Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 638 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 261.

Kraków, 13 Listopada— Czwartek.

Rok 1873.

CZAS

Kraków 13 listopada.

Dtisiaj miała być otwartą sesya sejmu pru

skiego wyszłego z nowych wyborów. Nowy

skład i podział stronnictw, którego wyrazem

jest ta reprezentacya, ma dać rządowi pe

wność, że czynności prawodawcze zejdą po

prostu do gimnastyki parlamentarnej, aby to

co u góry będzie postanowionem, przebywszy

tylko dla formalności dysp utę, zam ieniało się

w uchwałę. Znane j e st z dawniejszych cza

sów w Berlinie słow o w berlińskim żargonie,

które zuaczy: ,,Potrzeba zawsze trochę opo

zycyi11. Maluje cno doskonale stan ow isk « sej

mu pruskiego, w dzisiejszych zw łaszcza cza

sach. Trochę opozycyi ma służyć do uwyda

tnienia zwycięztwa rządu, ażeby się nie zda

wało, że wszystko dzieje się ,,po ukazu11. Je

żeli zwolennicy system u reprezentacyjnego li

czyli kiedy na jego aklimatyzacyę na stałym

lądzie Europy, a przekonali się, że apostoł

jego Benjamin Constant doznał zawodu we

brancyi, to jeszcze mogli się oglądać na Pru

sy. 1 rzeczy szły jako tako czas pewien, póki

Bismark nie zwalczył pamiętnym rządem bez

budżetowym oporu opozycyi i nie zamienił

tego systemu w narzędzie. Gdzie dziś szukać

tej niegdyś faląngi liberałów , która złam ała

Manteufiia, a nawet nie przebaczała swoim

Scbwcrinom i Patowom, gdy ci zasiadłszy na

ław ie ministrów, musieli się liczyć z okoli

cznościami i z partyą dworską i z partyą

krzyżową ? Dawne liberały dają się teraz jak

sokoły do łowów używać i na głos dzwonka

wracają spocząć na drążku. Jutro więc za

ezyna się dla nich dzień polowania.

Sejm pruski ma za zadanie uporać się ze

wszystkiemi przeszkodami, jakie jeszcze rzą(

napotyka w objęciu administracyi i w urzą

dzeniu mechanizmu państwa w ten sposób,

aby gdziekolwiek pociągnie za nitkę, wyska

kiw ała maryonetka, która ma swoje ruchy

odbyć. Teu ład i dokładność we wszystkich

urządzeniach, przeobrażenie całej ludności w

żołnierzy karnych, wpływ władzy przez orga

nizacyę urzędniczą na wszystkie stosunki, przez

pociągnięcie wszystkich do pew nych, obo wiąz

ków dla państw a, sięgnęło aż do kościoła.

Organizacya synodalna świeżo przepisana dla

wyznań protestanckich, począwszy od syno

dów lokalnych, prowincyonalnych aż do powsze

chnego naczelnego synodu, idzie równolegle z

organizacyą polityczną państwa. Sam tylko

jeszcz e k ościół katolicki st ał niezawiśle wśród

tej wymustrowanej społeczności; przeciw nie

mu też obrócone wszystkie szpony i dzioby

tych sokołów , których rząd wypuszcza i wszy

stkie strzały strzelców, i na niego zastawione

sieci po w szystkich kniejach. Sejm też obecny

będzie m iał tu jedno z zadań swoich.

A gdy plany rządu dokonane będą na ca

łej przestrzeni monarchii pruskiej z pomocą

sejmu, wtedy przyzwany zostanie parlament

do pomocy, aby to co w Prusach urządzono,

przenieść na c ałe Niemcy. Już na tem polu

zrobiono wprawdzie wiele, ale jeszcze dużo

)ozostaje nietkniętego. Z czasem też sejm pru

ski stanie się zbytecznym, jak zbytecznemi bę

dą trony drobnych królów i książąt.; gdy zwol

na bowiem nikną atrybucye państw odrębnych

w Niemczech, stopniowo zadania także sejmów

)rzechodzić będą na parlament.

Wobec przejścia mniej więcej wszystkich

iberalnych stronnictw sejmu pruskiego pod

chorągiew rządow ą, środkowa partya wzro

sła w siły, nie tak jednak, aby opozycya jej

mógł?* staęąć na ,przeszkcdr.c planeta rządu.

Ale środek izby przedstawia dziś ten osobli

wy w parlamentaryzmie widok, iż zastępuje

prawicę, która zeszła do zbyt drobnych roz

miarów. A prawica w sejmie pruskim, była to

partya konserwatywna, krzyżowa. 1 jakiż po

wód jej upadku a wzrostu środka? Oto, że

chciała tylko politycznie robić opozycyę a spraw

katolickich nie imała się, żeby swej torysow*

skiej cechy nie zacierać. Natomiast środek sta

jąc w obronie niepodległości kościoła, wzmógł

się, i w nim leży zaród niezawisłości w spra

wach także politycznych. W naturalnym biegu

rzeczy przyszłe wybory parlamentu mające za

parę miesięcy się odbyć, powinnyby ten kie

runek bardziej jeszćze wzmocnić, bo przybę

dzie tej partyi żywiołów z Niemiec zachodnich,

gdzie system wszecliwładztwa pruskiego znaj

duje wprawdzie licznych popieraczy, ale też i

licznych przeciwników.

A lubo nie można przypuszczać, aby opo

zycya środka Izby sejmu pruskiego zmieniła

charakter obrad czysto gimnastyczny, wszela

ko głosy niezawisłe z trybuay rozchodzące się,

lubo bezsilne wobec większości rządowej, mo

że nie przebrzmią bez wpływu na umysły i

za przestrogę posłużą tym, co bezwiednie, pod

wpływem frazesów, oszołomieni powodzeniem

i upojeni wielkością polityczną Prus, powięk

szali dotąd szeregi ochotników armii rządowej

KORESPONDENCIA. *CZAS»«

L n ó w 11 listopada.

(E ) Pomiędzy przedłożeniami przez Wydział

krajowy na bieżącą sesyę sejmową wypracowane*

m i, znajduje się także sprawozdanie o wniosku

względem oddania krakowskiego

szpitala po

wszechnego tam ecznej reprezentacyi miejskiej. Zda

je się, że niebędzie wam obojętnem dowiedzieć

się, w jaki sposób Wydział krajowy na tę sprawę

się zapatruje.

Otóż biorąc inicyatywę w tej sprawie uważa on

stosunek obecnie istniejący za anormalny, 1 któ

ry w dalszym ciągu musiałby sprowadzić starcie

między gmiuą a Wydziałem, podobnie jak się

działo we Lwowie. Rząd bowiem oddał wszystkie

szpitale uznane za powszechne i publiczne repre*

zentacyom gminnym, jako zakłady lokalne: odstąpił

jednak od tej zasady co do szpitalów we Lwowie

i w Krakowie. Chociaż bowiem wypowiedział, iż

te niem ają cechy zakładów krajowych, oddał je

jednak pod zarząd Wydziału krajowego ze wzglę

du na dotychczasową wspólną administracyę i ścisły

związek ich z oddziałami, już jako zakłady k ra

jowe uznanem i.

Obawiać się należy, aby ten stosunek co do

szpitala krakowskiego nie stał się przyczyną nie

snasek. Dawniej bowiem leczono w szpitalu tym

ubogich bezpłatnie, później szpital miał obowią

zek utrzymyw ania 80 chorych bezpłatnie, w końcu

zaś, w r. 1850 ustanowioną została ogólna taksa,

obowiązek zaś utrzymywania 80 chorych został

zniesionym .

Rada miasta Krak wa upatrując w tem po

krzywdzenie miasta, jpom inała się już o te łóż

ka bezpłatne i może jeszcze o nie upominać się

zechce, z czego m usiałby się wywiązać spór mię

dzy nią i Wydziałem krajowym. Aby tego uni

knąć, uznaje Wydział krajowy potrzebę uregulo

wania tego stosunku, za czem przemawia jeszcze

potrzeba przystąpienia do budowy nowego gmachu

szpitalnego, po której rozpoczęciu, mogłoby ure

gulowanie tego stosunku na większe jeszcze na

potkać trudności.

Dwa są sposoby uregulowania tego stosunku:

oddanie szpitala gminie, lub uznanie go za kra

jowy. Za ostatnim sposobem przemawia tylko to,

iż częścią szpitala tego są zakłady krajowe dla

położnic i obłąkanych ,T ie za tem jedno znamię

nadaneby zostało szpitalowi. W zgląd ten niemo

źe wszakże iść w porównanie z niedogodnościami,

jakie przedstawia zarząd tak oddalonego zakładu.

Konieczna w takich okolicznościach biórokratyczna

forma pociąga za sobą zwłoki i usterki, które ta

m ują sprężystość zarządu, paraliżują czynności

władz miejscowych i itają się przyczyną strat.

W obec tego wydział krajowy pragnie, aby szpi

tal krakow ski przeszedł pod zarząd reprezentacyi

miejskiej i objawia przekonanie, że ta na miejscu

lepiej i taniej administrować może i że budowę

no??ego gm achu lepiej i taniej wykonać potrafi.

Przed

rozpoczęciem tedy budowy chciałby się

Wydział krajowy przekonać, czy reprezentacya m.

Krakow a szpital w swój zarząd przyjąć zechce a to

tem więcej, że teraz m ogłaby jeszcze z pomiędzy

planów przedłożonych wybrać ten, któryby uznała

za najodp)owiedniejszy, gdy tymczasem po rozpo

częciu budowy musiałaby kończyć ją, choćby na

w et plan przez Wydział krajowy przyjęty uznała

za wadliwy.

Dalszym powodem, który przemawia zatem , aby

teraz właśnie uregulowany został stosunek, jest

ten, iż z dniem 1 października 1874 upływa czas

administracyi szpitala v z e z Siostry Miłosierdzia

i szpital m a być objęty pod własny zarząd. Nie

wątpliwie lepiej tedy byłoby, ażeby adm inistracyę

tę zaprowadziła już reprezentacya gminy, niż że

by ją urządził Wydział krajowy, w sposób, któ

ryby może jej niezupełnie dogadzał.

Wydział krajowy również objawia nadzieję, że

rząd niesprzeciwiałby się temu nowemu urządze

niu, gdyż reprezentacya m. Krakow a daje dosta

teczną rękojmię dobrego zarządu a nadto służy

Wydziałowi krajowemu zawsze na mocy ustawy z

d. 12 grudnia 1869 prawo nadzoru i przestrzega

nia, aby w arunki, pod jakiemi szpital od rządu

objął, przez reprezentację m. Krakowa sumiennie

były dotrzymywane.

Co do zakładów krajowych dla obłąkanych i

położnic, Wydział krajowy sądzi, iż wrazie obję

cia szpitala powszechnego przez gminę reprezen

tacya miejska zechciałaby zapewne albo wziąść na

siebie administracyę tych zakładów za ryczałto

wem wynagrodzeniem od liczby chorych, albo pro

wadzić ją w zastępstw ie W ydziału krajow ego.

Pierwszy sposób byłby niezawodnie korzystniejszy,

gdyż uwalniałby gminę od składania rachunków,

a Wydział krajowy od ich sprawdzania.

Przedstawiwszy w sposób powyżej ztreszczony

stan rzeczy, żąda Wydział krajowy od Sejmu u

poważnienia do zawarcia, zapoprzedaiem porozumie

niem sie z Namiestnictwem, z reprezentacją m.

Krakowa układu o oddanie jej tego szpitala wraz

z wydzielonym m ajątkiem zakładowym.

W iedeń 11 listopada.

(R) Na dzisiejszem posiedzeniu Izby niższej

rząd przedłożył dawno zapowiedzianą ustawę o po

życzce srebrem w ilości 80 milionów złr. (rozpisać

wypadnie pożyczkę w ilości najmniej 100 milio

nów, aby otrzym ać ośmdziesiąt milionów). Mi

nister skarbu pan De Pretis wyłuszczył po

wody, które rząd skłoniły użyczyć pomocy publi

cznej targowi pieniężnemu. Przemówienie p. De

Pretisanie licowało o tyle z mową tronową, o ile

ta ostatnia uznała przesilenia giełdowe za następ

stwo ,,przecenienia siły kapitału i zbytniego naprę

żenia kredytu11, minister zaś skarbu uderzył na

Sehmndel giełdowy, wyzyskujący ludzi pracy i prze

mysłowców, narażający handel na straty i popy

chający wszystkich do gry i żądzy łatwego boga

cenia się. P . De Pretis wykrył wszystkie kroki

rządu celem zapobieżenia wybuchłem u przesileniu,

które — jak przyznał — pozostały bezskuteczne,

a wreszcie oświadczył, iż przesilenie pomimo całej

swej srogości nie zdołało zachwiać finansów pań

stwowych. Mowa ministra skarbu, wysłuchana z

wielką uwagą, zimne bardzo znalazła przyjęcie,

a gdy żaden głos w Izbie nie pochw alił wywodów

p. De Pretisa, było to może wskazówką, iż ża

den głos

nie stanie

w jego obronie,

gdy

podniesie się opozycya przeciwko niemu. Spra

w iedliw ość w szelako

nakazuje powiedzieć, iż

katastrofa cała była nieuniknioną i byłaby wy

buchła w każdym razie, bez względu na to, jaki

gabinet dzierżyłby władzę. Opinia publiczna wsze

lako nie jest przyjazną p. De Pretisowi, a bardzo

wielu uważa jego pozycyę w Izbie za zachwianą.

Mówią nawet, że dzisiejsze przedłożenie rządowe

prawdopodobnie upadnie, lecz o ile wiemy, gabi

net nie zechce robić kwestyi gabinetowej z przy

jęcia tego projektu. Arcyciekawą jest postaw a gieł

dy wobec przedłożenia rządowego i mowy p. De

Pretisa: «Dotyczące wiadomości z Izby11— pisze

giełdowy sprawozdawca Noiuej Pressy —

. ,nie wy

w arły żadnego wpływu na giełdę, chyba gdybyśmy

powstałą do tej chwili słabszą tendencyę chcieli

położyć na karb tychże wiadomościu. A zatem zi

ściła się przepowiednia nasza; giełda wyzyskiwała

już przed dwoma tygodniami znaczenie przedłożeń

rządowych m ałą zwyżką papierów.

Usiłowa

nia ratow ania giełdy operacyami finansowemi

przypominają nam próby zatam ow ania źródeł wy

lewu wody w salinach wielickich; leki nie pomo

gły, aż źródło zatam owało się w własnym mule;

giełda wiedeńska musi również odbyć naturalny

proces przeobrażenia z wielkiej sali gry hazardo

wej na regulatora prawdziwej wartości papierów

publicznych.

Dziś dokonano także wyboru 15 członków wy

działu adresow ego. Z Polaków w szedł do komisyi

p. G rocholski, z Rusinów X. Pawlików; resztę

członków zabrały sobie kluby stronnictw a wierno

konstytucyjnego, mówimy — «zabrały" bo robią

one, co im się podoba w Izbie, jeszcze wielka ła

ska, że nie «zabrały" sobie w szystkich, że zosta

wiły dwóch członków Polakom i Rusinom, bo stron

nictwu br. H ohenw arta żadnego nie zostawiły miej

sca. P. Herbst jest głową i duszą parlamentu, za

prowadził dyktaturę w Izbie, co on rzeknie, to się

stanie, p. Rechbauera wykierował na prezesa Izby,

aby pozbyć się przywódzcy odcienia ,,młodych" a

może i na przekór rządowi, on jest reżyserem i

rozdaje role. Gdy szło o wybór prezesa, nie znie

siono się nawet z kołem polakiem, jak to dawniej

bywało, bo p. Herbst uważał to za rzecz niepo

trzebną, mając i tak większość. Tylko dalej na tej

drodze a p. Herbst może w końcu będzie miał sa

tysfskcyę, jeźli m u się uda, że lrakcya br. IIohon

warta także opuści Izbę. Za to P- Herbst, gdzie

może, popiera Rusinów.

rozm iń 8 listopada.

Kampania wyborcza skończona w Księstwie. Zy

skaliśmy dwa krzesła, tyleż utraciliśmy w P rusach

zachodnich, ale i w księstwie zwycięstwo pod

względem liczbowym, nie jest byoajmuiej zwycię

stwem pod względem siły wewnętrznej. W obec

potrzeb obecnej chwili, i kwestyj piekących brako

wać będzie posła Szumana, który dotąd prezydo

wał w kole polakiem. Niewybranie zaś Dra Szy

mańskiego i Dra Wartenberga smutnym jest do

wodem, że interes stronniczy górował nad intere

sem kraju i potrzebami ogółu. Dowiodły obecne

wybory, że stronnicy tak głośni z solidarności, nie

są solidarności wiernymi. Stwierdziło się też przy

słowie, że dzwon głośny dlatego, że próżny. Libo

ralno-krzykliwe powiaty Szamotulski, Obornicki,

zwłaszcza Inowrocławski, który umiał za sumienno

przekonanie posłowi swemu rodakowi dać wotum

nieuiaości, teraz przez Niemców pobić się dały,

gdy było potrzeba pracy i zachodu wobec nieprzy

jacielskiego obozu. Energii, aby swoich potępić,

nigdy nam nio braknie, w tym kierunku chętnie

zużywamy siły, których potem w walce z wrogiem

nie starczy. Tylko zwycięstwo wewnętrzne, to jest

nad własnemi przyw arami zawiści, zazdrości, krzy

ku i w rzasku, może zapewnić zwycięstwo na ze

wnątrz. Otóż tego zwycięstwa sobie przypisać nie

możemy, pomimo żeśmy dwa krzesła pozyskali.

Centrum Izby berlińskięj zdobyło znaczną liczbę

krzeseł, najwięcej po liberałach. Największej po

rażki doznali starokonserwatywni, odcienia Gaze

ty Krzyżowej, słuszna kara za ciągłe wahanie się

między kierunkiem rządu, a wiernością zasadom

zachowawczym.

Bilans papierów i stanu czynnego Tellusa do

tąd nieukończony. Interes kraju każe pragnąć, aby

konkurs mógł być przemienionym na likwidację

pozasądową. Skargi na firmowych nie są dziś na

miejscu, gdzie nikt nie zna dokładnie stanu

interesów ,

a wreszcie firmowi odpowiedzą swe

mi majątkami. Jeźli na kim ciąży i to ciężka od

powiedzialność, to na Radzie nadzorczej, która re

widując stan interesów , jeszcze krótko]przed kon

kursem wszystko najpochlebniej osądziła.

Sprzedano, jak wiecie już z gazet, powozy i ko

nie Prym asa. Zabór jego mienia codzień się po

w tarza ze strony władz miejscowych.

Minister sprawiedliw ości pozw olił adjunktow i

sądu pow. w Sokalu Ludwikowi Godlewskie

mu przesiedlić się na własną jego prośbę w tym

samym charakterze do Bobrki.

Minister sprawiedliwości mianował auskultan

tów Leona Szechowicza, Zygmunta Augu

styna i Hipolita Wolańskiego adjunktami są

dów powiatowych, a mianowicie pierwszego w Miel

nicy, drugiego w Łopatynie, ostatniego w D ro

bobyczy.

Rada szkolna krajowa nadała posadę rzeczywi

stego nauczyciela w szkole ludowej w Długiem

Część literacko-artystyczna.

na wystawę powszechny wiedeńską.

IV.

Zapowiadając w ostatnim liście sprawozdanie

z oddziału sztuk pięknych, niepomiarkowałem się

że właśnie tę część Wystawy bardzo pobieżnie zwie

dzałem , bo zostawiwszy ją na koniec mego pobytu

w Wiedniu, tak czas naglił, że zaledwie jakie takie

wrażenie całości powziąć mogłem. Teraz jednak

nadszedł la guarł tfheurc de Jlabelais i z danego

głowa wywiązać się przychodzi; czynię to jako pro

gty turysta, a nie jako krytyk i znawca. Zresztą

naw et katalogu, obejmującego niewiem już wiele

numerów, przed sobą niemiałem , zaledwio więc

główne nazwiska i tak przed tem mi już znane

pamiętam; wobec zaś masy malowanego płótna,

gdzieniegdzie tylko jakiś obraz głębiej wyrył się

w pamięci. Chodzi mi więc tylko o ogólne wraże

nie sztuki dzisiejszej i takowe o ile mogę prze

syłam.

Wystawę sztuk pięknych pomieszczono w oso

bnym wielkich rozmiarów gmachu, gdzie przy wy

bornem z góry oświetleniu pomieszczono wszystko

co na polu sztuki stworzono dzisiaj i mniej więcej

cd lat dziesięciu.

Jeżeli zważymy na mnogość dzieł, to ta jest o

gromną i nawet czasy najwyższego rozw oju sztuki

we Włoszech, Francyi i Niemczech nie potrafiłyby

tak licznej wystawić galeryi, chociaż indywidua pło

dniejsze były niż dzisiaj. Rozważając jednakże war

*0S«TU*iWor° w’. a m *aQowicie ducha obecnej sztuki,

to Wystawa wiedeńska najsmutniejsze zostawia w ra

żenie niesm aku i zwątpienia.

Mie mówiąc już o duchu religijnym i obyczajach,

to sztuka jest po literaturze i teatrze, najwierniej*

szem odbiciem życia umysłowego pewnej epoki, lub

narodu. Dla czego z epoki wojny trzydziestoletniej

np. tak m ało m amy rzeźb, obrazów lub budynków,

» to co mamy razi miernością lub wprost brzydo

tą pomysłu; kiedy znów inne czasy zadziwiają bo

gactwom, rozm aitością i szlachetnością wyobraźni ?

Dzisiaj wojny trzydziestoletniej nie m a , bo broń

iglicowa na to niepozwola, ale jest w ojna o wiele

gorsza ducha społecznego z dążeniami antispółe

cznemi, kapitału z pracą, powagi i tradycyi z ohy

dnem lekceważeniem wszystkiego, nie mówię już co

święte, ale co rozsądne i uczciwe; słowem bcllum

omnium contra omnes, w której chyba tylko dla

darwinowskiego człowieka znajdzie się miejsce.

Walka ta trwa nie od lat 30 ale od lat ośmdzie*

sięciu z okładem, a chociaż ona w zarodku istnia

ła od czasu zaludnienia ziemi, to nigdy tak na ca

łej linii nie w rzała, nigdy tak systematycznie pro

wadzoną nie była, bo regulatory życia społecznego

tj. kościół i wiara nigdy tak zacięcie nie były prze

śladowane, a m ało kiedy tak nędznie bronione.

O ile sztuka do tego zdolną, daje nam wyraz

tego społeczeństwa. Straszliwy realizm i zapom

nienie zupełne o prawdziwym celu sztuki, realizm

którego nawet sztuka pogańska zawsze uniknąć

potrafiła, chociaż i pojęcia nie miała o skarbie

natchnień, nowych idei i aspiracyi, które chrze

ściaństwo na ludzkość zlało, realizm biorący rze

czy jak są, bezwzględnie dobre czy złe, piękne

czy brzydkie; zapominający że dla przedstawienia

rzeczy jak są, bez nadania im jakiegoś życia, odrę

bnego charakteru, Die potrzeba wcale sztuki, i że

w zastosow aniu bezwzględnem musiałby zatrzeć

wszelkie różnice stylu, kierunku i dążności w

sztuce; realizm ton jest jedną obecnej sztuki ce

chą. Zapomniał on o definicji Hegla schon ist das

his Leben Treten der Idee (najlepszej jaka jest) bo

idei żadnej nie m a i po za nagą rzeczywistość

i zmysłowość nie sięga. Miernota i brak ambicyi,

czy możności stw orzenia wielkiego dzieła, oto dru

ga cecha, i ta impoteneya jest prawdziwem zna

m ieniem zużytego m ateryalizm em społeczeństwa.

Gdzie zaś artysta po nad tą miernotę podnieść

się zdołał, tam techniczność zastępuje wyższy

polot i to jest trzecim symptomatem ogólnego u

padku sztuki. Techniczność, tę prawą rękę reali

zmu, wielcy mistrze uważali jako środek, nie jako

cel ’i aczkolwiek technikę na wskroś posiadali,

nie nadużyli jej nigdy dla osiągnięcia nagłego

a łatwego wrażenia. Stoi ona zawsze w ich dzie

łach pa drugim planie, a myśl, z samowiedzą swej

głębokości i siły, czeka spokojnie by ją znawca

odgadł i ocenił, a na yrofanum tmłgua nie zważa.

To też na dzieła tych mistrzów długo się patrzeć

trzeba by objąć co zawierają, ale też potem nie

sprzykrzą się nigdy, obecne zaś rzeźby i obrazy,

na pierwszy rzut oka swój elekt zrobią, ale nam

nic więcej nie powiedzą. Pierwszy Michał Anioł

za szerokie technice pole otworzył, tylko że potę

żny jego geniusz potrafił szkopuł ten przezwycię

żyć, ale w skazał drogę mnóstwu miernym naśla

dowcom, którzy jak zawsze tylko ujemną mistrza

stronę podjąć potrafili. Dzisiaj zaś technika bez

względnie nad myślą góruje i dlatego to najlepsze

prawie obrazy należą do malarstw a rodzajowego,

(genre) bo w niem technika ważną odgrywa, i od

grywać powinna rolę. W tym też ,,rodzaju K naus

(in tausend Atngsten, «seme Hoheit aus Reisenu)

i Yautier (pogrzeb na wsi) są nieporównani i obok

flamandzkich mistrzów

stanąć mogą. Wątpię

wszakże by któren z malarzy (z nielicznemi wy

jątkami) na wystawie reprezentow anych mógł

natchnąć historyków sztuki jak Kugler, Liibke,

Hermann Grimm lub Rio do tak gorących, peł

nych nam aszczenia i głębokiego podziwu słów, ja

kie oni dla F ra Angelica, G iotta, lub Michała

Anioła znaleźli.

Sprawozdaw ca Gazety Augsburskiej konstatuje

z pewnem zadowoleniem, niby jakowąś dumą, że

religia coraz to mniej pomysłów artystom podaje,

i że dlatego obrazy treści religijnej bardzo są nie

liczne. Niestety aż nadto prawda: ale żeby się este

tyk nad tem z upodobaniem zastanawiał, że prze

cież ta nieszczęśliwa religia nawet w dziedzinie

sztuki idzie w poniewierkę, to już nie można nic

innego odpowiedzieć tylko risum teneatis amid.

Kto na tem najwięcej, wszystko niemal stracił,

czy nie sztuka sam a? Bo na to, by coś wielkiego

stw orzyć, trzeb a koniecznie w coś wierzyć, jeżeli

nie w Boga, to w miłość ojczyzny, w honor,

w poświęcenie; ale kto wierzy tylko w bezwzglę

dną siłę, w parę, używanie, i najlepszą uprawę

roli, ten z pewnością nigdy prawdziwego nie wy

kona arcydzieła, chociażby i większą nad Par

heniusza technikę posiadał, /a m m świat ^sta

nowczego rozbratu z dążnościami m ateryakzm u

i utylitaryzmu nie weźmie, tak długo sztuka się

niepodniesie, ale owszem coraz głębiej w obecnym,

nikczemnym kierunku grzęznąć będzie. Dla czego

Polska tak świetnie na tej wystawie reprezentow ana?

dla czego może największy procent znakomitych

dzieł przedstawia; dla czego rośnie nam serce ua

widok jakiego obrazu Matejki, Brandta lub G rott

gera, którzy w pośród nienawistnych lub obojętnych

żywiołów tik wysokie stanowisko zająć potrafili?

Oto dla tego, że społeczeństwo nasze mimo swych

licznych w ad i usterek jeszcze najm niej jest zma

teryalizowane, bo w niem żyją te instynkta szla

chetno i wspaniałomyślne popędy, które wprawdzie

naród na łup mocniejszym wydały, ale mu też za

chowały pewną dziewiczość i niewinność; bo cią

głe nasze nieszczęście nie dozwala nam choćbyśmy

i chcieli poddać się bezwzględnie m ateryalistyczne

mu prądowi.

Artyści rzeczywiście przestali czerpać natchnie

nia vr tem źródle nicprzebranem , do którego się

jednakże Leonardo i Rafael, Diirer i Holbein,

Murillo i Ribeira uciekali; gdzie religia jest tre

ścią obrazu, to w celu wyśmiania takowej lub

przedstawiania w najfałszywszem świetle, jak nie

którzy artyści włoscy, których obrazy są jakby

Kladderadatschem ostatnich uchw ał parlam entu

włoskiego; czy przez to może dorównali Bellinie

mu lub Sebasto del Piombo? O nędzotach tych

ledwie wspominać warto, ale że prawdziwy artysta

jak Kaulbach takiem u samemu hołduje kierunkowi

i talentu swego na przekręcanie prawdy nadużywa,

to już jest dowód smutny, dokąd sztuka zaszła.

Ten sam realizm i m ateryalizm w rzeźbiarstwie,

i bodsj czy mnie tu jeszcze więcej nie uderzył.

Bo rzeźbiarstwo, im bardziej jego środki są ma

teryalne, tem bardziej realizm u unikać winno, i

dziwna rzecz, rzeźbiarstwo zawsze wyżej nad

zmysłowość wznieść się potrafiło niż malarstwo.

Ale nie rzeźbiarstwo wystawy wiedeńskiej. Jest

w głównym gm achu w oddziale włoskim statua

tancerki, największy podziw wzbudzająca. Nie jest

naga, owszem ubrana, ale tak, aby wyraźnie po

żądliwość pobudzać; najwyższa technika w szcze

gółach, wyrobienie bucików, pończoszek i koszulki,

wszystko do tego zmierza i taką była oczywista

niegodziwa tendencya artysty. Słow em , nagość

dla realizm u dzisiejszego nie wystarcza. Gdzież

się podział czysty ideał sztuki, gdzie nieporów na

na naturalność i piękność antyku? Koło W enery

Milońskiej, chociaż zupełnie obnażonej, przechodzi

się dziesięć razy i zawsze tylko spokojne zostawia

wrażenie idealnego piękna, a żadnej myśli niepo*

czciwcj nie wywoła , kiedy tutaj.........

Z pewnością odwróciłby się ze wstrętem od te

go zręcznego fabrykatu taki Winckelmann lub Fea,

i ja też, chociaż laik, zgorszony byłem takiem po

niewieraniem talentu i zręczności. Jużto rzeźbiar

stwo od czasów Canovy i Thorwaldsena nie wy

dało wielkich mistrzów; Bartolini, Tenerani i

Giacometti, Rauch i Schw anthaler, Riet6chel i

Zambuseh, byli i są ludzie talentu i szlachetnych

pomysłów, ale geniusz nie dorów nał rzetelnym

usiłowaniom i czystej intencyi. To też w oddziale

rzeźb prócz ślicznej figury czytającego chłopca nic

mi nie zostawiło głębszego w rażenia; popiersia

zaś Otella z czarnego i białego m arm uru, pomie

szczonego w rotundzie, które wiele podziwiano,

nie mogę uważać jako prawdziwe dzieło sztuki;

naturalnie że czarna połyskująca twarz odbijająca

od śnieżnego zawoju, łatw o efekt osiągnie, ale uie

na takich to tanich kombinacjach sztuka zależy.

Mamy i w starożytności statuy i biusty z różno

kolorowego m arm uru ; widziałem ich najwięcej w

Weneckim pałacu Dożów, ale to ze środka epoki

cesarzów rzym skich, a zatem wielkiego upadku

sztuki. Pomiędzy rzeźbami greckiemi, o ile mi

wiadomo tego rodzaju robót nie ma. Polychromia

do drzewa da się wybornie zastosować, m armur

zaś jej nie dopuszcza chyba z uszczerbkiem sztuki.

Ma się rozumieć, że na wystawie wiedeńskiej było

wiele ładnie odrobionych posągów, ale o ile mi

pobieżDy przegląd dozwolił się przekonać, dzieła

sztuki nie widziałem.

Malarstwo w nierównie lepszem przedstawia się

świetle, i mimo, że uwag, jakie o ogóluyin kie

runku sztuki na wstępie uczyniłem, nie cofam,

jednakże dużo więcej talentu w dziale tym spoty

kamy, a naw et kilka znakomitych obrazów sta

nowią prawdziwą ozdobę.

/daniem mojem dwa kraje głównie zasługują

na wzmiankę, to jest Polska i Niemcy; ich też o

brazy ogólnie największą zwracały uwagę. We

Francyi wszystkie dawne spotykamy nazwiska

CtmM ^ m « r riDoi2dJI.iJLB n i w (l7 iłW,.*y nl,dli«19 1 dnie «wi%tłMM).

pojedjnM, w Krakowie kontuje 10 centów,

?Fenaaierata wynos!i

we L w ew lei w Ajencji »CZASU« r00BU* zir

*?.ct- "

kwartalnie*Ir. 5 ,efi. - sr,’ssijesci9gfe. Jea,_

Pm w st« w pańatwiele,ustrjackiem

*24*

’

t»I. 16 igr. 20

,’

tal Lgr?S

’

t:,*»».

do Belgu, Włocf i*Szwajcarj’j * * f ’ *80

’

*”f*20

’

bukSo6

towanenie ulegają frankowaniu. -

K«i**Jw niefr*nkowanych*ri* dS S ? C* Meiapieeaą.

» t h e p i B i a nadaylane Redakcji nie *wracają »ig j bjw«gą^SSe.

Proaaatratf prsyjwijąi

W K BA IOW U: Eióro Adminiitraeyi .CZASU« p n j ulier Różanej, w dom« pod L 413j KiijganU_

pp. B. A. Knjdanowikiego w Bjnkn głównjn , Juliu«* Wildta przy ulicj Grodzkiej, handel M a m ip s

Dworikiego i? kamieniej kiioeia Jibłonowikia,^o i handel papierń Z. J . Wywiałkowekiego w Eynkn jw fna r

wnjm, tudzież wwjztkie urzędj pootowe tuitrjacki«, -

O lleiM Eia (Inuraty) wawlkiego roftagp

przyjmują tie u opłatą: aa miejioe wierna drobnego (petit) *a jednorazowe umieezczeni* 8 centów ,*» -

nutflpne po » cnt, ora* za opłatą należytożci itemplowej po *0 ent. od k^oraaowego ogłoaien^ W j§*

płat* w Krakowie. rrenameratt i0|le***«iłB

p. lwim i Pirjfcfinti, p raj placu K atedralnym pod L 11. W WUIDNIU P- OpptUk, Wollzeile 2 i i w

L Ferdinanda-StraH* Nr. S8. Na FBAI«XĘ i ANGLIĘ w Paryżu Wny mfiownik WO* * « .łew tf -

Faabourg Poinonicre Nr. U .

Z ai tylko Ogłoaaenia: w Wie dnia Wallfischga*** N r. 10, w H au»*

bargt, Franktureie u. *L, Oerlinie, Lipaku, Basylei. (Bawajearya) i Wroelawiu pp. BM teiwM e

i Feffler - w Wiedniu f Lfb, WeilseE* Kr. * ,I B. Kem, BeilentKte *.

w Berlinie, Hamburg*, K»

naehita i Rcrymberdie p, K%Aelf Hm* - w Frankfireie nad Młnem p. 0- L. Da*A* *i Csup,

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction