Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 657 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 286

--------- -------- -----—

Kraków, Wtorek 15 Grudnia 1908.

Rocznik LY I,

CZAS

(Wydanie wiec*or*ie).

Prenumeratę przyjnnjąi Administracya C%ar§ wKrakowie i urzędypocztowe.

B leja e o w ę p r e n n m e r a tę księgarnia S.A . Krzyżanowskiego, handle: S t Karllńskiego w Snkleimioaoh,

B. Kretschmera, Bynek 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika w Rynku głównym.

O ftto s a e n ia przyjmuje się u opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 90 haL, sa każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal., następny po 10 bal.

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie} od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Ogłoszenia I prennmeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A. Olszew

skiego, St Sokołowskiego, K. Buehstaba; w Ja rosła w ia Biuro dzienników: w P odgórza Poturalnki,

Rynek; w P rzem yśla A. Juszyński księgarnia kolej» D.Heszeles; w R zeszow ie M. Weintranb,

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach; w Tarnopola C. Haliczer.

w P a r y z n w yłącznie p. Adam rue de Varenne 88, (prenumeratę p. W . Raczkowski, Courbevoi poo

Paryżem rue de Chemin de fer 44); w W ie d n i n Baasenstein ft Vogler (takie w Hamburgu, Frank

furcie n. M., Berlinie. Lipska, Bazyloi i Wrocławiu), A . Opnetik, R . Mosae (także w Berlinie, HLnburgu,

nonaohium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J. D; aceb erg , H. rriodl (tylko p rennusrats F .

Ooldjcimidt ft Comp.}; w Frankfurcie a I . 6. L, Daubs ft Oenp.

StfT ZA każdą m ia nu adresu dopłaca się 40 baL "49R

Adres H» Jskeyl: id. św. Toaiasza Nr 1*2. -

Telefon Nr 60.

i?roces w Kiszyniewie.

Przebiegu tego olbrzymiego procesu dzienniki

rosyjskie »legalne", to jest wychodzące w grani

cach państwa, nie podają, proces bowiem toczy

się przy drzwiach zamkniętych. Dotychczas tylko

dzienniki zagraniczne filosemickie, a w pierw szym

rzędzie wiedeńska N . fr. Presse, podawały lnżue

wiadomości i pojedyńcze epizody z tego procesu,

a inne powtarzały te informacye. Dopiero czaso

pismo rosyjskie Oswobożdienie przynosi dokładny

obraz procesu kiszyniewskiego, z dnia na dzień.

Dużo tam nowych szczegółów, nieznanych wie

deńskiemu organowi liberalnemu, i wiele wła

snych, oryginalnych spostrzeżeń. Postanowiliśmy

zatem oprzeć się na Oswobożdieniu w naszem

sprawozdaniu z procesu kiszyniewskiego, nie bez

poważnego jednakże zastrzeżenia. Organ p. Stru

wego, ze względu na nader czynny ndział inteli

ge_ncyi żydowskiej w rnchn rewolucyjnym w Ro

syi, odznacza się wybitną sympatyą dla całej

wogóle ludności żydowskiej w Rosyi. Występn]e

też energicznie przeciw jej prawnemn upośledze

niu w porównaniu z lndnością ohrześciańską.

Z tego względu sprawozdanie z przebiega proce

su W czasopiśmie Oswobożdienie nie daje rękojmi

bezstronności, zwłaszcza w tych wypadkach, w któ

rych czasopismu opozycyjnemu chodzi o uwyda

tnienie bezczynności władz administracyjno-poli

c yjnych i wojskowych podczas ekscesów, aby tem

bardziej zdyskredytow ać obecny system rządowy

w Rosyi.

Proces toczy się przed Izbą sądową odeską,

której sesya odbywa się w Kiszyniewie. Przewo

dniczącym jest starszy prezes Izby, p. Dawydow;

członkami Izby są pp.: Mierzlakow i Znbow.

W charakterze reprezententów stanów uczestniczą:

p. K rapenskij (marszałek szlachty powiatu ben

derskiego), p. Bielikowicz (głowa m iasta fiiało

grodu czyli Akkermann) i p. Czekan (starszyna

włościański). Zastępcami poszkodowanych żydów

są z małym wyjątkiem adwokaci żydzi. Jaku

obrońcy oskarżonych chrześcian w ystępują pp.:

Szmakow, Szamonin, Pogożew, Żdanow, Perewe

rzow, Hannnszkin, Mekko, Bodi, Malskij, Łabu

ezenko i Gorodeckij.

Pogrom żydów miał charakter czynu zbiorowe

go, dokonanego ławą całą; WBzyscy oskarżeni

brali w zaburzeniu udział. Sąd zatem — według

praw obowiązujących — powinien być wspólny

dla wszystkich. Tymczasem w szystkich oskarżo

nych podzielono na 22 grnp; cały ogólny obraz

rozkawałkowano i rozdrobniono na drobne epizo

dy, z wyraźnym zamiarem uniemożliwienia jasne

go, treściw ego sądn o rozrnchach. Wszyscy obroń

ey domagali się jednozgodnie połączenia tych

procesów kiszyniewskich w jeden wielki proces -

jak tego żąda prawo i wyjaśnienia senatu — je

dnakże sąd nie zwrócił wcale uwagi na te żąda

nia i protesty ze strony adwokatów. Sąd działa,

oczywiście pod wpływem jasno określonych in

strukcyj, a więc liczyć się nie może, ani z usta

wami, ani z interpretacyami tychże ze strony se

natn. W sądzie są nadto obecni przedstawiciele

dwóch ministerstw: sprawiedliwości i spraw we

w nętrznych, przysłani specyalnie z Petersburga.

Tym sposobem sąd kiszyniewski zostaje w cią

głym kontakcie z pp.: ron Plewe i hr. Murawie*

wem. Sąd odbywa się nadto przy drzwiach zam

kniętych. Pełnom ocnicy poszkodow anych cywilnie

i część obrońców oskarżonych chrześcian doma

gali się jawności posiedzeń — lecz daremnie.

Wstęp do sali sądowej otrzymało około 40 wy

branych, według wskazówek stron oba.

Pierwsza grupa oskarżonych obejmuje 39 osób.

z których dwie oskarżono o zabicie pięcin żydów,

a innych o rabunek, gwałty i t. p. Rzeczą jest

znaną, iż główni winowajcy nie siedzą na ławie

Ze Lwowa.

oskarżonych. Sędziowie śledczy nie przyjmowali

ska rg i doniesień, dotyczących tycb osób, bliskich

i dobrze znanych władzom. Oczywiście, że sędzio

wie, prowadzący śladztwo, działali w myśl in

strnkcyj z góry, jak również i teraz sąd czyni

wszelkie możliwe usiłowania, aby te fignry pozo

s tały na uboczu. Z tego powodu sąd uczynił —

rzec można - rodzaj zastrzeżenia, iż w tej spra

wie niema innych winowajców, jeno tylko ci,

których podobało mu się posadzić na ławie o sk a r

żonych ; oprócz tego sąd przeszkadza wywlecze

niu każdego faktu, któryby mógł rzucić podejrze

nie na jakąś inną osobę, nie zasiadającą na ła

wie oskarżonych, choćby fakt ten był niemałego

znaczenia dla wyjaśnienia samej sprawy, w inte

resie poszkodowanych cywilnie lub podsądnych.

Na tym punkcie przyszło do pierwszego starcia

pomiędzy obrońcami a prezesem trybunału. Kie

dy przj badaniu trzeciego świadka, tenże (p

Fejgin, korespondent Odesskich Nowosti) wy

mienił osoby inteligentne, biorące ndział w roz

ruchach , zwłaszcza notaryusza Pisarzewskiego

który zakończył życie samobójstwem, prezes try

banału przerwał mu, oświadczając, iż nie powi

nie powinien wciągać osób, nie pociągniętych do

odpowiedzialności. Obrońcy poszkodowanych z a

protestowali energicznie przeciwko tj?°li» zakaz o

wi, nieprzewidzianemu w żadnym paragrafie u

s taw y; do ich protestu przyczyniła się część o

brońców oskarżonych, którzy powoływali się na

tę okoliczność, iż dwaj oskarżeni wyraźnie wska

zywali na podburzania ze strony policyi, co, gdy

by miało się potwierdzić, znacznie przyczyniłoby

się do złagodzenia winy podsądnych. Trybunał

po naradzie aprobow ał jednakże postępowanie

przewodniczącego.

Przebieg rozprawy dnia pierwszego (20 listo

pada) był następujący: Po przeczytania aktu

oskarżenia, sąd odbiera przysięgę od świadków.

Wówczas wstaje adwokat Szmakow i żąda, aby

żydzi przysięgali more judacico, w synagodze,

przy świetle czarnych świec, w talesie, jak to

uDgi bywało, albowiem bez tych ceremonjj przy

ai«, ga żydowska nie zasłngnje na wiarę. Na to

odpowiada proknrator, iż z podobną iusyunacya.

przeciwko żydom spotyka się po raz pierwszy;

nie jest mu wiadomem, aby od czasu wejścia

w życie nowej procedury sądowej w r. 1870 ktoś

twierdził, iż przysięga żydowska ma wartość tył

ko wtedy, gdy ją złożono w synagodze. Obrońca

poszkodowanych żydów składa ze swej strony

oświadczenie, iż wprawdzie podobne żądania są

nader obrażającemi dla żydów, jednakże, aby u

sunąć wszelkie powątpiewania co do prawdziwo

ści ich zeznań, gotowi uczynić zadość żądania p.

Szmakowa. Sąd uchyla jednakże żądauie tego

ostatniego, a żydzi składają przysięgę przed ra

binem stosownie do praw i przepisów obowiązu

jąeyeh.

Jako pierwszy świadek zeznaje p. Schmidt,

były burmistrz (golowa) kiszyniewski.

Przed Wielkanocą - powiada świadek — krą

żyły w mieście pogłoski o bliskiem bicia żydów,

lecz w iary im nie daw ano. Chociaż wszyscy ży

wili to przekonanie, iż niesumienna agitacya p. Kro

szewana w dziennika Bessarabiec, trwająca już

od lat sześciu, musi kiedyś wywołać wybuch n a

miętności, jednakże nie przypuszczano, aby w ta

kiem wielkiem mieście, ja k Kiszyniew, p isiada

jącem dobrze zorganizow aną policyę i dziesięć

tysięcy żołnierzy, mogły zajść tak krwawe roz

ruchy, j ak te, które miały miejsce w dniach 19

i 20 kwietnia. W niedzielę, dnia 19 kwietnia,

świadek był na wizycie n jednego ze swych zna

jomycb, gdy nagle usłyszał brzęk rozbijanych

szyb. Wrócił z pośpiechem do domu, gdzie się

dowiedział, iż i na jego dom napadnięto; jeden

jed nak z oficerów zbliżył się do tłnmn i poradź:1

mn, aby się zwrócił przeciwko sąsiedniemu do

mowi. Świadek pozostał w domu i nie wychodzi;

Pisząc o jednem polskiem mieście do drugiego

polskiego miasta, trzeba to - zdaje mi się -

czynić nietylko bez uprzedzenia do widnokręgu

opisywanych wrażeń, ale także raczej ciepło i ra

czej sympatycznie. Dlatego też odczuwam niepo

kój, jakby wyrzut sumienia. Bo nie mając ża

dnych do Lwow a uprzedzeń, nic potrafię przecież,

mimo dłngołetnich i gorliwych — ałe to jak gor

liwych — poszukiwań, odkryć w lwowskiem po

wietrzu tych składników, które wytwarzają łatwo

i szybko atmosferę ciepła i syrapatyi. Żałuję tego

szczerze i zarówno silnie, jak beznadziejnie. I po

wiem nawet, że ów zupełny brak uprzedzeń, da

jąc niby rękojmię pew nej objektywności prze_ko

nań, w rzeczy samej sprawę pogarsza. Człowiek,

sądzący sie Dprzedzeniem, ma tę przyjemną wy

1 : nad innymi, że, o ile nie chodzi o »kwestye

jnicze", nikt nie będzie od niego wymaga

mo"*odcie nia jego poglądów. Będzie sobie sądzi!

a«ivf. - n t) ludziach i rzeczach, tak, jak ludzie

towa.

^ o posągach i obrazach; więc podług

wrażenia,* jakie odbiera ich teoretycznie swobodna,

napraw dę zaś mniej lnb więcej wartościowych

uprzedzeń pełna wyobraźnia. Łańcuch upodobań

będzie dla niego najbardziej spoistym łań c u ^ e m

powodów i wniosków, upodobania będą najświęt

szemi z przekonań. Natom.ast przekonanie, me

oparte na uprzedzeniu, trzeba nmieć i trzeba mieć

CZWarPsT w a f’ Lublin czy Kraków, każde prawie

stare polskie miasto ma dla Polaka ten jakiśra

chy i trochę mroczny, a rów noczeńnie taki n.e

zmiernie ełeboki urok, jaki rzuc ają dobrze zacbo

ETirfS» *aro(wiUi«* dworiw- «»*».

zeń aż do wtorku, dnia 21 kwietnia. Z okien |

swych mógł jednakże widzieć, j ak tłum rozbijał

sklepy i plądrow ał mieszkania żydowskie w naj

bliższem sąsiedztwie. Jego synowi«, którzy prze

bywali przez cały ten czas na nlicacb, opowia

dali mu o strasznych scenach, jakie się działy.

I tak starszy jego syn spotkał się na rogu jednej

z ulic z tłumem ludzi, którzy przechwalali się, iż

tylko co zbili żyda do tego stopnia, iż jest umie

rającym. Syn świadka zaczął iip wyrzucać okru

cieństwo, lecz oni rzucili się nań z okrzykiem:

—

On pewnie żyd; w razie przeciwnym chwa

liłby uas, a nie ganił!

Oburzony do głębi duszy, syn świadka krzyknął

tłnmie:

—

Jesteście Indzie podli; nie dosyć wam, że

ście zniszczyli i zamordowali żyda, a chcecie

jeszcze mordować i chrześcianina? Urodziłem się

chrześciaoinem, więc mam współczucie dla bliź

nich. Należy mieć litość naw et dla zwierząt, tern

bardziej dla ludzi, stworzonych na obraz Boży!

Ekscedenci byli zdnmieni temi słowami i spy

tali go z pewnem zdziwieniem:

—

Alboś nie czytał Beiearabca, w którym o

powiedziano, jak żydzi zamordowali chłopca chrze

ściańshiego w Onbossarach i pili krew jego?

Lecz przecież urzędownie temu zaprzeczono

odrzekł syn świadka — przecież nazwano to

podłem kłamstwem 1 Czyście nie czytali sprosto

wania w tymże Beuarabcul

—

Co nam do tych sprostowań! — odpowie

dziano z tłumu — słyszeliśmy, że żydzi zmówili

się, aby prostew ać wszystko, co BessarabUc na

pisze.

Drugi syn świadka widział, jak ekscedenci na

padali na kobiety i dziewczęta żydowskie. Zwró

ciwszy się do oficera, trzymającego w artę w po

bliżu, z prośbą o ratunek dla nieszczęśliwych, o

trzymał odmowną odpowiedź. Wogóle świadek

zauważył, iż policya systematycznie usuwała się

od obowiązkn bronienia żydów, napastowanych

przez tłnm, a oficerowie, dow odzący na ulicach

licznymi patrolami, n a prośby najn silniejsze o o

bronę, stale odpowiadali, iż nie m ają na to roz

kazu.

Przewodniczący: Czy żydzi byli uzbro

ję.»*

Świadek: Żydzi byli do tego stopnia nastra

szeni i w takiej rozpaczy, iż błądzili po ulicach,

jak cienie. Byli całkiem bezradni. O żydach uzbro

jonych nie może b\ć zatem mowy.

Prokurator: Czy JydiJ żyli zgodnie s cbrze

ścinnami V

Świadek: O ile pamięć moja sięga czasów

dzieciństwa, w całej Besaarabii panow ała zgoda

jak największa. Jeżeli się zdarzało, że jakiś r Mo

szko" oszuka ,Iw ana’, to gniew Iwana zwracał

się przeciwko Moszkowi, lecz nie było żadnych

zbiorowych wystąpień przeciwko żydom. Od eza

su jednak, jak zaczął wychodzić Bcssarabiec, za

częła się także szerzyć nienawiść ku żjdom; lecz

i to nie wśród łndności miejscowej, lecz głownie

wśród masy łndności rzemieślniczej, dla którtj

konkurencya żydów była nie na rękę. W tych

kolach Bessarabiec był bardzo upowszechniony i

cbciwie go czytano. Mołdawianie, rdzenna ludność

Besiarabii, są dobrze usposobieni względem ży

dów i mówią o nich z wie!kiem poważaniem

Liczne rozporządzenia, og amczające prawa ży

dów, przyczyniły się bardzo wiele do poniżema

żydów w oczach ludnoś i chrześciańskiej, tak, iż

w szerokich kolach zaczęto na nich spogląda^,

jak na paryasów, wyjętych z pod prawa. Lecz

pomimo tego nienawiść ku żydom nigdy nie do

prowadziłaby do ekscesów antyżydowskich, gdyby

ludności rzeiuieśluiczej nie podnieca! nieustannie

Bessarabiec, którem u wierzono, j a k wyroczni.

Przewodniczący: Jak się zachowywały

podczas ekscesów inteligentne w arstwy społeczen

stwa żydow skiego?

Świadek: Całkiem obojętnie spoglądały na

nieszczęście, jakie spotkało żydów.

—

Było to

widocznem, iż pogrom odbywał się według pe

wnego planu. Matka lekarza Dubicza, którego

dom leży tuż obok domu żydowskiego, zarzuciła

tłumowi, ii nie robi różoiey pomiędzy domami

chrześciańskiemi a iydowskiemi. Wówczas jeden

z ekscedentów wyjął z kieszeni notatkę, popa

trzył Da nią i rzekł: ,Dom twój jest pod liczbą 7,

a my mamy zanotowane, iż on jest własnością

żyda. Wybacz nam naszą pomyłkę i bądź spo

kojna; tobie nic złego się nie stanie".

Po przesłuchania tego świadka, dalszy ciąg roz

prawy odroczono do dnia następnego.

Dnia 21 listopada przesłuchiwano w dalszym

ciągu świadka Schmidta, byłego burmistrza mia

sta Kiszyniewa.

Obrońca Szmakow: Czy świadkowi wiado

mo, że żydzi zagarnęli całkowicie w swe ręce

handel Kiszyniewa i całej okolicy?

Świadek: Rzecz całkiem naturalna, iż prze

ważna część handln znajduje się w ich rękach,

albowiem w szystkie inne źródła zarobkow ania dla

uich zamknięte. Żydzi zmnszeui są chwytać się

przeważnie handlu z obawy przed śmiercią gło

dową.

Na pytanie, czy ma świadek jakieś dowody,

ie pogrom żydów był przygotowany, odpowiada

twierdząco, dodawszy od siebie uwagę, iż był

oie wątpliwie sporządzony dokładny spis domów

hrześciańskich i żydow skich, albow iem w pierw

szych nie rozbito ani jednej szyby. Co się tyczy

redaktora Krnszewana świadek twierdzi, że wia

domo mn od byłego wice-gnbernatora kiszyniew

skiego i cenzora Ustrugowa, iż Krnszewan z całą

swobodą drukował wszelkie baśnie i wymysły o

żydach, a drukow ał je naw et wówcza«, gdy mn

oeczura odnośne ustępy wykreślała. Wszystko u

th dziło mu bezkarnie.

Juko drugi z kolei świadek staje jeuerał Beck

msnn. Świadek przyznaje, że w Ciągn dwudu o

wych ekscesów rozporządzał co naimniej, 5000

żołnierzy, która to liczba wystarczała do stłumie

nia rozmchów; lecz nie miał na to rozkazu

Świadek przyznaje, iż w myśl uętaw obowiązu

jących wojsk» powinno uśmierzać rozrnchy, jeżeli

siły policyi nie wystarczają, i że wogóle wojsko

powinno wspierać policyę przy przywracania spo

koju i porządku.

Prezes tryb unału: »Dlaczego nie zro

biono tego podczas krw awych ekscesów kiszy

niewskicb ?"

Jenerał Beckmann milczy.

Świadek powiada dalej, iż gdy ekscesy przy

brały ogromne r* zrniary, gubernator to n Raabe n

oświadczył mn, i i obawia się, aby zdziczały tłum

nie zwrócił się przeciwko łndn «ści chrześciańskiej.

Obawy te spowodowały gubernatora do poczy

nienia, w poniedziałek po polndnin, takich z i

rządzeń, dzięki którym porządek wkrótce zapano

wał w mieście.

Trzecim świadkiem je st p. Feigin, korespon

dent Odesskich Nowosti. Opowiada o swych spo

strzeieuiach, stwierdzających ndział w rozrnchach

niesumiennych agitato» ów z w arstwy wykształ

ceńszej, w której rękach podsądni byli tylko na

rzędziem, przyczem wymienia nazwisko notaryusza

Pisarewskiego (zakończył życie samobójstwem

wkrótce po pogromie kiszy niewskim). W tem

miejscu prezes przerywa i oświadcza, iż świadek

n e powinien wciągać lndzi, nie pociągniętych do

sądowej odpowiedzialności.

Obrońca poszkodowanych p. Zarudnyj energicz

nie protestuje przeciwko tego rodzaju ograniczę

niom.

Na ławie oskarżonych — rzekł - zasiadają ła

dzie godni politowania, którzy, niewątpliwie, nie

mają wyobrażenia ani o kolosalnych szkodach,

przez nich wyrządzonych, ani też o karygodni ści

ciężkich zbrodni, jakich się dopuścili. To są lu

nę oczy i na posmutniałe dnsze łódzkie. T a tego

nie ma. Tn nie ma, a raczej tn nie czuć ani sma

ku, ani zapachu wspomnień. Mając historyę, usia

ną wielu latami świetności i wielu dniami sławy,

sprawia Lwów wrażenie miasta raczej nowego i

młodego, dosyć błyszczącego i zupełnie prawie

ładnego — ale pozbawionego niemal _doszczętnie

tego szlachetnego poloru, jaki gdzi_eindziej wy

tworzyły zmierzchające kolejno wieki.

Jak każdć większe miasto, tak i Lwów ma trzy

główne widownie swojego istotnie już wielkomiej

skiego życia. A więc: salon, nlica i teatr.

Z tych widowni najmniej interesującą jest sa

lon, najciekawszą teatr. Kto ma na myśli sa

lon jak o czynnik artystyczny czy intelektual

ny i na tem właśnie kryleryum chce oprzeć swój

sąd o salonach lwowskich, ten niech wie, że zwo

dniczą obrał drogę. T e salony bywają czasem nn

dne czasem zabawne, czasem naw et dowcipne,

alt *ani w ich nndach, ani w ich dowcipie me ma

w tle., literatury. Prawie nikomu nie jest to po

trzebne do życia, mało komn do zadowolenia.

Wydaje mi się jednak, że istnieją i głębsze po

wody tego objawn i że szukać ich trzeba w tej je

dynej chyba w Polsce drabiniasto-hie rarchicznej

konstrukcyi, której imię je s t: stolica Gal; cyi Gdzie

olbrzymia większość wyższej i niższej inteligen

cyi należy do klasy urzędniczej, gdzie wskntek

tego jednostki, składające inteligentną warstwę

społeczną, nie są nigdy zewnętrznie równowarto

ściowe, ale dzielą się w opinii powszechnej na

ważne, ważniejsze i najważniejsze, a we własnych

oczach na niższe, wyższe i najwyższe, tam me

może być mowy o rozkwicie życia towarzyskiego

w tym kierunku, aby z teuo życia uczynić pod

loże, czy środowisko knltnry. Kto myśli inaczej,

ten nie pamięta o tem, że rzadkie i cenne rośliny

bodnią się dobrze tylko w jednostajnej, zawsze

w równomiernej temperaturze. K ultura przyjmie

vi:/Ulvaldil

się i rozwinie tylko w takiem towarzystwie i tu

k-m salonie, gdzie wszyscy nietylko będc, mniej

więcej równie wysoko wykształceni, ale będą się

też czuli poza różnicami płci i wieku, wewnętrz

nie, hierarchicznie, towarzysko równi. To zaś aie

zdarzyło się jeszcze od początku świ%ta w żadnej,

biurokratycznie uformowanej grn »ie społecznej.

Dlatego towarzystwo lwowskie musi być takie,

jakie jest, i dlatego za to, że takiem jest, nie jest

w najmniejszej mierze odpowiedzialne.

Ulica lwowska jest zarazem posępna i jaskra

wa. W zdłuż domów, przypominających nieudaDe

mi próba mi pseudo - barokn w iedeńskie bndynki,

płynie rzeka ludzka, powolna, mętna i zgrjżliwa

Ludzie patrzą na siebie bez uśmiechu, z jakąś

żółcią, albo lekceważeniem. W południe, a potem

m iędzy piątą a d/.iewiątą wieczorem, s nuje się

ulicami: Akademicką, K aroła Ludwika i Trzecie

go M aja tlnm, przeważnie zanadto strojny, jakiś

niepewny i przeciętny równocześnie, pełen j a k

by wewnętrznego przymusu.

—

Taką jest ubca

lwowska.

Znacie, *lbo przynajmniej wiecie wszyscy, jak

wyg!ada teatr lwowski. Niezgrabny, przysadzisty,

zapadnięty w najgłębszy dół Wałów Hetmańskich,

zgnieiiony, przeładowany ornamentyką. Przepyszne

schody, njęte u aufitn w ramy nieciekawych obra

zów. W sali złoto, masy złota na kremowem tle.

«*zdoby o ładnym, banalnym, nieszkodliwym ry

sunku; oczy, podnoszące się przypadkiem ku gó

rze, napotykają na straszny, okrutny, nieublaga

nie niebieski i bizantyńsko-jaskrawy plafon, i co

fają się przerażone. Padają na knrtynę; jakaś

okrojona i niedokończona, ale przecież to zawsze

Siemiradzki. Więc dla profana, to jeszcze zaw-=zc

wdzięk form, czar zgięć i żar ciał. Nagle robi się

w sali mroczno i cicho. Zaczyna się przedsta

wienie.

W ciągu ostatniego miesiąca dw a przedstawię*

2acja: mDc.maiopoiska.pl

nia wydały się wybitniejsze: »Walkirya" i ,Uczeń

szatana*.

n W alkirya’ była imponująca Była

świetnie grana i bardzo dobrze, w głównych

dwóch rolarh świetnie śpiewana. Takiej całości

Wagnerowskiej nie widziałem jeszcze w tutejszej

operze Dobrze się stało, że ją tu wystawi mo

w obsadzie samych poLkich śpiewaków. Miało

się istotnie nczncie pewnej zaspokojonej prawie

że narodowej ambicyi. Temu też przypisuję

siedmiokrotne przedstawienie » W alkiryi" przy

pełnym teatrze. — Wystawienie sztuki Sbava było

probierzem tego, czego lwowscy artyści potrafi(

iobazać na zupełnie sobie obcym terenie obycza

jowym i psyc-hicznym, jak daleko sięga ich zdol

ność przejmowania się rolą, zaczerpniętą z uie

znanego im historycznego i rasowego milieu i icb

zdolność wmyślania się w charaktery, najdalej

m że odbiegające od typów słowiańskich. Bo

teatr polski zostaje w nieustannej łączności z innymi

teatrami kontynentu: francuskim, niemieckim, na

wet włoskim i skandynaw skim. Niema natomiast

żadnej, albo prawie żadnej styczności z współcze

snym teatrem angielskim. T o zaś sprawiło, że

lwowski eksperyment z »Uczn«em sz ata na" był

wyjątkowo ciekawy i charakterystyczniej szy dla

obecnego sezonu teatralnego, aniżeli przedstawie

nia polskiego ,Ś niegu" Przybyszew skiego, ntwo

rów Ibsena i BjOrnsoua, a temba rdziej niż prze

róbka »Zmartwychwstania".

Trudno zataić, że eksperyment z tragikomedyą

Bernarda Sbaw nie udał się zupełnie. Przesadzo

no w reklamie. Ogłoszono zewsząd jnż naprzód

wielkość Sbawa w taki sposób, że wywarto tem po

prostu presyę na widzów. Przykro je st wybierać

się do teatru z tem przekonaniem, że brak en

tuzyazruu będzie niezbitym dowodem umysłowe

go nierozwinięcia Trzeba też wziąć w rachubę i

to, że jeżeli znajomość ogólnej twórczości pisarza

muBi wyprzedzać sąd literackiej krytyki o nim,

dzie tyjący z dnia aa dzień z pracy rąk wła

sn_ych ; od nich żydzi nie mogą otrzymać ani czę

ści wynagrodzenia za wyrządzone straty materyal

ne; tymczasem główni sprawcy zbrodai, świado

mi doniosłości czynu i mający odpowiedni m ają

tek, ukryw ają aię poza kulisami. Nie wolno mi

wymienić ani jednego z tych bohaterów smutnej

pamięci. Jednakże należy zdemaskować wszystkich

tych winowajców, aby mogli przynajmniej ponieść

odpowiedzialność za straty materyalne.

Obrońca Zarudnyj oświadcza w końcu, iż zrze

knie się swych obowiązków, jeżeli sąd będzie

stawiał przeszkody odkryciu iatotuych winow aj

ców.

Obrońca poszkodowanych Karębczewskij przy

łącza się do deklaracyi Zaradnego i przedstawia

sądowi wyjaśnienie senatu rządzącego, przesłane

sądowi kiszyniewskiemn, w którym senat poleca

rozciągnięcie śledztwa na wszystkie osoby, kró

rych wina lnb współudział wyjdą na jaw choćby

nie byli pociągani do przedwstępnego śledztwa.

Proknrator Dżibelli sta ra się nadać wyjaśnieniu

Benatu odmienne znaczenie.

—

Czterech obrońców

oskarżonych przyłączyło aię również do deklara

cyi adwokatów Zaradnego i Karabczewskiego, al

bowiem pociągnięcie do odpowiedzialności głów

nych winowajców i burzycieli powinno wpłynąć

aa złagodzenie winy ich klientów, idących ślepo

za radą i poduszczeniami agitatorów, a nie będą

cych w stanie należycie uświadomić sobie donio

słości swych czynów. — N atomiast obrońca oskar

żonych Szmakow staje na stanowisko prokurato

ra. (Adwokat Szmakow i Moskwy jest autorem

wy b:tu ie antysemickim).

Try banał uchyla wnioski adwokatów Zaradnego

i Karabczewskiego, a świadek Fejgin w skntek te

go wstrzymać się musi od wymieniania nazwisk

rganizatorów i uczestników pogromu żydow skie

go z w arstwy inteligentnej.

Przystąpiono do badania świadka Szmitowa,

adw okata kiszyniewskiego. Na zapytanie, czy to

jest prawdą, że żydzi biorą w dzierżawę dobra

większych właścicieli ziemskich, a b y je potem

z wielkim zyskiem odn. jmować włościanom, świa

dek odpowiada, iż to prawda, lecz nie widzi w tem

nic złego. Praw a wyjątkow e względem ludności

żydowskiej jnż i bez tego odjęły żydom przewa

żną część sposobów zarobkowania i utrzymania,

więc nic dziwnego, że się chwytają i tego

środka.

Na tem zakończono posiedzenie sądn w dniu

21 listopada.

Rząd a zmiana regulaminu.

W iedeń 14grudnia.

W dysknsyi o zmianie regnlaminn Izby za

biera dziś głos także przyboczny organ p. Koer

bera. Montngsrevue charakteryzują nasampraód

«spot" bierne u poszczególnych stronnictw p=i nie

udalej sesyi parlamentarnej. Stwierdza, żc uspo

sobienie n Czechów dałoby aię określić westchnie

n em: »Biada nam, żeśmy zwyciężyli".

Roz waż

niejsi pomiędzy Młodoczechami są wręcz w roz

paczy. Niesiety, teroryści w stronnictwie nie do

puszczają do odwrotn. »Socyałiśei i pokrewni im

Rnaim - pisze Montagsrewe dalej — zalecają

powszechne prawo głosow ania z zupełnem wyklu

czeniem systemu kuryalnego. Dr B aza obliczył,

ie w takim razie 256 mandatów dostałoby się

stronnictwom słowiańskim, które nie *cierpiałyby

niemieckiego języka w rozprawach parlamentar

nych. Co sądzą o tem socyałiśei ? Powszechne gło

sowanie sprowadziłoby niechybnie klerykalną więk

szość w Izbie. Co znów sądzą o tem socyałiśei ?

Czy poczucie sprawiedliwości jest n uich istotnie

tak rozwinięte, by taką większość znieśli ? A prz»

dewszystkiem, czy powszechne glosowanie usunę

łoby kwestyę narodową? A jeśli nie, coby zyska

to publiczność teatralna ma niewątpliwy przywi

lej sądzema wyłącznie rzeczy, którą widzi na

scenie, a niedbanla o resztę. Osądziła zaś »Ucznia

tśzatana" tak, że na drugim przedstawieniu było

jnż prawie pnsto. Przyczynili się do tego potre*

cbu i artyści. Dawno nie widziałem tak fałszywie

zrozumianej sztnki. Przypisywano to powszechnie

nieobecności dyrektora we Lwowie. Istotnie nie

ma się pojęcia, jak mimo historycznej jnż prawie

»nonszalaneyi" p. Pawlikowskiego jest on zawsze

głową i duszą teatrn Mam to przekonanie, że po

półrocznej jego nieobecności, nikt nie poznałby

świetnej dzisiaj lwowskiej sceny. N awet w tym

niefortunnym Deoils disciple m żna było z anw a

ty ć tę ciekawą rzecz, że głównych ról nie zepsu

li tylko ci artyści, których on jut sam wy

kształcił z prostych nieraz pionków na pierw szo

rzędne siły. »Niema arjstokracyi bez wojny" -

mówi elegancki jenerał Bourgogne w piątet od

słonie tej sztuki. Przedstawienie jej dowiodło, że

niema sceny lwowskiej bez jej dyrektora.

Nie pisałem o procesie pp.Breitera i Danilnka.

Poprostu nie mogłem. Zresztą przebieg i ważniej

sze szczegóły rozprawy przynosiły depesze, tak,

że pozostawał tylko cbyba opis snbjektywnych

wrażeń. Ale moich wrażeń nie byłbym opisywał

nawet, gdybym mógł, nie mogłem ich zaś opisy

wać, bo ich nie miałem. Wcale, znpełnie nie mia

łem. Powiem zaraz, dlaczego. Oto wydaje mi się

że przez egoizm, a raczej przez pew ną odmianę

egoizmu. Bo opócz zwykłego egoizmu bytu je st

jeszcze jakiś egoizm smaku, czy też kultury, który

często walczy z tamtym, a czasem naprawia szczę

śliwie jego brutalności. J ałm użna słów i czynów

Daprzykład, dawana nieraz wbrew popędom owe

go powszedniego egoizmu, je st właśnie objaw em

egoizmn knltnry. W czasie procesu Monitora t Re

formatorem ten egoizm przybrał u ludzi spokoj.

*?Steras*

stacjach to.ajsw ,chw

" tssiMeii|ta wymoiit

W Krakowie w miejscu . . .

na cały rok n,a kwartał na I miesiąc

?oostę w państwie Austryackiem

*oron

10 koron 3 kor. 60 hal.

Niemieckiem ..............................................

48 koron

12 koron 5 kor. -

do W e ch, Francyi, Anglii,’ Belgii,- sżw ^ c iryL Turoiri

56*°""

14 k°r°n 6k°r’60hłl

Lid»

g ”"”1

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction