Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 593 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztową w państwie

Ąustryackiem na misa. Marzec ałr. 2*50

Oylgo Marca do końca Czerwca ff 8—

Z przesyłką pocztową w państwie

Niemieckiem na miesiąc Marzec 6 marek

Od Igo Marca do końca Czerwca 20 w

a n r Prenumerata liczy *ty tylko od piorwtzcgo do

Mtaaniogo init w

Iraków 1 marcu»

Położenie wewnętrzne Francyi coraz mniej

zwraca u w agę opinii europejskiej. Zmiana

osób sterujących niesprowadziła nagłego

przewrotu, jaki przepowiadali pesymiści.

Mnożą się jednak objawy, mogące ochło

dzić optymizm tych, którzy przyjęli upadek

prezydentury marszałka Mac-Mahona, za

mach na komendy wojskowe, który go spo

wodował, nowe zwycięstwo lewicy jako

normalny rozwój republikańskiego życia,

nieupatrując żadnych niebezpiecznych tej

zm iany następstw.

Pochyłość, po jakiej od lat kilku stacza

się Francya, jest połogą i ma przestanki,

na których zatrzymują się gabinety po ka

żdej zmianie, zatrzymnje się większość Zgro

madzenia narodowego, kierowana zręczną

ręką dzisiejszego prezesa Izby. To też no

w y prezydent i nowy gabinet zatrzymali Bię

na takim przestanku, poświęciwszy tylko

to, czego nie mógł poświęcić jen. Mac-Ma

hon, oddawszy dowództwo armii pod ten

sam system puryfikucyi, jakiemu nlega za

każdą zmianą administracya cywilna. Gh*ó

vy i gabinet Marcfera nie chcą iść dalej. I

Gambetta pragnie się zatrzymać, doszedłszy

do krzesła prezesa Izby. Więc i Izba

na tym przestanku organizuje się, aby dać

chwilową podstawę obecnemn rządowi. Po

pycha naprzód tylko skrajna lewica, lecz i

ona czekać umie, bo stanowi tylko jedno

skrzydło tej armii, której naczelnym wo

dzem G-ambetta. Ta nowa przejściowa faza,

to zorganizowanie się stronnictw, objawiło

się w czasie rozpraw nad amnestyą, równie

jak w kwestyi pociągnięcia do odpowie

dzialności rządu z 16go maja. Prezydent

Gróyy i nowy gabinet rozporządzają na tym

przestanku znaczną większością, bo popiera

ją ich nietylko umiarkowana lewica, ale

także rozbitki prawicy wobec dążności

skrajnych, które wstrzymywać jest dziś zada

niem rządn. C zy na tym przestankn długo

utrzymać Bię będzie można, czy na tę wię

kszość, która się objawiła w dwóch powy

żej przytoczonych sprawach, ministeryum

obecne będzie mogło liczyć, to inne pyta

nie. Pomimo umiarkowania rządn, radyka

lizm jnż podnosi wszędzie głowę, a libera

lizm bezwzględny zbiera już obfite owoce

swojego tryumfu. Zacząwszy od kwestyi

armii i zmiany osób i Bystemu w jej do

wództwie, usunięto już w szelkie zapory, któ

re konserwatyzm starał się postawić wzbie

rającym prądom radykalnym. To też jak

woda, której usuną śluzy, tak wstrzymy

wany przez lat kilka wylew idei wywrotu

wzbiera teraz swobodnie.

Rada miasta Paryża daje pierwsze ha

sło, podnosząc inicyatywę składek i ofiar

dla amnestyonowanych komunistów, a czy

ni to w takićj formie, jakby chodziło rze

czywiście o wynagrodzenie pokrzywdzonych,

o przyjęcie prześladowanych bohatyrów wiel

kiej idei. Szereg nowo powstałych dzienni

ków wznawia te same nawet tytuły, powo

łuje te same pióra, podnosi te same hasłs,

które brzmiały w czasie wojny domowćj i

korzystały z programu narodowego dla wy

wołania nsjochydniejszego przewrotu spó

łeoznego.

Słusznie zarzucano konserwatystom, że

zmarnowali najkorzystniejsze chwile, wypu

ścili ster z ręki, zużyli siły i ludzi, jakiemi

rozporządzali, mając zrazu w iększość w Izbie,

bo ich ciągle uwodziła myśl restauracyi

monarchicznćj, bo się dzielili między sobą

w edług dawnych sztandarów dynastycznych,

bo oczekiwali nowego przewrotu, aby z me

go wypłynęła nowa forma rządu, bo im

brakło wspólnego programu restauracyi

spółecznćj i nieumieli się zgodzić na fakt

republiki. Ich to w iną, ż e po ostatnićj pró

bie i6go maja ze zwykłą sobie niezrę

cznością zdradzili dążność zamachu Bta

nu a niezdołali rozwinąć reformy instytu

cyi i zjednoczyć silnego stronnictwa.

Odtąd stanęły naprzeciw siebie dwa po

strachy: jednem owo czerwone widmo ko

muny, które im dalćj, tem bardziój bladło

w zmiennćj i łatw o zapominającćj wyobra

źni narodu; drugi zaś pod postacią reak

c yi, konsp iracyi monarchicznćj, zamachu

stanu pędził nawet umiarkowanych republi

kanów, którzy do niedawna popierali mar

szałka Mac-Mahona i konserwatywne rzą

dy w objęcia Gambetty pod sztandary re

publikańskie.

Dziś atoli zapytać się można, czy w ten

Bposób organizuje się Rzeczpospolita, lub

tylko nowa, choć powolna i stopniowa re

wolucya ?

Na czem oprze się prezydent Grćvy i

obecny gabinet, gdy prąd pójdzie dalćj, a

puszczona samopa« opinia skrajna zmieni

jeszcze skład zgromadzenia lub zagrozi

wstrząśuieniem w kraju?

Po ustępstwach w sprawie dowództwa

armii są jeszcze inne, których zażąda już

nie radykalizm, ale liberalizm, ustępstwa na

polu kościelnem. Liberalizm za tę cenę wal

ki z duchowieństwem gotów jeszcze zabez

pieczyć czas jakiś stanowisko rządu. Me

saż prezydenta mgliste wprawdzie mieścił

pod tym względem zapowiedz’i^Spraw y ko

ścielne Btenowią kamień próbierczy konser

watyzmu dzisiejszych rządców Francyi. Ł a

twiej atoli w Niem czech podjąć w alkę reli

gijną. choćby tak bezwzględną, jaką prowa

dzi Falk a jeszcze nie poddać państwa pod

przewagę żywiołów wywrotu. W e Francyi,

gdzie życie katolickie potężne, jest jedyną

przeciwwagą ducha rewolucyjnego, walka

z Kościołem , ło początek rewolucyi.

Jakież w tem położeniu stanowisko kon

serwatystów, gdzie mogą oni dziś znaleść

punkt oparcia i jakie zająć stanow isko wobec

rządu którego program w orędziu p rezy

denta był chwiejnym, którego działanie dwu

znaczne, a z drugiej strony wzmagające

go się wzrostu radykalnych żywiołów ? Dzia

łanie nawet społeczne i religijne coraz bar

dziej utrudnione, bo z różnych stron F ran

cyi dochodzą wiadomości o zbiegow iskach,

o znieważaniu kościołów i jego Bing. O ile

prasa i propaganda dążności wywrotu zy

skuje na swobodżie o tyle ścieśnioną bywa

dla działania w duchu katolickim, jak świad

czą procesa w ytaczane hr. Mun, organiza

torowi stowarzyszeń rzemieślniczych kato

lickich .

Przestanek na owej pochyłości rewolu

cyjnej: jaki stanowią rządy obeone, nie mo

że być długotrwałym. Wszystko zdaje się

zapowiadać nowy paroxyzm ducha przewro

tu, który wywrócić zdoła dzisiejszych kie

rowników, jak już kolejno strącił tyle ga

binetów od lat ośmiu.

Członkowie czytelni szkoły Sztuk pięknych za

nieśli byli petycję do Rady miejskiej przeciw mno

żeniu Big rawiwń i ogródków będących siedzibą ze

psucia młodzieży, zwanych we Franc?i ,C *ffći ehnn

ta?,ta* a w Niemczech ,,Tingl-Tangl*. StowsmFze

uie czytelni akademickiej powzięło następnie podobną

uchwałę d. 19 Btycznia, lecz zanim ją wykonało,

już fitrzywało odpowiedź na n?epodsną prośbę a to

odpowiedź Z Dyrekcji policyi z d. 4 lutego, która

w myśl reskryptu prezyd um Nan:cstoratwa z d. 28

stycznia zabrania zanoszeni tego rr-v.Bju podań,

poc?ytując je z\ przekroczenie ustępu 2go §. 21

ustawy o stowarzyszeniach z r. 1867 i poczytując je

za wyjście poza zakres statu(a Towe.nys(wa czyt?lni,

podając oraz źe jedynie ze względu na cel chwalebny

rzeczonej uchwr,ły, władza wstrzymuje Bię od rozwią

zania stowarzyszenia w myśl pomienionego §. 21

ustawy o stowarzyszeniach.

Na takie dictum acerbum Czytelnia akademicka

zawiesiła sprawę na kołka, Kle z tego jeszcze nie

wynika, aby sprawa ta miała być wiecznem milcze

niem pokryła. Dictum bow’etn pomienione upatruje

w uchwfls przekroczenie statutu, albowiem statut

Czytelni nie wspomina wcale o stanowisku Czytelni

do *C8ffĆ3 chantants*, chociaż ściśle rzeczy biorąc,

da Bię ten Btosunek wyciągnąć. §. 1 statutu powia

da, że ,celem Czytelni jest wzbudzać ruch i życie

umysłowe*. Skoro więc kawiarnie i ogródki z swe

mi śp’ewaczkami i skoczkami, oraz Innemi nie t?le

pustelni co rozpustMmi rozrywkami starają Bię wrbi

dzać ruch i życie *zmysłowa*, zatem szkodzą celom

Czytelni. §. 21 ustawy w Btowarijezeniach mówi, te

zebranie* stowarzyszenia może być *zamknięte",

gdyby zdarzały się *zajścia bezprawne,*, gdyby obra

iłowano nad przedmiotami przekracającemi zakres

oznaczony statutem BtowarjyBienia, lub gdyby zagra

żało porządkowi publicznemu. Taki wypadek nie

?schodzi tutaj.

Powołania § 21 odnosić się może tylko do prze

kroczenia statutu, ale zastrzega on tylko »zamknięci*

zebrania", nie z*ś zamknięcie stowarzyszenia, któ

r;n reskrypt rządowy grozi Cijtelni i jedyni»

przez wzgląd na »cel chwalebny* uchwały, o istęrujt

’ym riaem od wykonsnia groźby. Jeśli więc ctłon

cowie Czytelni ehrą zspobiedz złemu powszechni

uznanemu, mają »cel chwalebny» a jeśli proszą wła

łzę i ns tej prośbie ogranicza Bię cała działalność

icb, przeto używają tylko prawa petycyi, które słu

ży kiźdej prywatnej osobie i każdemu stowarzysze

niu. Wolno zanieść petyoyę w sprawach bezpośre

dnio nie tyczących petenta. Nie przekroczyła więc,

zdaniem naszem, Czytelnie, ograniczając Bię na pe

tycyi, a jeśli nie do Dyrekcyi, lecz do Rady miej

’fciej chciała zanieść petyoyę, to pochodziło jedynie

z niewiadomeści, iż ogródki rzeczone i kawiarnie

oodlfgają pod względem porządku i obyczajności

Dyrekcyi policyi a pod względem tylko koniensóz

Sadzie miejskiej. Ale i Rada miejska ma o tyle w tej

rzeczy odziała, i l może nie dać konsensn właścicie

lom lokalów publicznych, lub nawet dany konsens

odebrsć, jtśli zachowania B?ę poBiadaczów konsensn

ooczy?a za ni? moralne i Bzkodliwe d!a dobra gminy

Uc/ynić to więc może nawet bez pstycyi stowarzy

szeń młodzieży.

KORESPONDENCYA ,,CZASU"

Lwów 28latego.

O Mirflzsłek krajowy udał Bię do Wirdnia ce

lem uzyskania wskazówek o czarne zwołania sesyi

sejmowój i poparcia uchwał sejmu, które dotych

czas nie uzyskały sankcyi. Sejmy krajowe mają

być ??wołane na 18go kwietnia, ale pod tym wzglę

dem zdaje Bię, że i w Wiedniu jeszcze n ’e mają

dat stale osnsczonycb, gdyż wszystko zależ? od

pośpiechu z jakim Rada państwa uchwali budżet.

Go zaś do sankcyi uchwał sejmowych, dochodzą tu

wieści, że z pomiędiy wszystkich nowel gminnych,

tylko jedna dotycząca pisarzy gminnych usjsks

sankcję, inne zaś podobno zda zostaną zatwier

dzone.

Wobec t-mdioś :i teoretycznych i praktycznych

os jakie nstrafia reforma ustawy gminnćj, powstała

tu myśl, która możs łats?o pozyskać z:araną liczbę

zwolenników. Polega ona na tem, aby nie rozstrzy

gając stanowczo wielkiśj ref;rmy stosunków admi

nktrscyjnyeh kraju, uczynić jednak krok naprzód

do skonsolidowania społeczeństw?, pracz połączenie

z doiychc?asowemi gminami obszarów dworskich,

nadając przedstawicielom tychże obszarów głosy

wirylne w gminie. W ten sposób przynajmnićj cię

żary publiczne rozkładałyby B:ę w równy Bposób

na wszystkich, ustałaby różnica pomi§dzy klasami

społeczeństwa pod względem udziału w kosztach

administracyjnych, a przez to samo nietylko byłaby

utworzoną główna podstawa reformy, ale zarazem

byłaby usuniętą główna trudność położenia i głó

wny sikopuł o jaki rozbija się wszelka proponowa

na zmiana. Ponieważ jnż tój sesyi upływa połowa

kadencji naszego sejmu, przeto spodziewają się,

że na tój pndBtawie da się zaznaczyć postęp wido

czny w astro; u wewnętrznym. Obok innych wzglę

dów przemawiają również sa potrzebą podobnój

zmiany stosunki finansów krajowych. Przeniesienie

kosztów leczenia na kraj sprowadziło znaczny u

szczerbek budżetowi krajowemu, niepodobna jednak

myśleć o powrocie do dawnego stanu, bez słu?zne

go oburzenia uczuć sprawiedliwości, gdyby znowu

koszta leczenia miały zadął;ć na gminaeh z po

minięciem obszarów dworskich. W razie połącze

nia cb ?żarów z gminami dałoby sie i tutaj łatwiój

wynaleźć punkt pogodzenia interesów zdrowia, bu

dżetu krajowego i gmin. W takich warunkach nie

iest więc rtęcią nieprawdopodobną, że w sejmie

myśl załatwienia tymczasowego reformy gminnćj na

tój postaw ie zyskać może znsczną liczbę zwolen

nik ,; a może w darój chwili byłoby to nsjlapazą

dra ,ą wyjścia i najlepszym początkiem istotnój re

f m y admin!Stracyjcój w kraju.

Byłoby też rzeczą pożądaną, aby ta myśl mogła

być przedmiotem narad uprzedzających sesję sej

mową, aby posłowie mogli już z wyrobionem zda

niem przybyć na sejm; i w ten sposób, iiby dała

się ułatwić porozumień.1e. Wobec krótkośri sesyi

(rudno liczyć na dostatecznie trzeźwą rozwagę

w czasie obrad; pośpiech nie dozwala na dłuższa

porozumienia i w sprawach więksiój wagi mal:a

łyby sejmy zawsze być jalowemi, gdyby nie wy

tworzy ł / się opinie z jaBno określonemi celami.

Mieaiąc luty zawsze jest i nas pełnym życia,

gdyż w tym czasie odbywają Bię obrady towarzy

stwa Kredytowego i towarzystwa rolniczego, a to

go rokn i karnawał przeciągnął się po sam konieo

miesiąca sprowadzając znaczne ożywienie.

Wybory w towarzystwie rólniczem wprowadziły

do komitetu samych prawie t. z . Bamborzan, t. j .

zwolenników niegdyś program u Samborskiego, a te

raz p. Hausnera. Oprócz też p. Abrahamowicza,

który mimo przeciwnych zabiegów utrzymał się ja

ko wiceprezes towarzystwa, wybrano p. p . Hsusne*

ra, Grossa, Skałkowakiego, Rajskiego, Smiałowskie

go, wszystkich należących do partyi Samborskiej,

która jak wiecie nie ma eformułowanych zasad ale

ma pewne aspiracje więcej poiitycene jak ekono

miczne. Ciekawem będzie w jakim kierunku nowi

członkowie komitetu zechcą popchnąć tę ciężką do

tąd maszynę i czy mają jakie określone życzenia i

dążenia.

Tutejsza kasa ossc;ędnośd zamierza utworzyć

s kapitelów jakie ma do dyspozycji wielką fanda

cyę: p. Marceli Madejski postawił wniosek otwo

rzenia domu podrzutków i myśl ta znalazła w gro

n’.o najbliżej interesowanych wcale przychylne przy

jęcie. W Ekonomiście p. Kleczyóski wystąpił prze

ciw temu camurowi dowodząc, że Kasa oszczę

dności jest wprawdzie instytucją humanitarną, ale

nie dobroozynną i te zadaniem jej powinno być dać

początek takiej instytucji, któraby wyrabiała w Bpó

łecseństwie pojęcia samopomocy, oględności i pra

cy. Występując przeciw temu, aby Kasa oszczę

dności tworzyła zakład dobroczynny p. K . wskazu

je na większą potrzebę zakładów innego rodzaju i

stara się wykazać, to Kasa oszczędności uczyniłaby

stósowniej zakładając szkołę handlową, której mia

sto naazfe bardzo potrzebuje i któraby mogła od

dać wielkie usługi społeczeństwu.

Wiedeń 28 latego.

(||) W otoczeniu hr. Andrassego zaczyna być

stałą formułką: »Poczekajmy aż do maja z sądem

0 polityce ministra spraw zagranicznych." Przepo

wiednia ta opiera się na pewnem przeświadczeniu,

że Rosya zastosuje się do przepisów traktatu ber

1ó kiego i opuści Bałgaryę w terminie określonym,

t. j . 13 maja. Wiadomo, że wieln wątpiło a nawet

jeszcze wątpi o tem, i 2e hr. AndraBsy zawsze

wierzył w ziszczenie odnośnych postanowień trakta

towych ze strony Rosyi. Oasarz anstryacki, stojąc

bezwzględnie po stronie br. Andrassego i opierając

Część literacko-artystyczna.

Dyplomata francuski o Polsce.

(X* ittrtt dn Boi pa/r U due dt BrogK*. Paris, Calmann

Lćry , 1879).

(Ciąg dalszy).

Położenie Polski nigdy bardziej o?łakanem nie

było, jsk kiedy traktat podpiBany w Habeitaburgu

skojarzył węłłem przymierza dwó;h najsroższych

jej nieprzyjaciół. Odtąd m?żaa jnż było przewidzieć,

iż porozumienie między Rosyą a Prasami rychło

co do rozbiorą Polski nastąpi. Wieść ta nowym za

grzewa duchem niestrudzonego rzecznika nas;ej

Bprawy. P oronnie usiłuje on przeoiwstawić coraz

głośniejszej kandydaturze Poniatowskiego kandyda

tów Francyi w osobie to wymawiającego się już

dziś od zapóźnioaeg ?zaszczytu kńę:ia Conti, to u—

Iubionego b rata delfinowej, a młodszego syna Au

gutta III, królewicza Xawerego. Ewentualność! bli

sko już mającej się otworzyć sukcesji do Polskiego

tronu, wywołuje ze Btrony ministerstwa Francuskie

go charakterystyczny memoryał, w którym cały

nacisk położonym jest na udowodnienie, iż Fran

cya ani pośredniego ani bezpośredniego interesu

mieć nie moża w sprawach polskich, że dawna po

lityka nie miała najmniejszej podstawy ani korzy

ści; lękać możnaby się tylko powiększenia, które

go z ościennych państw kosztem Polski, co prawdo

podobaem jednak nie jest, ponieważ AnBtrya, Ro

sya, Prusy i Turcya wiecznie się w tycb zaku

sach wzajemnie neutralizow ać będą. Gdyby nareszcie,

wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu, contrę toute

vraieemblance, Rosya i Prusy śmiały targnąć się

na Polskę, toć Btałaby się ona dla nich kośc ą nie

*gody rychle rozbijającą ich przymierze. Obojętną

tedy muszą być dla Francyi rewolucje wewnętrzne

go stanu Polaki, tem więcej, kiedy jawną i dowie

dzioną jest rzeczą, iż się ustrój spółe;zny i rządo

wy Rzpltej w żaden sposób podnieść nie może. Ta

" ł była mniej więcej treść memoryału księcia Pra

elin; chwyta go w lot hrabia de Broglie, zbija sn

fizmsta min’strów potępia ich samolubną politykę,

pięknie stawa w obronie potępionej Polski twier

dząc ze znajomością stanu rzeczy, iż reforma oj

rzymy naszej nie jest woale niemożliwą, że owszem

Polacy czują jej potrzebę. Dzwoni na alarm o praw

dopodobieństwie bliskiego rozbioru, groźnego dla

Polski, Francyi i równowagi europejskiej, a bystrem

okiem s’ęgaiąo w przeszłość, odzadaje, że zamiast

rozbić groźne przymierze wrogich Francyi mo

carstw, ostali je owszem stawając się krwawą ko

lebką ich niezamąconej zgody.

Podziwu 6 tu przychodzi na przemian z jednej

strony zaślepien’e ministrów w przededniu rozbioru,

z drugiej genialną bystrość polityczną młodego dy

plomaty, który w klęsce Polski przeczuwał pogrom

Zachodu. ,,Podczas pięcioletniego przymierza z Ro

syą, rząd Ludwika XV zraził i zniechęcił swych

przyjaciół tak w samej Polsce jsk i w jej pobliżu,

Wydał on na pastwę carskich ministrów tyeb wszyst

kich, którzy dotąd w sejmach popierali wpływy

Francyi, lub na pola bitwy bronili jej sprawy. Ns

zewnątrz Szwecja, Dania, wolne miasta, drobne

niemieckie państewka, tureckie i tatarskie plemio

na, cała ta konfederacja skromniejszych sprzymie

rzeń ?ów, których interesem było widzieć kandydata

Francyi a nieprzyjaciela Rosyi na tronie w Warsza

w:ę, uległa podobnemu zaparciu się ich i opuszcza

niu. Po tych pierwezyeh dowodach osłabienia przy

szły nie;bawem nasze klęski, a stradwssy najprzód

wiarę w wierność słowa naszego, ludy i stronni

ctwa przestały już :liczyć na potęgę naszego orę

ża*. Dezorganizacja wkradła sie w rządy Francyi,

w skarb jej i wojsko. Ludwik XV moralnie upada!

coraz niżej; skutkiem coraz wyuzdańsiej rozpusty,

tracił przyrodzone dary, które w ciągu opowiada

nia księcia Broglie nieraz uderzają czytelnika, tak

dziwnie odbija jasny instynkt królewski od mętnych

wyobrażeń jego ministrów. Ci ostatni nie umieli

z żadnej korzystać sposobności; nadarzyły ich się

znów dwie z kolei, które mogły powrócić Francyi

utracone w ojczyźnie naszej wpływy i przewagę.

W przedednia śmierci Augusta III i ewentuslnej

elekcyi, młody stolnik Poniatowski podam jął zao

sić się z francuskimi agentami, cetem zapewmenia

sobie poparcia Francyi na polu elekcyjnem. Obie

cywał w zamian sprzyjać wpływom francuskim,

«koro tylko na polskim zasiądzie tronie; była to

sposobność jedyna wy Dl?tania polityoznego fij!a

Rosyi, pozyskując dla Francyi jej kandydata, który

chętnie byłby niewdzięcznością odpłacił farytającym

go opiekunom petersburskim. Dyplomacja nraędo

w b , wikłana przeciwnym prądem tajemniej, wypu

ściła z ręki nadającą Bię okazyę. Rodzinne wpływy

przywiązanej da brata Delfiaowy, do reszty zagma

twały sprawę i nio bardziej nieudolnego, jsk sta

nowisko F ran cyi w czasie nowej elekcyi. Spodzie

wany zgon Angufta III nspręża ostatecznie sieci

intryg oddawna na tę chwilę zgotowanych. Książę

de Broglie w ślad za swym pradziadem i bohate

rem, ostro eądzi Augusta, ostrzej jeszcze hr. Bińhla

który zawziętym był przeciwnikiem hr. de Broglie.

O tej Bpółce króla polskiego z ministrem nierzadko

takie w niniejszej książce spotykamv wyrazy: le

voluptueux monarque et eon vil confident. Dwuli

cowe i podwójne, sitryte i jawne zabiegi Francyi

gubią wszystko; w jej intereBie leżało teraz firy

towanie Poniatowskiego na tron polski, ażeby go

natychmiast przeciw Carowej pcdbuntować. Zadsuii

to E3W3zechmiar łatwem się stawało; na uczciwi

zapytanie królewicza X*werago, ażali może l:csyt

na poparcie Francyi, rząd we_rsalski tak niejasna i

zapćźnions dawał odpowiedzi, że ten niabawex

kandydaturę swą ctfuąi. Abataooya F ran cji ujaw

niła się ostatecznie w odwiedzinach i oświadcze

niach posła francuskiego u prymasa Int?rrąja. Od

tąd poważniejsze umysły zwątpiły o _wolności ele

kcyi odbywającej się pod grozą moskiewskich wojsk

z jednej strony, a osaczającej granice R?pitej a rab

Fryderyka z dragiej.

Po dokonanej elekcyi. Poniatowski, który co do

piero chciał się był z Francją układać, teraz har

do się stawił, głośno szydząc z jej błędów polity

cznych. Nigdy Francya da tego stopnia nie była

znienawidzoną i pogardzaną, wszyscy na nią gło*

śne podnoś:li skargi. A jednak węzeł tradycyjny

nie miał się ani wtedy ani późaiej zerwać: owszem,

bardzo wkrótce na nowo Polska i jej monarcha

spoglądali ku Francyi, w nadziei poparcia i porno*

cyT Sekretne dwa artykuły pruako-rosyjskiej kon

wencji, która przeprowadziła wybór Poniatowskie

go, godne były zaiste szatańskiego ducha Fryde

ryka: pierwszy wyraźnie miał na celu przeszko

dzenie patryotycmym zamiarom Czartoryskich, któ

rzy zniesieniem liberum veto chcieli położyć koniec

anarchii, gubiącej naszą nieszczęśliwą ojczyznę.

Anarchię tę, po myśli Ghoiseula, bliżsi Polski są

siedzi i wrogowie koniecznie w niej utrzymać pragnęli.

Uderza przy schyłku XVIII wieku owa jednolitość

działania wśród rządzących, wyraźne wolnomular

stwo łączące nieprzyjaciół Kościoła i Polski, które

się na każdym ujawnia kroku. Drugi artykuł kon

wencji, upozorowany modną barwą tolerancji, zda

niem księcia Broglie chytrzej jeszcze był obmyśla

nym, i śmiertelny też cios miał zadać konające.

Polsce: zapewniał on opiekę dworów ościennych

(Prus i Rosyi) dyssydentom Polskim, przeciw mnie

manemu jarzmu Kościoła katolickiego, ks. Broglie

z tej okazji dłużej a nader logicznie się rozwodzi

nad stan rat rzeczy w Polsce, pod względem reli

gljnego ustroju; aczkolwiek cudzoziemiec, zdaleks

potrafił ooenić nierozerwalny węzeł, który u nas

zespala kwestyę narodową i religijną. Z ?stanowi

wszy się nad swobodami, których zażywali dyBsy

densi polBcy, przypomina, że ich nigdy nie prze

śladowano, a jeśli n!e przysługiwały im wszystkie

prawa cywilne w państwie przeważnie katoli(kiem,

toć i w całej Europie stosunek ów był podobnym,

we Francyi zaś dopiero ministeryum’Neckera zmie

niło dotychczasowy porządek rzeczy.

,Kiedy więc Katarzyna i Fryderyk jut w 1765

roku wymagali od Stanisława Augusta porównani»,

wszystkich wyznań, żądali od na wpół cywilizowa

nego narodu postępu na drodze wolności myśli, ne

jaki się dotąd najświatlejsze państwa Europy nie

były zdobyły. Przeczuwali oni odpowiedź natchnio

ną Bumieniem i uprzedzeniami ich nieszczęśliwych

sąsiadów. Ależ właśnie taką odpowiedź wywołać

chcieli, aby zamierzonym gwałtom nadać pozory

windykacji praw, wolności i zobojętnieć opinię

Earopy na jęki ofiary, którą niebawem zamierzali

udusić.

_ Spodziewana odpowiedź nie zawiodła, ani cze

kać na siebie nie dała, świadectwem samegoż Po

niatowskiego, n a wieść niebezpieczeństwa grożącego

przywilejom katolickiej raligii, w całym krajn pod

niósł się jeden ,okrzyk fanatyzmu*, którego mimo

chęci przypodobania się swym dobrodziejom peters

burskim i paryskim mędrcom biedny król przytłu

mić nie mógł. Alboż sam fanatyzm upominał się

a tedy? czyli raciej ów nieszczęśliwy kraj, rozto

czony wewnętrzną niezgo ią, instynktowo nie chwy

tał Bię tej jedności religijnej, jako ostatniego w ęda

swej politycznej jedności.*

Zakłopotany Stanisław August wobec coraz tward

szych wymagań P rus i Rosyi, zwraca się znów ku

Francyi, żebrze poparcia, powrotu pcsłów, Choiseul

upornie trwa w abstencyi, wymawiając się od wsze

lakiego mięszania się w Bprawy polskie. Dopiero

po niew(rraaie spostrzega iż się pomylił. Wybuch

konfederacji Barskiej, poselstwo biskupa kamienie

ckiego zaznacza zupełną zmianę w jego polityce.

Póki była sposobna pora dla Polski i Francyi, nic

zgoła nie czynił, teraz w ostatniej chwili chce po

wetować wieloletnie zaślepienie, żąda od Polaki o

fiir, od Francyi subBydyów. Z charakterystyczną

ruchliwością umysłu zrywa dawne niedyp!o*Bty

czne, na nowe przerzuca się tory. Mr de Choiseul

prend le mors aux dents, pisie ten sam hr. de

Broglie, który dotąd nic dla Polski otrzymać nie

mógł. T :raz dopiero Choissul zmiarkował że go

Prasy i Rosya ?wywiodły w pole, zawstydzony wy

ry wi s:ę z sieci w które popadł bez?wiednie. Ale

już nie czas stracona dla Francyi odzyskać poste

runki i przewagę, nie czas konającą ratować Pol

skę. Na skinienie Francyi, wtedy, jak tyle raiy

późaiej, potokami płynie szlachetna krew Polska.

,Jakkolwiek w tyih warunkach słabą być tjiko

mogła pomoc F rancji, nie trzeba była nic więcej

aby zagrzać ślepe nadzieje konfederatów.

_ Dobre

wiadomości nadsyłane przez biskupa Kamienieckie

go, nadały ruchowi powstaócaemu w Polsce no?wy

popęd. Ci którzy się dotąd wahali, taraz przystą

pili do konfederacji, a wyższa szlachta nie chciała

dłużej dać się wyprzedzać pod ?względem patry oty

zmu. Uległa wiejącym z dołu prądom, niemal tak

samo, jak kiedy za dni naszych widzieliśmy szla

chetną emigrację polską, przystępującą baz ?wiel

kiej nadziei, a nieraz z rozpaczą w duszy, do po

wstań ludowych, które daremnie poprzednio pró

bowała wstrzymać.*

(Dokończenia nastąpi).

MitUaa

******

i«st.mhmh,

PtofMtoAmO uią *fl,M]sa*

p,10*,

ritssHitiau

wymoaii

ftaat. w Frtrtwi«

sślmfy rok tut kmtnmi m t kum*.

« « * W I.* a ra y sg g a a ...................................................

U*I..

I ała

1ata.40a.

to Wltwfc.

’*-!-ia’1**; **°*****

SI *la.

t «hu

Ito

ftujsjgSttJg 1«AiŁiis s r j r ’:ftKJsa; riaaasr,

itok o w lfc - b u to r%Uamacpne nuaap%etmftowtmt ni. podlegaj% opfauto pecetowej.

(na I powito, d*Wta) od mlcjm wiwmdrukieai irohawpaJO a. u taSAj na. ŁJ

śSŁtrawswtsaaarjiM

gsriS ^*ggąg^^ggg**gBraggł

a K ?"5^357iSiiiSTi-)r** a*-a -r a S * f!JS WE**SSSii5m

sjf.

oStoT w

^rnyw J L WJ ooUy^ ) - OppoUk, Stubeubaatei A . S Ashto w

^1««

(MUe w nerums, Hamburgu, Monachium 1 Uorymbcrdłc), Q. L. Dalbe A Comp. (takie w Frankfurcie

a. M,) Rotter A Comp.

1 of 6 • Strona 1

Czas.

➔

Description

Structure

Similar

Similar publications

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 132 spotkanie z serii: "Wielickie Rodziny (6): We dwoje 50 lat i więcej …" p.t. "Klementyna i Bolesław Piotrowscy, Irena i Czesław Szelągowie oraz rodziny: Batków, Kaszowskich, Twardoszów". R. 11 (2008), Zeszyt 77.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 147 spotkanie z serii: "Ojciec i syn w rodzinie" p.t. "Józef i Eligiusz Duda". R. 13 (2010), Zeszyt 92.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 145 spotkanie z serii: "Zabytki Wieliczki" (24) p.t.: "Dom Śląski, Plebiscytowy im. Gabriela Narutowicza i jego mieszkańcy". R. 13 (2010), Zeszyt 90.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 96 spotkanie z serii: "Wielickie Rodziny (3): We dwoje 50 lat i więcej …" p.t. "Krystyna i Aleksander Okońscy oraz rodziny: Kozaków, Śmigielskich, Widomskich". R. 8 (2005), Zeszyt 41.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 140 spotkanie z serii "Zabytki Wieliczki" (23): "Rynek Górny w Wieliczce i jego mieszkańcy". R. 12 (2009), Zeszyt 85.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 157 spotkanie p.t. "Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa (SKOK) »Jaworzno« w Wieliczce - 10 lat działalności (2000-2010)". R. 14 (2011), Zeszyt 102.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 193 spotkanie z serii: "Wielickie rodziny (11)… We dwoje 50 lat i więcej…" "Halina i Franciszek Stachurowie, Lucyna i Józef Świetlikowie oraz rodziny: Hyszków, Siodołkiewiczów, Skoczylasów". R. 16 (2013), Zeszyt 138.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 175 spotkanie z serii "Wsie w gminie Wieliczka" (10): "Dobranowice". R. 15 (2012), Zeszyt 120.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 137 spotkanie z serii: "Wsie w Gminie Wieliczka" (7): "Grajów". R. 12 (2009), Zeszyt 82.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 156 spotkanie z serii: "Wielickie rodziny (8): we dwoje 50 lat i więcej …" p.t. "Maria i Stanisław Walczakowie, Józefa i Kazimierz Zawadzcy oraz rodziny Cholewów, Kasprzyków i Windaków". R. 13 (2010), Zeszyt 101.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 108 spotkanie z serii: "Wielickie Rodziny (4): We dwoje 50 lat i więcej …" p.t.: "Anna i Maksymilian Ptasznikowie oraz rodziny: Janczewskich, Pelców, Wiązkowskich". R. 9 (2006), Zeszyt 53.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 114 spotkanie z serii: "Wsie w Gminie Wieliczka" (5): "Grabie". R. 10 (2007), Zeszyt 59.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 179 spotkanie z serii: "Zabytki Wieliczki" (25): pt. "Kościół pw. św. Franciszka z Asyżu i klasztor Ojców Franciszkanów-Reformatów". R. 15 (2012), Zeszyt 124.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 165 spotkanie z serii: "Wsie w gminie Wieliczka" (9): "Janowice". R. 14 (2011), Zeszyt 110.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 94 spotkanie p.t. "100 lat działalności Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) w Wieliczce 1905-2005". R. 8 (2005), Zeszyt 39.Duda, Jadwiga 1955-

Read

Spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" : 122 spotkanie pt. "Wieliczanie na frontach II wojny światowej (1939-1945)". R. 11 (2008), Zeszyt 67.

Mirador viewer