

putowanych Basly i Camćlinat, stojących otwarcie

na czele podżegaczy. W razie nieprzycbylenia się

rządu do tego żądania, miała koalicya Cocherego

z prawicą w sprawie pożyczki głosować przeciw

ko uchwaleniu jej i sprowadzić przez to upadek

rządu.

Rządowi, którego o tem powiadomiono, zależało

więc głównie na tem , aby rozprawy nad interpe

lacyą odroczyć i przystąpić wpierw do dyskusyi

nad pożyczką. Wytężył więc cały wpływ swój

w tym kierunku. Mimo tego, wniosek o odrocze

nie tej dyskusyi przeszedł tylko małą większością

1 0 głosów, co jest wyraźnym dowodem, że duch

potrzeby ładu i porządku wzmaga się we Francyi

i nawet w dzisiejszej Izbie, wyszłej z agitacyi ra

dykalnej i po znauem unieważnieniu wybora zna

cznej ilości umiarkowanych deputowanych, liczba

zwolenników tego kierunku wynosi już 236, czyli

blisko połowę wszystkich deputowanych.

Książę Aleksander przyjmuje podobno postano

wienia konferencyi, jako wyrok potęgi mocarstw

europejskich, któremu się opierać nie można , za

strzegą się jednak przeciw temu, jakoby się był

w ten sposób z Turcyą ugodził. Koeln. Z tg tłóma

czy to, jak się zdaje skutkiem informacyi odebranej

z dworu heskiego, spokrewnionego z księciem Ale

ksandrem, w ten sposób, że książę musiał chwycić

się środka poczynienia zastrzeżeń, aby nie otwo

rzyć pola agitacyom Rosyi w Bnłgaryi.

Dnia 8 go b. m. przedłożył Gladstone parlamen

towi angielskiemu projekt do ustawy autonomi

cznej irlandzkiej. Ile z krótkich telegramów wczo

rajszych wyrozumieć można, oddane mają być par

lamentowi irlandzkiemu wszystkie sprawy wewnę

trzne z wyjątkiem wojska,

poczt, i policyi

państwowej. W parlamencie zasiadać ma w Izbie

niższej delegacya irlandzka, w Izbie wyższej do

tychczasowi parowie. Lorda namiestnika mianuje

królowa.

W sprawie finansów prywatnych króla bawar

skiego miała się okazać zupełna niemożność ure

gulowania icb. Zdaje się, że skutkiem tego na

stąpi zmiana panującego, której wpływu na cały

o gół stosunków politycznych niemieckich dotąd

obliczyć nie można.

Ministerstwo]włoskie podało się podobno do dymi

syi. Stwierdza to przynajmniej kilka poważniejszych

dzienników włoskich. Król miał sobie zastrzedz

kilka dni namysłu.

W północnej części nadmorskiego podnóża gór

kameruńskich leży błotna okolica zwana Bimbią,

licząca kilka osad. Okolica ta n ależy do obszaru

przyznanego Niemcom. Między wspomnianemi osa

dami była jedna, zwana Money-Bimbia, która do

tąd z dobrodziejstwem zaboru niemieckiego oswoić

się nie umiała i okazała to w najświeższym cza

sie demonstracyaiui nieprzyjaznemi. Rząd niemie

cki postanowił więc zyskać sobie przychylność no

wych swych poddanych podług znanego ekstermi

nacyjnego systemu praskiego. Kanonierka ,,Cyklop"

podjechała pod Money-Bimbią i zburzyła ją do

szc zętu.

Mowa dep. Józefa Żuka Skarszewskiego

wypowiedziana d. 7 kwietnia h.r. w Izbie poselskiej

Rady państwa, podczas rozprawy budżetowej, do

pozycyi »taksy i naleiytościu preliminarza mini

sterstwa skarbu.

Nie zamierzam wdawać się w polemikę z po

przednim mówcą ("dep. Mauthner), r zec zą rządu

jest odpowiedzieć na czynione mu zarzuty; ani

cbcę polemizować w sprawie kazuistyki orzeczeń

trybunału administracyjnego. Podobnie jak szan.

mój poprzednik i ja będę głosował za pozycyami

zamieszczonemi w sprawozdaniu komisyi, co wszakże

nie przeszkadza mi wypowiedzieć zdania o nie

których postanowieniach ustawy o należytościacb,

i zalecić potrzebę reformy. Chcę mówić o nale

żytościach od przeniesienia własności ua wypadek

śmierci, uważanych powszechnie za nader uciążli

we, a nie trudno dowieść, że są i niesprawiedli

we i niesłuszne.

Pozycya tar. 106 lit. B patentu z dnia 9 lntego

1850 r. traktuje o należytościach z powodn prze

niesienia własności w wypadkach śmierci. Są one

unormowane stopniowo po l, 4, 8 procentów, we

dle stopnia pokrewieństwa spadkodawcy ze spad

kobiercą Należytość ta, która także jest dość wy

soka, zwłaszcza z pobieranym 25 procentowym

dodatkiem wojennym, ma przynajmniej tę zaletę,

iż obciąża wszystkich obywateli państwa równo

miernie.

Właściwie zupełnej równości i tu niema. Jest

tylko równość prawna, która w zastosowaniu fak

tycznem staje się nierównością, albowiem spadko

bierca kapitałów, bądż to gotowizny, czy warto

ściowych papierów, umie znaleźć sposób, by n:e

były wpisane do inwentarza spadkowego i uwol

nienia się od opłaty, podczas gdy ten , komu

w spadku przypada nieruchomość, ukryć jej nie

może, jeno w każdym razie uiścić musi opłatę.

Oprócz tej nierówności faktycznej, istnieje jeszcze

nierówność większa , bo ustawowa. Bowiem poz.

106 lit. B uwaga 1 taryfy ustawy o należytościach

stanowi, że w razie, jeżeli do spuścizny należy

i nieruchomość, to natenczas, oprócz wy ż wspo

mnionej należytości procentowej od czystego spad

ku, ma być jeszcze opłacony dodatek tabularny

w wysokości 1 t,s procenta od wartości pozostałego

majątku nieruchomego. A zatem k apitalista, albo

nie opłaca zgoła nic od spadku, lub w razie naj

gorszym płaci tylko należytość od czystego spad

ku, podczas gdy dziedziczący realność musi li

dlatego, że to nieruchomość, zapłacić raz n ależy

tość od czystego spadku, a także ów dodatek ta

bularny. Czy to nazywa się równością prawną,

pozostawiam każdemu do oeerf?ema.

Potrzebę tego dodatku tabularnego usiłują uspra

wiedli wić przytoczeniem, że skoro państwo zakła

da i utrzymuje księgi gruntowe, słuszną jest rze

czą. aby koszta ponosił ten, którego one obchodzą,

tj. właściciel realności. Lecz pominąwszy, że księgi

grantowe obchodzą nie samego li właściciela real

jości, lecz także innycb interesantów, między tymi

i fiskusa, to wybieg, jakoby powyższy przepis był

wydany z powodn codopiero wspomnianego, nie

ma podstawy już wobec tego iż wydanym został

w r. 1850 przed 36 laty, zatem w czasie, kiedy

jeszcze nie było ksiąg gruntowych innych, jak

tylko t. zw. tabnla, lecz która istniała tylko po

stolicach krajów. Znachodziły się i po miastach

księgi, lecz utrzymywane kosztem tychże miast, a

tylko tabulę utrzymywał rząd, co nie wymagało

kosztów wielkich. Gdy zaś państwo tytułem na

leżytości prawnych pobiera sumę poważną złr.

33.650,000 , to drobny jeno procent od tej kwoty

wystarczyłby na pokrycie kosztów utrzymania

ksiąg gruntowych nawet dziś, skoro większą ich

część wprowadzono już w życie. Przeto powyższe

tłómaczenie jest bezzasadne.

Jak wiadomo, znajduje się własność ziemska

w nader ciężkiem położeniu. Już podatek grunto

wy najwyższym tu jest z całej Europy, np. czte

rykroć wyższy, niż we Francyi, a podwójnie wy

soki, jak w sąsiednich Prnsiech. Po doliczeniu

jeszcze przeróżnych dodatków np. u nas w Gali

cyi od każdego złotego podatkowego dodatek kra

jowy 30 procent, dodatek na indemnizacyę da

wniej 32, obecnie 30 od sta, dodatki powiatowe

aż do 2 0 od sta, oprócz tych jeszcze dodatki

szkolne, drogowe, kościelne i gminne, to wszystko

to wyniesie sumę ogromną, której rolnik sprostać

już nie może.

Dziwić się wypada, że od 36 ciu lat zniesienie

dodatku tabularnego, owego prinilegium odiosum

właścicieli ziemskich, dotąd jeszcze nie nastąpiło.

Obecnie jednakże, skoro wszelka niernchomość

prowadzi o byt swój wa lkę rozpaczliwą, zachodzi

konieczność niezbędna, by uwolnić wreszcie wła

ścicieli od tego ciężaru, wyjątkowo ich dotykają

cego. Nie można wprawdzie żądać, aby to nastą

piło odraza, bo nie łatwo byłoby pokryć ubytek.

Lecz należy przynieść u lgę tę przynajmniej tam,

gdzie położenie bywa najtrudniejsze, najprzykrzej

sze, a takiem jest zwykle położenie przy przecho

dzeniu własności z rodziców na dzieci i odwrotnie

oraz pomiędzy małżonkami.

Zauważyć należy, że opłata należytości przypa

da przeważnie w czasie najkrytyczniejszym, kiedy

umiera gospodarz, kierownik i głowa rodziny.

Z śmiercią jego, niejeden pomysł i nić przewodnia

zstępują do grobu. Już dlatego, pominąwszy

zmartwienie naturalne, znajduje się rodzina w po

łożeniu najsmutniejszem. Lecz teraz przychodzą i

wydatki nadzwyczajne, koszta choroby, koszta po

grzebu, koszta pertraktacyjne i t. p. a obok tego i

zaniedbanie gospodarstwa, w takich razach nieu

niknione, znaczny przynosi uszczerbek. Łatwem

przeto do pojęcia, że rodzina znajduje s ię w po

łożeniu nader trudnem i na wszelkie zasługuje

uwzględnienie.

Lecz w związku z pozycyą ustawy, którą przy

toczyłem, istnieje przepis z niej wypływający, mia

nowicie rozporządzenie najwyższe z dnia 19 mar

ca 1883 r., następnie dwoma rozporządzeniami

ministeryalnemi z stycznia i marca 1855 r. ob

jaśnione.

Wedle tych postanowień, ma należytość bezpo

średnio być pobieraną nawet i od tej części spn

ścizny, która jest obdłużona, a jeżeliby cała war

tość pozostałej nieruchomości była przez dłagi

wyczerpnięta, to od wartości całej tejże nierucho

mości ma być niszczona należytość, wynosząca

w regule półczwarta procentu oprócz 25 dodatku.

Ponieważ zaś, jak wiadomo, rolnik po najwięk

szej części nie prowadzi gospodarstwa w znaczeniu

interesu spekulacyjnego, jeno chce wytrwać na tem

stanowisku ze zwyczaju, tradycyi i przez poczu

cie obowiązku, a może p a r piitd filiale, jako stróż

grobów swych przodków, zresztą i jako mnogiemi

węzłami z domem, gruntami i ludem spojony, wia

domo przeto, że niechętnie odstępuje tego wszy

atkiego, zkąd pochodzi, te rewet w razie, jeżeli

spadek mnogością długów jest wyczerpany, czyni

co może, aby za pomocą pracy i zabiegliwości

mógł się utrzymać przy ojcowiźnie.

Jeżeli zgoła ktokolwiek, to pewno taki człowiek

zasługuje na uwzględnienie. I cóż się dzieje? oto

przychodzi fiskus i każe mu płacić półczwarta

procentu całej wartości majątku nieruchomego po

mimo przeciążenia długami.

I cóż ten biedak ma począć? Z realności, jako

obdłużonej, niema rady wydobyć kwoty potrzeb

uej, przeto do kredytu osobistego musi się uciec,

by się pozbyć dokuczliwego a groźnego ciężaru,

skutkiem snrowości owego przepisu nań nałożo

nego.

Jeżeli już jaki podatek, to z pewnością ten jest

najdokuczliwszy i trudno się dziwić, że powsze

chną wywołuje niechęć. Oczywiście, że nie mogę

go kłaść na karb teraźniejszego rządu, bo to po

zostałość z czasów po 1850 roku i niedał się mo

że usunąć odraza. A le , że teraźniejszy czas ciężki

wymaga koniecznie, aby to wreszcie nastąpiło, tego

podobno nie potrzebuję dowodzić.

Wprawdzie jnż w przeszłym roku c. k . rząd

podczas narad nad nowel!ą należytościową okazał

skłonność przyjścia z pomocą gospodarzom ziem

skim, przystając na zmniejszenie im w pewnycb

razach ciężarów, lecz to dotyczyło jedynie gospo

darstw o wartości nieprzenoszącej 1 0 0 0 , a wzglę

dnie 5000 złr.

Z całem nznaniem i za te ulżenia, albowiem

własność włościańska także jest godną uwzględ

nienia, nie mogę jednakże przemilczeć, co tu już

przez jednego z mych ziomków było podniesione,

że jeżeli kto zgoła, to włościanin prędzej jeszcze

może być zdolny do przetrzymania obecnego g o

spodarskiego przesilenia niż rolnik większy; raz

np. dlatego, że pierwszy sam ze swą rodziną grunt

swój obrabia, a powtóre dlatego, że po większej

części tyle jeno zasiewa ziarna, ile mu go potrze

ba na spożycie z domownikami. Co mu zaś nie

dostaje na zaspokojenie podatków i innych nader

drobnych potrzeb, to pokrywa zarobkiem w wię

kszem gospodarstwie; podczas g dy gospodarz wię

kszy , rolnik średnich rozmiarów, oprócz wydatków

na amelioracyą, musi ponieść koszta gospodarstwa

i zarządn. Obniżenie więc ceny i brak odbytu do

tykają nietyle drobnego ile raczej większego go

spodarza. Z czego wynika, że i tenże niemniej

jak i właściciel drobny potrzebuje uwzględnienia,

że przeto naprawienie krzywdy, wyrtądzamej mu

nakładaniem dodatków tabularnych, jak niemniej

żądaniem opłaty tejże od majątkH nawet obdłnżo

nego, i co się tyczy jego, jest na czasie konieczne.

Mógłby spotkać mnie zarzut, iż pragnę wybić

wyłom w budżecie, zapominając o pokryciu uby

tku. Na to odpowiem, że nie jest rzeczą posła o

bliczać dokładnie wysokość ubytku, bo to dla nie

go niemożliwe, albowiem materyałami ku temu

sam tylko rząd rozporządza, !sądzę wszakże, i t

nie zbłądzę, gdy powiem, *e ubytek ów nadto ob

fite znalazłby pokrycie, gdyby raz nareszcie pod

ciągnięto pod opodatkowanie także i zarobkowo*

ści, dotąd wolne od podatku. Pod tym względem

Dostawił był c. k. Rząd, już na poprzedniej sesy i

Rady państwa, krok pierwszy , acz nader trwożli

wy, a to w przedłożonej nowelli o należytościach.

Na tej drodze łatwo się znajdą środki ku pora

towaniu właściciela ziemskiego w rozpaczliwej j e

go walce o byt prowadzonej.

Przepisy należytościowe przezemnie przytoczone

zrobiły co tylko mogły, aby posiadaczowi grantu

dopomódz do upadku. Jeżeli to jeszcze potrwa,

wywłaszczenie, o ile oko ludzkie sięga, najwię

kszej części rolników będzie nienniknionem.

Nadchodzi wreszcie chwila, w której nie będzie

można się uchylić dłnżej od kategorycznej odpo

wiedzi na zapytanie, co lepiej?

Czy lepiej mianowicie, aby pozostał dalej przy

oddziedziczonej ziemi dotychczasowy gospodarz,

który prowadzi gospodarstwo w sposób nie wyzy

skujący, uważając je jako swoje stanowisko, na

jakiem postawiła go Opatrzność, i na którem,

działając produktywnie i dodatnio ma on zarazem

mnogie obowiązki do spełnienia względem społe

czeństwa, kraju i państwa, albo liteż, c zy lepiej

by było, aby ta ziemia przeszła w ręce obcych i

obojętnych dla niej spekulujących wyzyskiwaczy,

którzy znajdą wprawdzie środki, aby z niej wy

ciągnąć procent większy, lichwiarski, lec* tylko

na to, aby cytrynę wygniecioną porzucić precz,

w stanie do szczętn wyniszczonym, nie omieszku

jąc ponowić tę samą operacyę z majętnością dru

gą, trzecią i t. d. Sądzę, że druga alternatywa

ani ze st:anowiska etycznego, ani ekonomiczne

go, ani społecznego przyjąć się nie da, bo maję

tność tak wyniszczona, nie mogłaby przynieść k o

rzyści, ani ludności wyglądającej za zarobkiem,

ani indnstryi, ani krajowi, ani państwu. A skoro

tak jest, to już czas najwyższy, aby tą piekącą

sprawą zająć się na seryo i zarządzić, co po

trzeba.

Nietylko wskazanem jest usunięcie jak najry

chlejsze obciążeń wyjątkowych nałożonych na w ła

sność ziemską jako taką, lecz należałoby niemniej

podać jej rękę pomocną w nierównej a zaciętej

walce rolniczej z przesileniem, tornjącem sobie

drogę przez całą Europę, a to tak na polu poli

tyki cłowej, jak to jnż było tn z naszej strony

podniesione, jak i na polu nregnlowania taryf to

warowo-kolejowych, ewentnalnie przez obniżenie

podatkn grantowego do pozioma podatku w Pru

sach, dostarczanie soli bydlęcej, umożliwienie tań

szego kredytu i t. p.

Polecam poruszone ta przezemnie myśli wysok.

c. k. Rządowi do przychylnego ocenienia i zakoń

czam wezwaniem: Caneant consules /

POTOP

(213)

POWIEŚĆ

przez

Henryka Sienkiewicza.

Tom piąty.

(Ciąg dalszy).

Pan Wołodyjowski zaś, nie oglądając się więcej,

biegł dalej i nowe ofiary na ziemię strącał.

Zauważył strasznego żniwiarza dzielny Sweno

i skrzyknąwszy kilkunastu co najdzielniejszych

rajtarów, postanowił ofiarą własnego życia wstrzy

mać choć na chwilę pogoń, aby innych ocalić.

Zwrócili tedy konie i, n astawiwszy rapiery, cze

kali z ostrzami na goniących.

Pan Wołodyjowski widząc to, ani chwili się

nie zawahał, wspiął konia i wpadł mię zy nic

^ środek.

I nimby ktoś okiem zdołał mrugnąć, jnż dwa

Chełmy zapadły w dół konia. Przeszło dziesięć

rapierów zmierzyło się teraz w jednę pierś Woło

dyjowskiego, lecz w tejże chwili wpadli za nim

Skrzetuscy, Józwa Bntrym Bezn ogi, pan Zagłoba

i Roch Kowalski, o którym Zagłoba powiadał, że

nawet idąc do ataku, jeszcze oczy ma zamknięte

i drzemie, a bndzi się dopiero, gdy piersią o pierś

nieprzyjaciela uderzy.

Pan Wołodyjowski zwinął się pod knlbakę tak

szybko, że rapiery puste powietrze przeszyły. Miał

on ten sposób od białogrodzkich Tatarów, lecz

małym a zarazem nad ludzką wiarę zręcznym bę

dąc, do takiej doskonałości go doprowadził, że

niknął, kiedy chciał, z oczu, bądż za karkiem,

bądż pod brzuchem końskim Tak zniknął i teraz,

a nim zdumieni rajtarzy zdołali zrozumieć, co się

z nim stało, znów niespodzianie na kulbakę wy

chynął, straszny jak żbik, gdy między trwożne

ogary z wysokich gałęzi skoczy.

Tymczasem i towarzysze mu pomogli, roznosząc

śmierć i zamięszanie. Jeden z rajtarów przyłożył

panu Zagłobie do samych piersi pistolet, lecz Roch

Kowalski, mając go po lewej stronie, zatem nie

mogąc ciąć szablą, złożył pięść i w głowę go mi

mochodem dojech ał, a ten nurknął w tej chwili

pod konia, tak właśnie, jakby weń piorun uderzył.

Pan Zagłoba zaś, wydawszy okrzyk radosny, ciął

w skroń samego Swena, który ręce opuścił i czo

łem wsparł się na karku końskim. Na ten widok

pierzchnęli inni rajtarzy.

Wołodyjowski, Józwa Beznogi i dwaj Skrzetu

scy puścili się za nimi i wycięli, zanim ubiegli

sto kroków.

I pogoń dalej trwała. Szwedzkie konie coraz

mniej miały tchu w piersiach i rozpierały się coraz

częściej.

Nakoniec z tysiąca najświetniejszych rajtarów,

którzy pod Kannebergiem wyszli, zostało zaledwie

stu kilkudziesięciu jeźdźców, reszta leżała długim

pasem na leśnej drodze. Lecz i ta ostatnia kupa

zmniejszała się z każdą chwilą, gdyż ręce polskie

nie przestały nad nią pracować.

Nakoniec wypadli z lasu. Wieże Jarosławia za

rysowały się wyraźnie na błękicie. Jnż, już na

dzieja wstąpiła w serca uciekających, wiedzieli

bowiem, że w Jarosławiu stoi sam król i cała

potęga i że w każdej chwili może im przyjść

w pomoc.

Zapomnieli o tem, iż zaraz po ich przejściu u

przątnięto pomost na ostatniem przęśle mostu, aby

silniejsze podłożyć dla armat belkowanie.

Pan Czarniecki zaś, czy wiedział o tem przez

swoich szp iegów, czy też umyślnie chciał się kró

łowi szwedzkiemu pokazać i na jego oczach do

ciąć reszty tych nieszczęśliwych, dość, iż nietylko

nie wstrzymał pogoni, ale sam z szembekową cho

rągwią naprzód skoczył, sam siekł, sam własną

ręką ścinał, pędząc się za kupą tak , jak gdyby

tym samym pędem chciał na Jarosław uderzyć.

Nakoniec dobiegli o staję do mostu. Krzyki

z pola doleciały do obozu szwedzkiego. Mnóstwo

żołnierzy i oficerów wybiegło z miasta patrzeć,

co się za rzeką dzieje. Zaledwie spojrzeli, do

strzegli i poznali rajtarów, którzy rano wyszli

z obozu.

—

Oddział Kanneberga! oddział Kanneberga! —

poczęło krzyczeć tysiące głosów.

—

W pień niemal wycięci... zaledwie sto ludzi

bieży.

W tej chwili przygalopował sam król, a z nim

Wittemberg, F orgell, Miller i inni jenerałowie.

Król pobladł.

—

Kanneberg! — rzekł.

—

Na Chrystusa i jego rany! Most niewykoń

czony! — zawołał Wittemberg — wytną ich do

nogi!

Król spojrzał na rzek ę; wez"brana wiosennemi

wody, szumiała żółtą falą, o przeprawieniu pomocy

wpław nie było co i myśleć.

Tamci zbliżali się coraz więcej.

Wtem znów poczęto krzyczeć.

—

Wozy królewskie i gwardya nadciąga! zgi

ną i ci!...

Jakoż zdarzyło się, że część królewskiego kre

densu , ze stoma ludźmi pieszej gwardyi wynurzyła

się w tej chwili inną drogą z przyległych lasów.

Spostrzegłszy, co się dzieje, ludzie z eskorty, w prze

konaniu, że most gotowy, poczęli zdążać co sił

ku miastu.

Lecz dostrzeżono ich z pola — zaczem natych

miast ze trzysta koni ruszyło ku nim całym pędem,

a na czele wszystkich leciał z szablą wzniesioną

nad g łową i ogniem w źrenicach pan dzierżawca

z Wąsoszy, Rzędzian. Niewielkie dał on dotąd mę

stwa dowody, lecz na widok wozów, w których

mógł znajdować się w łup obfity, odwaga tak

wezbrała w jego sercu, że wysforował się na kil

kadziesiąt kroków przed innymi. Piechurowie przy

wozach, widząc, że nie ujdą, zwarli się w czwo

robok i sto muszkietów naraz skierowało się w piersi

Rzędziana. Huk wstrząsnął powietrzem, wstęga

dymu przeleciała wzdłuż ściany czworoboku, lecz

nim dym się rozproszył, już pan dzierżawca przed

ścianą wspiął konia tak , że kopyta przednie za

wisły przez chwilę nad głowami rajtarów, i wpadł

uakształt gromu w środek.

Lawina jeźdźców rnnęła za nim.

I i jako gdy wi!cy zmogą konia, on żyje je

szcze i leżąc na grzbiecie, broni się rozpaczliwie

kopytami, a one pokryją go całkiem i drą zeń

żywe kawały mięsa, tak owe wozy i piechurowie

pokryci zostali zupełnie kłębiącą się masą koni i

jeźdźców. Jeno krzyki straszne podnosiły się z tego

wiru i dolatywały uszu Szwedów, stojących na

drugim brzegu.

A tymczasem jeszcze bliżej brzegu docinano re

szty Kannebergowych rajtarów. Cała armia szwedz

ka wyległa jak jeden mąż na wysoki brzeg Sanu.

Piechota, jazda, artylerya, pomieszały się ze sobą

i patrzyli wszyscy, jakoby w dawnym cyrku rzym

skim na widowisko, jeno patrzyli ze ściśniętemi

ustami, z rozpaczą w piersi, w przerażeniu, w po

czuciu bezsilności. Chwilami z piersi tych mimo

wolnych widzów wyrywał się krzyk straszny. Chwi

lami z piersi tych rozlegał się płacz powszechny,

to znów zapadała cisza i słychać było tylko sapa

nie rozwścieczonych żołnierzy. Bo przecie ten ty

siąc lndzi, który wyprowadził Kanneberg, stano

wił czoło i duszę całej armii szwedzkiej; sami to

byli weterani, okryci sławą Bóg wie w ilu zie

miach i Bóg wie w ilu bitwach. A teraz oto bie

gali , jak błędne stado owiec po obszernem prze

ciwległem błoniu, ginąc jak owce pod nożem rze

źniczym. Więc nie była to już bitwa, ale łowy.

Straszni jeźdźcy polscy kręciłi się jak zawierucha

po bojowisku, krzycząc różnemi głosami i prze

biegając rajtarom. Czasem za jednym pędziło kilku

lub kilkunastu, czasem pojedynczy za pojedyn

czym. Niekiedy, dognany Szw ed, pochylał się jeno

na k ulbace, by cios nieprzyjacielowi ułatwić, nie

kiedy przyjmował bitwę, lecz ginął najczęściej,

bo na białą broń szwedzcy żołnierze nie mogli

się mierzyć z wyćwiczoną na wszelakich fechtach

szlachtą polską.

Lecz najokropniej srożył się między Polakami

mały rycerzyk, siedzący na bnłanym a ścigłym i

wronym jak sokół koniu. Zauważyło go wreszcie

całe wojsko, bo kogo on pogonił, kto się z nim

spotkał, ginął niewiadomo jak i kiedy, tak ma

łemi, tak nieznacznemi ruchami miecza strącał

najtęższych rajtarów na ziemię. Nakoniec dostrzegł

samego Kanneberga, którego kilkunastu towarzy

stwa goniło, więc krzyknął na nich, rozkazem

pogoń powstrzymał i sam na niego uderzył.

(Ciąg dalszy nastąpi).

Oddzielne

n. "*"*!l"

codziennie, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

C z a s u , o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 o., we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 o.

Prenumerata wynosi:

Pocztą w państwie Austryackiem.............................................. I " " a f t r ? *

1-nn”,

N i e m i e c k i e m ......................................................... |

28 zlr.

7Tfr iq,w

°’

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Turcyi

nnycn państw należących do związku pocztowego . . . j 32 złr.

8 złr

3 złr

PKjjm.Je się tjrllco odl«o do ostatniego dniaw miesiaen _ w«...

La j ^ Z-Ini 1’Przekąsy pieniężne naprenumeratęiogłoszenia (inseratv) u D ra s z a

sie naiw,,i/ ^

Rękopiimów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction