Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 648 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nr 34

RaMytiilnnAiu ii»m

ryWm,

"eXA*"

eediłeaitla a |«riil»le 11 .taj

WUKEm POJEDYNCZY: SI «KOSZT.

PRENUMERATA MIESIĘCZNIK WYNOSI:

W Krakowie b w odnoszenia do d o m u .............................

,alSM

WKrakowiesodnoszeniemdodomu..., ,, , ,*it,-.

Na prowincją z przesyłką pocztową

*j. g._

Zagranicę z przesyłką pocztową

*ł.10.-—

Za każdą zmianę adresu dolicząii« t\. 100.

Reklamacje niezapieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje alą.

Prenum eratę przyjmują: Administracja ,,Czasu**, wszystkie urzędy

pocztowe, wszystkie miejscowe 1 zamiejscowe Biura dzienników.

Kraków Poniedziałek 11 Lutego 1929

ZONTO P. Ł O. KRAKÓW NR. 4M.4N .

Adres Redakejl 1 Admlnlstraeji: Kraków, ni. iw. Temaue M,

Tele!en Redakcji BB.

—

Administracji 1 Drnkarnl 87M.

Sędzin? blnrewe: ed B-tej de 18-tcj 1 ed li-tej de 18-tej.

Rocznik LXXXi

U R I OSLOBIKflli

lcdeersiowo as J»d«s wlcru ulnmefcrrryj

OgtoBicalsawykłe . , * .................... ...... .

,,,,,

,,,,

, ,j. 0jR

Ukłsd tsbelsryccny, cyfrowy, kombinowany

0.80

Ogłoszenia

w Nadesłanych" i

iiai

iaaaaaaa,ai. O,M

Nekrologi...........................j i i i i i i i :i i i i i a a , , cŁ G.U

Komunikaty p l Krosie« i atiiCiai liaail|ł |SL0.10

ugłosMDia na plerwssej

stronie i

iiii

iiaii,iiaN. O.M

Oglossenla samlejecows 83 proc. KreteJ,

Za zastrzeżenie m iejsca dolicza »l(, 21 prce.

Administracja nie bierze odpowiedzialnej

za terminowe umieszczenie ogłoszeń.

Ceny ogłoszeń obowiązują od dnia zmiany w nagłówka.

Oglossenla przyjmują: Adminiatrarcja ,,Czasu" 1 wszystkie miej sie we I V»

miejscowe Biura dzienników i ogłoszeń.

linister skarbu przeciwko etatyzmowi.

Pan minister skarbu wypowiedział w

clniu wczorajszym w debacie budżetowej

ważną mowę w odpowiedzi na zarzuty opo

zycji. Przypomniał w niej jeszcze raz, że

rząd posiada plan reformy podatkowej i że

przystąpi do jeg-o urzeczywistnienia (zre

dukowanie podatku obrotowego, zwalory

zowanie podatku dochodowego, wprowa

d!zenie stałego podatku majątkowego i t. p.)

—

ale nie ten punkt stanowił główną sen

sację jego wywodów. W ażniejszą rzeczą by

ło to, że powrócił jeszcze raz do sprawy eta

tyzmu, ,,której omawianie przybrało zbyt

szerokie rozmiary** i zajął wobec niej jasne,

silne stanow’isko.

Minister Czechowicz stwierdził jeszcze

raz, powołując się na porozumienie z sze

fem rządu, że rząd jest przeciwnikiem eta

ty’zmu. Dąży też do zlikwidowania jego

przejawów w gospodar-ce państwowej, ale

zlikwidowania w drodze ewolucyjnej nie

nagłej. Polityka rządu pójdzie — jak zape

wnił — po linji wycofywania się z tych

wszystkic,h przedsiębiorstw, z tych w’szyst

kich interesów, które mogą być przekazy

wane kapitałowi prywatnemu.

Polityka etatystyczna, która wystąpiła u

nas od samego początku państw’a, święciła

swoje główne triumfy’ w’ e”-ze Wład. Grab

skiego, największego jej zwolennika. Wte

dy to najłatwiej angażowano kapitały pań

stwowe w formie subwencji i pożyczek ,,na

wieczne nieoddanie" — jak mówi obecny

m inister — różnym przedsiębiorstwom pry

watnym. Dzisiaj rząd jest zmuszony, jeśli

m a sumy włożone wogóle odebrać, interwe*

njowrać, gdyż gospodarka prywatna dopro

wadziła do*ich ruiny: ,,Zgodzą się ze mną

panowie, że to jest najgorszą formą etatyz

mu, jeżeli utrzy"muje się ze środków pań

stwowych przedsiębiorstwa, które nie mo

gą się obyć bez stałej pomocy rządowej,

jednocześnie zaś administrowane są przez

osoby prywatne, nad któremi rząd nie mo

że rozciągnąć dostatecznej kontroli. Nie

znaczy to jednak, żebyśmy mieli utrzymać

w swojem posiadaniu w’szystkie te liczne

przedsiębiorstw’a, których skarb stał się

z biegiem czasu właścicielem lub współ

właścicielem. Działalność gospodarcza rzą

du z natury rzeczy winna być ograniczo

na, tak ze względów’ budżetowych, jak i

z tego zasadniczego względu, że nigdy ad

ministracja urzędnicza na dalszą metę nie

potrafi d o r ó w ’n a ć , przedsiębiorczości pry

w’atnej".

Minister przyznaje zresztą, że w najbliż

szym czasie zajdzie konieczność upaństwo

wienia kilku takich przedsiębiorstw ,,bez

nadziejnie zadłużonych wo-bec skarbu

które w’ołają o coraz nowe kredyty — ale

zapow’iada, że jest to kraniec etatyzmu

Odtąd zacznie się odbywać jego likwidacja

w’ Polsce.

Powyższe wyw’ody przyjąć należy z naj

żywszem zadow’oleniem. Są one zaprze

czeniem wielu obaw, jakim i my dawaliś

my tutaj nieraz w formie krytyki życzli

w’ej, miejsce - a które stronnictwo endec

kie zużywało do zaciekłej walki z rządem,

powiększając i fabrykując pogłoski. Wywo

dy ministra są uspokojeniem obaw-, a za

razem są zaprzeczeniem, jakoby znane sło

wa min. MOraczewskiego o etatyzmie by

ły praw’dziwym programem rządu. Mowa

ministra skarbu dezawuuje zbyt nieoglę

dne słowa ministra robót publicznych.

,,Etatyzm** jako hasło wojenne jest uży

wany i nadużyw’any obecnie jako taran do

walenia w rząd. Stronnictwa spekulujące

na masy muszą mieć na ten użytek — na

leży pamiętać — pewne jaśkraw’e zarzuty,

proste, hałaśliwe, łatw o do tłumu trafiają

ce. Takim zarzutem ma być rzekome ma

soństwo rządu, chociaż niema żadnych do

wodów, aby członkowie rządu mu sprzy

jali; takim zarzutem m ają być ,,śluby cy

wilne**, chociaż rząd żadnego stanowiska

wobec tej kwestji nie zajął; takim zarzu

tem ma być ,,etatyzm1*, który m a tłuma

czyć całą gospodarkę rządu jako drogę do

socjalizmu i bolszewizmu prow’adzącą.

Trzeba upraszczać walkę do haseł ateizmu

masoństwa i bolszewizmu, jeśli się ma tłu

my porwać za sobą. Oczyw’iście przywódcy

stronnictw’ śmieją się z tego nieraz w

kułak.

W tem znaczeniu ma minister rację, jeśl:

twierdzi, ie hasło etatyzmu jest nadużyw’a»*

ne i że ,,przybrało zbyt wielkie -rozmiary**.

Obecnie niemal każde czynne w ystąpieiue

państw a w dziedzinie gospodarczej piętnu

je się jako ,,etatyzm**, a nawet porównuje

tendencyjnie z gospodarką sowiecką, co

jest wysoce szkodliw’e ,,dla naszego kredy

tu zagranicznego**. Nawet opozycja powin

na się wystrzegać takiej przesady i sym

plifikacji; o-czywiście opozycja ,,narodo

wa**, jak się sam a określa, podwójnie!

Nie każda czynna działalność rządu na

polu gospodarozem jest etatyzmem w złem

znaczeniu. W głębszej pracy o etatyzmie, o

głoszonej w ostatnim numerze ,,Przeglądu

Współczesnego** stwierdza n aw et zdecydo

wany liberał gospodarczy, jakim jest Dr

Ileydcl, że w dwóch kierunkach państwo

pow-inno i m usi działać czynnie: co do za

spokajania potrzeb kolektywnych i co do

potrzeb pokoleń przyszłych (o które nikt

prywatny nie rozwinąłby troski). A prze

cież ten ekonomista zastrzega się, że uj

muje kwestję tylko ze stanowiska gospo

darczego — ze stanow’iska rentowności i

zysku, a przyznaje, że mogą być i że są in

ne w’zględy wyższe (polityczne, społeczne,

wojskowe), które nakazują, nawet wbrew’

zyskowi i rentowności czynną interwencję

państwa. Przykładem takim i to bardzo

typowym jest port w Gdyni. Któż budowę

jego .potępi poza Niemcami?

Trzeba być więc bardzo ostrożnym wr

zwalczaniu hasła etatyzmu i w biciu za je

go pomocą w rząd, a naw’et czasem w pań

stwo. Etatyzm jest w istocie w Polsce sil

ny — temu i minister skarbu nie przeczy —

ale zlikwidować go jednym zamachem nie

można. I nie można go będzie nigdy zlikwi

dować w cało-ści, bo w pewnych granicach

jest usprawiedliwiony, a nawet konieczny.

Niestety nasz przemysł, a także rolnictwo

(Kop — rolna) popełniły tysiące błędów i

bardzo dużo zawiniły, jeśli dzisiaj jest w

Polsce etatyzmu za wiele.

Pisząc te słowa nie mamy zamiaru u

sprawiedliwiać hipertrofji etatyzmu i nie

stajemy na stano;wisku bolszewicko-socja

listycznem, jak nam to z *obozu opozycyj

nego oczywiście dla symplifikacji polemi

ki zarzucą. Bronimy w ,,Czasie** stale tego.

aby inicjatywni energja prywatna znalazły

w’ Polsce swoje miejsce pod słońcem. Ale

godzimy się z rządem, że przejście do rów’

nowagi obu sił: państwowej i pryw-atnej -

m usi być dok-onane ew-olucyjnie i z oszczę

dzeniem skarbu państwa. Jasne i silne* po

stawien-ie tej sprawy przez ministra skar

bu w porozumieniu z szefem rządu powin

no położyć kres posądzeniom przeciw rzą

dowi szerzonym.

Sejm uchwalił budżet.

Warszawa 10lutego.

(PAT) Na sobotniem posiedzeniu sejmu p

nar-szałek Daszyński wygłosił przemówienie

z powodu 10-lecia sejmu, w którem sławił u

3trój republikański i parlamentarny. Republi

ka i demokracja — mówił — były polityczną

koniecznością. Rząd Józefa Piłsudskiego, kló

ego władza ówczesna nosiła charakter dykta

ury faktycznej, rozpisał też co rychlej pierw

sze wybory do sej-mu i zwołał sejm do War

szawy 9 lutego 1919 r. W ręce tego sejmu Pił

sudski złożył swoją władzę i z powrotem ją o-d

”e}mu otrzymał, wybrany Naczelnikiem Pań*

stwa. Odżyły na chwi,lę wspomnienia najbar

dziej bohaterskich czasów z dziejów Polski

z czasów Kościuszki, którego następcą stał się

eraz wódz szczęśliwszy, bo zw-ycięski. Na tym

łurzliwym odcinku dziejów naszych potwier

dza się stara praw-da w historji państw, znaj

hijącycli się w grozie niebezpieczeństw, że pod

;zas burzy i groźby zagłady cały naród jak je

den mąż powołany być powinien do obrony

swoich praw i swej niepodległości — ofiarą ży

:ła i mienia. Sejm stał się areną, na której

spotyka się po raz pierwszy od lat stu

kilkudziesięciu przedstawicieli wszystkich

dzielnic Polski. W trudzie i bólu nieraz zabliź

niać się poczęły głębokie rany, -zadane kordo

nem zaborców. Sejm stawał się wiązią, łączącą

Polaków.

Po mowie marszałka Daszyńskiego zarządzo

no przerwę.

Po wznowieniu posiedzenia, marszałek o

znajmił, że od p. ministra skarbu otrzy.mał

pisemne zawiadomienie, o przedłożeniu sejmo

wi w’ m yśl art. 7 konstytucji, zamknięcie ra

chunków państwowych za czas od 1 stycznia

1926 do 30 marca 1927. Następnie zabrał glos

generalny sprawozdawca budżetu pos. Byrka i

oświadczył, że jak wynika z dyskusji, budżet

wychodzi z niej jako zupełny zwycięsca. Mimo

krytyki preliminarza i uchw’ał komisji, głów

ne linje polityki gospodarcze rządu, któu

lazły wyraz w preliminarzu, nie zostały zwich

nięte, gdyż krydyka nie

stworzyła nowych

dróg, do których możnaby się zwrócić bez o

bawy naruszenia równowagi. Budżet jednak

musi jeszcze przejść przez ogniową próbę gło

sowania nad 439 poprawkami. Referent stoi

całkowicie na gruncie uchwałkomisjiiw jej

imieniu zanosi do Izby serdeczną prośbę, po

dyktowaną względem na utrzymanie równo

wagi budżetowej,

aby sejm miał ten wzgląd

przed oczyma podczasgłosowania.

Przystąpiono do głosowania.

Budżety: p.

Prezydenta Rzeczypospolitej, Najwyższej Izby

kontroli, prezydjum Rady ministrów i mini

sterstwa spraw

zagranicznych przyjęto bez

zmian. Przy budżecie ministerstwa spraw za

granicznych przy gipsowaniu przez drzwi 174

głosami przeciwko 158

odrzucouo poprawkę

rządową o restytuowanie funduszu dyspozy

cyjnego do pierwotnej wysokości.Nad popraw

ką posła Woźnickiego

w budżecie minister

stwa spraw

wojskowych,

aby zmniejszyć o

10.589 zł. pozycję ,,szeregowi niezawodowi" gło

sowano imiennie. Za poprawką oświadczyłosię

153 posłów, pnzeciw 186. Odrzucono poprawki,

dotyczące skrócenia czasu służby wojskowej,

zgłoszone przez posła JLiebermanita i Roję; po

prawkę rządu o zwiększenie niektórych pozy

cyj w budżecie wojskowym odrzucono. W bu

dżecie ministerstwa spraw wewnętrznych od

rzucono poprawkę rządu o przywrócenie fun

duszu dyspozy”cyjnego w kwocie 6 milj. zł.Gdy

miano głosować nad następną poprawką posła

Ciszewskiego o przywrócenie funduszu dy”spo

zycyjnego w kwocie -tyl’ko3 milj. zł,,poseł Sła

wek oświadczył,że sprawata nienadaje siędo

targu idlatego klub BB’WR niebierze udziału

w tem głosowaniu. I tę poprawkę od’rzucono.

Poprawkę posła Woźnickiego

w sprawie re

dukcji policji odrzucono 189 przeciwko 154.

Poprawkę posła Dąbskiego o zmniejszenie po

datku bezpośredniego w budżecie ministerstwa

skarbu o 70 milj. zł. iprzekazanie całego po

datku gruntowego samorządom marszałek nie

póddał pod głosowanie,

gdyż poprawka ta

zmieniałaby ustawę. Odrzucono następnie po

prawkę rządow-ą, zmierzającą do przywrócenia

pierwotnej wysokości podatku majątkowego.

179 głosami przeciwko 146 przy"jęto popraw’kę

posła Korneckiego, aby zniżyć o dwa miljony

pozycję na zakup spir-y -"tusu, butelek i skrzyń,

oraz o dwa miljony zmniejszyć koszta fabry

kacji tJ*obót n,łonopolesgąsch. jSopsawkę posła

Korneckiego, oby wydatki

nadzwyczajne w

monopolach zmniejszyć odwa miljony, odrzu

cono 175 głosami przeciwko 173. Budżety mi

nisterstw sprawiedli-wości, przemysłu i handlu

przyjęto bez zmian, odrzucając wszystkie po

prawki. Roczem nastąpiła przerwa do godz. 4

popoł.

Warszawa 10 lutego.

(Tel. wł.)Napopołu-dniowem posiedzeniu sej

mu odbywało się w dalszym ciągu gło-sowanie

nad budżetem ministerstwa -komunikacji Przy

jęto dwie poprawki rządu,

mianowicie

zwiększenie kredytu na za-kup parowozów o

2,200.000 zł.ina zakup wagonów o 1.250.000 zł.

WbudżecieministerstwaW.R.iO.P .przyjęto

poprawkę o przyw-rócenie paragrafu ,,wyzna

nia katolickie", skreślon-ego w komisjibudżeto

wej w wyso-kości 147.000 zł. Następnie przyjęto

wniosek posła Kalinowskiego (Wyzw.) o po

większenie kredytów na budowę

szkół po

wszechnych o 20,000.000 zł. W budżecie mini

sterstwa reform rolny"ch zwiększono dotację na

ulgowe oprocentowanie pożyczek o 87.000 zł.,

oraz na fundusz zapomógikredytów ulgowych

o 5,800 .000

-zł.Wreszcie do ustawy skarbowej

przyjęto poprawkę rządu, zmieniającą brzmie

nie artykułu ustawy, mówiącego o wydatkach

nadzwyczajnych nieprzewidzianych w budże

cie. Jak wiadomo komisjabudżetowa przyjęła

postanowienie, iż wydatki takie wolno czynić

rządowijedynie w wypadkachklęsk elementar

nych, oraz nałożyłana rząd obowiązek ogłasza

nia odnośnej uchwały Radyministrów w ,,Mo

nitorze Polskim11. Obecnie

artykułowi temu

przywróconobrzmienie

zaproponowane pier

wotnieprzez rząd.Według tego,rząd może czy

nić wydatki nadzwyczajne (przekroczenie -bu

dżetu) tylko w czasie, gdy sesja sejm ujest zam

knięta, lub gdy sej-m jest rozwiązany a zacho—

Izi nieunikniona potrzeba wydatku, mająca

chairakter konieczności państwowej, której się

nie da przewidzieć. Wydatki takie mus-zą się

opierać na uchwaleRadyministrów, którajest

obowiązanaprzedłożyćsejmowiwniosek okre

dyty dodatkowe na najbliższem posiedzeniu

Izby, celem ustawowego zatw"ierdzenia. Ponad

toRada ministrów musibezzwłocznie zawiado

mićotemprezesaN.I.K.P.Wedługuchwa

lonej przez sejm w drugiem czytaniu ustawy

skarbowej na rok 1929—30 wydatki wynoszą

2.783,482 .954 zł.,

zaś dochody 2.962,163.424

zł.

Nadwyżka zatem wynosi 178,680.470zł.Na tem

zakończono drugie czytanie budżetu. Trzecie

czytanie odbędzie się w poniedziałek o godzi

nie4popołudniu.

Konflikt prezesów komisji.

Warszawa 10 lutego.

(Tel. wł.)Na żądanie posła Trąmpczyńskiego

posełRoja(Str. chł.),jako wiceprezes sejmowej

komisji wojskowej rozesłał wczoraj zaprosze

nia do członków komisji wojskowej-,

na posie

dzenie, któremasięodbyćwdniu12b.m . Na

posiedzeniu tem mianoby prawdopodobnie roz

ważać wniosek Klubu Narodowego, dotyczący

zmiany niektórych postanowień wojskowej u

stawy postępowaniakarnego. Zainterprlowany

w tej »prawie prezes komisjiwojskowej poseł

Kośclntkowskl oświadczył, iż komisja

zebrać

zacja: mDC.ma!opoisk

się niepowinna, gdyż zwołanie jej jest sprzecz

ne z regulaminem. Powołując się na art. 75 re

gulaminu -poseł Kościalkowski stwierdza, iż

krok -posła Roji jest sprzeczny z regulaminem,

a gdyby go przyjęto za precedens, to łatwoby

było dojść do wniosku, iż -każdy z wicemarszał

ków sejmu miałby prawo zwoływania Izby.

Państwa bałtyckie

protokół moskiewski.

Po studiach na klinikach Wiedeńskich I Berlińskich

l-szy Asystent Kliniki Laryngologicznej II. J.

Dr. med. EUGENIUSZ KLASSA

specjalista

w chorobach: nosa, gardła, Krtani i uszu,

ordynuje od 3-5 po poł.

?8ł

Operacje plastyczne t KoreKtury nosa.

KRAKÓW,

BASZTOWA 10.

Podpisanie paktu Kelloga przez Polskę i Ru

munję z Rosją wysunęło znów na porządek

dzienny doniosłe zagadnienie stosunku małych

państw bałtyckich *do Polski i Rosji. Nie jest to

kwestja ani nowa, mimo niedługiego istnienia

niezależnych państw bałtyckich, ani też ogra

niczona do bezpośredniego współ-zawodnictwa

Polski i Rosji o wpływy w państwach bałtyc

kich, jak się ją niejednok-rotnie w prasie obcej

określa. Jak słusznie podniósł niedawno na la

mach wPrzegląd*u politycznego" prof. Handels

man (,,Zagadnienie bałtyckie") jest to kwestja

związana ze ścieraniem się od wieków dwu

odrębnych tendencyj na terenie Bałtyku, z któ

rych pierwszą reprezentowała Polska, zmierza

jąca do tego, by wybrzeże bałtyckie pozostawa

ło w ręku miejscowych czynników politycz

nych. Polska zabiegała tylko o to, by być tam

obecną, by jej interesów na szwank nie nara

żono.

Tendencję dł’ugą reprezentowała Ro-sja, a ra

czej Moskwa, usiłująca przez wylot na Bałtyk

z,na-leźć najbliższą -drogę ,prow’adzącą na za

chód. Od XVI w. szła ona wytrwale w tym kie

runku dwoj;aką s-tosując metodę: zdobywała

oparcie o wybr-zeże i usiłow ała przesunąć wy

równaną z północy na połud!nie granicę swą

ku zachodowi. Odepchnięta powracała *do tego

sam-ego miejsca, kierując się przedewszystkiem

na Narwę, zarówno w XVIII, jak w XX stule

ciu. Wbrew’ zobowiązaniom przedwojennym

rozpoczy’nała wojnę w r. 1914 w Prusach od

wyrównania granicy zachodniej ku Bałtykowi

na północ od Królestwa polskiego. Złamana

przez woj-nę stała się znów potęgą lądową na

wzór Moskwy XVI w., próbującą swe stałe dą

żenia realizować nowemi środkami: podsyca

nie-m ruchów rewolucy’jnych w Estonji i uzależ

nieniem życia ekonomicznego Łotwy, Estoifji

i Litwy od swego monopolu handlowego.

Opanowanie przez Rosję napow-rót tych ziem

oznaczałoby podważenie pokoju nietylko na

wschodzie, ale w całej Europie. Trzymając w

swem ręku wylot Dźwiny, głównej arterji ży

cia, z którą złączone są terytorja polskie, litew

skie. białoruskie i półn. -ukraińsk!ą państwa

bałtyckie ,,sensu strioto", Łotwa i Estonja, są

powołane do odgrywania roli osłony tego wy

lotu. Gwarancją swobody korzystania z do-stę

pu -do morza, od Lipawy aż wgłąb zatoki Fiń

skiej, jest zupełna niezależność tych państw

i możność -zapew-nienia u -siebie wszystkim

czynniko-m trzecim praw równych pod w-zglę

dem gospodarczym*, na podstawie pełnego swe

go zabezpieczenia od niebezpieczeństwa zew

nętrznego. Wszelkie zachwianie tego bezpie

czeństwa staje się początkiem zwichnięcia tego

stanu rzeczy, który jes-t koniecznym warun

kiem pomyślnego w’yzyskania komunikacji dla

terenów, liczących około 20 milj. ludności, a

stanowiących hin,terland tego wybrzeża. Wszel

ka zmiana polityczna prowadzić musi w miarę

normalizacji stosunków na w’schodzie europej

skim — do zwichnięcia pokoju w tej c-zęści Eu

ropy’, a zatem i pokoju europejskiego.

Pozycja państw bał.tyckich nabiera więc w

stosunku do sytuacji europejskiej charakteru

wskaźnika barometrycznego, *którego znaczenie

jest o wiele większe, niżby to się mogło wyda

wać na podstawie zewnętrznej tylko obser

wacji.

I tu nasuwa się znamienne porównanie. Na

pograniczu zachodniem Europy środkowej taką

rolę łącznika z morzem obcych narodowo te

renów, o większej jeszcze *skali, niż na wscho

dzie — odgrywa Ren. Belgja 1 Holandja, .»sła

niające ujście Renu, bronią swą niezależnoś :ią

nietylko interesów państw, objętych dorzeczem

tej rzeki, lecz bronią także wielkich interesów

światowych, dla których nieodzowne są spokój

i równow-aga na tym odcinku Europy. Nie od

razu jednak zrozumiana, że ważniejsze jest sa

mod-zielne istnienie Belgji i Folandji, niż na

w-et powiększenie własnego terenu kosztem ich

ziem. Dziś jest to prawda, którą pojmuje każdy.

Na w-schodnim krańcu Europy środkowej ta

ką ro-lę odgrywać muszą państwa bałtyckie.

Z każdym rokiem ustalania się ich własnej

niezawisłości nabierają one znaczenia w u kła

dzie sił św iatowych, a w świadomości czynni

ków politycznych państw, których ekspansja

kierow-ała się po ich ziemie, przezwyciężają na

dzieje na realizację dawnych tendency.j.

Na tle tak pojętej sytuacji nade-r wyraźnie

występuje gra dyplomacji rosyjskiej, która w i

docznie po nieu-dałej próbie oddzielenia Polski

od Rumunji, czyni wysiłki w tym kierunku, by

opóźnić podpisanie paktu przez Łotwę 1 Esto

nję. Z punktu widzenia interesów rosyjskich

jest to oczywiście zrozumiałe. Kapitał amery

kański, który Rosja usiłuje do siebie przyciąg

nąć przez iiodpisanie paktu, chce mieć gwa

rancję, że Rosja nie u-wikła się w wojnę w wiel

kim stylu, jaką byłaby wojna z Polską, podpi

sanie więc pa-ktu -z Polską było nieodzowne;

zostawienie sobie zaś^pa wszelki wypadek furt

ki w stosunku do małych państw, *dzierżących

dostęp *do morza Bałty-ckiego uważał rząd so

_wiecki za tem bardiziej pożądane, -że jednocze

api

śnie osiągałby oddzielenie ich od Polski. Zdaj«

się wszakże, że taktyka t a nie wyda rezultatów’.

Przynajmniej co do Estonji jest pewne, że pakt

podpisze jednocześnie z Polską i Ru-munja i że

w ten sposób bezpieczeństwo państw buRyc

kich przecież zostanie *zapewnione.

Moskwa 10 lutego.

(PAT) W odpowiedzi na pismo Litwinowa

w sprawie podpisania protokółu poseł Patek

odpowiedział mu w dniu 7 b. m., że na skutek

niedyspozycji delegata rumuńskiego Dnrilli

podpisanie protokółu nie może mieć miejsca i

zażądał odroczenia go do dnia 9 to. -m. Litwi

now przyjął tą propozycję. W piątek wieczór

odwiedził Litwinowa poseł estoński Seljaman,

który *zakomunikował mu, i-ż rząd estoński zga

dza się podpisać protokół w dniu 9 b. m.

Moskwa 10 lutego.

(PAT) Dnia 8 b. m. koło północy poseł łotew

ski w Moskwie Ozols zawiadomił poselstwo

polskie, że -złożył komi-sarzowi Litwinowi notę

z oświadczeniem, iż upoważniony został przez

swój rząd do podpisania protokółu z Polską,

Rumunją i Estonją.

Marcia di Rama a marsz przez mast.

(Uwagi polityczno o rewizji konstytucji).

Upraszcza s ię zbytnio sytuację, mówiąc o mo

dzie na dyktatury. Lenin, :Primo -de Rivera, król

Fuad, Aleksander serbski ostatnio, wzięli wła

dzę sami. Rozpędzili legalne reprezentacje na

rodowe, oktrojowali nowy ustrój. Z punktu w’i

dzenia tego porządku prawnego, który zastali,

są uzurpatorami. To jeden typ dyktatury. Mus

solini, Józef Piłsudski poszli inną drogą. Ka

zali reprezentacjom narodowym zalegalizować

swą władzę. Zachowali formę legalnej zmiany

rządu, przeprowadzili i przeprowadzają w ior

mie legalnej zmianę ustroju. To typ drugi.

Dlaczego jednak dyktatura, skoro forma prze(

wid-ziana przez konstytucje, przez demokraty

czne, liberalne konstytucje, została zachowa

na? ,,Groteską byłoby — odpowiada Mussoli

ni — ujmow-ać przewrót faszystowski jako kry

zys. ministerialny". Dyktator podkreśla z du

mą rewol’ucyjny charakter sw-ej władzy’. Istota

zagadnienia leży nie w tein, że pewne faktu 1e

galizowano, leży w tem-, że faktami legoli

zowanemi był przewrót. Gdy opozycjonista

z melancholją stwierdzi, że rządu który doszed-ł

do władzy przez most, nie można obalić głoso

waniem przez drzwi — to zanalizuje skutki za

gadnienia.

Więc rewolucja — i legalność? Decydująca

wola jednostki — i demokracja? Dyktator —

i parlamentaryzm? Jak-że pogo-dzić te zestawie

nia? Dyktatury Polski i Włoch - -sądzę — pra

gną je pogodzić i tem się różnią od innych dy’k

tatur. Pragną je pogodzić w ten sam mniej wię

cej sposób i tem, poza swą genezą, której zbież

ność w tytule podkreśliłem, są do siebie zbli

żone.

1. Konstytuc-ja j-est nłetyl-ko normą. Gdyby

była tylko normą, nie różniłaby się od zwykłej

ustawy. Konsty’tucja jest także rzeczywisto

ścią, ściślej: pewnym wyrazem rzeczywistości,

sposobem integracji, ujęciem pewnych elemen

tów politycznych istniejących w rzeczywistości.

Siły tych elementów, -rezonansu pewnych pro

gramów w społeczeństwie n ie można mierzyć

tylko prawem pisanem, nie można szukać ich

wyra-zu jedy’nie w organach, kon!sty’tucją powo

łanych. Szczęśliwem jest państwo, w którem

/nachodzą one wyczerpujący wyraz w tej for

mie. Przyjąć można, że w drugiej połowie XIX

wieku, aż do wielkiej wojny taki stan istniał

w p-rzeważnej części Europy. Istnieją jedna-k

okresy, w których faktyczna siła pewnych ele

mentów w społeczeństwie nie może iznaleźć w y

razu w ramach ustrojowych. Wtedy albo rozry

wa te ramy — rewolucja, al-bo też narzuca za

sad-niczo odmieimie_ usposobionym o-rgano-m

państwowym, reprezentacji narodow’ej sw’ą w o

lę. Tak uczyniły te elementy, te siły społeczne,

które określamy słowem ,,Mussolini", które o

kreślamy słowem ,,Józef Piłsudski". Rewolucja

zachodzi nie co do fa:-my ustro-ju-, form a zostaje

zachowana, lecz co do treści. Naczelne organy

państwowe (sejm pols-ki, parlament włoski)

zostają po;s:tawione w takiej sytuacji, że są psy

chicznie -zmu-szone zająć zgodne z wolą nowycli

elementów, niekoniec;znie zgodne z sw’ojemi po

glądami stanowisko. Tę zmianę w-yraził Józef

Piłsudski-, gdy mówił przed trzema blisko la

ty, że ,,musi się przecież -stać coś nowego**.

2. W ten sposób wkracza na teren ustroju

jednos-tka. Wiek XIX był wiekiem supremacji

prawa objektywnego, świętego, uważanego za

nienaruszalne. Jednostka by-ła ujęta w sche

mat, w opisane kompetencje-, w to wszystko, o

tak gorzko odczuwał i mocno określał ust«pu

jący w lipcu ubiegłego roku prezes Rady m ini

strów. Państwo było odindywidualizowane_ u -

jęte rzeczowo w ramy biurokracji, systemu par

tyjnego w ramy organizacji. Było przedewszy*

-stkiem formą, było pozbawione treści. Jykta

tor przeciwstawia temu wszy stkiemu elemen-t

1decyzji osobistej. W ten sposób nowy ustrój

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction