Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 672 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 35

(Cęńst te i.ai.)

Kraków , Środa 23 Styczoia7918.

Rocznik LXXI.

CZAS

W%danie w ietzo rnAi

Cen y ogloazeflt od wier**.rs pedte n 20 hal.. w °oboty, niedziele, lwięta i !dni przedświ%t wienzpetit.

30 hal., układ Uielaryc tny, fho wy , *komplikowany. 40 hal.

-Meieatnne I Nr.ki .Mogła od m:s.ica

wiertza drcki)tn petitów*m fet) lal., ca katdy rai. Glosy onhli^rrośrl po 1 kor., taa.alkaly han.

dloyre po kronice 1 po d airle e’_onomicznym, ka inlkaly prywatne, i ’oby, *aryt« « * 7 » l p po bo r 1-50

od miejica 1rier. n .

Ogłoszenia 1 r renu:__ratę przyjmuj%: we Ł’ro wie biorą daienaLióu St. Snkofc v*kiejo Ą. \pt,

»zewikiego, K. Buchttaba; w Jeroslawin Biuro dzienuiuow; w Podgórza Potureltk’ w I rzeuiynln

A. Juizyóski kgię^ajia i E. Bil’et; w K ze izowSe M. Wemtrauh; w StanlL«»Wt w io J»,«ielski , Bp,

w Tr_nowle M.Rcck_^h,Ohau!; w larnjpoh Kornaniewjki, w Piryża wyłącznie p W. Bacz

kowtki, 14 Q t6 de l.- eyite, w W i e d n i u Haar ._te’n A Fogler, R. Mo «te siakie t « ws-ys*,kich fil.a ;h);

H. żichaiek, l i , D iket, E. Braun. J, Danneberg, Bock A nenfeld , H Fhedl, S. Lasslo (tyłku prenumerat*

H. Gpldteuzniedl A C;r p,), k . F}rlei; w Frejłkłnrele n. . i G L.Daube ACunip.,

Prą,* c ezeablei

Pr. HoTorka. L isty i pieniądzmi i p rze h a ry pienięine na prenumerata . ogłoizeoa przyjmuje Adm.—

eisbracya »C ik:i w Fraki ’n*. Rekia m%cJą l.i ecpiee* ętn waae nfr pod!egaj% epłasie itcziowe i

Ltetćw n^nofikmn^eh nie p^zypnuie sit. fipkpit,ów ntulayłaEych nio i:?rraca sif.

Za Każdą zwianą arfrsie nepłaca fi§ 49 bal.

ADRES HEJIAhCYJnl.itr. TonAtJl Nr. Pb. —

Telefon Sr. KO.

Potrzeba jasności.

W Kole polsLieui zgilcslł ro seł Witos wniosek

drraagając) się »połączenia w szystkich ziem pol

s".ich z naturalnym dos’ępem do morza«, eraz

wyrażają:y *protest przeciw wszelkiemu innemu

-o związaniu sprawy polskiej, jako krzywdzącemu

naród polski«.

Foli!y. znie może to tylko ozna

cza(?, że Koło polskie daży do zjednoczenia za

i pboru auRtiyacki")go, pruskiego i rosyjskiego w je

dno państwo, a odrzuca rozwiązanie - au itro-pol

skie, t. j. zjednoczenie Królestwa, Galicyi, możli

wie i Litwy, poi berłem HabsLargów i już z góry

przeuiwko teiuu jako krzywdzie protestuje.

/jednoczenie trzech zaborów w całym ich roz

miarze jest dzisiaj, »tik wiadomo, rzeczą niereal

ną. Likt tego w Europie nie popiera, nawet koa

licja, której publicyści lub nieodpowiedzialni oc

liłycy obiecują nam czasem Polskę etnografi /ną

(a więc bez Rusi Czerwonej i Litwy), ali nigdy

)iis obiecują *zjednoczenia, w szystzich ziem pol

siueli*. Jeśli poseł Witos i 25 popierających go

posłów występuje z takim wnioskiem, to albo

pragną szkodliwej a zupełnie cz;zej demonstra

cji, albo też stają na gruncie obietnic franou

sMoh czy angielskich i tem si,mem akceptują ha

sło Polski etncg-afieznej, a więc g)dzą się ns.

utratę przadewszystkiem Galicyi wsehedniej z na

szego dzisiejszego stanu posiadania. Innego ko

mentarza ich wniosek nie dopuszcza. To musi

społeczeńst wo ja:sno zrozumieć. W niosek jest prak

tycznie nie do m zeczywistnit nia, a natomiast przy

nosi ze sobą realne niebezpieczeństwo podpisania

przez nas utraty wschodnich kresów.

Powiedzieliśmy, że demonstracyjny wniosek

posła Witos« jest n;jtylko czczą manifestAcyąs

ale także szkodliwą. Przyiaciół spraw y polskiej

mamy w Europie bardzo niewielu. Z tych zaś

tylko niektórzy rnają siłę i możność, aby nam

pnmódz. Nieprzyjaciół - i to bardzo potężnych -

mamy nadmiar. W niesck posła Witcsa, głoszący

hasło oderwania Galicyi od monarchii austryacklej,

1 i to bez żadnego ekwiwalentu dla monarchii czy

dynastyi — skoro nawet ten bałamutny zwrot,

laJci uchwała 28 maja o cesarzu zawierała, tutaj

,,."k;!ał tendencyjnie pominięty — zdolny jest zw ró

cić prze* tik* nam caią opinię monarchii i zbu

rzTć zaula,me dynastyi w szczerość i realność

porozumienia z P o’akanoi. Głosząc hasło oderw a

nia zaboru pruskiego -

i. to znowu tylko de

monstracyjnie bez możliwości uzyskania togo na

prawdę

podburza jedn,ocześnie ten wniosek

całą opinię niemiecką przeciwko nam, wzmacnia

stfuiowi?ko hakafystów i miliidrystów pruskich,

utiicfnożliwia akcyę tych żywiołow liienńecŁ ich,

Hore się oświadczają przeciwke aneksyoin, u -

hei:picczfcmom i regulacyom granic. A trzeba być

chyba dzieckiem albo nieodpowiedzialnym dema

gogiem, aby dla satysfakcji czcz,ej demonstracji

pozbywać eię nielicznych przyjaciół, a mobilizo

wać przeuiwko sobie potężnych wrogów.

Podobną tendencyę, jak wniosek p. Witosa,

ok?z,uje zarowno interpelacja posła Głąbińskiego,

jfk i jego niuwa, ,aką w dniu wczorajszym wy

30wiedział w parlamencie. Mowa zdawałaby się

świadczyć, źe p. * fąbiński rnzumie przvnajmni*i

niebezpieczeństwo regulacji granie czyli krytej

aneksyi i stara mu sif przerwdaiałać. A » na

kimże jednak pragnie się opizeć? Na.przódprzj

pomniał sobie sympaiyi narodawej dbmokracyi

a pierwszego okresu wojny i wypowiedział prze

konanie, źe reprezentanci Rosyi są tym czynni

kiem, na który możemy liczyć w urzeczywistnie

niu ideału zjednoczenia: »Już sam !akt - wy

wodził - żc delegaci rosyjskiego rządu nie wa

hi di się otwarcie przyznać, źe rozdarcie polskie

go narodu na części bylo zbrodnią międzynaro

dową i domagali się wolności i niepodległości dla

całego narodu polskiego, natomiast państw? cen

tralne zastrzegły się przeciw mieszaniu się t?kże

w tym względzie w sprawy swe wewnętrzne

inusi uczynić bolesne wrażenie. D eiejacl rząda

rosyjskiego tein sam em poparli żądanie całego

narodu polskiego zjednoczeuia wszystkich ziem

polskich i państwowej niezawisłości, tudzież za

lecni państwom centralnym przyjęcie tego naszi

go programu narodowego«.

Frazesy bolszewików, pozbawione realnego zna

czenia, przedstawia tu poseł ttłąbiaskijako czyn

nik tak doniosły, te uprawnia go nie tylko do

zupełnego przemilczenia austrn-polskiego rozwią

zania, ale *wszem do stawiania życzeń, wobec

Których zarówno dynastya austryacka, jaic też

parlament austryacki czy soim węgierski z góry

muszą zająć odmowne stanowisko. Do takich na

leży życzenie, aby w rokowaniach brzeskich brał

udziai zastępca Polak, »nie krępowany wolą

państw wojujących, któryby z całą swobodą

strzegł praw i interesów całej Polski«. Albo po

seł Gtąbiński żongluje tu nazwą Polski, używając

jej tutaj dla oznaczenia Królestwa, a poprzednio

dia oz..aC3*nia całej Polski etnograficznej czy hi

storyczuej — albo też, co prawdopodobniejsze,

chce powiedzień, że zastępca Polski m a mieć pra

wo działania i pizeuawiauia imieniem trzech za

borów. Z takim razie stawia się żądanie, które

nietylke musi uniemożliwić udział Polaka w ro

kowaniach brzeskich, ale także mogłoby jak naj

bardziej zaszkodzić szan-iom ausłro-polskipgo po

rozumienia.

Z bezprzykładną Ićkkoiayślnośnią 1 niokensek

weucyą, wystąpiwszy w tak drażniący i Berlin i\Vie

deń sposób, wyraża na końcu poseł Gtąbiński uf

ność, żc »rząd monarchii« będzie mimo to p opierał

podczas rokowań bizeskich interesa polskie, zwła

szcza na Ukrainie. »Liczymy na to — mówił —

ż * taiże rząd monarchii strzeli będae podczas

rokowań interesów Polski, między innemi takżi

praw Polski na Ukrainie«. Wyzwawszy do walki

Niemców, Austryaków, Węgrów, Ukraińców, na

wet i dynastyę habsburska, składa w końcu po

seł Głąbiński wszelką odpowiedzialność ze siebie

i z miną franta »liczy«* że rząd Łustryaeki bę

dzie w tych warunkach popierał interesy polskie,

a nawet zwalczał Ukraińców, zamiast dojść znimi do

porozumienia » a skórze polskiej. Trudno ekreśiić,

co w wywodach ppała Głąbińskiego przeważa:

uLiluda - czy też spukulacya na poklask polity

cznych analfabetów ?

Poseł fełąbiuski zakończył sw oją mowę wyra

żeniem proSDy »o jasną i niedwuznaczną« odpo

wiedź. Nie wiemy, czy ją od rządu otrzyma, Ale

ta część spcłeczeńsi wa i polityków polskich, któ

ra w sprawach polskich myśli pealme i powa

żnie, % w rzucaniu obliczanych iia demagogię ha

seł i w wypowiadani ’ tego roćaaju muw. upa

truje głęboką szkodę dla sprawy narodowej —

powinna istotnie *jasno i nii dwuznacznie« swe.ie

stanowisko wobec nich teraz zazuaczyć. Kraj nie

powinien być dłużej tumaniony. Albo dązyiay do

połączenia K rólestwa i Salieyi. a w iedz musimy

uregulować jasne i przyjaźnie nasz stosunek do

dynastyi; albo liczymy na pomoc koalicyi i ro

syjskich bolszewików, a wtedy pozostije pod_.je

otw artą walkę z dynastyą i monarchią, a bynaj

mniej nie »liczyć« na ich pomoc, le rtiu m non

iafur.

*?"?Se rezolucyi ludowców.

Streszczona przez nas w numerze porannym

rezolucya posła Witosa, przedłożona Kołu pol,

opiewa jak następuje :

I. Klub posłów P. S . L stwit,rdza, źe prawo

stanowienia narodów rozciąga się, jak wszystkie

inne, tak i na na naród polaki, a zatem na jego

cafość bez względu na polityczne granice, nie

zaś na jedn.ą tylko jego część. Wobec tego klub

posłów P. S . L, wyraża przekonanie, że tylko

oświadczenie aię całego narodu w sprawie jego

przy sz!ych losów za ważnu nznane być może.

II. Klub posłów P. S . L. stwierdzając jak naj

uroczyśeiej, że połączenie w ezystkich ziem pol—

Bkich z naturalnym dostępem do morza, w jedno

niepodległe państwo jest jedynem załatwi *n.em

sprawy polskiej, *protestuje przeciw wszelkiemu

innemu załatwianiu tej sprawy, jako krzywdzą

cemu naród polski i dla pokoju światowego nie

bezpiecznemu

III. Klub posłów P. S L. wyraża stanowcze

żądanie, aby zastępcy narodu polskiego orali peł

ny udział w rokowaniach pokojowych.

Do powyższej rezolucyi ludowców, nad którą

ma się odbyć dyskusya w Kole polskiem, dodaje

zbliżony do ludowców 11. Kuryo,’ coda. następu

jący koment,arz: ; Ost; tmi ustęp tej rezolucyi,

jak to wynika z jej zestawienia a ustępem pier

wszym — domaga się. zatem, źebv w rokowa

niach pokojowych brali udział przedstawiciele

Folski, wybrani przez cały naród bez względu

na kordony i jako tacy .upoważniani byli do

wyrażenia woli całego narodu«. O znaczeniu ta

kiego żądania mówiliśmy przed paru dniami w

artykule p. t . *Nowe ba?amuctwo«, gdzie wy

kazaliśmy jego szkodliwość.

*i*

Równocześnie donori K u rm r o następującej

rezolucyi w kwestyi agrarnej:

»VFobec faktu, że grafice rolski tak d?leko

sięgają, jak daleko ziemia polska jest w posiada

niu polskiego chłopa f!) zatem, ź* względu na

obronę istnienia nar( du, zagrożonejo naw et po

wojnie ze wszech atron inw azją, klub posłów

P. S . L . domaga się st,anowczo, by reprezentanci

polityczni wszystkich stanów i dzielnic Polski

przygotowali i ucnwalili zawczasu szeroką, da

chowi czasu odpowiadającą reformę agrarną, któ

ra be.i szkody dla gospouarstwa krajowego i

w łasności Drywatnsj winna być przeprowadzoną«.

J h widzimy, klub ludowców staje tu bardzo

jaskraw o na stanowisku Polski etnegrafieznej. a

więc nie uznaje krecuw wschodnich za ziemie

polskie. Cóż na to narodowi demokraci?

Nacjonalizm niemiecki i Austria.

Wewnętrzna stosunki Niemiec doszły do tego

stanu naprężenia i zaostrzenia, który musi **pły

wać ujemnie na całokształt politjki, uiemieckiego

państw». Coraz wyraźniej zarysowuje się tam

rozłam na dwa obozy, których żaden kompromis

do porozumienia nie donrowadzi, tak sprzeczne

są ich cele, nadzieja i dążenia. Jeden z nich obej

muje nacjonalistów w:szelkich odcieni, drugi re

sztę społeczeństwa,

czyli ogromną większość.

Do ni }dawna wydawało się, źe klika wszechnie*

rniecka w żadnym wypadku nie potrai narzucić

sweg* programu koronie i rządowi; tymczasem

w ostatnich czasacn zaszły objawy, które mogą

obudzić p rzypugzezenie, że wszs ehmemcy nie tyl

ko ni» dali za wygraną, ale naw et odnoszą poważne

sukcesy polityczne.

/.namiidiinem z tego względu w ydarzeniem było

ustąpienie dyrektora cesarskiej kancelaryi Valen

tiniego, który obok hr. Bethmana-rloll wega bjł

przedmiotem najbardziej jadowitych pocisków na

cyonalistyeznej p asy. Uważano go, noże nie bez

słuszności, za jednego z tych ludzi, którzy hasło

nowej oryentae;i u tronu popierali, i za autora

wielkLnocuego orędzia, zapowiadającego reformę

sejmu pruskiego. W ystarczyło to, aby Valenfinie

go znienawidzili wsrecbmeracy, którzy wiedzą do

skonale, że z chwilą rozszerzenia praw a wybor

czego w Prusach w pływy ich i znaczenie do

szczętu upadną; odtąd tez daruje się ta nieubła

gana agitaeya przeciwko niemu, uwieńczona obe

cnie zupełnem powodzeniem. Byłoby zapewne

przedwcześnie wnioskować z *’stąpienia szefa na

dwornej kancelaryi o zasadniczej zmianie zapatry

wań cesarza, ale w związku z konfliktem pomię

dzy kanclerzem a główną kwaterą, w kórej kan

clerz tylko po części zwyciężył, i z systeruatycz*

nem utrącaniem projektu reformy wyborczej ze

strony większości sejmowbj komisyi, dymisya Va

ientiniego nabiera politycznego znaczenia i spe

cjalnej wyrazistości.

Zrozi m’ałym się staje wobec tego tryumfalny

ton wszechniemieckiej prasy, która zapowiada no

we, donioślejsze zdobycze swego programu i cał

kowitą przemianę politycznego kursu w Niem

czech. Zapewne, jest w tych zapowiedziach wię

cej agitacyjnych przechwałek, niż szczerego prze

świadczenia, ale nagle wzmoże i* nacyonaiisty

cznego ruchu jest faktem, którego niepodobna

ignorować, gayż mieści się tam groźne niebezpie

czeństwo d’.a powsEoehnegj pokoju i dla polskiej

sprawy.

Nacjonalizm niemiecki składa się z dwóch od

cieni, a raczej z dwóch grup, działających wspól

nie, z odmiennych pobudek, ale dążących do te

go samego Cblu. Są to z jednej strony imperya

liści, którym przyświeca fantastyczny ideał pa

nowania nad światem, a przynajmniej nad Euro

pą, wytworzony po zwycięstwach odniesionych w

1870 r. pielęgnowany starannie przez całą plejadę

pisarzy politycznych; a najgłębiej tkwiący w ko

łach wojskowTch, z drugiej cały wielki przemysł

i handel nadający abstrakcjom nnperyulisiów,

praktyczne i realne podstawy. W szyscy ci fabry

kanci, kupcy, bankierzy, przedsiębiorcy, którzy

składają teraz miliony na agitację wszechuie

sniecką, szerzą wprost niedorzeczny kult kilku

głośnych dowódzców, pokój na zasadzie Dorozu

mienia uważają za zdradę sta., j , a występiljącpod

sztandarem najskrajniejszego pairyotyzmu, mają

bardzo poziome cel* a sprężyną ich działania

jest wyłącznie m aterydlny inleres. Nęci icli per

spektywa przeróżnych monopolów które ucyskają

po »zdruzgotaniu« państw zachodnich i olbrzy

mich zysków ?akie będą zgartywać przy eksploa

tow aniu krajów anektowauych lub wciągniętych

w sferę niemieckich wpływów.

Do składowych części nacvonaIizmu należy

wreszcie ludożerczy łnkatyzm , którego cała ma

teryatóa i polityczna egs ystencya opiera się na

antypolskich represjach, i który z chwilą ich

zaniechania trac. podstawy bytu.

Cały ten’obóz niczego się tak n;e obawia jak pręd

kiego pokoju baz aneksyi i w myśl zasady sa

mostanowienia ludów Nactcnaliści piagną sta

nowczego zwycięstwa, podyktowania warunków

pokojowych wszystkim przeciwnikom, wyda:nego

^sprostowania granic« na wschodzie i daleko się -

gającyeli zaborów* na zachodzie. Kamieniem ob ra

zy jest dla nich akt 5 list opada, przywracający

polską paiistwewość i gotowi są dzisiaj trzy ozwar

te Królestwa zwrócić Rost!, o ilo reszta z Litwą

i Ki rlandyą zostanie przyłączona do Niem’ec.

W dalszej perspektywie lyc-h planów leży podda

ni* Vustro-W ’ęgier pod rodzaj niemieckiego pro

lektoratu, przyczem hasło »środkowej Europy*

jest ty!ko poz,orem osłaniającym zamysły imperya—

Iis!ycziu nie oszczędzające najbliższych sprzy

aierzenców.

Program wszeeliniewiecki ;esl potnTomy, prze

ważnie La szczęście niewykonalny, ale nawet w

swych wykonalnych szczegółach grcźny dla E u

ropy dla ruiędsynfcrpdowej rown )wagi i dla przy

szłości starych europejskich ludów Ogół nie

miecki, nietylko w arstwy ludowe, ale nrzode

wszystkiem koła oświecone, znają i rozumieją

nielezDieczeństwa nacyrmalizwu i kataslroficz ie

następstwa jego choćby chwilowej przewagi; zna

komita większość parlamentu potępia i zwalcz?

imperialistyczne zachcianki wszechniemuew, ko

rona wreszcie wyraźnie przyjęła progiam poli

tyczny sejmu Rzeszy, a mimo to propaganda

nacjonalistyczna nie ustaje i zatacza n^w ct coraz

szersze kręgi za pomocą organizacji tego rodzaju

jak »etronnictwo ojczyste* i inne pedolu* zize

szeoia, potworzone podczas wojny, kterych istol ne

cele są przysłonięte maską, patryotycznych dążeń.

Nacyonalizia zw raca się teraz znowu coraz

gwałtowniej przeciwko Polakom, w przewidywa

niu, źe zb iźa się chwila, kiedy dotychczasowa

polska polityka Dańsf wa pruskiego stanic się nie

możliwą do utrzymania Cała dyskusya w komisyi

sejmowej dla reformy wyborczsj, obraca się wła

ściwie dokoła kwostyi polskiej, a co przy tej

sposobności wygłaszano breani, kłamstw i zwy

kłych oszczerstw o Folakach, przechodzi zwykłą

miarę hakatystyczych napaści. Zreszt,ą niczego

innego nie można było oczekiwać od mówców

konserwatywnych i narodowo-liberalnych zdm ma

zaprawionych do antipulskioh wystąpień, mierzyć

jednak musiał brułalny ton irinibtra spraw we

wnętrznych dra Drewsa, do niedawna wyDitnego

członka partyi wolnomyślnej, ktura zajmowała

zawsze w obec Polaków stanowisko tolerancyjne.

Dr Drews przemawiał do Polakow stylem jakiego

używali w swoim czasie przy podobny ch sposo

bnościach różni rosyjscy miuistiow ie i war-szawscy

lenerał-gubernatorzy, a który od nich przyjęli

pewoi pruscy politycy. Co chciał przez to osią

nąć, trudno zrozumieć, ale, że nie przysłużył się

sprawie pojednania obu narodów to pew na: było

io wystąpienie nie męza stanu świadomego swo

ich celów i swojej misyi, ale nieodpowiedzia’nego

agitatora szukającego jaskrawych efektów. Bo

Dr Drews przemawiał przedewszystkiem dla na

cjonalistów, których, chciał przekonać, że równie

dzielnie jak oni jjolrati »bronić niemczyzny i na

wscnodmcn kresach. I w tern właśrie leży fakty

czna wskazówka, która musi wvwołac zaniepo

kojenie nietylko w polskich kołach

Epizod ten dowoazi, że rząd niemlecKi aa no

wo liczy się z nacyonalistycznerui prądami i go

tów jest pop}ie im daleko sięgające ustępstwa

Ea wewnątrz ale także w polityce zagrań cznej

tak ściśle związanej z kwestyą polską. Niebez

pieczeństwa stąd wynikające są bardzo poważne

II. G. WELLS.

Pan Brittlifi(j j jego dum.

1Ci%:; dei(zyi

Zdało się wtedy panu Linek, że nadeszła w re

szcie chwila sposobna dla wygło,szenia przygoto

wanego przemówienia, lecz niespodzianą okolicz

ność udaremniła ten zamiar. Oto zauważył na

tychmiast, że pan Britt!ing kierować musi samo

chodem pierwszy raz, lub co najwyżej drngi raz

w życiu, a pokazało się to odrazu, gdy walcząc

napróżao z motetem, doprowadził go wbrew swt j

li do milczenia w chwili gdy chciał wyminąć

dący naprzi ciw wóz.

—

Pocisnąłem hamulec, zam iast przyspieszyć

tłumaczył swem,u geóciowi. h’o tak bywa z po

czątku.

Fo kilku podobnych niepc wodzeniach zrozu

miał pan Dirok, że nie należy odwracać uwa

si kierownika automobilu od pochłaniającej go

l czynności,

zapadli więc obaj

głębokie

milczenie, przerwane nrgle głośnym okrzykiem

pana Brittlinga, który wydobył się z jego gar

dła p* kilku nieudanycn zwrotach, dokonanych

r. wielkim nakładem skrzypienia i sapienia ma

szyny.

Pan Direk zroaumiał, że przyjaciel jego chce

vjechae w obręb wspanialej bramy, po której

obu stronach wzuossły się dwa pawilony, lecz

równocześnie rtało się usnem , że pan Brittling

wyrzeka się tego zamiaiu, poczem odjechali jakie

P-i metrów na gościniec

Cby panchce wjechać w tę bramę ? - spytał

P" krótkiej pmizie p«n Direk.

ł’an Brittlmg spojrzał przez prawe ramię,

jakby chciał rozwiązłe teeretycznie proble

potrzebnych

zbeczBś i korb, perzem

rzekł;

—

Nie f pój(dziemy po za parkiem. Będzie to

troołię dalej, ale prościej niż cofać się w tył i

manewrować na nowo.

Następn’e zawrócili na róg, którego objazd

sprawiać się zdawał wiele trudności pann BFittlin

gowi tak, że wołać począł:

—

Ha! ba! przeklęta spraw a.

Po niejakim czasie obaj podróżni siedzieli n a

przechylonym poa ostrym kąten automebilu,

którego przód zarył się głęboko w gęstwinie ży

wopł:otu, w ypłaszając zeń jednago drozda, dwie

jemiołuchy i mnóstwo wróbli.

Po krótkiej ei»zy pan Brittlin" zauważył nie

całkiem pewnym głosem:

—

Moze mi się uda odjechać w tył.

Czując wszakże, że winien jest panu Direkowi

jakieś wyjaśnienie, dodrt jeszcze.

T o też widzi pan rzecz c?Jkiem pro

sta. Najpierw’ objechać trzeba

róg, przy

czem koła nie stoją całkiem prosto, co zmu

sza do zatoczenia więKszego łuku niż należa

ło. N abralzm tego nawyknięcia przy bicykle

i zawsze zapominam, chociaż książka pisze o tem

ciłkiem jasno.

Eksperymentował jeszcze parę razy, doprowa

dzając maszynę do, straszliwych zgrzytów.

Nie chce jechać w tył. Utknęła i koniec.

Czy nie zrobiłoby panu różnicy wysiąsć na chwilę

i pcki-ęcić koło w tył. Jabyrn równocześnie ste

rował i tak wprawilibyśmy może samochód

w ruch.

Pan Direk wvsiadł i mozolił się przy kolach.

Możeby pan chwyci! z?, spryehy, tak. C o?

Nie idzie° No, to me pozostaje nam, jak pocze

kać tu, aż ktoś nadjedzie. Z pewnością, ktoś nam

pomoże. Moze więc wsiądzie pan z powrotem.

P* namyśle pan Dirtk usłuchał tego wezwania

i zajął swe miejsce obok p?ną Britilinga.

Obaj panowie uśmiechnęli się do siebie, chcąc

usunąć wszelki pozór nieukontentowania.

Powożeni» moje zostawia jeszcze trochę do

życzenia - zauważył pan «rillliri" r, Bezstronną

szczerością. 9d niedawna dopiero mam na w ła

sność samochód. Wpierw jeździłem zawsze naję

tymi. N a zasadzie głupiego układu, wypożyczałem

wóz, benzynę, szoierów, ubezpieczenie nawet, za

miesięczną opłatą. To było nieznośne ; nie wiem,

jak mcgłem tak długo wytrzymać. Przysyłano mi

tu jedn go po drugim niezgrabnych, zuchwałych

drągali, którzy jeździli szybko, gdy ja chciałem

wolno, a wolno, gdy ja chcia*«m szybtco: Lrali

każdy róg z odwrotnej struny i to najwyższą chy

żością, najeżdżali z czystego sportu ua kury i psy

i popełniali tysiączne inne Toń ostwa. B yłbym już

sobie dawno kupił samochód, gdyby me ta pie

kielna trudność z korbą, skoro wóz stanie. W re

szcie trafił mi się samochód po umiarkowanej ce

nie, z elektrycznym motorem, amerykański wy

rób. o czem chyba nie potrzebuję wspominać,

no i teraz mogę przynajmniej jeździć szybkością,

jaka mi dogadza.

Pan Direk spojrzał n?, poważny wyłom, jaki

wybili w płocie i_ zauwazyi z uśmiechem, że tak

jest przyjemniej.

Nie skończył jeszczb tego zdania, gdy pan B ritt

ling zaczął mówić, a mówił szybko i prawie bez

przerwy, tak, jakby strzelał myślami któremi

głowa jego była naładowana. Mówił dwu razy tak

szybko, jak pan Direk, połykając wyrazy, uży

wając zwrotów i nie dopuszczał nikogo do słowa,

co stiwiało odrazu jego rozmowę poza szrankami

walki.

Ten rodzaj słownego ataku, w chwili gdy pize

ciwnik rozwija dopiero swe siły zbrojne, jest

siałą metodą i zwykłą wadą rozmów Anglików z

Amerykanami. Anglicy orają znaczne mniej zuoi

nosei słuchania, niz Amerykanie, i całkiem różne

oJ nich pojęcia o braniu i dawaniu w rozmowie,

skutkiem czego goście o:-;rani}zcni bywają do roli

słucha* zyr czekających ze zdumieniem, c z j przyj

dzie też kiedyś na nich kolej mówienia, a kolej

ta ni* przychodzi nigdy.

W tem właśnie połużeniu znalazł się pan Direk,

tkwiąc na swem spadzistem siedzeniu, z twarzą

zwrócona ku swsmu slynaew , ^czy;adt-iuwi

Zdtlał’zaladwie wstawić niekiedy swu je %lepp»

albo też »tr samej rzeczy«, wymawiając te s?owa

oschle i śmiało, czego jak sądził oczekuje od

niego każdy Anglik. P o niejakim czasie dopiero

spostrzegł pan Direk, że on sam nigdy do s-!owa

nie dojdzie; p?n B rittling tvmcza«em przeszedł

od apologii faktu, który go uczynił właścicielem

samochodu, do ulubionego tematu, jakim jest dla

każdego inteligentnego Anglika, krytyka rzeczy

angielskich. Począł więc sławić system am ery

kańskich samochodów i organkacyę przemysłu w

Ameryce, *ieslawiając go z angielskim na nieko

rzyść lego ostatniego.

—

My Anglicy tracimy wiele jiizez wyłączność

naszych dróg komunikacyjnych, która wypływa z

nrszego wyspiarskiego położenia, podobnie jak

nasze miary i wagi a nadlo nauczyliśmy się py

sznić tem chorobliwie, jak i nnumi usterkami.

.Samochody amerykański», które wtargnęły do

n?,s, są nowym dowodem niesłychanej sprawne*

ści, amerykańskiego zmys-łu orgamzacyi. Wyście

zrobili z samochodem, to samo co poprzednio z

fabrykacją strzelb i zegarków, to jest stworzy

liście typ, którir następnie odtwarzaliście masowo,

podczas gdy Anglicy uwzięli się wykonywać ka

żdy egzemplarz poszczególnie. Rzecz da.wna, że

kraj, skąd system przemysłowy w ziął właściwie

początek, pozostał ta t dalece w tyle pod wzglę

dem orgamzacyi piacja Przypisać to chyba na

ltżz wpły wom wychowania w Oksiordzit naszego

państwowego kościoła.

Tu pan Direk zapragnął wstawić własną ane

gdotę i rzekł:

——

To co pan mówi o naszej systematycznej

organizacji, przypomina mi wypadek, który zda

rzył się jednemu z moich przyjaciół w Toledo,

gdzie założono wielki skład automobilów po ty

siąc dolarśw w nadz-ei zdobycia dla nich nure

pejskich r/nkóir. W ypadek ten...

Taki* wypadki zdarzają sie maso ..*o -

przerwał pan Brittling, vrpad ijąi ma w słcwo

bez widocznego wyroku. Lecz rzec? każdą należy

rozważ ć obustronni*, klasa naszych fabrykantów

była początkowo klasą rewolucyjną, a wyszad!»

!r.y świeżo z w arstwy rzemieślniczej, posiadała

przedsiębiorczość i naturalny radykalizm ręko

dzielnika. Skoro jednak osiagnęla pierwsze po

wodzenia w interesach, poczęła posyłać synów

swoich do Oksfordu, przez co asymi!owahj. icu

z konserwatystami, których wychowanie utwo

rzyło, jak panu wiadomo, kastę mandarynów.

Mieliśmy przytem to nieszczęście, ze i typ rew o

lacyonisty stał się u nas mandarynem. Raskbi

naprzykład lub Morris są wrogami wiedzy bar

dziej reakcyjnym* od naszych biskupów i szla

chty Nienawidzą maszyn i nauk przyrodniczych.

Empirycy do szpiku kości. Tak sama nasi eo

tyaliści. Upowszechnili naprzykład w kraju tym

mniemanie, źe ideał.’y samochód powinien być

całkowicie: dziełem rękodzielnika, który ulać go

m a z miedzi, ukuć z żelaza, wyciosać z suchego

drz iwa dębowego Elektryczne motory i światła

elektryczne są w Anglii znienawidzone. Duch

brytański nie znosi elektryczności, zwłaszcza l,ej,

co biega po drntach. Jest ona dla Anglików zbyt

nieuchwytna. Angielska elentrycznośc, to chyba

tylko ta całkiem- bezcelowa, o długich iskrach,

zawarta w lejdejskich flaszkach. W Clareriiig

naprzykład, niema dziś elektrycznych dzwomtów.

a trzeba byio widzieć, jakie były historye z nie

jakim Salomonson)m, który tam jakiś czas mie

szka! i chciał je zaprowadzić.

Pan Direk wysłuchał z cierpliwym uśmiechem

tej powodzi spostrzeżeń, poceem zauw ażył;

—

To, co pan mówi, stanowi w istocie zupeł

ne przeciwieństw o tego, co się dzieje w Ameryce.

Mój przyjaciel n?przyktad, który miał fabrykę

samochodów w Toledo, co stoi w związku z na

szą przedsiębiorczością ..

—

Naturalnie’ przerwał mu pan Erutling —

konserw atyzm nie jest jeszcze ostatnim wyrazem,

bo ostatecznie my i pański przedsiębiorczy przy

jaciel, jesteśmy z jednego pnia, a konserwatyzm

jak sądzę rie konieczne tkwi w rasie. Anglia

stała się ociężała i niezaradne, odkąd ma dobro

byt i wygody.

wW ’ i wjchiofal iw a ru y dr?*an)», a buMowid* o godzin.« 8 t u i I « godami* 8 popołudnia

««mer w?3cza*ny 16 hal.,

ramy

16 hal.jrtMjnysffl,S?Si,- .

WRHHI »!i"*

. TSCbl:

1 p»łroez*i« aa kwarta! na 1 nłoiiu

Wtrazowio w *niejaco . .

............................ ,

27 kar.

h13kar.50h4ker.50b.

* ode)łaemem da donn

.38»

t6H bO«5kor60b.

FD«ctą w AaaUi W « g n t ^ .................................. ....

\,.

38,

,6 kor 50. 5kor50h.

Pocłtąfdw^^^fiilkj

.............................

30 kor.

—

h.J8 .

» (5kor. -

i).

w pań.lw - «iwwcck m b

34»80K17»40»5ker.80h.

W innych p a ń a . w a c h ................................................. ,

1*39»

h.19 » 50* 6kor.50h.

Pr*_en t ratę prjE!]ma]ą*Admi(ujtnic’»a»Ca an« wKraltvtIwiurzędy poioweMiejscową pre*

n a m e r o ię : u ilił i t. F.arlińakiego, ta tfiki w Sukieanicarh, Biuro dzienników Hopcaaa i Salomonowej.

Hupczyc ulica Jagiellońska, Główna Trafika, Bracia Hildowie, ni. Karmelicka, ffe Lwowie ,Czas* Jest de

»zbycia ar k b n t * uziei. C. * _.ieijwaUatj , i . Oljzupalśage, R. Bachstaba, aa tUcyact tcli]bwfcj w Taraowla,

nauiewia, ailo, ne.rya S ą ri r aa pw»ali, w IiłlMaraL kakjawaj, Indzie* aa lanyck głi.rBiajizyeb ttacyach

i yii .,jrtw kalajawjcl tal*,

.,a

"?d ta ik jt!« Znkip n o , księgarnia Ł!mdakiiWtklel tand nnitrz, Głiwai

c, k. iralika L«j|la, G łnA a i . k. tra(!ka i a l a n , Kantor pian In. Icitsnk Rantm.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку