Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 653 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nr112

Kraków, Piątek 15 Maja 1908.

Rocznik LXJL

(Wydanie wieczorne)

Klęska §ocyallitów.

,,Partya nasza traci wiele stanowisk, zdobytych

przed ostatniemi wyborami a nie zdobywa tych,

które posiąść miała nadzieję".

Krótkie określenie to odnosi się do socyalistów

«zjednoczonych", a pochodząc z tak niepodejrza

uego źródła, jak Human/iU* p. Jauresa, nia pie

częć autentyczności. Wybory do Rad miejskich,

dokonane właśnie we Francyi potwierdziły doświad

czenia poprzednich i wykazały, że socyalizm jako

praktyka polityki miejskiej, ma wszelkie warunki

do ponoszenia coraz nowych klęsk wyborczych.

Być może, iż na porażkę «zjednoczonych" wpły

nęły potrosze względy czysto politycznej natury.

Nie ulega kwestyi, że wycofując się urzędowo

z dawnego bloku, soeyaliści z gwardyi p. Jauresa

pozbawili się zbyt nieostrożnie pomocy rządowej,

która w trzeciej republice rozstrzyga przy wybo

rach z niemniejszym naciskiem, jak za drugiego

cesarstwa. Zmiany zaszły tylko na miejscu, z któ

rego dyryguje się sprężystym prefektem. Prawdą

jest wszelako z drugiej strony, że opinia publiczna,

która długo zachowywała się wobec propagandy

socyalistycznej z nieco żartobliwym optymizmem,

otrzymała ostatniemi czasy kilka ostrzeżeń, dość

wyraźnych, aby wyruszyć z apatyi spokojnego

bomgeois. Takiem ostrzeżeniem była fatalna usta

wa o spoczynku niedzielnym, która pozwoliła na

dotknięcie palcem niebezpieczeństwa, uważanego

za dalekie; takiem byl projekt ustawy o podatku

osobisto-dochodowym, który poruszył opinię silniej,

niżby to byla uczyniła niespodziewana wojna;

wreszcie sprawa wykupna kolei wschodniej po

stawiła przed oczyma przemysłowców widmo

,,unarodowienia" wielkiego przemysłu i została

ogłoszona za pierwszy krok w tym kierunku.

Dopóki socyalizm skupiał się cały w momencie

ideowym a nawet gdy przeszedł na pole czynń

w syndykalizacyi robotników, miał zapewnione

bądż teoretyczne zachwyty, bądż przychylną neu

tralność radykalniejszej burżuazyi d la p. Cle

menceau. Stopniowe zaostrzenie się przeciwieństw

przez coraz pozytywniejsze działanie socyalistów

rozszerzyło przepaść między nimi, a tymi nawet

żywiołami burżuazyi, które, jak wszędzie, widzia

ły w wykrzyknikach socyalistycznych echo swego

opozycyjnego nastroju i szly za socyałizmem jako

za najradykalniejszą opozycyą.

Nic jednak, gdy idzie o politykę miejską, nie

podkopało tak znaczenia socyalizmu, jak on sam.

Odkąd socjalistyczne rady miejskie doprowadziły

kilka miast nad sam brzeg bankrnctwa, preslige

takiej polityki miejskiej musiał blednąc siłą fa

ktu. Marsylia, Roubaix i inne większe miasta

uchroniły się przed bankructwem tylko dzięki

temu, że wczas zamknęły drzwi ratusza przed

czerwonym radcą. Wówczas to zaczęły pojawiać

się obliczenia, wykazujące cyframi, iż socyalizm

w radzie miejskiej równa się zwykle niechybnej

ruinie miasta. Oprócz gmin już wymienionych,

jeszcze Brest i Toulon, a w ostatnim czasie Tu

luza dostarczyły materyału do cyfr druzgoczą

cych, które przywaliły sobą panowanie czerwo

nego sztandaru nad municypiami. Zwłaszcza w Tu

luzie socyalizm dokazał istnego cudu, objąwszy

bowiem rządy pod bas!em zreformowania fatalnej

gospodarki radykałów-socyalistów, potrafił ją je

szcze pogorszyć i zajść w reformatorskim zapale

aż przed kratki sądowe, gdzie się właśnie roz

grywa epilog tych rządów.

Między innemi trybunał będzie wyrokował o

fałszowania rachunków, zwiększaniu cyfr wydat

ków, zmniejszaniu przychodów i innych zwycza

jach socyalistycznej rachunkowości, które dają

pewne wyobrażenie o stosunkach, jakie panowa

łyby w państwie przyszłości, rządzonem przez

apostołów tego pokroju. Proces wyniknął — jak

zwykle — z kłótni między przyjaciółmi i został

spowodowany przez mera Tuluzy, który znów bę

dzie odpowiadał za defraudacye, oskarżony przez

sprawców tamtych fałszerstw. Najlżejszym zarzu

tem, jaki go spotyka, jest fakt stwierdzony, iż

otrzymawszy dla biednych miasta Tuluzy 5000

franków, przesłanych przez alkadę barcelońskiego,

uznał za właściwe złożyć je w banku na swój

prywatny rachunek i nie zwracać, mimo upomnień

ze strony wydziału dobroczynności publicznej.

Są to wszakże drobnostki w stosunku do ener

gii, jaką rozwijali radcy socyalistyczni plądrując

dobro gminy. Gałęzie gospodarki miejskiej były

podzielone na rewiry, w których działało piętna

stu radców, ciągnąc w zgodzie i porozumieniu

grosz podatkowy. Jeden dostarczał po niesłycha

nych cenach szampana na bankiety dla rady —

istne salwy butelek szły na cześć międzynarodów

ki — inny zmonopolizował przedsiębiorstwo po

grzebowe i dyktował ceny, inny miał dezinfeko

wać miasto na wypadek epidemii. Dotąd stwier

dzono 650.000 fr. ukradzione na tej drodze opo

datkowanym. Suma nie jest kompletną. Sędzia

ślldczy dokonał dopiero części swej herkulesowej

pracy i parę miesięcy upłynie, nim stajnia Au

giasza będzie oczyszczoną.

Na razie pewnem jest tylko, że dodatki miej

skie wzrosły w stosunku 37 proc., dług gminy

podniósł słę o dwa miliony franków, mimo, że

żadne większe roboty publiczne nie usprawiedli

wiły takiego przyrostu. Tuluza jest arcybogatem

miastem, lecz nie mogła sobie d!użej, jak lat dwa

pozwolić na zbytek socyalistycznej gospodarki,

ukoronowanej jeszcze niebywałym terorem i prze

kupstwem wyborczem, które w dziedzinie moral

nej godnie odpowiedziało ekonomicznym’sukcesoin

partyi.

Oburzenie, jakie musiała wzbudzić taka gospo

darka było zbyt silue, aby nacisk jego mógł być

wytrzymany przez ideę bloku republikańskiego,

pod hasłem ,,na lewicy niema nieprzyjaciół". Ca

ły przebieg wyborów do rad miejskich wskazuje,

że radykali i radykali soeyaliści byli zmuszeni

kandydować otwarcie przeciw socyalistom. Zwła

szcza to ostatnie współzawodnictwo było sen

sacyą, która da się wytłómaczyć tylko przenika

niem do coraz szerszych i niższych warstw prze

konania, że socyalizm jest czemś więcej, uiż naj

radykalniejszą opozy.cyą — i że dążenia jego

sprzeciwiają się pojęciom i dążeniom każdego

qui travaille et tient au peu, ąu’il possede. ,,Nie

wielu jest Francuzów dość bogatych, aby nie lę

kać się gróźb kollektywizmu" — pisał niedawno

p. de Lanessan, nie myśląc zapewne, iż rzuca ha

s!o, pod którem pójdą wybory do rad gminnych,

wybory, które są nowym krokiem na drodze roz

łamu politycznego między radykalizującą burźua

zyą a socyałizmem.

Proces

Sienkiewicza.

Wiedeń 14 maja.

= W poniedziałek dn. 18 b. m. odbędzie się

przed tutejszym sądem przysięgłych rozprawa prze

ciw Henrykowi Sienkiewiczowi oskarżonemu przez

pięciu ,,gerojów" głodówki lwowskiej o obrazę

czci. Z chwilą kiedy Henryk Sienkiewicz na ka

tegoryczne żądanie lekarzy odstąpić musiał od

osobistego jawienia się w sądzie, rozprawa prze

stała być zajmującą nietylko dla ogółu, ale prze

dewszystkiem dla Rusinów i dla pana Waltera

Rode, któremu w ten sposób wymknęła się pożą

dana a i intratna reklama. Studenci ruscy wnie

śli oskarżenie pour se pager le plaisir by wy

mieniano ich smutnej sławy nazwiska obok pisa

rza światowego imienia, zaś p. Walter Rode pieścił

się już nadzieją, że nawet zagraniczna prasa wy

drukuje, jak to on — W. Rode z Zaleszczyk nad

Dniestrem stawiał ironiczne pytania jednemu z naj

większych współczesnych pisarzy. Powiadają, że

p. Rode brał nawet w tym celu przez dłuższy czas

lekcye historyi ruskiej i wyekspensował się na

kupienie ,,wiekopomnego" dzieła prof. Hruszew

skiego.

Jak dlngo sądzono, źe Henryk Sienkiewicz oso

biście przybędzie na rozprawę, ze wszystkich stron

nagabywano sąd o bilety wstępu których wyda

wanie rozpocząć się miało 11 b. m. Na wiadomość,

źe Sienkiewicz nie przyjeżdża, przewodniczący

radca Feigl postanowił biletów wcale nie wyda

wać w slusznem przewidywaniu, że chęć ujrzenia

panów Nazaruka i towarzyszy i p. Waltera Rode,

uie wywoła zbytniego natłoku. Obrońcy Sien

kiewicza, prof. Rosenblatt z Krakowa i adw. Dr

Rabenlechner z Wiednia, powtórzą jego zeznanie,

jako, że nie miał zamiaru obrażenia ,,gerojów"

głodówki, a w liście otwartym do Bjbrnsona

powtórzył tylko to, co pisały dzienniki zarówno

polskie jak obce i czego Rusini bynajmniej nie

prostowali.

Henryk Sienkiewicz odpowiedział na list Bjórn

sona na wyraźne i bardzo natarczywe żądanie

redakcyi Zeit. Dnia 4 kwietnia 1907 otrzymał on

z tej redakcyi list następujący:

,,Wielce szanowny Panie! W dzisiejszym nume

rze naszego dziennika pojawił się artykuł BjOrn

sterne-Bjórnsona, zajmujący się polityką Pola

ków. Artykuł wywołał wśród austryackich Pola

ków ogromne wrażenie i wywrze zapewne podo

bne wrażenie wśród Polaków po za Austryą.

Według zasady audiatu r et altera pars, nie

chcielibyśmy oskarżenia Bjórnsona pozostawić bez

obrony. Do napisania takiej obrony — zdaniem

naszem — wśród członków pańskiego narodu,

nikt nie jest w tak wybitny sposób uprawnionym,

a prawie powiedziećbyśmy chcieli obowiązanym,

jak Pan, który dzisiaj w całym świecie masz

sławę duchowo naj większego reprezentanta pol

skiego narodu. Byłoby to dla nas nadzwyczaj

nym zaszczytem, gdybyś Pan raczył ogłosić w na

szym dzienniku odpowiedź na oskarżenie Bjórn

sona, Może Pan napisać tę odpowiedź w języku

polskim; pomiędzy naszymi współpracownikami

posiadamy Polaków, którzy są w stanie dokonać

zupełnie poprawnego i wytwornego przekładu.

Częściej już mieliśmy zaszczyt przedłożenia na

szej publiczności w niemieckim przekładzie prac

beletrystycznych pańskiego cennego pióra i cie

szylibyśmy się nadzwyczajnie, gdybyśmy i przy

tej sposobności poznajomić mogli naszą publicz

ność z pańskiemi zapatrywaniami.

—

Oczekując

z wielkiem zajęciem przesłania rękopisu, piszemy

się z wyrazem szczególnego uszanowania i t. d

Ten więc list spowodował artykuł, w którym

Rusini dopatrzyli się obrazy czci.

Zważywszy, że nieobecność Henryka Sienkie

wicza czyni dla studentów, zarówno jak i dla p.

Rodego całą rozprawę niepotrzebną, mają oni -

jak słychać — zamiar uczynić wniosek o odro

czenie.

Rozprawie przewodniczyć będzie radca Feigl,

oskarżycieli, obok p. Rodego, zastępuje poseł Dr

Okuniewski, imieniem Henryka Sienkiewicza sta

ją prof. Rosenblatt i adwokat Dr Rabenlebner.

Z obozu

ukraińskiego.

0 relormę administracyi krajowej.

Ukraińskie Diło zastanawia się nad projektami

reformy administracyi krajowej, z powodu prze

mówienia Dra Bobrzyńskiego do urzędników na

miestnictwa.^ ,,Wszystkie kwestye, poruszone w tem

przemówieniu, jak zwiększenie liczby starostw,

zwiększenie personalu administracyjnego, oraz stwo

rzenie organów, utrzymujących bezpośredni stosu

nek namiestnika ze starostwami, aczkolwiek mogą

być pożądane, jednakże mają drugorzędne zna

czenie".

Zdaniem Diła, jednej w istocie bolącej

kwestyi dotknął nowy namiestnik w swej prze

mowie — to jest potrzeby pogłębienia wykształ

cenia prawniczego i administracyjnego urzędni

ków tej kategoryi. Dalej odnajduje organ ukra

iński następujące ujemne objawy administracyi

galicyjskiej:

Jeżeli się mówi o reformie administracyi galicyj

skiej, to w pierwszym rzędzie trzeba zreformować

nie sam ustrój rządów administracyjnych, lecz tego

ducha, jakim ona przejęta; trzeba wytępić objawy

arbitralności, jakie się zakorzeniły w administracyi

galicyjskiej, a wszczepić w niej zasadę legalności i

prawa; uależy zawrócić funkcyonaryuszów admini

stracyjnych z drogi partyjnego politykowania na dro

gę istotnej pracy administracyjnej.

Po tych ogólnych uwagach, podnoszonych już

w poprzednich artykułach, Diło z tegoż samego

powodu, zastanawia się nad uwagami Czasu i

Słowa Polskiego w danej kwestyi. Organ parła

mentarnego klubu ukraińskiego nie chce się z tem

zgodzić, aby w rządowym projekcie reformy ad

ministracyjnej, jaki ma być wkrótce wniesiony do

Rady państwa, Polacy uzyskali dla Galieyi jakieś

wyjątkowe stanowisko; szczególniej boi się odpo

wiedzialności namiestnika przed Sejmem krajo

wym i zjednoczenia starostw z Radami powiato

wemi, a więc autonomizacyi—jak się wyraża

administracyi państwowej. Diło wzywa posłów

ruskich, aby na te aspiracye prawno państwowe

polskie zwracali baczną uwagę i ze wszech sił

je zwalczali.

Natomiast, gdyby przyszło do reformy admini

stracyi państwowej, to ,,w interesie narodu ru

skiego" organ ukraiński uważa za najpilniejsze:

wydanie kodeksu procedury administracyjnej, o

partej na zasadach nowożytnej procedury sądo

wej, z dokładnem określeniem porządku instan

cyj; ustanowienie skargi prywatnej przeciwko

urzędnikowi administracyjnemu, a względnie prze

ciwko państwu za przyczynione szkody, analogi

cznej do skargi sądowej ,,syndykackiej"; nare

szcie rozszerzenia kompeteneyi trybunału admini

stracyjnego.

Przeciw listowi pasterskiemu.

Diło zamieszcza ,,glos z kół duchowieństwa

o ostatniem posianiu władyków", którego bez

imienny autor poddaje krytyce część listu paster

skiego, uważa go za akt polityczny zbędny, a dla

ludu ruskiego szkodliwy. Ksiądz ten pisze, że

przy każdym złym uczynku odróżniać trzeba sam

uczynek od jego ewentualnych następstw. Powo

łuje się on na etykę chrześcijańską, według nau

ki, której każdy wierny obowiązany jest potępić

w swem sumieniu, ,,choć nie wypływa z tego,

żeśmy powinni robić to publicznie, pisać «zajawy".

Jeśli zły uczynek (np. morderstwo) ma dobre na

stępstwa, to, jak pisze autor, ,,według chrzęść,

kat. nauki moralności, wolno cieszyć się z nich".

Powołuje się on ua zadanie teologa prof. Noldi*

na, który pisze: ,,Nie wolno cieszyć się z zabicia

wroga Kościoła; wolno jednak się cieszyć, że

z niego (zabicia) wyniki spokój dla Kościoła".

Trudno dociec, jaki to wszystko ma mieć zwią

zek ze zbrodnią Siczyńskiego i jej następ

stwami.

Bezimienny ksiądz pisze dalej: ,,Nasz episko

pat z metropolitą na czele, napłoszony zbrodnią

i polskimi gromami, wprzęga się do wozu poli

tyki polskiej, chociażby miał u swych wiernych

stracić wpływ i Cerkwi miał zaszkodzić".

Autor

zestawia skrytobójczy mord Siczyńskiego z krwa

wemi zajściami podczas wyborów w Galieyi (ja

kie się wydarzają i w każdym, najbardziej cywi

lizowanym kraju) i dziwi się, dlaczego władycy

przeciw zbrodni Siczyńskiego tak gromko prote

stują. I kogóż to zamordowano? Namiestnika Po

tockiego, ,,który zostawił swym dzieciom więcej

majątku, niż go ma caly naród ruski".

Ze list pasterski miał być ,,przedewszystkiem

aktem politycznym, pokazuje się z tego, że urzę

dy parafialne otrzymały go 10 bm. a w Wiedniu

już w sobotę popołudniu pojawiło się to pismo

w niektórych dziennikach niemieckich".

Zatem:

«Posłanie władyków było przeznaczone w wię

kszej mierze dla Wiednia, dla Koła polskiego,

niż dla ruskiego duchowieństwa i narodu". Wspo

mniany ksiądz kończy słowy: rRuskiemu ducho

wieństwu jest niewymownie przykro, że przez

takie zachowanie się («czyn niepolityczny") na

szych władyków, zresztą nie pierwsze, najlepsze(?)

i najbardziej wpływowe nasze (narodowieckie)

siły tracą zaufanie i miłość ku naszym władykom.

Przez taki uczynek stają nasi władycy w rzędzie

najsilniejszych propagatorów religijnego rady

kalizmu".

Lud ruski miał ,,to polityczne posła

nie przyjąć z rozgoryczeniem" i ,,podczas czy

tania tegoż caly naród w cerkwi niemiłosiernie

kaszlał".

________________

W pałacu tanrydzkim.

Petersburg 13 maja.

Słowa p. Kokowcewa.

—

Losy Dumy.

—

Deklara

cya prezydenta. — Usposobienie w kołach dworskich.

(S.). Zajście w Dumie państwowej, wywołane

słowami ministra finansów Kokowcewa: ,,chwała

Bogu, u nas parlamentu niema", zostało na razie

zażegnane, chociaż mogło przybrać większe zna

czenie. Po słowach wyżej przytoczonych, prezy

dent Dumy, p. Chomiakow, oświadczył, po ciętej

odprawie danej ministrowi przez br. Uwarowa, iż

słowa ministra finansów uważa za ,,niepoprawne",

a ze swej strony usprawiedliwiał się przed Du

mą, że przerwać ministrowi lub przywołać go do

porządku nie mógł. Wówczas minister finansów,

czując się dotkniętym tą enuncyacyą prezydenta

Dumy, zgłosił swą dymisyę u prezesa gabinetu.

Ten ostatni, w liście do p. Chomiakowa miał o

świadczyć, że będzie zmuszony również podać

się do dymisyi, jeżeli zajścia tego nie uda się po

myślnie załatwić. W następstwie dopiero tego li

stu, prezes Dumy złożył oświadczenie z miejsca

prezydyalnego, że pobłądził, kwalifikując słowa

ministra finansów, jako «niepoprawne".

Oświad

czenie to wywołało burzę oklasków na prawicy

i w centrum, jako załatwiające całe to zajście

parlamentarne. Pewien osad niezadowolenia pomię

dzy rządemi Dumą państwową pozostał niewątpliwie.

0 ANDRZEJU POTOCKIM.

(Dokończenie).

Jako młody poseł robił sobie powagę i wpływ

w Sejmie, przez bystrość, przez gruntowną zna

jomość kwestyj ; świetnych, efektownych wystę

pów i popisów nie szukał. Kiedy mówi!, trzymał

się zawsze ściśle rzeczy, przedstawiał i dowodził,

uie unosił się i nie olśniewał. Ale kiedy sprawa

była ważna, położenie Sejmu i kraju trudne, kie

dy uchwała Izby mogła ua nie wpłynąć dobrze

albo szkodliwie, to w jego słowach drgało uczu

cie, choć nie wybuchało, rozum narzucał się słu

chaczom z wielką siłą, mówca był mądry i wspa

niały. Marszałkiem zostawał chętnie. Czuł się na

siłach, wiedział, że powagę już sobie zdobył, a

słusznie liczył na siebie, że podoła i trudom i tru

dnościom. Była w tem i ofiara; stara matka na

ostatnie łata miała zostać bez niego, kiedy on

byl całą radością, słońcem jej życia; ale tę ofiarę

ponieśli oboje bez wahania, bo ją mieli za po

trzebną, za pożyteczną. Namiestnictwo obejmował

także z nadzieją, że mu podoła, ale bez ochoty,

na silne nalegania, czysto tylko z uczucia obo

wiązku, z poświęcenia. Miał objąć władzę w kra

ju, kiedy w państwie nikt naprawdę władzy nie

wykonywa, kiedy ciało prawodawcze tknięte pa

raliżem obstrukcyi, a rządy sztukami, wybiegami

okupują z dnia na dzień sztuczny pokój. Miał

objąć władzę w kraju, także wyrzuconym z ró

wnowagi. W nieładzie państwa wzmagała sie na

turalnie śmiałość i namiętność wszystkich stron

niczych rywalizacyj i licytacyj polskich, ruskich,

żydowskich, socyalistycznych. Zamęt, w którym

uietylko stanowisko rządu stawało się trudniej -

«em, aniżeli było, ale całe położenie i znaczenie

kraju mogło się zachwiać, zboczyć z dobrej drogi,

psuć się.

Z tego stanu rzeczy Andrzej Potocki zdawał

sobie sprawę jasno; więc kiedy żądano od niego

y/ Wiedniu, żeby wziął władzę i’ odpowiedzial

ność, musiał żądać on znowu, żeby ta władza

była rzeczywistą. Postawił warunki. Nie znamy

icb, nie możemy wyliczyć; ale wiemy, że były i

że dawały mu (w podległości oczywiście central

nemu rządowi) więcej niezależności, niż jej zwy

kle miewają namiestnikowie. Był to rodzaj umo

wy: gdyby druga strona nie dotrzymywała jej

warunków, on w tej samej chwili byłby złożył

swój urząd. To dawało mu wobec ministeryum

siłę w żądaniu i siłę w odmowie. Wiedziano, że

uie będzie groził dymisyą bez ważnego powodu,

dla formy — ale, że jak ją raz poda, to sta

nowczo, a że jego dymisya wpłynie na stosunek

kraju i stosunek Kola polskiego do rządu. Rząd

musiał się z nim liczyć, a zarazem musiał uzna

wać i jego głowę i jego charakter; wartość czło

wieka, osobista powaga, znaczyła w jego stano

wisku więcej jeszcze, jak potrzeba jego usług i

jak wszystkie warunki. Rozum, takt, dobra wia

ra, szczerość i prawość w służbie, śmiałość i ot

wartość wypowiedzenia swego zdania i sądu, a

miara w żądaniach, wzgląd na potrzeby i zawiłe

stosunki państwa, wyrobiły mu tę powagę i uiność,

jaką miał wWiedniu, jaką miał zwłaszcza u samego

cesarza. W kraju ta powaga i ufność rosła z każdym

rokiem, z każdem zdarzeniem, z każdą zmianą

w stosunkach. Nie piszemy jego żywota, tem

mniej historyi kraju, nie możemy ani wspominać

nawet, co on robił i jak. Tu wystarczy powie

dzieć, że w rządzie, jako namiestnik, okazał się

człowiekiem do działania i do rządzenia. W za

męcie naszych stosunków i stronnictw miał te

główne zadania: utrzymać kraj na jego prostej i

i wypróbowanej drodze politycznej; równowagi

społecznej nie dać wstrząsać gorzej, ale ją owszem

przywracać, ile się da wyrabiać i ustalać; zamo

żność kraju podnieść a skarb jego zabezpieczyć;

ciągły nieunikniony wzrost wydatków, bez ro

wnego wzrostu dochodów, jest wprost groźny;

porządku publicznego nie dać naruszyć; narodo

wą waśń, rozognioną ruską namiętność, uśmie

rzać; pokój czynić wszędzie, bo rozterka i wzbu

rżenie jest wszędzie, Włościanin uczony widzieć

wroga w szlachcie, demokraeya pojmowana jako

walka nie z przywilejem, ale z konserwatyzmem,

szczera zgoda z Austryą wystawiona jako ujma

czci a szkoda sprawy polskiej; ruska narodowa

świadomość i dążność, objawiająca się groźbami

i bezrobociami na wsi, burdami po miastach, na

padem na uniwersytet we Lwowie; socyalistyczna

i syonistyczna propaganda: wszystko jeszcze roz

ognione, podniesione do potęgi sprawą reformy

wyborczej, w państwie i w kraju. Walka nie już

ze spoleczeństwen, ale z sumieniem, z wiarą,

z Kościołem, z Bogiem, walka otwarta i bezeena

w pismach i słowach, a prawo przeciw uiej bez

silne czy nie używane... I czynić tu pokój! Jak!

Ze spokojem i zimną krwią, z okiem czujnie

otwartem na wszystko, z pracowitością żelazną

w urzędowych czynnościach, i nadewszystko z tem

uczuciem, że jest na posterunku, że jest na to,

iżby było lepiej, jak jest, ogarniał wszystko, sta

wiał czoło wszystkim trudnościom. Nie bez skutku.

Po kim żal kraju był tak powszechny, tak rze

wny? Wchodzi weń także zgroza tej śmierci, ale

to nie jest tylko żal za ofiarę zbrodni, to jest

żal za namiestnikiem, za głową kraju, doskonałą,

dzielną, mądrą. On ciągle rósł w naszych oczach

i ciągnął je do siebie jako ten, w którym był

punkt oparcia, środek ciężkości krajowych spraw,

ten, na którym Polak mógł polegać, z pewno

ścią, źe ten może się złamać, ale się nie ugnie,

nie zachwieje.

Społeczna zgoda, na początek choćby społeczne

uspokojenie, zbliżeuie włościan i szlachty, przez

to i spokój w umysłach, w kraju, i podniesienie

znaczenia Koła polskiego w Wiedniu, to ostatnia

jego praca — i ta mu się udała w wyborach do

Sejmu. Porozumienia z Rusinami szukał, chciał,

rozpoczął kroki po temu — i wtedy...

On się nie złamał, ale jego złamali.

Jego zdolność, charakter, patryotyzm, znało się

z całego jego życia; ale jego cnotę poznaliśmy

w całym jej blasku dopiero przez jego śmierć.

Padł jak bohater, jak żołnierz w boju, ofiarą ży

cia przypieczętował treść i zasługę tego życia;

a jak rycerz cbrześcianin umierał z Bogiem w ser

cu i ua ustach, w świętem wyznaniu Jego wiary,

w świętem poddaniu się Jego woli. Odwaga wo

bec nagłej i niespodziewanej śmierci heroiczna,

wiara i ufność w Bogu męczenników godna, męż

ność, wola, pamięć o sprawach świeckich zdumie

wająca siłą i jasnością; czułość, myśl o drugich,

ostatnie pożegnanie i błogosławieństwo dla żony

i dzieci, wzniosłe miłością icb, i miłością Boga,

któremu poddać się, któremu służyć kazał. W tych

trzech kwadransach konania pokazała się w cało

ści i w całej jasności wielkość jego duszy — a

w ostatnich słowach streściło się cale życie, wy

powiedziały się wszystkie uczucia.

,,Katolik je

stem, śmierci się nie boję" — tak może mówić

taki, kto przez całe życie wie, źe przed sądem

Boga stanąć musi, i tak żyje, żeby każdej chwili

śmiało mógł stanąć. ,,Zawołać księdza" — wzy

wa go każdy umierający wierny; ale kiedy ksiądz

chciał dać rozgrzeszenie i ostatnie namaszczenie,

ten konający nie chciał na tem poprzestać. «Ja

jeszcze mogę się spowiadać" — i odbył spowiedź.

,,Powiedz mojej żonie, tylko ostrożnie. Powiedz

jej niech się pomodli, a potem niech tu przyjdzie.

Niech przyjdzie dopiero jak się zupełnie podda

woli Bożej.

Czekaj, umyj ręce ze krwi, żeby

się odrazu nie przeraziła".

Pierwsze, to przyka

za’nie, żądanie zupełnej doskonałej cuoty, i wska

zanie, gdzie tej cnoty, tej odwagi szukać, na tę

chwilę, i na całe życie. Drugie, to miłość, czu

łość, względność, troskliwość o nią w tem nie

szczęściu. Rozporządzenia majątkowe, ustne, ale

przy’ trzech świadkach podług prawnych form i

przepisów, to baczny przezorny ojciec rodziny i

człowiek praktyczny, znający prawo. ,,Dajcie znać

cesarzowi, że umieram jako jego wierny sługa",

to stwierdzenie tej polityki, której się naród pol

ski w Austryi trzyma, zgodność tej wierności

z uczuciem i z dobrem Polski. «Tyś była jasno

ścią, słońcem, szczęściem mego życia", to poże

gnanie, w którem jest dla żony pociecha na całe

dalsze życie bez niego. Takie były jego ostatnie

słowa. My możemy śmiało dodać do nich jeszcze

te, których on nie powiedział: ,,Panie, w ręce

Twoje oddaję ducha mojego, bo to dncb dobry,

prawy, wielki, wracał do źródłu, z którego wyszedł.

Gdyby go był zabił prosty rozbójnik, to choć

zbrodnia jego a nieszczęście osieroconych nie by

łyby mniejsze, boleść byłaby przecież mniejsza.

Po r. 1846 mogliśmy mówić: ,,O rękę karaj, nie

ślepy miecz".

Teraz tej pociechy nie mamy, bo

ręka i miecz są te same, bo zbrodnia nie ma wy

mówki ciemnej, głupiej, ślepej nieświadomości

czynu. Zamiar był świadomy, z namysłem powzię

ty, zdawna przygotowany chytrze, zdradliwie: to

zaprawia nieszczęście i boleść goryczą, w której

osłoda jest tylko jedna, ta, że to nie Polak.

Zamiar się powiódł. Narobić nam nieszczęścia,

to był cel, i udało się, nieszczęście jest. Źe wiel

kie, że ogólne, narodowe, świadczy usposobienie

i postawa całego krajn, świadczył ten pogrzeb,

posuwający się przez ulice Lwowa wśród tłumów

boleśnie skupionych, w milczeniu przerywanem

gdzie niegdzie łkaniem i modlitwami. Wzdłuż dro

gi, od Lwowa do Krzeszowic, na każdej stacyi

gromady ludzi, wszystkich stanów, z księżmi i

i krzyżami na czele. W Krzeszowicach bez prze

sady zjazd z całego kraju, z całej Polski. W imie

niu cesarza hr. Chołoniewski jako zastępca. Ar

cyksiążę Karol Stefan sam za siebie, z popędu

własnego serca. Ministrowie, biskupi wszystkich

obrządków, deputacye wszystkich powiatów,

wszystkich instytucyj, wszystkich urzędów. Pół

roku przedtem składało się w tych grobach

matkę: Bóg łaskaw, że jej nie dał dożyć tego

nieszczęścia, straszniejszego od wszystkich, jakie

przeszła w życiu, a przeszła icb wiele.

Wyroki boskie niezbadane, a kiedyś na tam

tym świecie zrozumiemy je i poznamy, że byly

zawsze opatrzne i miłościwe; ale na tym świecie

zrozumieć nie możemy, dlaczego Bóg odwołuje

swoich sług najlepszych i najpotrzebniejszych.

Śmierci, mordy, wpływają na historyę świata.

ten mord i ta śmierć musi wpłynąć na historyę

naszego kraju. Ona zmienia naszą sytuacyę, po

lityczną. Co zrobi, jak będzie postępował rząd

wiedeński, nie wiemy, ale nasz stan wewnętrzny

musi się zmienić. Stosunek do Rusinów jest

wielką sprawą i wielką trudnością naszego kra

ju, a śmierć Andrzeja Potockiego stanowi w nim

,,CZAS« wychodzi . wyjątkiem dnięo

i iwiętoch uroczystych dwarazy d z ie n n a mianowicie:

o goazime b rano i o godzinie 6 wieczorem

Numerwieczorny 10hal., ranny 4ha!1z przesyłka pocztową:

*»«””J

} wieczorny 12 hal.,

ranny 6 hal.

PKENUMEHATA WYNOSI:

W Krakowi* w uieiscu

ncLnca.^ rofc no kwartał na 1 miesiąc

«zraaowjo w m iejs c u . . . . ................................

koron

7kor50h 2kor50hal

m,.

”°f r . : w:--- iiEs; ie;;—

UgTasttUSB :;:: " ; - ;;;

Do wszystkich państw, należących do związku p o c z to w e g o

48 koron

]12kor! -

4koc

w jl.

Prenumeraty przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

Wedługurzędowegowykazu nar.1908pism zagranicznych, mających debit w państwie rosvisltiem

«sagtsssrjsrtasrsas^

Z inay oa mizat

wsi «°"

n* .prenumerować Czas, posyłając pocztą należytośó do urzędu^poeztowego

najbliższego a powyżej wymienionych większych miast.

PrM om entą prsyjmują: AdministracyaCzasuwKrakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

numeratą księg.S .A . Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H .Kretschmera, Binro dzień. Hopeas.i

i Salomonowej, O t trafika . We Lwowie ,,Czas" jest de nabycia wbiurach dzień. A. Olszewskiej», S, Sokołowskiego,

K. Sadu taka, na atacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, iaśle, Nowym Sącze na peronie w księgarni kole

jowej, tudzież na Innych główniejszych stacyach u portyeriw kolejowych.

Ceny ogłoszeń s od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 hal.: . układ tabe

laryeny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 10 hal. Nadesłane i Nekrologia

od micjiea wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.; wszel

kie prywato* komunikaty po kronice i po działo ekonomicznym i t. p . po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A . Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K .Buehstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia,D . Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Kockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski: w Paryżu wyłącznie

p. W. Kaczkowski, 14 Citć de Treviee- w Wiedniu Haasenstein A Vogler, B. Mosse (także we wśzyst

kiek filiach); H. Schalek, M . Dukes, E. Braun, J. Danneberg, H . Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

sehmidtA Comp.); w Frankfurcie n. M . G . Ł . Daube A Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka.

Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admini

stracyaCzasu w K rakow ie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlega]» opłacie pocztowej. Listów nie

spłaconych ni* przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

JPgT* Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal. §MQ

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr BO.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu