Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 668 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Na 580

Kraków, Poniedziałek 16 Grudnia 1912.

Rocznik LXV.

Wydaniepopołmlniowe,

M^a-aEygiiaEjteaA lb a n ia .

W oczach na3zych powstaje nowe państwo

Państwo Skanderbega budzi się z 500-lctniego

snu i szuka zatraconych granic. Etnografia,

geografia i polityka zgłaszają się do głosu. Etno

graficznie potomkowie mieszkańców dawnej Ili

ry i rozproszyli się po półwyspie tak szeroko, że

w zw artych m asach klinem wbili się pomiędzy

ludność grecką, bułgarską i serbską. Geografr

cznie również trudno o oznaczenie granic bez

wciągnięcia w skład nowego państwa setek ty

sięcy innoplemiennej ludności. N ajważniejszy

głos mieć będzie zapewne polityka.

Dokładny znaw ca Albanii, austro-węgierski je

n ciał Gerstner, ostrzega przed zbytuiem ścieśnie

niem tych granie, bo w przeciwnym razie nie

pok oje na Bałkanach nigdy nie ustaną. Serbia,

która do niedawna jeszcze nie chciała nawet

słyszeć o niezawisłej Albanii, poddając się ko

nieczności jednak chciałaby dać nowemu pań

stwu najciaśuiejsze i najniewygodniejsze granice,

i to też jest jednym z powodów, żc tak upor

czywie domaga się ,,korytarza do morza". Jene

rał Gerstner jest zdania, że port adryatycki jest

raczej tylko pozorem, właściwym zaś celem

,,kurytarz" do tego portu — ale co prawda

, ,kurytarz", który przecinałby — jadalnię. We

dług życzeń serbskich kurytarz na północy gra

niczyłby z linią Alessio Djakowa, na półudnii

Durazzo-Prizren. Taki kurytarz obejmowałby te

rytoryum 18.000 km2, zamieszkałe wyłącznie

przez ludność albańską. Wprawdzie 2000 me

trów wysokości góry dawałyby prowadzonej do

Durazzo kolei należytą osłonę, ale sam kurytarz

byłby terenem nieustającej walki pomiędzy Ser

bami a Albańczykami.

Tak ścieśniona Albania, jeszcze przy utracie

Skutari, byłaby z góry tworem chybionym. O to

też Serbii idzie i dlatego odrzuca wszelkie ko

rzyści neutralnego portu, dlatego obs!aje przy

Durazzo i ,,kurytarzu".

Jenerał Gerstner jest zdania, że Skutari, za

m ieszkałe przez 35.000 Albańczyków a stano

wiące k ulturaln e centrum dla całej Albanii, wcie

lone być musi do nowego państwa, bo w prze

ciwnym razie walka ani na chwilę nie ustanie.

Jenerał Gerstner jako naturalne a zarazem i

etnograficzne granice Albanii pod aje:

Na zachodzie granicę tworzy wybrzeże adrya

tyckie i jońskie. Długość wybrzeża od ujścia Bo

jany aż do wnętrza zatoki Arta wynosi około

600 km. Najważniejszymi portami są : Giovanni

di Medua, Durazzo, Valona i Santi Quranta (port

dla Janiny). Z wybrzeżem łączą się w północnej

części k raju szersze i węższe, w części bagniste

płaszczyzny; rzadko tylko góry dochodzą do

wybrzeża. Na południe od Valony wybrzeże jest

wysokie, strome i skaliste; tylko u ujścia kilku

małych rzek płaskie. Wnętrze Albanii ma chara

kter kraju górzystego i nie jest dotąd dokładnie

zbadane. Osiedlenie jest tu bardzo skąpe. Tylko

poszczególne płaszczyzny wklinow ane są pomię

dzy góry i w znacznej części pokryte jeziorami,

w części gęsto zamieszkałe i k ulturalnie dobrze

rozwinięte. Najważniejszymi punktami są Skuta*

ri, Debra, Elbasan, Berat, Ochrida, Argyrokastro

i Janina.

Autor szkicu, który jeszcze jako młody oficer

diugi czas przepędził w górach albańskich i po

znał dokładnie lud i jego zwyczaje, widzi w nim

wszelkie przymioty do przyszłego rozwoju. A1

bańczyk — powiada — nie uznaje innego pra

wa, jak zwyczajowe, które rozciąga się nietylko

na prawo prywatne i karne, ale także na całą

administracyę. N aw et religia u Albańczyków pod

daje się temu praw u. Dlatego wielkim błędem

byłoby narzucić nowemu państwu obce mu u

stawodawstwo; raczej całą przyszłą cywilizacyę

i kulłurę budować należy na silnej podstawie

krajow’y ch zwyczajów. Każdy Albańczyk osobi

ście stoi na straży zwyczaju krajowego i jest

przez ogół uprawnionym do karania każdego

przeciwko tem u zwy’czajowi wykroczenia. Jeśli

nie wystarcza jeden, na zawołanie staje za nim

cały okręg. Tego rodzaju wyprawy karne nie

są w rozumieniu Albańczyków nadużyciem; prze

ciwnie każdy uczestnik ma przeświadczenie, że

s)pełnia obywatelski obowiązek.

Zemsta krwi istnieje dotąd zw’yczajowo u

wszystkich plemion albańskich Rodzina mści się

za ciężką obrazę jednego ze sw’oich członków,

najczęściej za złamanie przyrzeczenia małżeń

skiego, uprowadzenie żony lub córki, śmierć lub

zranienie. W takim wy’padku do zemsty upra

wniony jest każdy członek rodziny i żaden Al

bańczyk mu w jej wykonaniu nie przeszkodzi.

Zważywszy, że każdy Albańczyk bywa uzbrojo

ny, krwawe porachunki są na porządku dzienym.

Następstwem tego zwy’czaju jest, że rodziny, a

w dalszy’m ciągu pokolenia są ze sobą ściśle so

lidarue i zawsze gotowe do walki z innemi ro

dzinami i szczepami.

Gdyby nie łagodzący zwyczaj pojednania, c a

ła Albania byłaby w ciągłej walce i wnet lu

dność męska naw zajemby by się wytępiła. Poje

dnanie odby w a się często całemi plemionami,

przyczem oblicza się liczbę w walce zabitych,

składa okup i wyrównuje dawne krzywdy. Takie

akty pojednania odbywają się z uchwały star

szych między całemi plemionami, kiedy zemsta

za wiele już pochłonęła ofiar.

Karabin bywa nieodstępnym towarzyszem A1

bańczyka a strzelanina służy nieraz ty’lko do

poparcia słów. Geistner opowiada następujący wy

padek: W górach w towarzystwie dwóch tylko prze

wodników, nagle wpadł w zasadzkę i ujrzał kilkana

ście karabinów skierowanych do siebie. Wobec prze

mocy miał się już za straconego. Ku jego zdziwie

niu przewódca bandy i przewodnik rozpoczęli

słowną kłótnię, pełną gwałtownych obelg; przy’ k a

żdej obeldze padał strzał — ale skierowany po

nad głowę przeciwnika. Po dłuższej tego rodza

ju wymianie zdań przeciwnicy rozeszli się ka

żdy w inną stronę. Okazało się, że przewodnik

oficera należał do możnego pokolenia, przewód

ca bandy wiedział więc, co go czeka, gdyby go

skrzywdził. Ograniczono się więc na obelgach,

do których jako akompaniament należała strzela

nina w powietrze.

Gerstner — zamiłowany widocznie w zwy’cza

jach tego pół-dzikiego ludu — przepowiada mu

wielką przy’szłość, ale pod warunkiem , że nie da.

narzucić sobie obcego szablonu konsty’tucy’jnego,

że Skutari, Valona, Janina i Elbassau pozostaną

przy Albanii.

ludowych, do wzmocnienia w narodzie dzielnych,

sprawnych i karnych sił moralnych i fizycznych

i do kształtowania się zgodnej i czujnej opiuii

narodowej.

Rada narodowa podejmując działanie wskaza

ne sobie przez polskie Koło poselskie liczy na

chętną pomoc Komitetu obywatelskiego, powoła

nego ubhwałą z 16 listopada 1912 i zwraca eię

do całego społeczeństwa polskiego z gorącą pro

śbą o zaufanie i poparcie, którego nieodzownie

potrzebuje dla spełnienia swoich trudnych i peł

n ych odpowiedzialności zadań.

Rada Narodowa

Albin Rayski

Tadeusz Cieński

sekretarz

prezes

Komunikat Rady narodowej donosi:

W sobotę wieczorem Rada narodowa odbyła

pod przewodnictwem prezesa p. Tadeusza Cień

skiego pięciogodzinne posiedzenie, w którem

wzięli udział pp : Dr Adam, Chyliński, Dr Grab

ski, St. Jędrzejowicz, Laskowski, br. Moysa,

Niezabitowski, Rayski, Dr Rutowski, hr. Stadni

cki, Dr Stefczyk, Dr Thullie, Dr Vogel, Vivien,

Wasuog i Wrześniowski. Po zdaniu sprawy przez

prezesa, p. Tadeusza Cieńskiego, wywiązała się

krótka dy’skusya nad sprawami bieżącemi, po

czem referent prasowego Biura Rady, p. Dr

Węckowski, przedstawił działalność biur praso

wych w Paryżu, Rzymie i ewentualne utworze

uie biura w Londy’nie. Spraw ozdanie to przy’jęto

z żywem zadowoleniem i uchwalono wyrazić

uznanie kierownictwom biur w Pary’żu i Rzymie.

W końcu posiedzenia po dłuższej rozprawie u—

Btalono ostateczny tekst odezwy’ i postanowiono

bezzw łoczne jej ogłoszenie.

Odezwa Rady narodowej.

Z Rady narodowej otrzymujemy następującą

odezwę:

Wielkie przemiany polityczne, które przynoszą

zwycięstwo wytrwałym narodowym dążeniom,

krzepią w nas nigdy niewygasłą nadzieję, że

także dla n arodu polskiego naBtać musi chwila

dziejowej sprawiedliwości, m ająca rozstrzygnąć

o dalszych jego losach.

W tem poważnem położeniu Rada narodowa,

działając zupełnie zgodnie z rezolucyami polskie

go Koła poselskiego z dnia 9 gruduia b. r., wy

raża pewność, że naród polski zgodny jest w po

stanowieniu, aby się nie dać popchnąć czy to

przez prowokacyę, czy przez lekkomyślną agi

tacyę na drogę nierozważnych i niedojrzałych

porywów, które zamiast przybliżyć i urzeczy

wistnić, mogłyby tylko oddalić upragniony cel

naszych dążeń. Natomiast w razie starcia w ojen

nego na ziemiach polskich naród nasz nie może

zachować się biernie, lecz dla zdobycia sobie

lepszej doli i przyszłości musi wytężyć wszyst

kie swe siły. Im większą bowiem siłę moralną,

materyalną i’ fizyczDą potrafimy z siebie wydo

być, tem większą zdobędziemy podstawę uzna

nia naszych praw.

W poczuciu tego wielkiego obowiązku należy

uśmierzać waśnie partyjne i podporządkow ać in

teresy stronniczo ogólno - narodowemu celowi,

aby w chwili decydującej wszystkie siły mora!

ne, materyalne i fizyczne narodu mogły być

zgodnie użyte w jednym kierunku. Całe więc

społeczeństwo polskie powinno jaknajusilniej,

czynnie i ofiarnie popierać organizacyę i prace,

zmierzające do narodowego uświadomienia rzesz

Ouniwersytet ruski.

Prasa zajmuje się dwiema kwestyarni: stanem

sprawy uniwersytetu ruskiego i groźbą posłów

demokratyczno-narodowych, że wystąpią z Koła

polskiego.

W pierwszej kwestyi zapewnia I)z. pol.

Treść orędzia jeszcze nie jest obmyślona naw et

w najlżejszym zarysie. Ostatni projekt tej treści, uło

’żony przez ministra Hussarka, już nie jest brany

w rachubę. Koło polskie żadnym zgota czynem nie

dało nikomu powodu do mniemania, że odstąpi cd

swego postanowienia z dnia 22 maja b. r. Koło sej

mowe n a swem ostatni(mi zebraniu 9 b. m. również

jasno i stanowczo oświadczyło się za wytrwaniem

przy raz powziętej uchwale. Polski charakter uniwer

sytetu lwowskiego musi być uznany pismem cesar

skiem o uniwersytecie ruskim, albo też tego pisma

nie będzie. Nikt zgoła o tem nie wątpi.

Bliższe szczegóły podaje N. Reforma :

W rokowaniach polsko-ruskich nastąpiła nowa fa

za przez to, że minister Hussarek wręczył obu stro

nom nowy projekt oiędzia cesarskiego. Memoryał ton

wręczono ze strony polskiej pos Jaworskiemu, jako

delegatowi prezydyutn Koła polskiego. Pos. Jaworski

przeprowadzi rokowania z reprezentami klubu ukraiń

skiego i zda z nich sprawę prezydyum Koła polskie

go na posiedzeniu, które ma się odbyć w poniedzia

łek przed południem. Na wtorek na godzinę pół do

10 przed południem zwołane jest posiedzenie Koła

polskiego, które niezawodnie będzie miało do zaapro

bowania ew entu alny wynik układów, przeprowadzo

nych w sprawie uniwersytetu z Rusinami.

Korespondeut Gas. wieczornej donosi:

W tekście orędzia ustalono tak drobne zmiany sty

listyczne, że nie stoją one zupełnie w sprzeczności

z uchwałami Koła z 22-go maja b. r. in puncto

określenia dotychczasowego polskiego charakteru um

w ersytetu lwowskiego, z drugiej zaś strony umożli

wiają Rusinom przyjęcie projektu. W ten sposób naj

większa trudność byłaby pokonana. Jest nadzieja, że

w poniedziałek dokonane będzie porozumienie mię

dzy Polakami, Rusinami a rządem. Istnieją jeszcze

trudności w sprawie stosunku nowych ruskich profe

sorów do senatu. Rusini w tym względzie żądają

więcej, niż im przyznają Polacy. Gdy jednak idzie

im nie o ustalenie wpływu nowych ruskich docentów

na bieg spraw bieżących, ale na przj gotowania, zmie

rzające do utworzenia ruskiego uniwersytetu, należy

przypuszczać, że trudności dadzą się usunąć.

W drugiej kwestyi zasadnicze stanowisko zaj

muje Gas. narodowa’.

Wiadomość przyniesiona przez Sł. Pol., iż posło

wie narodowo-demokratyczni zamierzyli w razie, gdy

by sprawa uniwersytecka potoczyła się jeszcze gor

szym torem, wystąpić z Koła polskiego, aby bronić

polskości uniwersytetu lwowskiego poza Kołem, zdzi

wiła nas niepomiernie. Przedewszystkiem ze wzglę

dów zasadniczych. Konieczność utrzymania solidarno

ści Koła polskiego w Wiedniu wyższa jest ponad

wszelką wątpliwość, jest bezwarunkowem, wypróbo

wanem przykazaniem naszej polityki, a występowanie

z Koła, w chwili, w której zasada solidarności, przez

świeże wstąpienie posłów sląskich do Koła została

umocnioną i święci nowe tryumfj’, zakrawałoby na

istne szyderstwo. Następnie ze względów praktycz

nych. Posłowie nar.- demokratyczni nie mogą nie wie

dzieć, że możność skutecznej obrony interesów pol

skich poza Kołem jest prawie żadna, równa się pra

wie zeru. Wszak w Izbie niema ani jednego stron

nictwa, któreby zechciało bronić interesów uniwersy

tetu polskiego we Lwowie przeciw Kołu polskiemu,

przeciw rządowi, zgodnemu z większością Koła pol

skiego i przeciw wszystkim innym stronnictwom Izby,

które nie będą przecież więcej dbały o polskość u

niwersytetu lwowskiego, jak dba większość Koła.

Więc kto właściwie pójdzie z przyszłymi secesyoni

stami i na kogo oni liczą ?

Gaz. nar . zwraca się w dalszym ciągu prze

ciw prezydyum Koła, ,,przykład ającem obecnie,

n iestety w swej większości rękę do zniszczenia

polskości uniw ersytetu lwowskiego(?!)". Ubolewać

należy, że nawet w tak ważnej i bolesnej spra

wie Gaz. n a r . nie potrafiła się wstrzymać od

nieuzasadnionych zarzutów i insynuacyj przeciw

niemiłym sobie osobom.

Nieszczęsny krok posłów dem. -n ar wywołuje

reminiscencyę, którą przytacza N. Ref.:

Pismo d-ra Gląbińskiego, zapowiadające ewentualne

wystąpienie posłów narodowo-demokratycznych z Ko

ła polskiego, przj’pomina wystąpienie tegoż posła

Głąbińskiego w ostatniem Kole kuryalnem w tej sa

mej kwestyi. Gdy bowiem z początkiem marca 1906

roku pojawiła się N. fr. Presse nieautentyczna wia

domość, że posłowie Rotter, Stwierinia, Pctelenz, Grek

Danielak m ają zamiar wys*ąnić z Koła polskiego,

gdyby Koło nie oświadczyło się za powszeehnem pra

wem głosowania, naówczas zaatakował ich poseł Głą

biński na posiędzeniu Koła w sposób bardzo ostry,

stawiając zasadę solidarności Koła polskiego jako

przykazanie narodowe. Czy więc tylko czasy są zmien

ne, czy też zmienny jest dr Głąbiński ?

Jakie wrażenie wywarł list pp. Gląbińskiego

i Skarbka, opisuje W. Reform a:

W kołach parlam entarnych omawiają dziś pismo

hr. Skarbka, ogłoszone w dziennikach, a grożące

wystąpieniem grupy nar. -demokratycznej Koła pol

skiego. Niektóre dzienniki zaopatrują to pismo w ob

szerne komentarze i rozpisują się nawet o przesile

niu w Kole polskiem. Die Zeit dodaje, że oprócz

narodowych demokratów, także 7 posłów z innych

grup wystąpi z Koła polskiego (!) Jeden z wybitnych

przywódców Koła polskiego nazwał postępowanie na

rodowych demokratów wprost nieszczerem, a takty

kę ich donkiszoteryą, chęcią przybrania bohaterskiej

pozy, celem odzyskania straconej popularności i pod

kopanej sympatyi w kraju, z powodu agitacyi mo

skalofilskiej.

—

Posłowie narodowo-dem.

—

oś\viad

czj’ł dalej ów przywódca -

wiedzą, że sprawa uni

wersytetu ruskiego stoi dla nas pomyślnie i może już

w najkrótszym czasie będzie korzystnie załatwiona i

właśnie dlatego wszczęli swoją akcyę, aby wywołać

w kraju pozory, że pomyślne załatwienie tej sprawy

powinno być ich zasługą.

W ostrera potępieniu kroków posłów dem.—

narodowych łączą się z wymicnionemi pisma

mi Gaz. wiecz. i Dz. pol.

Sezonowa etnigracya.

Wiedeń, 15 grudnia.

W tutejszej Leogesellćhaft wygłosił urzędnik

ministerstwa spraw wewnętrznych, p. Franciszek

Markitan, odczyt o emigracyi sezonowej, w któ

rym w pierwszym rzędzie, jako najliczniejszą, o

mawiał emigraeyę z Galicyi. Odczyt zawierał wie

le mało znanych, zajmujących szczegółów, a szcze

gólną jego zaletę stanowiła polityczna i narodowa

bezstronność. Po przedstawieniu charakterystycz

nych warunków sezonowej emigracyi w ogóle,

przytoczył prelegent następujące cyfry:

Sezonowa emigracya z Austryi kieruje się prze

dewszyslkiem do Niemiec, ale poza tem w rachu

bę wchodzą Rumunia, Szwecya, Hokmdya, Bel

gia, Włochy, Anglia, Francya i Szwajcarya. We

dług sprawozdania centrali rolniczej za rok 1911

zatrudniały Niemcy 238 478 robotników z Austryi

a z tego 77,567 Polaków, 82,718 Rusinów, 19,803

Czechów. Nadto 6000 austryackich robotników,

przeważnie Polaków, pracowało w południowych

Niemczech, 5000 w Szwecyi, 8000 w Danii, 5000

we Francyi, 12,000 w Rumunii, 2,000 we Wło

szech, 2,000 w Szw ajcaryi itd. Na ogół oblicza

prelegent na r. 1911 sezonowych robotników au

stryackich n a 380,000. W r. 1912 w pierwszych

pięciu miesiącach wyszło z Galicyi Bamej do

Niemiec, Danii i Szwecyi 275,000 robotników,

a ogólną liczbę sezonowych emigrantów z Gali

cyi na rok bieżący szacu je prelegent n a 300,000,

z całej Austryi na 450,000. Dodajmy do tego za

morską emigraeyę, obliczoną na 150,000 ludzi

rocznie, a dochodzimy do rezultatu, że Austrya

dostarcza światu rocznie okpło 600,000 par rąk

do pracy. Pod tym względem nie dorównuje jej

żadne inne państwo; ale cyfra rekordowa idzie

głównie na rachunek Galicyi, której emigraeyę

roczną oblicza p. Markitan na 400,000 głów,

czyli około 5 proc. ludności.

Omawiając los emigrantów polskich w Niem

czech, podniósł prelegent, że Polacy żalą się

przedewszystkiem na przymus legitymacyjny, a

dalej na wyjątkowe ich traktowanie, do czego

n. p. należy postanowienie, że polscy robotnicy

od 20 grudnia do 1 lutego bawić muszą poza

granicami Niemiec. Szykany legitymacyjne, jako

dostatecznie u nas znane, pomijam, jako chara

kterystyczny zaś przytaczam podany przez pre

legenta szczegół, że pols y robotnicy, żeby usu

nąć się z pod wyjątkowych postanowień, na nod

stawie fałszywych dokumentów podają się ra

Rusinów. Wobec wzmagających się fałszerstw,

policya pruska wpadła na osobliwy pomysł. Oto

przeprowadza robotników, jakoby przypadkowo

przez korytarz, w którym umieszczony jest krzyż

z męką Pańską i ze sposobu żegnania się wnio

skuje, kto jest Polakiem, a kto Rusinem. Prele

legent z wielką stanowczością domaga się, by

Austrya przeciwko wszelkim wyjątkowym posta

nowieniom, poniżającym godność narodową, wy

stąpiła.

Natomiast uważa skargi na złe traktowanie

naszych robotników ze strony pracodawców za

przesadzone. Na podstawie własnej obserwacyi

stwierdza prelegent, że skarg takich nie należy

uogólniać; nadużycia zdarzają się wszędzie, a

ich liczba w stosunku do liczby emigrantów

w Niemczech, nie jest większą, jak w innych

państwach. Pomiędzy postanowieniami wyjątko*

wemi, jako szczególnie uciążliwy przytacza za

kaz przyjmowania polskiej stałej służby dwor

skiej, oraz pracy w rzemiosłach i wiele innych.

Analogiczne postanowienia istuieją też co do ro

botników czeskich, kiedy Rusini żadnym wyjąt

kowym nie podlegają rozporządzeniom.

P. Markitan z wielkiem uznaniem przedstawia

zachowanie się wobec polskich robotników rządu

duńskiego i duńskich pracodawców, ale dodaje

też, że duński przemysł cukrowy zawdzięcza

polskiej jedynie pracy swój rozkwit. W Danii

robotnik polski cieszy Się pemą opieką władz,

zabezpieczony jest na wypadek: choroby lub wy

padku, wszelkie przepisy robotnicze otrzym uje

także w polskim ję syku, ze strony zaś praco

dawców jaknajlepiej bywa traktowany. Towarzy

stwo duńskich właścicieli dóbr zajmuje się spro

DYMITR MEREŻKOWSKI.

Aleksander I.

PRZEKŁAD KONRADA RAKOWSKIEGO.

(Ciąg dalszy).

Drugi batalion Czernichowskiego pułku pie

choty, którego komendantem był Murawjew, u

chodził za wzorowy w całym trzecim korpusie.

Jenerał Rot dwa razy przedstawiał Murawjewa

do awansu na pułkownika, ale cesarz nominacyi

nie zatwierdzał, gdyż nazwisko M urawjewa znaj

dowało się na liście spiskowców.

,,Poświęciwszy się opiece nad powierzonym mi

batalionem , postępowałem z żołnierzami, jakby

z mojemi rodzonemi dziećmi", opowiadał później

Murawjew o swym okresie życia spędzonym

w Wasilkowie. Kary cielesne, pałki, rózgi, szpi

cruty, zostały zniesione. Dyscyplina pomimo te

go nie ucierpiała. Miłość wzajemna zastąpiła

strach. ,,Komendant nasz — to ojciec: on nas

oświeca" — m awiali żołnierze.

W pułku Czernichowskim służyło wiele by

łych oficerów pułku siemienowskiego, zdegrado

wanych i rozesłanych po prowineyi po buncie

1819 roku. Przypadkowy ten bunt wywołany

okrucieństwami pułkow nika, przedstawił Metter

ni ch carowi, jako następstwo wszechświatowego

spisku karbonaryiiszy — początek rosyjskiej

lewducyi.

Cesarz Aleksander nigdy nie przebaczył buntu

siemienowcom, nie zapominał także i o tem, że

oni to właśnie byli po większej części uczestni

kami mordu dokonanego na osobie cara Pawła I,

11 marca. Z polecenia cesarza najmniejsze prze

kroczenia karano okrutnie.

—

Lepiej umrzeć, niż tak żyć! — szemrali

oficerowie i żołnierze. Właśnie też na nich n aj

więcej liczyli spiskowcy.

Murawjew w swoim czasie służył także w sie

mienowskim pułku.

—

I cóż, dzieci — pamiętacie nasz stary

pułk, pamiętacie m nie? — zapytywał nieraz żoł

nierzy.

—

Pamiętam y - odpowiadali żołnierze. Chcie

libyśmy z panem podpułkownikiem walczyć do

ostatniej kropli krwi, razem zwyciężać i umierać !

Obserwując ich, Golicyn naocznie się przeko

nywał, że powstanie nietylko jest możliwe, ale

i konieczne.

—

Oto jaki duch panuje w żołnierzach sie

mienowskiego pułku. Szeregowiec Apojczenkow

zobowiązał się przyprowadzić cały pułk bez ofi

cerów i przy pierwszym przeglądzie, z karabinu

zastrzelić cara — zapew niał Bestużew. A i w in

nych pułkach zrzeszą się ze sobą żołnierze. Wy

starczy mieć za sobą jedną rotę, by pułk cały

pociągnąć.

—

Żołnierz rosyjski żyje dziś jak zwierze

w najcięższej niewoli — tłómaczył Goiicynowi

Postanowiliśmy działać na niego, potęgować

w nim niezadowolenie ze służby i z wyższęj

władzy," a rzecz główna — wydobyć żołnierzy

ze stanu rozpaczliwej apatyi, wyrobić w nich

przekonanie, że dola ich może się zmienić.

I na przykładach dowodził, jakich należy uży

wać wobec żołnierzy argumentów. Kiedy mówił

im o skróceniu służby z lat 25 na 15, albo o tem,

że k ara cielesna ,,przeciwna jest naturze czło

wieka", żołnierze bardzo dobrze go rozumieli.

Gorzej rozumieli, jednak słuchali z uwagą, gdy

im tłómaczył:

—

Więc moje dzieci, wkrótce odbędzie się po

chód do Moskwy, gdzie zbierze się cała armia,

by zażądać od cara nowych przepisów i rozmai

tych ulg dla wojska, gdyż służba obecnie jest

za ciężka. Dziś niejednokrotnie popełniane są

wobec was nadużycia : katują was, biją, zatrud

niają nad miarę niepotrzebuemi ćwiczeniami, a

wszystko to wy’myśla wyższa władza wojenna

przeważnie składająca się z Niemców. Aie jedno

cześnie o was, taksam o j ak o wszystkich ludziach,

należących do sfer niższych, m yślą osoby m ają

ce poważne znaczenie i dążą do tego, by ulżyć

waszej doli. Są między temi osobami i takie,

które gotcwe położyć życie swoje w ofierze, by

siebie samych, a więcej jeszcze was, wybawić

z niewoli. Nie powinniście zatem upadać na du

chu, ale zdobyć się na odwagę i w razie po

trzeby walczyć za swoje prawa.

Gdy zaś chciał im wy’tłómaczy’ć, że Die jest

prawdą, jakoby ,,wszelka władza pochodziła od

Boga".

—

żołnierze niczego już ijie rozumieli

—

Tak jest panie podpułkowniku — odpowia

dali mu niespodziewanie: jeden Bóg ua niebie,

jeden car n a zietni. Przeciw Bogu i carowi nikt

nie poradzi. mDc.malopofs I

I v/szelkie dalsze argumenty padały wprost jak

groch na ścianę. A gdy im znowu zadawał py

tanie :

—

Pójdziecie dzieci, za m n ą? Gdziekolwiek

was poprowadzę ?

—

Pójdziemy! — odpowiadali — pójdziemy

wszędzie ! Okazywało się jednak później, że my

śleli, iż chodzi o wyprawę za granicę, do Austryi,

że tam się zbiorą wszyscy żołnierze i oficerowie

siemienowskiego pułku, i będą prosić cara o ła

skę, a car łaski tej im udzieli i powoła napo

wrót do gwardyi.

Nieraz w rozmowach Bestużew usiłował im wy

tłómaczyć, że ,,przyroda stworzyła wszystkich

ludzi równymi".

Gdy później jednak częstował

tab aką efrejtera Ziunina i zaczął się całować

z wachmistrzem Szwaczką, spostrzegł, że ich to

żenuje, i że nie umieją zdać sobie z tego sprawy.

Szeregowca Cybulenkę uczył czytać i pisać^

Dużo wody upłynęło, zanim niezdarnymi palcami

nauczył się Cybulenko pisać ogromnie krzywemi

literami następujące stów a : ,,Brutus. Kassiusz.

Mirabo. Lafajet. Koustytucya".

Niekiedy Golicyn był obecnym przy nauce.

—

Co to jest wolność? - pytał Bestużew.

Wolność jest darem Bożym, - - odpowiadał

Cybulenko.

Czy wszyscy ludzie są wolni ?

—

Tak jest. Według rozkazu.

Właśnie, że wcale nie — irytował się Be

stużew. Mała grupa ludzi obrocila w niewolę

w ielką ilość ludzi.

—

A czy Rosya jest wolną ?

—

Wcale nie?

A dlaczego ?

Cybulenko milczał, czerwienił się, pocił i wy

trzeszczał oczy.

—

Bałwan! Bałwan jesteś, mój chłopcze, —

nie mógł wytrzym ać Bestużew.

—

Icóżjamam

z tobą zrobić?

—

Moja wina! - wyciągał się Cybulenko, przy

bierając pozycyę wojskową, jakby stał przed

frontem. A po minie jego widać było, że choć

by go zabili, nie wie czego od niego chcą.

—

No, wynoś się ! — Dz»ś już niczego się od

ciebie Die dowiemy. Przyjdź jutro .

I żeby go pocieszyć dał mu złotówkę na

piwo.

—

A powiedz tam wszystkim, żeby zawsze

przychodzili do mnie, gdy czegoś będą potrze

bować.

—

Co za komedya! — śmiał się Gorbaczew

skij.

—

Wiesz, Bestużew, był kiedyś w wojsku

jenerał gwardyi, który po francuskiej kampanii,

gdy na przeglądzie wyjeżdżał przed swój pułk,

witał się z żołnierzami:

—

Bon jour, dzieci1

Taksamo i ty robisz.

Tylko widzi mi się, że

nie zrozumieją oni tw’ojego bon jo u r.

—

Zrozumieją! Z czasem wszystko zrozumieją!—

nie upadał na duchu Bestużew.

O to żeby zrozumieli, uniiat się starać innymi

sposobami pułkownik Hebe!, uczeń głośnego

w wojsku ,,knutowszczyka", jenerała Rota.

(Ciąg dalszy u «»L)

,CZAS wychodzi z wyjątKiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

o godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal,, ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

l|na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krak o wi e w m i e j s c u ........................................................ |j 30 koron

7kor. 50 h. 2 kor. 50hal.

z odnoszeniem do d o m u ............................I 36 koron 9 kor. —

3kor.—

Pocztą w państwie A u stry a c kie m ..................................................

36 koron 9kor. -

3kor. -

Z dw uk rot ną wy syłką p o c z t o w ą ..................................................

42 koron 10 kor. 50 h.3 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie N ie m i e c k i e m ..................................................

42 koron 10 kor. 50 n.3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego 48 koron 12 k or. —

4kor.—

W państwie rosyjskiem (abonament przezurzędy pocztowe) ii 16rb. 20k. 4rb. 05 k.1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

Moskwie i Od esie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W a r s z a w ie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilnie biura

dzienników K. Taubera.

Prenumeratę przyjmują: AdministracyaCząsuw Krakowie!urzędy pocztowe Mieiscowa nre

n u m e r a tę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińsldego, trafika w Sukiennicach, Biuro d?.em

Hopcasa i Salom onowej, GL Trafika . We Lwowie ,*Czas" jest do nabycia w biurach dzień A Olszewskiej

8. Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie. Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peron%

w księgarni kolejowej, tudziez na Innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 15 h.al układ taber

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 haL, następny po 15hal. N ad esłan e i Nek rologia

od miejsca wiersza drukiem petit, 60 hal. za każdy raz. G łosy publiczności po2kor -komunikatyhandlowe

po kronicei po dzialeekononncznym;koiminikalyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po lk o r. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i p renum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników I,. Plohna A. Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstaba; wJarosławiu Biuro dzienników; wPodgórzu Poturalski wPrze

myślu A. Juszyńskiksięgarnia i E. Bi!let; w Rzeszowie M.Weintraub; wStanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Kockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ied niu liaasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun. .1. Danneberg, Bock fi He’rzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschuudt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube fi Comp., w Pradze cze

sk iej Fr. IIovorka. Listy z pieniądzmi i p rz ek a zy pieniężne na prenumeratę i’ ogłoszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Rekiamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

f ą i f " Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES Rn,DAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu