Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 624 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

re* 15T.

Kraków, Czwartek 12 Lipca 1888.

Mocznik XLI.

CZAS

^aeBBneiB^ pifmyjBEiiaJ*I*

ss^2Ł^r^ariKS^E^ej3:sg^rrsssrissas

PlaaHaryatóli8,fcss^SBąjiroPrsyalO n,dskJg}.te*afe.taSartB

Synka InLśw.Jsąs. -

«*««MMala(nump)arayjanjerif« ojła^ odssicji« winna drotajm dra—

Srfea(petH,) saplerwiay ras10fl, *a feaftć?aaa*pnypo8 ct Bate5tw « fu 8ctaonłc) odail*j

sea w ierna dnjk-era d?okuysa po 80 et sa kaińy ras. -

J’nBwaanifprsyjnm]a:w«!naw!a

Binro dzienników uL Karola Lndwika i. 8, Ajansyn ,CZASU3 w głównym -Łi-/:«« tytoniu Nr U tłliea

TWbunalłka L. 4; w W wryfai wykoinie ń. Adam, Bno doi Baints-Pteec 81, (prenumerato p. W . Bi

ałkowski. Conrbevoi pod Paryżem, Bne dnChemie deferM); w W fsC aU pp. n . . .w .w«ff. t,Voglór

(tskłe w Htmbnrgn, Frankfurcie n. IŁ, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, B. Moim

ftakżs w Berlinie, Hamburgu, Mooaahium 1Norymkerdse), H. Behalefe, H. Dnkes, J , Danneeerg, A . Bemdl,

ż. Bturn, (ty!koprenmeni§ pp.H.Ooldci!bmidt* C.); w itaaabfcMie m. m . G.L. Dan!e t§O.

W Warai!OM:Sat prsjjanya egSesKnsia pp, Hetebmann i Fread!w, Unro ogłocsefl prsy uL Beutorskle].

Przegląd Polityczny.

!Kraków 11 lipca.

Minister oświaty Dr Gautsch zamierza w !ecie

Odbyć podróż inspekcyjną po Czechach. Obecnie

jedaak donoszą dzienniki czeskie, iż minister po

rzucił zamiar podróży.

Jak donosi Fremdenblatt, zbierze się w najbliż

szych dniach w ministerstwie spraw wew nętrz

nych komisya celem obradowania nad wypraco

wanemi przez galicyjskie Namiestnictwo zasadami

ustawy krajowej w sprawie w ykupna propinacyi

w Galicyi. Dopiero po obradach tej komisyi będą

się itiogly rozpocząć obrady galicyjskiego Wy

działu krajowego. Nie można przeto nic jeszcze

mówić o rokowaniach w sprawie finansowania

tego wykupna. Równocześnie donoszą ze Lwowa

dó dzienników wiedeńskich, iż radca dworu Ka

rasiński, który ma opracować projekt wykupna

prawa propinacyi, został w tej sprawie powołany

przez ministerstwo do Wiednia, dokąd się już

udał.

Ż Pragi donoszą, iż marszałek ks. Lobkowitz

nie wystosował do Dra Schmeykala żadnego pi

sma w sprawie niemieck o-czeskiej ugody. Wsku

tek tego Dr Schmeykal, który dopiero w sobotę

powróć ił z Karlsbadu do Pragi, nie mógł zwołać

komitetu wykonawczego niemieckich posłów sej

mowych,

Odwiedziny cesarza Wilhelma w Petersburgu

oddziaływają niemile na polityków angielskich.

Półurzędowa Morning Post zastrzega się też

w sposób energiczny przeciw temu, aby przy ja

kichkolwiek kombinacyach kontynentalnych chcia

no pominąć Anglię.

nAnglia, mówi pomieniony dziennik, jest na

szali stosunku potęg europejskich czynnikiem,

którego pomijać nie można. Dopóki polityka lorda

Beaeonsfblda żyje w całej pełni, A nglia raczej,

niż którekolwiek z mocarstw europejskich, ma pra

wo decydować, która z szal ma się unieść. Było

by nierozsądnem zapoznawać, jakie korzyści przy

nieść może Anglia jako sprzymierzeniec. Nasze

niedostatki wojenne mogą łatwo być uzupełnione

mu Myśl, jakoby Anglia mogła być pozostawioną

na ubocza, jest niedorzeczną, Ze strony kompe

tentnej udowodniono niedawno, ile korzyści sama

flota angielska mogłaby przynieść Niemcom i ich

sojusznikom. Chociażby tylko wybrzeża Włoch za

pewniła od wszelkiego niebezpieczeństwa, oswo

bodziłaby już 300.000 Włochów, którzy w takim

razie gdzieindziej zaczepnie wystąpić mogą. Do

póki Anglia pozostanie wierną swej polityce, nie

potrzebuje się obawiać ani gróźb jakichkolwiek,

ani chwilowego pominięcia w kombinacyach poli

tycznych."

Do Krem Ztg pisze jej korespondent wiedeń

ski: Turcya obawia się, aby Anstrya w dalszem

następstwie zjazdu cesarza Wilhelma z carem nie

zmniejszyła swych wpływów na półwyspie bał

kańskim, prztz coby dążności panslawistyczne,

szczególnie w Bułgaryi, w zięły nadto górę. Porta

rozpoczęła ponowne rokowania z bankiem otomań

skim w zg’ędem pożyczki dwóch milionów fantów

tureckich.

Organ Stambulowa Bołgarsko zaczepił bardzo

silnie ministrów konserwatywnych, obwiniając ich,

że chcą rządy ująć w swe ręce. To samo pismo

chwali Cankowistów, utrzymując, że stanowią oni

jedyne stronnictwo, po którego patryotyzmie i roz

w adze spodziewać się można, że w połączeniu ze

Stambułowem przyczyniłoby się do wytworzenia

silnego stronnictwa liberalnego w przeciwieństwie

do niepopularnych konserwatystów, Karawelistów

i Radosław o wistów.

Zbliżenie się Cankowistów do Stambulowa, do

daje Bołgarsko, jest już rzeczą dostatecznie przy

gotowaną i może się spełnić lada chwilę.

Trudno odgadnąć, czy to ’są grcżby, mające

wpłynąć na postępowanie konserwatywnych człon

ków ministerstwa i zmienić ich postępowanie, czy

też Stambułów rzeczywiście o iunych jakich* za

myśla kombiaacyach politycznych.

Ojca św. Leona XIII.

Encyklika

o wolności człowieka.

(Z łacińskiego oryginału’.

(Cią,g dalszy).

Gdyby ci, co rozprawiają o wolności, rozumieli

tę wolność sprawiedliwą i uczciwą, tę wolność,

którą co dopiero określiliśmy, nikt nie ważyłby

się czynić Kościołowi tego zarzutu, który wielu

w największej niesprawiedliwe ści mu czynią, ja

koby Kościół był nieprzyjacielem wolności indywi

dualnej lub wolności państw. Lscz jaki wielki jest za

stęp tych, którzy za przykładem Lucypera, który

wyrzekł owo grzeszne słowo: ,,nie będę służył,"

przez wolność nie rozumieją nie innego, jak otwar

tą i nierozumną swawolę. Takimi są ci, którzy

należą do owej szkoły tak rozgałęzionej i tak po

tężnej i którzy biorąc swoją nazwę od nazwy

wolności (libertas), chcą, aby ich nazywano wol

nodumcami (liberałami).

I rzeczywiście, czem są stronnicy racyonalizmu i

naturalizmem w e filozofii, tem są obrońcy liberalizmu

w sferze moralnej i cywilnej, ponieważ wprowadzają

w krainę obyczaju i życia praktycznego zasady, przy

jęte przez w yznawców naturalizmu. Zaś zasadą

w szelkiego racyonalizmu jest bezwzględne pano

w an ie rozumu ludzkiego, który, odrzucając p osłu

szeństwo, winne rozumowi bożemu i wiecznemu i

twierdząc, że sam od siebie tylko zależy, sam sie

bie uważa za najwyższą zasadę, za źródło i sę

dziego prawdy. Takie są uroszczenia wyznawców

liberalizmu, o których mówiliśmy; podług nieb

niema w życiu praktycznem żadnej boskiej potę

gi, którejby trzeba być posłusznym, lecz każdy

jest sam dla siebie własnem prawem. Ztąd pocho

dzi ta nauka moralności, którą ńazywają niezale

żną i która pod pozorem wolności odwracając wo

lę od zachowywania przykazań bożych, prowadzi

człowieka do swawoli bez granic. Jakie tego są

ostateczne skutki, mianowicie w społeczeństwie

łndzkiem, każdy łatwo widzieć może. Bo kiedy u

twierdzi się to przekonanie w duchu ludzkim, że

nikt nie ma władzy nad człowiekiem, następstwem

tego będzie, że przyczyny, wytwarzającej społe

czności cywilne i społeczeństwo, nie należy szu

kać w jakiemś zewnętrznem principium lnb wyż

szem nad człowieka, lecz w wolnej woli każdego

i że władza publiczna pochodzi od ogółu, który

jest jej pierwszem źródłem : prócz tego, czem ro

zum osobisty jest dla każdego człowieka z oso

bna, to jest jedynem prawem i regułą życia pry

watnego, — tem rozum zbiorowy powinien być

dla ogółu w dziedzinie spraw publicznych; ztąd

władza należąca do mnóstwa i większości, two

rzące same prawo i obowiązek. —

Lecz sprze

czność tego wszystkiego z rozumem okazuje się

z tego, co dotychczas powiedzieliśmy. Rzeczywi

ście, chcieć, aby nie było żadnego związkn po

między człowiekiem lub społeczeństwem a Bogiem—

Stworzycielem, a przez to samo najwyższym Pra

wodawcą, to jest bezwzględnie przeciwne naturze

człowieka, ale i naturze wszelkiego stworzenia:

w szystko bowiem koniecznie zostaje w jakimś

związku z przyczyną, od której pochodzi, — i

każdemu stworzeniu przystoi to i należy do jego

doskonałości, ażeby pozostawało na tem miejscu

i na tym stopniu, które mu wskazuje porządek

przyrodzony, t. j. iżby stworzenie niższe było pod

dane i należało temu, które jesf; od niego wyższe.

Ale prócz tego takie doktryny przynoszą najwięk

szą szkodę tak każdemu człowiekowi zosobna,

jako i społeczeństwu. I w rzeczy samej, jeżeli u

czynimy zależnem od sądu samego rozumu ludz

kiego złe i dobre, znosimy tem samem właściwą

różnicę pomiędzy zł m i dobrem; to, co jest po

dłe i co jest szlachetne, nie różni się już niczem

w rzeczywistości, lecz tylko przez odmienne poj

mowanie i sądzenie każdego człowieka: to, co się

będzie podobało, będzie dozwolonem: odkąd przy

puścimy podobną doktrynę, która nie wystarczy,

ażeby odeprzeć albo u ciszyć nieporządne porusze

nia duszy, dajemy wolny przystęp wszystkiemu

zepsuciu w życiu. W sprawach publicznych w ła

dza rozkazywania oddziela się od prawdziwego i

naturalnego principium, od którego odbiera wszel

ką swoją moc, ażeby szerzyć dobro publiczne.

Prawo, które ma oznaczać, co godzi się czynić, a

czego unikać, będzie oddane kaprysom tych, któ

rzy są więksi liczbą, a to będzie przygotowaniem

drogi dla panowania tyrańskiego. Od chwili, kie

dy odrzucimy władzę Boga nad człowiekiem i nad

społeczeństwem ludzkiem, naturalną stanie się rze

czą, że społeczeństwo nie będzie miało religii i

wszystko, co się odnosi do religii, stanie się przed

miotem najzupełniejszej obojętności. Ogół, mając

świadomość, że posiada najwyższą władzę, posu

nie się łatwo do buntu i do niepokojów, a ponie

w aż nie będzie już wędzidła obowiązku i sumienia

przeto nie pozostanie nic więcej nad siłę, — siłę,

która bardzo jest słaba, aby sama przez się utrzy

mała w karbach namiętności pospólstwa. Mamy

tego dowody w tej codziennej prawie walce, to

czonej z socyalistami i innem sektami buntowni

czemi, które tak dawno już pracują nad tem, aby

zachwiać państwem aż w jego fandamentaeh.

Niech więc każdy sądzi i powie, byle tylko miał

choć trochę zdrowego sądu o rzeczach, czy takie

doktryny mogą być pożyteczne prawdziwej wol

ności, czy są godne człowieka i czy raczej nie

są one wywróceniem wolności i jej zniszczeniem

zupełnem.

Bez wątpienia, takie nanki przerażają swoją

grozą i swojem jawnem przeciwieństwem prawdzie,

a wraz z bezmieraością złego, którego, jak wi

dzieliśmy, są przyczyną, — nie pozwalają stron

nikom liberalizmu zupełnie n a nie się zgodzić.

Wielka z nich liczba, zniewolona nawet siłą praw

dy, nie waha się przyznać, i dobrowolnie nawet

głosi, że przystając na takie wybryki z pogardą

prawdy i sprawiedliwości, wolność upada i wyra

dza się otwarcie w samowolę. Trzeba więc, aby

była kierowaną i rządzoną zdrowym rozumem i,

co jest słusznem następstwem, aby była podda

ną prawu naturalnemu i prawu bożemu i wieczne

mu. Ale też tam, zdaniem ich, trzeba się zatrzy

mać i nie przypuszczają, aby człowiek wolny miał

się poddać prawom, którymby Bogu podobało się

dać inną drogę, a nie drogę przyrodzonego rozu

mu. —

Ale w tem są oni w bezwzględnej sprze

czności sami z sobą. Bcć jeżeli trzeba, jak to sa

mi przyznają, — i któryż człowiek rozumny tego

by nie przyznał? — jeżeli trzeba być posłusznym

woli Boga, jako prawodawcy, ponieważ człowiek

w zupełności zależy od Boga i winien dążyć do

Boga, wynika z tego, że nikt nie może kłaść gra

nic ani warunków Jego władzy prawodawczej,

jeżeli nie chce stanąć w sprzeczności z posłuszeń

stwem, winnem Bogu. Co więcej, jeżeli rozum

człowieka jest do tyla zarozumiałym, że chce o

znaczać, jakie są prawa Boga a jakie są jego

obowiązki, uszanowanie względem praw bożych

będzie n niego więcej udanem, niż rzeczywistem,

i jego sąd więcej będzie znaczył, niż powaga i

opatrzność boska. —

Jest więc rzeczą konieczną,

aby norma naszego życia miała nieustannie i na

mocy przekonania religijnego swój początek nie

tylko w prawie wiecznem, ale we wszystkich o

gólnych i szczególnych prawach, które Bóg w Swej

nieskończonej mądrości, w Swej wszechmocy, i to

środkami, jakie Mu się podobały, zechciał nam

przekazać i które poznać możemy na pewne przez

oczywiste znaki, które nie dozwalają żadnych wąt

pliwości. A to tem łatwiej stać się może, że tego

rodzajn prawa, mając ten sam początek, tego sa

mego Prawodawcę, co prawo wieczne, muszą ko

niecznie zgadzać się z rozumem i doskonalić pra

wo naturalne.

Zresztą mamy (utaj Boga same

go nauczycielem, który, aby zapobiedz, iżby nasz

rozum i nasza wola nie popadły w błąd, prowadzi

jeden i drugą i przewodniczy im Swojem pe!nem

dobroci kierownictwem. Niechaj więc pozostanie

połączonem święcie i nieskazitelnie to, co nie mo

że i nie powinno być dzielone, i we wszystkich

sprawach bądźmy, jak tego wymaga sam rozum

przyrodzony, poddani Bogu i posłuszni Jego

prawom.

(Ciąg dalszy nastąpi).

KORESPONDENCYA ,,CZASU".

Lwów 10lipca.

(Regulacya Wisły i Sanu. -

Budowle regulacyjne na Wi

słoc e. —

Niesankcyonowanie projektu ustawy o utworze

niu osobnej gminy z osady Wulka turebska.

—

Budowa

nowego gimnazyum w Przemyślu).

Z ckazyi tegorocznej wiosennej powodzi W y

dział krajowy odniósł się do rządu z przedstawie

niem, że obecny stan przestrzeni W isły i Sanu,

wyłącznie kosztem skarbu państwa i przez organa

państwowe regulowanych, w ymaga przyspieszenia

robót regulacyjnych. Od dokonania tych robót jest

zdaniem Wydziała krajowego zawisłem skuteczne

zabezpieczenie niziny nadwiślańskiej przez upo

rządkowanie obwałowań i regnlacyę pomniejszych

dopływów. Na przedstawienie to otrzymał Wy

d ział krajow y odpowiedź rządn, objaśniającą stan

rzeczy w powyższej sprawie. Odpowiedź ta za

znacza najpierw, że tok regnlacyi W isły i Sann

jest w głównej części zawisły od postanowień ko

misyi międzynarodowej austryacko-rosyjskiej, któ

ra osobną konwencyą jest ustanowioną i ma prze

pisany cały tryb działania. Rząd zaBtrzega się da

lej przeciw zarzutowi, jakoby niedopełnione zosta

ły przyrzeczenia uczynione w latach 1861 i 1862,

gdy csobnemi najwyższemi postanowieniami za

dekretowaną została regulacya Wisły i Sann.

Wówczas przeznaczono na regnlacyę 1,080.000 złr.,

a tymczasem wydano dotąd jnż sześć razy wyższą

kwotę. D zisiejsze wydatki zatem na regnlacyę

Wisły i Sanu przedstawiają się już nie jako do

pełnienie zobowiązań zaciągniętych, lecz jako no

w e w kłady, dyktowane troskliwości% o przeprowa

dzenie regnlacyi w sposób korzystny dla krajn.

Odpowiedź rządowa zwraca przytem uwagę na

stałe i znaczne podwyższenie dotacyi państwowej

na budowle wodne. Kiedy bowiem dotacya ta wy

nosiła w r. 1861 tylko 61.784 złr., w dziesięć lat

później wzrosła już na 288.000 złr., w r. 1881 na

318 000 złr., a w b. r. na 554.000 złr. To osta

tnie znaczne podwyższenie dotacyi na regnlacyę

rzek w zarządzie państwa zostających uw zglę

dnia jnż życzenia Sejmu wyrażone w tej mierze

w chw ili przedostatniej w ielkiej powodzi.

Świeżo zatwierdzone zostały przez ministerstwo

plany i kosztorysy znaczniejszych budowli regu

lacyjnych na Wisłoce pod Brzyściem i P!awiem.

Koszta tych budowli ze skarbn państwa ponieść

się mające, więc z wyłączeniem ndziałów konku

rencyjnych, preliminowano w kw ocie 16.345 złr.

Nie otrzymał sankcyi cesarskiej projekt nstaw y

o wyłączeniu osady Wnika turebska (w powiecie

Tarnobrzeskim) ze zw iązkn gminy Tarbia, celem

utworzenia osobnej gminy z tej osady. Powodem

odmówienia sankcyi była niezgodność zapisków

katastralnych z datami podanemi w tej mierze

w projekcie nstawy przy wyliczeniu parcel, które

rozgraniczać miałyby obie pow yższe miejscow ości.

Na tę sprawę wypada zwrócić nwagę właśnie te

raz, gdy wobec zbliżającej się sesyi sejmowej

układane być mają świeże projekty ustaw w po

wyższym rodzaju. Zbyt często zdarza się teraz,

że sanbcya projektów tego rodzaju odmawiana

bywa dla ich niezgodności z wynikami katastral

nemi, z czego wnosić można, że przy przygotowa

niu sprawy na miejscn organa właściwe nie postę

pują z należytą nwagą. Wydział krajowy formu

łuje projekt nstawy według dat otrzymanych od

Wydziału powiatowego i inaczej być nie może.

Ani komisya sejmowa,

ani samSejmnie może

jnż wchodzić w sprawdzanie numerów pojedyn

czych parceli, lecz z natury rzeczy polegać mnsi

na Bubstracie dostarczonym przez organa admini

stracyjne. Mniejsza o decepcyę dla interesowanych

miejscowości, które w takich razach o cały rok

póżaiej t. j. dopiero po uchwalenia i sankcyono

waniu nowego projektunstawy mogą się ukon

stytuować w osobne gminy. Dzieje się jednak

przez to ujma sprawom krajowym, bo na pod

rzędną kwestyę trzeba poświęcić dwa razy tyle

drogiego dla Sejmu czasu, ile właściwie na to

potrzebaby było w razie ścisłego opracowania

rzeczy w pierwszym okresie pracy przygoto

wawczej.

Niesłnsznie zarzucił w ostatnich dniach jeden

z dzienników krajowych ministrowi oświecenia, że

chociaż za pobytu zeszłorocznego w Przemyślu na

zwał stan tamtejszego budynku gimnazyalnego

okropnym, mimo to nie m yśli o zaradzeniu złemu,

lecz ogranicza się do drobnych, niewystarczają

cych naprawek wewnętrznych. Minister Dr Gautsch

zarządził naprawę budynku gimnazyalnego w Prze

myślu w rozmiarach najniezbędniejszych dlatego,

że równocześnie zadecydował budowę nowego gma

chu dla gimnazyum Przemyskiego. Śtanie on obok

dzisiejszego gimnazyum na placn , który zajmnje

dziś ruina byłego kościoła jezuickiego. Przygoto

wania do tej budowy (rozebranie tej ruiny i uło

żenie planów i kosztorysów) już zarządzono.

Najj. Pan postanowieniem z 29 czerwca b. r.

nadał dyrektorowi gimnazyum św. Jacka w Kra

kowie Teodorowi Stahlbergerowi z powoda

przeniesienia go na własną prośbę w stan stałego

spoczynku, tytnł radcy szkolnego z uwolnieniem

odtak sy. __________

Cztery dni w Bolonii.

(7)

(Ciąg dalszy).

IV.

Ledwo jest czas zjeść śniadanie w hotelu, a

już biegnąć trzeba na ów koncert, na który nas

zaproszono na plac wystawy. Połykamy co prędzej

plasterki wybornej mortadelli, a po niej spagetti

z pomidorami, popijamy winem z lodem, — i sia

damy do powozu w e czterech, bo nasi koledzy

ze Lwowa najuprzejmiej nam towarzyszą wszę

dzie i nie rozdzielamy się już z nimi prawie przez

te dni wrażeń i zmęczenia. Fiakier wiezie nas na

w ystaw ę; mijamy stare, napół zwalone mury mia

sta i fosy, któremi cala Bolonia jak jaki średnio

w ieczny gród "’dotąd otoczona; powóz dudni pod

sklepieniem bramy miejskiej - wyjeżdżamy przed

plac wystawy, znajdującej się w tak zwanych Giar

dini Margherita. Na boki ciągną się pola zielone,

widok śliczny wokoło, a w dali błyszczy w słońcu

na górze Monte della G uardia uroczy kościół

Madonna di San Luca, założony jeszcze w roku

1160, a panujący nad miastem wraz z cudownym

obrazem, pędzla św. Łukasza jak wieść niesie, do

którego tłumy ludu co roku pielgrzymki odpra

wiają. Przed nami rozciąga się wystawa; wszę

dzie zielono, trawniki nie wypalone jeszcze —

małe jezioro, na niem łabędzie -

—

obok znana

dobrze z wiedeńskiego Wurstelprateru klasyczna

,,Rutschbahn," pracująca teraz bezustannie, a w tej

chw ili pełna studentów.

Wystawa jest wcale ładna. Niewielka, dużo

mniejsza i mniej świetna od głośnej Peszteńskiej,

ale są w niej całkiem udane szczegóły. Po bokach

dwie główne halle. W jednej gospodarstwo, rolni

ctwo, maszyny, takie same jak mniej więcej w szę

dzie ; gospodarz postępowy z Galicyi powiedziałby

może, że o wiele gorsze, niż gdzieindziej, aleja,

cboć nie napisałbym, jak ten konsul francuski za

drugiego cesarstwa z Neapolu w swym raporcie

do rządu, że żniwo makaronu było bardzo obfite,

nie znam się przecież na tem wcale i przechodzę

do drugiego pawilonu. Tu mieści się przemysł i

przedmioty wyrobów włoskich. Chodzi się z uwa

gą i z ciekawością przypatruje; ruch wielki. Tu

fabryka wybornej czokolady, którą robią na prędce.

Tam kilkanaście dziewcząt zawija z szybkością

machin parowych całe stosy małych pierożków,

t. z. pulpetti, a ich dyrektorka bardzo ładna i bar

dzo młoda, stoi za swym sklepikiem, otoczona

kołem włoskich studentów z kolorowemi czapeczka

m i, do których i jakiś młody bersaglier się wmię

szał ze swoim malowniczym pękiem piór na le

wem uchu. Dalej dziewczęta w czerwonych ko

szulkach robią jakieś serki z owoców, ale dojść

nie możemy, co to jest, czy przysmaki, czy le

karstwo. W końcu pawilonu śliczna wystawa por

celany, a zwłaszcza majolik i fajansów. Te osta

tnie są rzeczywiście wyjątkowo piękne, naśladują

nadzwyczaj dokładnie stare wzory, nie brak zaś

i wielkich waz i mis fajansowych , na wzór tych,

które niedawno widziało się w Bargello we Flo

rencyi, a które robiono w XVI wieku z rysunkami

Rafaela i jego uczniów. Przytem ceny tego wszy

stkiego bardzo umiarkowane, tak, iż już się chce

coś małego wybierać, kiedy słychać wiwaty i

dzwon. Koncert w głównej rotundzie ma się za

cząć — przyjechała królowa.

Wybiegamy i my na plac główny, na którym*

bije wielka mitologiczna fontanna, a przed głó

wnemi wielkiemi schodami stoją właśnie dwa

dworskie powozy. Landauery, zaprzęgnięte parą

rosłych koni karych, uprzęże lśnią się od srebra,

służba na kozłach i z tyłu pojazdów po dwóch,

w perukach, w białych pończochach, w czerwo

nej jak raki liberyi. Królowa wysiada właśnie

z pierwszego powozu.

Mało się dziś widzi równie harmonijnie pię

knych kobiet, jak ta najpopularniejsza dziś może

z królow ych Europy, ,,regina Margherita."

Przed

kilku laty widziałem ją parę razy w Rzymie

w willi Borghese, i wtedy wydała mi się o wiele

za potężną i groziła, że się bardzo roztyje. Teraz

zmieniła sie całkiem - ma lat 36 dopiero, a wy

gląda jeszcze młodziej na jakąś w pełnym roz

kwicie będącą Junonę, bo rysy ma duże, szlache

tne nos mocno zakrzywiony, ślicznie narysowane

usta na których często przebiega wdzięczny u

śmiech, a ten sprawia, że ani dumy, ani sztyw

ności królowej Olimpu niema w niej w cale. Wzrost

i chód wspaniały, w łosy ciemno blond, pleć ja

śniejącej białości. Suknię ma jakąś ciemno-różową

koloru poziomki i takiż kapelusz. Towarzyszą jej

damy dworu księżna Sforza - Cesarini, margrabina

di V illamarina i hrabinę Gaddi i Peruzzi. Cały

orszak wchodzi do gmachu głównego, gdzie się

znajduje wystawa instrumentów muzycznych, po

dobno nąjznakomiciej w Bolonii wyrabianych, i

ogromna sala koncertowa, do której i my na za

proszenie pana syndyka się udajemy.

Śliczny widok. Sala okrągła całkiem, z oknami

dużemi u góry, otwartemi a zasłoniętemi białemi

kotarami, przez które z dworu świeży powiew

wchodzi. Na pierwszem piętrze obszerne galerye

nabite samymi studentami włoskimi, których cza

peczki różnokolorowe kołyszą się bardzo malowni

czo. Przed nami wielka estrada i na niej muzyka

z dyrektorem. Po bokach po kilka lóż dla ary

stokraeyi bolońskiej, i dworska loża, w której

królowa zasiada; zresztą cała sala zastawiona nu

merowanemi krzesłami, a te skwapliwie publi

czność zapełnia. W pierwszych rzędach siedzi

w ielki świat, panie elegantki w jasnych toiletach,

bardzo krzyczących i jaskrawych, jakich żadna

z naszych pań nie włożyłaby, boby się bała, że

w szystkie papugi świata do niej się zlecą. Dalej

profesorowie przyjezdni, a między nimi w ielu stu

dentów zagranicznych, niektórzy w swych stro

jach malowniczych. Komitet urządzający koucert

niezmiernie uprzejmy, jacyś panowie wielce ele

ganccy z odznakami przy surdutach wskazują nam

miejsca. Mnie nawet prowadzi do mego jakiś wy

soki, bardzo przystojny młody człowiek, w ygląda

jakby należał do najwyższego towarzystwa tutej

szego, mówi doskonale po francusku, a gdy po

jakimś czasie, oddzielony losem od Morawskiego,

pytam go, czy mogę miejsce zmienić, prowadzi

mnie znowu i najuprzejmiej krzesło podaje. Wspo

minam tu o nim, bo go jeszcze spotkamy. D ziwię

się zaś siadając, że tu jedni ludzie tacy grzeczni,

a drudzy o tyle mniej — a tymczasem koncert

się zaczyna.

Ogólną jest fama, że od lat trzydziestu muzyka

włoska, a z nią i jej egzekucya w pełnym po

grążone są upadku. Po ostatnim mym pobycie we

Włoszech przed czterema laty dosyć się z tem

godziłem — dziś, słyszawszy ten koncert w Bo

lonii, j)rotestuję w każdym razie przeciw drugiemu.

Co prawda, już tylko stary Verdi opery dziś kom

ponuje, bo Boito i Poncchielli chyba nie zasłu

gują na sławę, jaką się gdzieniegdzie cieszą —

ale wykonanie koncertowe tej najsławniejszej

dziś na całe Włochy orkiestry wydało mi się i

wzorowe i świetne. Dyrektorem jej jest ukochany

dziś w Bolonii Wagnerysta, Giuseppe Martucci,

który, kto wie, czy nie stał się też nieco powodem

do tego fanatyzmu dla muzyki Wagnera, jaki od

paru lat Włochy, a zwłaszcza stolicę Romami o

garnął. Dyryguje on sw ymi artystami znakomicie,

a ci wykonują prawdziwie wspaniale cały nader

urozmaicony program koncertu.

Po uwerturze do Freischutza, następuje słynne

,,Andante" z 5 symfonii Beetbovena, grane pra

wie tak, jak przez Filharmoników w Wiedniu,

potem zaś tak mało znana, a tak włoska i czuła

uwertura do opery Rossiniego Oblężenie Koryntu.

Druga połowa poświęcona najnowszej muzyce,

,,Andante" Rubinsteina z symfonicznego poematu

Ocean, prześliczne, lekkie, delikatne dwa walce

Czajkowskiego (na afiszu napisane Icaikowsky),

i Brahmsa dwa tańce węgierskie, oddane z praw

dziwie południową brawurą. Żeby zaś wszystkie

narody na koncert zaproszone m iały w nim przed

stawiciela swej muzyki, kończy się on Tańcem

Sylfów Berlioza, odegranym przez smyczki tak

delikatnie, że chwilami zdaje się, jakoby to mu

szki tylko tę lekką melodyę brzęczały — poczem

następuje dziki, barbarzyński WalkUrenritt Wa

gnera, piękny, efektowy kawałek, nad którym

Bolończycy mdleją dziś z zachwytu, mówiąc, że

szczytem muzyki jest ta Calnalcata delle Walkilre,

której przecież nie rozumieją z pewnością, tak jak

żaden z nich nie wie, co to były te amazonki towa

rzyszki Brunhildy i czemu je Wotan pod jodłą uśpił.

Ale tu moda niemiecka górą teraz wszędzie, a że

dziś ten wagneryanizm włoski jeszcze i sojuszem

politycznym podparty, nic dziwnego, że nas na

zajutrz w operze zamiast Cyrulikiem albo Aidą

uraczono Tristanem i Isoldą — po włosku!

Ale minuty biegną, — już godzina 4 nieba

wem a to o 5-tej trzeba być na wielkim placu

na trybunie, na uroczystości odsłonięcia pomnika

Wiktora Emanuela. Mamy zatem zaledwie tyle

czasu, żeby wpaść do hotelu i wrzucić na siebie

fraki i białe krawaty, bo już tłumy ludu ciągną

na plac i powozy jadą za powozami. A powiedz

my zaraz na wstępie, że ta część uroczystości ju

bileuszowych była pod względem malowniczości

i dekoracyi z pewnością najpiękniejszą, nie tak

z powodu ludzi i ozdób na placu zgromadzonych,

ile z powodu piękności, jedynej w swoim rodzaju,

miejsca, na jakiem się odbywała.

Jak we wszystkiem. co się sztuki, a w tym wy

padku architektury tyczy, tak i w piękności pla

ców miejskich i ich otoczenia żaden kraj na świe

cie z Wiochami mierzyć się nie może. Każde tam

miasto ma swą Piazza Maggiore, Piazza della

Signoria albo della Ragione, a każdy taki plac,

czy on w małej Weronie, Padwie lub Vicenzy,

czy w wymarłej prawie R aw ennie albo Ferrarze,

czy w dumnej Florencyi lub Sienie, stanowi da

wne centrum miasta najwspanialsze, najdroższemi

budynkami przyozdabiane, gmachami, na których

wieki się piętrzą i na których swą patynę i swe

wspomnienia zostawiają. A z tych placów wszyst

kich jednym z najpiękniejszych bez wątpieuia jest’

niewielkie średniowieczne forum Bolonii. Cztery

tylko otaczają go gmachy, ale każdy z nich pra

w ie arcydziełem w swoim rodzaju. Najwspanial

szą ścianę stanowi fasada kościoła San Petronio.

Schody do bazyliki przez całą długość placu pro

wadzą, a ona, czarna, olbrzymia, do połowy nie

dokończona, masą sw ą i rzeźbami potężne spra

wia wrażenie. Od góry cegły zczerniałe i brudne,

boki tylko nieco wyżej kamiennemi gotyckiemi

igłami jeszcze ozdobne, a niżej trzy jedynie wspa

niałe drzwi wchodowe, świadczą dziś o tem, czem

ta największa świątynia na świecie miała być pod

względem artystycznym. Wejście środkowe naj

wspanialsze, całe z koronki, z wieńcami owoców

i kwiatów z zczerniałego kamienia, a na nich

słynne rzeźby Jacopo della Quercia z r. 1429,

przedstawiające naiwne sceny ze Starego Testa

mentu, Sybille i Proroków, z których nawet Mi

chał Anioł bez wątpienia natchnienie czerpał, a

z których w ziął żywcem niejedno do swych nie

9Ssa|»* wftsfeeSal ssdsieisala wittsdr, wyjtwss? aisgslsU i ia i tw§rtMan

OiisJdss Sra Owa%, s i!* sapa *iarssy, w Krakowie ge 10 ę,, we Lwow§a Igi i pmeeyłb§ pcatow g 18 s,

fsesasasgsia wy»o»It

w"T"as

--par

l fioWżoefe,Franeyi,Anglii, Belgii, Saw%]mrkTurayi

B %t’

i laisyeh pańatw, na’eifeyeh do z w itko ęosztorngo. . || Bi sir,

sseef3^

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu