Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 658 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N*r 175,

Kraków, 31 Lipca — Czwartek.

Rok 1884.

CZAS

Ogłoszenie przedpłaty.

Z prz^syłkątotaztową w państwie

Aii8tryackifem\ na Sierpień . . . złr. 2 -50

Od l Sierp),Japońca Wrześn. . .

Z przesyłką5pceztową w państwie

Niemieckiem na Sierpień . . . 6 marek

Od 1 Sierp, do końca Wrześn. . 12

!prenumerata liczy się tylko od

pierwszego do ostatniego dniu w mie

siącu.

..... .

immmmmnm,mm i. , .a n -aan , .«mnai

...... .

Wraków 30 lipca,

Przegląd Polityczny.

Zanosi się znown na kompromis i to w wiel

kiej własności — tym razem w Styryi. Kompro

mis _ten zmierza do tego, aby z 12 mandatów, j a

kimi ta partya rozporządza, połowę oddać liberał

njm, a połowę konserwatystom i członkom otworzyć

się mającego stronnictwa środka. Wiadomość ta

pod względem politycznym budzi niezwykły inte

res, gdyż wielka własność styryjska dotychczas

bezwarunkowo stawała na usługi wiernokonstytn

cyjnej partyi. Z wielkiem też zastrzeżeniem wspo

mina Presse o tej wiadomości, dodając, iż w razie

przejścia tej listy kompromisowej, ma być powo

łany pewien wybitny arystokrata na Marszałka

Styryi, w miejsce Dra Kaiserfelda, który ze sta

nowiska swego ustąpił, a obecnie ciężką chorobą

złożony jest. Mimo to zdaje się, że ten kompro

mis zaczyna się urzeczywistniać, gdyż wspomniano

0 nim w odezwie wyborczej sprzymierzonych kon

serwatystów i Słoweńców. Odezwa ta wyraża n a

dzieję, że może się obecnie powiedzie, dwudzie

stotrzeebletuie panowanie liberałów w kraju zła

mać, gdyż do tego skłania się i wielka własność.

Odezwa zawiera w końcu szereg postulatów dla sta

wianych kandydatów, Winni oni domagać się zwo

łania ankiety włościańskiej, tudzież kreowania

Izby włościańskiej, według wzoru Izb adwokaokich

1 notaryaloycb. Co się tyczy języka słoweńskiego

w szkołach, zawiera odezwa następujący ustęp:

nW szkołach ludowych język macierzysty ma być

bezwarunkowo językiem wykładowym. Ze względu

jednak na praktyczne potrzeby, należy w słoweń

skich szkołach ludowych uczyć także języka nie

mieckiego w stosownym czasie i w sposób pod

względem pedagogicznym odpowiedni, gdyż zna

jomość ięzyka niemieckiego okazuje się pożyte

czną."

Ustęp ten wstawiono na życzenie kilku

konserwatystów.

Również i w Austryi wyższoj agitacya wybor

cza w pełnym toku. Stronnictw’o liberalne kończy

tam już swoją orgauizacyę, a jego odezwa wybor

cza ukaże się w pierwszych dniach przyszłego

miesiąca. J a k donoszą z Lincu, zamierza to stron

nictwo swoją działalność ograniczyć tylko do miej

skich okręgów wyborczych, pozostawiając wpływ

na wybory w kuryi gmin wiejskich, zawiązanemu

w Austryi wyższej Związkowi ziemiańskiemu.

Sejm tyrolski przyjął projekt do ustawy wzglę

dem uregulowania służby sanitarnej, po dłuższej

dvskuRyi, w której brali udział, sprawozdawca

Wtirzer, tudzież posłowie: Armellini, Lorenzoni.

Greuter i Giovanelli. Następnie obradowano nad

wnioskiem komisyi budżetowej, wzywającym W y

dział krajowy, by w porozumieniu z rządem obmy

ślił odpowiedni sposób, celem możliwie rychłego

zamknięcia czynności komisyi dla funduszu in

demniz?,(;yjoego. Namiestnik zgadza się w zupeł

pości z tym -wnioskiem, a to tern bard’d e j . gdyż

już ministeryum spraw wewnętrznych analogiczne

Wydało polecenie. Namiestnik rozwija następnie

dokładny pogląd na stan spraw indemnizacyjoych,

i wyraża nadzieję, iż ukończenie ich nastąpi w prze

ciągu trzech lub czterech lat, do którego to czasu

będzie można rozwiązać przynajmniej znaczną

cześć istniejących dotychczas dziewięciu komisyj.

W północnych Czechach trwa ciągle agitacya

przeciw Radzie kultury krajowej; jej ofiarą padł

właśnie dep. do Rady państwa Antoni Tansche,

jeden z najbardziej zdecydowanych członków nie

miecko-liberalnego stronnictwa. Na odbytem przed

wczoraj wędrownem zgromadzeniu Towarzystwa

narodowego w Nideku, okręgu wyborczym Tau

schego, przyjęto z wielkim zapałem rezolucyę Dra

Pollaka, wzywającą niemieckich delegatów do

abstencyi w Radzie kultury krajowej, przyczem

otwarcie kilku mówców oświadczyło, że deputowa

ny Tausche zwraca się na ,,bezdroża."

Tansche

ogłoszony został tedy zdrajcą dlatego, że w zu

pełnie niepolitycznej korporacyi, jaką jest Rada

knltnry krajowej, chce współpracować i nie roz

siewać przynajmniej tam narodowościowej zawiści.

Przy ostatnich wyborach do Sejmu węgierskiego

wybrano sześciu posłów w dwóch okręgach wy

borczych. Z tych należą czterej do partyi liberal

nej, a mianowicie Jokai, br. Ludwik Tisza , se

kretarz stanu Gabryel Barosz i Aleksander He

gedlts, jeden do umiarkowanej opozycyi (hr. Ka

rolyi), jeden do partyi niezawisłej (Gabryel Ugron).

W dziennikach węgierskich znajdujemy wzmiankę,

iż Jokąi zrzeknie się wyboru w Ilyefaiva. hrabia

Tisza w Szegedynie, Barosz w Illaya, a Hegedtts

w Abrudbanya. Jako kandydatów na opróżnione

krzesła poselskie wymieniają ze strony liberalnej:

Moricza, barona Kemenyego, sekretarza stanu Ta

nerkiego tudzież redaktora Nemzetu Visego. Umiar

kowana opozycya agituje za Stefanem Bitto, a par

tya niezawisłych za Karolem EStv8seni.

Entuzyastyczne przyjęeie, jakiego doznał w Bel

gradzie patryarcha karłowicki Angielicz, nie jest

bez znaczenia politycznego. Patryarchę, rezydują

cego na terytoryum austryackiem i otrzymnjącego

swą inwestyturę od Cesarza austryaekiego, uznało

duchowieństwo serbskie po krótkiej epoce sporów

ponownie głową swego kościoła. Metropolita serb

ski Teodozyusz i biskup Pantelicz z zebranem

licznie duchowieństwem i z współudziałem entu

zyastycznym całej ludności, witali go uroczyście

przy odgłosie wszystkich dzwonów, król przyjmo

wał go na osobnej audyencyi. Patryarcba karłowi

cki wyświęcił tym razem metropolitę, a nie jak po—

Iprzodnika jego zostający pod wpływem, rosyjskim

patryarcha konstantynopolitański. Pomyślny ten

rezultat umożliwiła jedynie zdrowa polityka obe

cnego ministerstwa, opierająca się na równoupra

wnieniu Słowian w monarchii, przez C5 i Słowia

nie bałkańscy nabierąją coraz więcej »ufania do

Austryi i jej polityki zewnętrznej.

Jak donoszą do Polit. Cor*. z Lor,dynu d. 28

b. m , powstała znów nadzieja, że konferencya

nie rozejdzie się bez rezultatu swych narad, Na

nstatniem posiedzeniu reprezentanci ak Francyi

jak i Anglii wyrażali życzenie, aby. doprowadzić

do jakiego możliwego porozumienia -*się. Inaczej

oczywiście, jak w prowizoryczny spoiób, załatwić

sprawy egipskiej nie będzie można, I ’uukt nieroz

strzygniony dotąd polega głównie na tem, iż An

glia uważa, że tylko rednkcya procentów od da

wniejszych długów egipskich może zapewnić pe

wność nowej pożyczki Nie chce więc udzielić jej,

ani brać za nią gwarancyi pod innym warunkiem.

Pojawiło się jnż kilka projektów do usunięcia wy

rastającej ztąd trudności, ,f

Walka radykalnych przeciw Izbie wyższej par

lamentu angielskiego zyskała niby na sile przez

to, że oburzeni uchwałą w sprawie ubogich Par

nelici, przystąpili do niej. Ten przyrost siły jest

tylko pozornym’; spółka radykalistów z Paraeli*

tami nie jest w Anglii popnlarną ,r przyczynić się

tylko może, że szeroki ogół umiarkowanych stanie

po stronie Izby wyższej. Czuje to rząd i dlatego

na świeżym meetingu w Manchester, na którym

był i Hartington i Brigbt, nie było wcale mowy

o tem, żeby Izbę wyższą za niepotrzebną i szko

dliwą nważać, sile nalegano jedynie o przyjęcie

bilu reformy.

Suakim zdaje się być zagrożonym przez po

wstańców. Jenerał Ęarle, dowodzący do_tąd załogą

aleksandryjską, odebrał rozkaz, aby się udał do

Suakimn i objął tam komendę. Jednocześnie wy

słane zostały posiłki z Cypru, Ceyjonn i Gibral

taru,

Na podstawie ugody, zawartej z Hewettem, zobo

wiązał się podobno władca Abissynii ułatwić wyco

fanie się przez jego terytoryum załóg egipslticb

z Kassali, Amedib i Sanbit,

Sprawa rewizyi konstytucyi francuskiej nabrała

raptem zupełnie odmiennego znaczenia. Wiadomo,

że senat pragnął tylko zmodyfikowania paragrafu

ósmego ścieśniającego kompeteńcyę se/iatu w spra

wach finansowych, i że Ferry odniósł się do Izby

deputowanych z zapytaniem, czy w interesie przyj

ścia do skntfeu reszty punktów rewizyjnych zgo

dzi się na proponowane przez senat modyfikacyc.

Tu skraina lewica oparła się temu stanowczo, na

tomiast Union democr tiqu*. popaita przez resztę

stronnictw nie dopuściła do dalszej dyskusyi, jaką

chcieli wywołać radykaliści, a postanowiła nato

miast porozumieć się z Ferrym, aby się zgodził

na znpełne opuszczenie tego paragrafu. Ferry, jak

wiadomo, chciałby w celu uniknięcia późniejszych

nalegań, utrzymać go choćby w zmodyfikowany

sposób. Jaki reznltat wyniknie z narady jego

z grupą utworzoną przez Union democratique, do

wiemy się niebawem.

Podanej przez Standarda wiadomości, jakoby

jeden z oddziałów francuskich na Madagaskarze

doznał znacznej klęski, zaprzeczają w Paryża o

tyle, że sposób, w jaki wiadomość tę podano, jest

przesadnym. Wysłany rekonesans dostrzegłszy nie

równie znaczniejsze siły Hovasów, musiał cofnąć

się spiesznie. Rzecz to zresztą dawna i przed dzie

sięcin daiami w dziennikach fraucuskicb ogłoszona,

którą teraz Standard odgrzewa i w innem wysta

wia świetle.

Dnia 27 b. m. oczekiwano Stanleya, dotychcza

sowego naczelaika zjednoczonych kolonij nad rze

ką Kongo, w Plymouth, zkąd się miał udać przez

Ostendę de Bruxelli. Opuszcza on pole swego

długoletniego działania i zdał rządy swe na p.

Francis de Winton.

KORESPONDENCYA ,,CZASU."

l-wów 80 lipca.

Wydział krajowy na dzisiejszem posiedzenia u

chwalił przedłożyć sejmowi sprawozdanie z wnio

akiem o wyznaczenie kredytu po 120.000 złr. przez

lat trzy ( l «85, 1886 i 1887) na bndowę koszar

dla załogi wojskowej, stale w krajn konsystnjącej

Ze sprawozdania tego wyjmujemy następujące

szczegóły:

Uchwałą z 21 października 1881 r, przeznaczył

Sejm krajowy kwotę 60 000 złr. corocznie przez

lat trzy (1882—1884) na udzielanie bezprocento

wych pożyczek, zwrotnych w ciągu najdalej lat

12, w celu budowy koszar bądż stałych, bądź tym

czasowych dla pomieszczenia stałej załogi wojsko

wej. Pożyczki te w myśl tej uohwały udzielane

być miały w pierwszym rzędzie gminom, a na

stępnie także prywatnym osobom.

Powyższą uchwałą uwolniono dalej budynki nży

te na koszary lab na koszary tymczasowe od do

datków krajowych na cały czas tego użytku.

Po ogłoszeniu tej uchwały sejmowej zgłosiło się

bardzo wiele gmin i kilka osób prywatnyob z żą

daniem udzielenia pożyczki, tak, że Sejm krajo

wy widział się spowodowanym w następnym rokn

podwyższyć uchwaloną na rok 1883 i 1884 dota*

cyą z 60.000 złr. na 120.000 złr. rocznie.

Wydział krajowy miał więc do dyspozycyi:

w roku 1882

60.0UGzłr.

n1883 . .

120.000

1884

120.000 n

Razem 300.000 złr.

Z sumy tej przyznano następującym gminom

pożyczki *

l) Trembowla 10.000 złr., 2) Złoczów 6.000 złr.,

Rzeszów 20.000 złr., 4) Przemyśl 45.000 złr.,

Sanok 10.000 złr.,

6) Brzeżany 4000 złr.,

7) Stanisławów 60.000 zlr.,

8) Przemyśl (po raz

wtóry) 40.000 złr., 9) Czortków 15.000 złr.,

lO)

Gródek 20.000 złr.,

l i ) Tarnopol 25.000 złr.,

12) Trembowla (po raz wtóry) 20 000 złr., 13) Ja

rosław 35.000 złr.,

14) Brzeżany (po raz wtóry)

12.000 zlr. Razem 322.000 złr.

Z tych kwot wypłacono gminom pod l) do 6)

przyznane pożyczki w zupełności, zaś gminie Gró

dek pod lO) i Brzeżany pod 14) po 6.000 zlr.

na rachunek przyznanych 20.000 i 12.000 złr.

Wedle powyższego zestawienia okazałoby się

przekroczenie kredytu ogólnego o 22.000 zlr., lecz

ze względu, że jak doświadczenie pouczyło, nie

wszystkie gminy spełniają warunki, pod którymi

pożyczka wypłaconą być może, prawdopodobnie

więc z przyznanych pożyczek pewna kwota nio

zostanie wypłaconą, a zatem i obawa o przekro

czenie ogóluego kredyta jest płonną.

Gminy, którym przyznano pożyczki, domaealy

się wyższej kwoty, która jednak dla brakn fan

dnszów uległa redukcyi.

Odmówiono dla braku funduszów pożvczki gmi

nom : Bochnia, Brody, Buczacz, Kalasz, Kołomyja,

Kraków, Lwów, Mościska, Nęwy-Sącz, Rohatyn,

Sieniawa, Sniatyn, Tarnów, Żółkiew: - Gródek,

Rzeszów, Trembowla, Złóczów (o powtórną po

życzkę) ; — Przemyśl (o trzecią pożyczkę), kwo

ta, którą te gminy tytułem pożyczki żądały, prze

chodzi milion zlr.

Gminy Trembowla, Złoczów, Rzeszów, Przemyśl

i Brzeżany przy pomocy funduszu krajowego zbu

dowały odpowiedne koszary na pomieszczenie sta

łej załogi,

Tak więc - pisze Wydział krajowy — stosun

kowo małemi ofiarami ze strony krajn rozbudzono

u gmin miejskich chęć budowania koszar i jest

nadzieja, t e przy dalszej pomocy krajn, otrzyma

stała załoga wkrótce wszędzie odpowiednie po

mieszczenie.

Londyn 22 lipca (spóźniony)

Izba niższa nie będzie wcale zdziwioną, gdy

rząd jej oświadczy, jak to jest właśnie spodzie

wanem, że konferencya zrobiła jtasao. Przedsta

wiciele mocarstw odrzuoają systematyoznie wszel

kie propozycye Anglii, i powszechaera jest mnie

manie, że konferencya, na swem posiedzeniu

intrzejszem uchwali odległe odroczenie posiedzeń

dalszych. Jeżeli dalsze obrady konferencyi zostaną

odroczonemi, to stanie się to w ce!n zyskania

czasn dla roztrząśnięcia nowych propozycyj; jest

jednak prawie pewnem, że obrady odbywać się

będą znowu w Londynie. Propozycye angielskie

byłyby doznały bez wątoienia wcale innego losu,

gdyby Anglia obstawała była energiczniej przy swej

propozycyi o gwarancyach. Żaden słowem opór

niebyłby powstał przeciw projektowi redakeyi

długów (w każdym zaś razie nie ze strony Nie

miec), gdyby to miało jakąś kompensatę w wię

kszem zabezpieczeniu Egiptu.

Powiadają tu, że rząd francuski wcale nie dba

o to, aby konferencya doprowadziła do jakichś

dodatnich wyników. P. Ferry woli dopuśoió, aby

Anglia sama dawała sobie radę jak może w kło—

Z ziemi Czerskiej.

(Dokończenie).

Nagle doleciał mnie głos z pokoju: ,,Pani w sieni

*ostała!" I zatem drzwi uchyliły się trochę. Pies

z całej siły rzucił się w nie, chcąc się wcisnąć do

środka, lecz ujęty wpół drzwiami, tak silnie zo

stał przywarty, że się nie mógł ruszyć.

Niechże pani ucieka, dopóki psa trzymam! —

«rzyknął mi ów młody ślusarz.

Wyskoczyłam z ukrycia, otarłszy się o psa, już

byłam na ganku, potem w podwórku, potem za

bramą dużego podworca, wpadłam do mieszkania

stróża. Byłam uratowana, lecz teraz właśnie, kie

dy już niebezpieczeństwo minęło, zaczęłam trząść

się jak w febrze.

Tymczasem już ruch się zrobił we wsi, nadbie

gli ludzie ze strzelbami i psa jeszcze w drzwiach

uwięzionego położyli na miejscu. W domu bowiem

panika była tak wielka, że chociaż rewolwer le

żał nabity w jadalnym pokoju na szafie, nikomu

nie przyszło nawet na myśl rękę wyciągnąć i się

gnąć po niego. Lecz rozległ się strzał jeszcze, gdyż

smutna konieczność wymagały ofiary z biednej

naszej suczynki, która tak była pokaleczona szka

radnie, że o wyleczeniu jej mowy być nie mogło.

I przywiązane to stworzenie, które służbę swoją

czuwania tak wiernie spełniło i któremu niezaprze

czenie zawdzięczałam, iż pies na mnie się nie rzu

cił, tak tragicznie zakończyło swój żywot po

czciwy.

Kiedy przyszłam napowrót do domu, znalazłam

drzwi zbryzgane posoką, na podłodze w sieni krwa

we plamy, a twarze sług i domowników łrwogą

paniczną obwiane. Bo chociaż żadne z nich nie

było w niebezpieczeństwie tak, jak ja, oni jednak

daleko więcej przerażeni byli odemnie, Zdawało

się, że z samego powietrza do wieczora poszaleją,

a być może, iż bali się, abym ja, która się o psa

ocierałam, nie udzieliła im wścieklizny. Wypadło

z rzeczy, iż dla ogólnego uspokojenia, nie bylo

innej rady, t,ylko posiać do sąsiedniej wsi po zna

chora, który cudownie zamawiał wściekliznę i ka

zać mu zamówić i zażegnać te wszystkie miejsca

psią posoką zwalane.

Jakoż nazajutrz raniutko przywieziono go z wiel

ką pompą. Był to już typ zupełnie odmienny od

poprzedniego, typ czysto wiejski, miejscowy. Twarz

kwadratowa z nosem podłużnym, wzrost średni,

plecy potężne, szara sukmana, słowem taki sobie

gospodarz* ze wsi, jak wielu innych,_ tylko, że

w tym razie mina była dygnitarska, widocznie na

okoliczność przybrana.

Na ceremonię zamawiania zbiegło się naturalnie

pół wsi, każdy bowiem, kto choć zdałeka spoj

rzał na owe drzwi fatalne, czuł konieczną potrze

bę być zażegnanym. Znachor, przejęty całą wa

żnością roli swojej, nie chciał nawet jeść śniada

nia , aż po dopełnionej czynności. aby zamawianie

było tem skuteczniejsze i zażądał przedewszyst

kiem gromnicy, która się jeszcze nie świeciła przy

konającym. Skoro mu tego dostarczono, wydobył

z kieszeni patyk złotowierzbiny z k o rą . przegięty

w pół i na samem zgięciu obwiązany kosmykiem

wełny czarnej. Jak mi potem powiedział, gałązka

ta była ścięta w maju, a czarna wełna wyskuba

ua także w maju czarnemu baranowi z lewego

boku.

—

Włożywszy patyk do szklanki z wodą

święconą, kazał wszystkim obecnym stanąć w koło,

a wtedy zaświeciwszy gromnicę, wziął ją do le

wej ręki wraz z szklanką i szepcząc coś niezro

zumiałego, maczał patyk, a kropił na wszystkie

strony. Potom odmawiał po kilkarotnie pacierz na

głos i obecnym kazał za sobą mówić — znowu

pokropił wszystkich i zakończył zażegnywanie.—

A ^dy dostał dobre śniadanie i pół rubla za fa

tygę, z własnej chęci raz jeszcze powtórzył całą

ceremonię, aby skutek był tem pewniejszy.

Przypatrzywszy sie uważnie tym wszystkim gu

słom i zabobonom i widząc jak dalece znachor na

każdym kroku jest niezbędnym w owych stronach

i jak zamawianie chorób zaprząta wszystkie siły

wyobraźni, mimowoli trzeba przyjść do przekona

nia, iż dzieje się to chyba kosztem podań i sta

rych wierzeń mitologicznych. Pod tym względem

bowiem uderza tam wielkie ubóstwo. —

Itakn.p.

Sobótek nie palą wcale i nie pamiętają, aby ktoś

ze starych ludzi o paleniu icb w dawnych czasach

opowiadał, o skarbach zaklętych, ani też o zbó

jach żadnych nie wiedzą nic zgoła. Nawet w chmu

rach nie mają owych złośliwych płanetników, któ

rzy gdzieindziej spuszczają ludziom deszcz nie

w porę i lody żelaznemi cepami młócą na grady.

I lasy i wody, wszystko tu puste, bo i Si biel e,

które podobnie, jak krakowskie boginki porywały

dawniej kobietom ładne dzieci, a natomiast !/osta

wiały im potworki z ogromnemi łbami, teraz gdzieś

się podziały bez wieści i żadnych psot nie wyrzą

dzają nikomu.

—

Wszystko się odmienia i epoka

istot cudownych a tajemniczych, widocznie już tu

przeminęła. Głównym zaś przedmiotem gawędki,

gdy się w leeie zejdą gospodarze w niedzielę po

południu kolo której chałupy, albo gdy zasięda

nad kufelkiem piwa w miejscowej gospodzie — od

dwóch lat bowiem niema już we wsi ani karczmy,

ani propinacyi — są dziś wspomnienia pańszczy

źniane. Odgrzebują je i rozwałkowywnją z wielką

lubością, z całem amatorstwem dla niepowrotnej

przeszłości. Wszak niedawne to jeszcze czasy, rok

1863, w którym zapadło ostateczne usamowolnie

nie poddanych, pamięta każdy doskonale, a mate

ryał do opowiadań tem obfitszy, iż posiadacze fol

warku, do których wieś ta należała zduszam i,

jak dawniej mawiano, to jest z poddanymi, często

się jakoś zmieniali.

Najprzód był wielki pan, magnat, właściciel ca

łej okolicy, całej dzisiejszej parafii Parysowskiej,

liczącej sześć tysięcy ludności. Jaki miał chara

kterj jak wyglądał, niewiadomo, mieszkał gdzieś

daleko w ionyeh dobrach, albo jeździł po obcych

krajach, a rządca co chciał, to robił. Po śmierci

jego, wdowa, niemłoda już kobieta, sprzedawszy

znaczną część dóbr po nieboszczyku, osiadła w tych

stronach i powtarzając tyle jnż razy nieudaną pró

bę, wyszła za mąż za swego plenipotenta, znacznie

młodszego od siebie człowieka. Służył on czas ja

kiś w wojsku, więc potem w rządach domowych

zastósowywał na każdym kroku dyscyplinę woj

skową. Był podobno niskiego pochodzenia, tyran

dla żony i dla pasierbów, dla podwładnych k ą

townik straszny. Za niego, pańszczyznę robiono

od niedzieli do niedzieli, tak, że lud wiejski nie

miał czasu ani łąk skosić w porę, ani z pól swo

ich pozbierać i często gęsto łąki zimowały nio sie

czone, a zboże, żyto już śniegiem poproszone. Je

żeli się ktoś ośmielił pójść w biały dzień robić na

swojej niwie, to miał takie uczncie, jak gdyby

poszedł kraść i na wszystkie strony się oglądał,

czy Pana nie widać? Każdy gospodarz był won

czas obowiązany cztery dni w tygodniu pracować

dla dworu, a co robił nadto, za to dostawał kwitki,

które się potem spieniężały w kasie dworskiej.

Otóż i tu pan dawał kwity, ale skoro się potem

przyszyszło z niemi po pieniądze, to kwity ode

brał, a człowieka batem ściągnął i wypędził. Gdy

się ukazał zdałeka na swoim koniu szalonym, któ

ry tak był ułożony, że mn na skinienie dęba sta

wał i na dwóch nogach szedł prosto na ludzi, to

każdy trząsł się jak w febrze, niektórzy przytom

ność tracili, a pau śmiał się i koniem najeżdżał.

Najg:orszy był wtedy, gdy się śmiał. We dworze

miał portret swój wielkości naturalnej, gdzie był

przedstawiony w mundurze wojskowym, z krzy

żami i orderami na piersiach. Czasem, gdy go na

padła chwila dobrego humoru, a zobaczył w po

dwórcu chłopa zdałeka. to skinął na niego, żeby

przyszedł do pokoju. Wtedv, wskazując palcem na

portret, pytał się: ,,Kto to?" -

Trzeba ran było

odpowiedzieć: r To jaśnie pan!" A on dopiero na

to: . Jaśnie zgaśnie, Mospanie zostanie, a ty cha

mie za drzwiami!" I kropnąwszy batem, wypchnął

za drzwi. Już to do bicia miał chętkę niezmyśloną,

bicie n a pokładankę, to jest że winowajcy

musieli się kłaść na ziemi jeden obok drugiego

do egzekucyi, -

codzień się odbywało i to o lada

bagatelę, czasem o to, że mu ktoś przez zapom

nienie, zamiast j a ś n i e, powiedział tylko wielmo

żny panie. Bił sam, a taką miał rękę bolącą, że

nieraz, od kilku uderzeń, jak człowiek był głodny,

a słaby, to zemdlał. Bieda bowiem panowała wte

dy we wsi, głód i nędza, — nie było czasu ani

pracować dla siebie, ani się zaopatrzyć w zapasy

gospodarskie, Na wiosnę jadano różne rośliny, p o

krzywę, tłusty kiepek (Anchusa awensis),

skrzypek (Silene infiata), k u m o s ę (Chenopo

dium), na które dziś nikt nawet patrzeć nie cbce,

na zimę suszyły gospodynie marchew, buraki a

przedewszystkiem małe rzepki, które nazwano

całkami. Na szczęście, nie długo to trwało, pan

stracił wszystko, przehulał, zmarnował, pasierbów

z kwitkiem pościł po śmierci matki, nareszcie sam

umarł w nędzy.

Majętność przeszła w ręce nowego obywatela,

niejakiego Ordęgi, który tak się różnił pod wszyst

kiemi względami od poprzednika swojego, iż chłopi

dostawszy go za pana, myśleli, że się na inny

świat narodzili. Dotąd ojcem go nazywają i nie

mogą się naopowiadać, jaki był dobry, jak z nimi

łaskawie rozmawiał, wchodził w ich sprawy i kło

poty, i nigdy nikogo nie skrzyczał, a jeżeli się

zgniewał, to tylko tyle, że swoją chusteczką do

nosa uderzył człowieka po głowie.

Nareszcie potem nastały nowe czasy, czasy swo

body i niezależności, ludzie mieli prawo pracować

tylko dla siebie, podnieśli pola swoje o tyle, o ile

się to dało zrobić wśród tych gruntów piasczy

stycb, rzucili się do prowadzenia handlu wieprzami,

skupując je po jarmarkach w małych miasteczkach

dostawiając na Pragę do Warszawy. Przyniosło

to wielkie korzyści, dobrobyt zakwitł, i dziś nie

jest rzeczą nadzwyczajną widzieć tam gospodarzy,

którzy posiadają 50, 60 morgów grantu, a niejeden

z nieb ma w dodatku parę tysięcy w zapasie, nie

mówiąc jnż o znaczniejszych kapitalistach, których

na większe sumy szacują. Wymowncm świadec

twem obecnego postępu jest to, że kiedy za pań

szczyzny było we wsi zaledwie siedmiu gospoda

rzy, dziś jest ich już tam trzydziestu!

Niema!em źródłem dochodu dla całej okolicy

prawdziwem dobrodziejstwem są huty szklane,

pomiędzy Parysowem a koleją Nadwiślańską po

łożone. Właścicielem ich jest Czech Horliczka, któ

rego wspaniałe składy własnych wyrobów znaj

dują się po wszystkich a wszystkich znaczniej

szych miastach Królestwa i Rosyi. Jestto człowiek

niepospolitej głowy, wielkiego rozumu i prostoty

niezrównanej. Nieraz chętnie sam opowiada, jak

przed czterdziestu laty przyszedłszy w te strony

piechotą, dzisiaj już ma miliony. I nikt mn ich też

nie zazdrości, bo dwa tysiące ludzi pracuje w jego

fabryce, a i wieśniacy okoliczni ciągły mają za

robek, dostarczając mu to piasku, to słomy, to naj

mując się do rąbania w lesie drzewa potrzebnego

na opał. A kto raz służy u niego, ma chleb za

pewniony do śmierci, gdyż starzy i niezdolni idą

na emerytury. Sumienny, rzetelny i niezmierni«

względny, więc też otoczony ogólnym szacunkiem.

A trzeba wiedzieć, jaki to tam u niego panuje po

rządek. Domy mieszkalne dla robotników wybie

lone, jedne parterowe, drugie piątrowe, z ogród

kami, osadzone drzewami, stoją po obu stronach

szosy, która prowadzi z hnt do wielkiego gościń

ca. Ogromne zabudowania fabryczne, którycb licz

ba oo roku wzrasta, imponują swoją rozległością,

ale przeszedłszy cały ich szereg, człowiek mimo*

woli się ogląda i pyta : a gdzież jest dom miesz

kalny samego właściciela? bo wobec takiej zamo

żności trzeba się przecież spodziewać pałacu.

Tymczasem powiadają mu: to jest dom mieszkal

ny, i wskazują na długi, wąski, niski domek par

terowy, stojący gdzieś na boku w samym rogu

podworca, od którego niejeden z domów, gdzie

zamieszkują robotnicy, o wiele wspanialej wyglą

da. I na widok ten jeszcze się większy czuje po

dziw i uwielbienie dla człowieka, który w dostat

kach zachował całą swoją prostotę i nie chce wy

rzucać pieniędzy na zbytki, a robi z nich o wiolo

lepszy użytek i dla siebie, i dla ludzi, i dla roli,

którą wzorowo uprawia, i dla całej okolicy, którą

podnosi, pielęgnując lasy swoje i co roku skupu

jąc nowe przestrzenie od tych, którzy i te resztki

chętnieby dali na wycięcie i zniszczenie.

I takie to są sprawy domowe i zakulisowe, skre

ślone pobieżnie, owego cichego zakątka w naszej

Ziemi Czerskiej. Uderzyć musi każdego to, żo i

tam, tak jak wszędzie na świecie, teraźniejszość

zaciera ślady przeszłości i dąży kn nowemu, a czas

w nieubłaganym pochodzie swoim, jak z jednej

strony szczodrą ręką dodaje zasobów do postępu

i oświaty, tak drugą zato ujmuje ze starych pa

miątek i tradycyj. Przebrzmiały możne imiona,

zapadły się w gruzy grody i zamki, a na ich

miejscu z kolei powstaje dziś mrowisko lepianek

i cbałnp, i oto wielkość jednostek, rozdrobniwszy

się na atomy, zaczyna urabiać powoli przyszłą

potęgę połączonych milionów rąk i głów. Jeste

śmy w przededniu nowej ery, więc coraz inaczej

na świecie się dzieje i coraz odmienne przewa

żają żywioły. Jedni już byli u źródła, napili się

i odeszli, a inni z kolei się tłoczą. Ćwierć wiekn

jeszcze, a któż tam przewidzi, co się potworzy i

jak wyglądać będzie w tej dawnej siedzibie mo

żnych naszych Parysów?

Stefania. Ulanowska.

C’ « * yehodzi codziennie, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

(*drieto r* (han, Oiie t*pw starczy, w Krakowie po 10o., w e Lwowie lub zp ra ^ y łkę pocztowę 19e.

Prcnuinerata wynosi:

* * * ! B B K ? .........................................

”fi”*

’

Bdltfi,

Tareyi

I’mych i

t nalet% ej

’wi%zfcu pocztowego

82 sir.

8 *Ir.

8 złr.

prenmt

\*ę *mHrnĄ* «tyftylfeoo« «*o do o«t»uue«o dni«w

»«.« .

* pir

prenumeratę i ogłoszenia (Inaeraty) uprasza s t e ^ Ł ć

H fhoptuto w nadsyłanych nie zwracasię.

- « m s ........................................................................................................................ .....

....

pnfjmująi

Ądminłstram ,OjĘĄHU" wIM ehowia J urzędypocztowe. » lejw ow ą pre«Ms«*att* księgarni* *

8 . A. Krzyżanowskiego, handel Nowakowskiej w Sukiennicach.

0 »*o»«eni« (inseraty) przyjmuj*

clę za opłatę od miejsca wieraza drukiem drobnym (potitDwym) za pierwtzy raz 10 ont-, u każdy na

stępny po 5 ont. -

V a d M |« a f l (oa 3 *tronie dziennika) od młą)sM wierna drakiem drobnym po W)

ont. »a kaśdy raz. -

HołąwwMii» do ,P iw « 8 przyjmąjo sję ta eony 1 *fr od 100 ex. dii *amiej

ł o o wyoh. a 50 ont od 100 ej. dla miejsoowyah prenumeratorów.

Ogłoe***nf» ś pr«B*i»o»otd

przyjmują: w * L w o w i e Ąjenoya ,CZASU w głównym składzie tytoniu Hr. U przy ttl Trybunał

»kiej L. ł ; w F o r y ś « wyłęoznle p. Adam, Hue Cłśment ł ; (prenumeratę p. W. Bawkowskł, Faubourg

Poiiaoniśre 88); w W l e d i s l « pp. Baaaensteio ł Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Ber

linie , Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppe!ik, Stubenbaatei H r. 9 , B. Moaee (także w B a r b i e , Ham

bu rg u , Monaohium i Norymberdss), H. Sahalek, M. Duka*. M

Steru, tylko prenumeratę pp. B- «OW

sohmidt A C,, w Frankfurcie n- M

(i. L.DaubeAO

W W s r w s w l e przyjmuję ogłoszenia p p . Reichman i Freudler, biuro ogłosseń prsy u l Senatorskiej,

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction