Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 647 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Sobota 14 Listopada 18!

Rocznik XLIX.

CZAS

PaóaBHeiatą patyjaBjąt

Adminiatrzeyz Czasu w Riakewla i orsędy pocztowe, diejicewą pi »010,111, księganiia

8. A . Krzyżanowskiego, handel Niemojewskiego w Snklennleaoh, biuro dzienników E. Herzowej,

głdw ee trafi ta, handel Kretschmera, binro dzienników Hopoase i Salom onowej, binro Mańkowskiej

(Sukiennioe). —

O ft o r a : z ł a (inseraty) prayjmnje się za opłatą od miejaoa wieraza drobnym dr«

kiea (petitem) aa plerwezy raz 10 ent., ze każdy następny po 6 ent. -

ladefłaae (na8 atronie

ad miejaoa wierne druki,m drobnym po 80 ent. sa ka!żdy raz. —

Uf(aaaealaffreaazieratf

przyjmują: w * Iiw o w i a binro dzienników nlioaKarola Lndwika 1. 9, eentralne binro ogłoszeń nliea

Kopernika I. li; w P a r y ż a wyiąosnie p. Adam rne de Varenne 88, (prennmeretę p. W . Raoskowak

Oonrbevoi pod Paryżem rne dn Chemln de fer 44); w W l n d a la pp. Haaaenatein A Yogltr (także

w Hamburga. Frankfurcie n. U ., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppęłik, B . Moaae (takża

w Barlinie, Hamborgn, Monaohinm i Norymberdze), tl. Bohalek, M. D ok -,, J . t)anneberg, H. Fried

(tylkoprennmeretępp.H.GoldaehmldAOomp.); w PraBkrarfla h. a . C .L .DenbeAComp

Pojedyncze Nra (12 ct.) i dodatki (4 e t) sprzedaje w Bochni handel A. Ziętkiewicza.

Przegląd polityczny.

Kraków 13listopada.

Wiedeńsk_i korespondent Politik, miał z bawią

cym we Wiednin dawnym przywódcą Starocze*

chów Drem Rieger em rozmowę, w której Dr

Rieger miał oświadczyć, iż wystąpienie niemiecko*

czeskich posłów z klnbn lewicy, może przynieść

Czechom tylko korzyść, gdyż najnowsza opozycya

icb niemieckich współmieszkańców, może zbliżyć

do siebie Niemców i Czechów. Obecna polityka

Młodoczechów napełnia zadowoleniem Dra Riegera,

gdyż Młodoczesi pomału przychodzą do przekona

nia, iż muszą akcyę swą nawiązać w tym punk

cie, w którym Staroczesi zmuszeni byli swą poli

tykę porzucić. Zdaniem Riegera niedalekim jest

czas, gdy Niemcy i Czesi porozumieją się z sobą;

on sądzi, iż w szczególności Niemcy będą musieli

przyjść do przekonania, że zaspokojenie upraw

nionych żądań czeskich, nie przedstawia dla nieb

żadnego niebezpieczeństwa. Najprostszem i naj

sknteczniejszem byłoby takie postępowanie, o któ

rem Rieger rozmawiał jnż dawniej ze zmarłym

Szmeykalem, a mianowicie, aby prawa obu naro

dowości zostały nuormowane w uroczystej ugodzie,

któraby jako ustawa krajowa, stała pod gwaran

cyą Korony. Na pytanie korespondenta, czy Dr

Rieger, gdyby jak wieść niesie, został z Mattu

scbem powołany do Izby panów, brałby wówczas

czynny ndział w polityce, odpowiedział Dr Rieger,

iż skoro naród powołałby go do zastępstwa swo

ich praw, byłby zawsze gotów temn wezwanin

uczynić zadość.

Gabinet Meline’a przebył zwycięzko pierwszy

napad radykalistów, tem niebezpieczniejszy, ie

starannie przygotowany i dobrze obmyślany. Po

zoru dostarczył kongres wyższego duchowieństwa

w Rbeims, odbyty z okazyi obchodu poświęcone

go pamięci Joanny d’Arc. Zebrani na kongresie

biskupi i prałaci, radzili uad położeniem Kościoła

katolickiego we Franeyi i nad sposobem postępo

wania wobec niektórych ustaw, ograniczających

swobodę religijną. Wiadomo naprzyklad, że w o

statnicb czasach niektóre rady gminne zakazały

odbywania publicznych procesyj, a nawet wytna

czyły grzywny na uchownych, pokazujących się

na ulicach ° w komżach luh ornatach. Również

ustawa o kontroli nad budynkami kościelnymi,

ncbwalona przez parlament, wkracza wprost w pra

wa gmin kościelnych, a nareszcie podatek od spad

ków po członkach zgromadzeń zakonnych, jest ró

wnie niesprawiedliwy, jak bezpodstawny. W szyst

kich tych kwestyj dotknięto w obradach biskupich,

ale w sposób znpełnie przedmiotowy i bez żadnych

wycieczek przeciwko obecnemu rządowi, ani też

przeciwko republice wogóle.

Socyaliści jednak dopatrzyli się jnż w samjm

fakcie liczniejszego zgromadzenia bisknpów nie

bezpieczi ństwa ,,blerykalnej agitacyi", a ponieważ

gabinet Meline’a opiera się przedewszystkiem na

żywiołach nmiarkowanycb, przeto nmyślili inter

pelować go o zjazd reimski , przeciwatawiając

Bpobłażliwość" rządn wobec katolickiego dncho

wieństwa jego ,,surowości" dla rewolucyjnych nsi

łowań. Rząd bowiem odmówił pozwolenia na od

bycie kongresn nauczycielskiego, który pod pre

tekstem pedagogicznym miał roztrząsać kwestye

polityczne i stał całkowicie pod wpływem i pa

tronatem radykalnych i socyal stycznych agitato

rów. Telegram donosił jnż o bezsknteczności in

terpelacyi Mirmana, a jakkolwiek przebieg dys

knsyi nie jest jeszcze dokładnie znany, to prze

cież jni teraz zaznaczyć można zapełny tryumf

gabinetn. Widocznie cała prawica głosowała za

rządem, gdyż inaczej nie miałby on tak imponn

jącej większości. W szystkie umiarkowane grupy

Izby połączyły się do odparcia wysiłku Btronnictw

przewrotowych, a utrwalenie tego chwilowego so

juszu mogłoby niezmiernie przyczynić się do skon

Bplidowania wewnętrznych stosnków trzeciej rze

czy pospolitej.

Sprawa reformy wojskowej w Belgii

stoi od dwndziestn lat przeszło na porządku dzień

uym, a wszystkie stronnictwa zgadzają się jedno

myślnie na potrzebę jak najprędszego jej zała

twienia. Partya liberalna jest za wprowadzeniem

powszechnego obowiązkn słnżby wojskowej i za

zniesieniem dozwolonego prawa okupn od tej słn

tby, podczas gdy stanowiąca obecnie większość

w parlamencie partya katolicka jest zwolenniczką

umiarkowanej reformy, w edłng projektu Beernaerta.

Nii liczni posłowie radykalni sprzeciwiają się wpra

ndzie prawn okupn, ale wogóle stoją na staoo

wiskn przycbylnem dla projektu konserwatystów.

Tak więc wyparcie z Izby elementu liberalnego

rozstrzygnie o wprowadzenia nrządzeń całkiem

odmiennych od tycb, jakie zastosowały u siebie

inne państwa na kontynencie. Ciekawą ze wszeih

miar jest bistoryą tej sprawy, dowodząca wielkiej

samodzielności w połitycznem życin m ałego pań

stew ba. W r. 1872, po wielkiem starcia się Fran

cyi z Niemcami, skorzystał z ówczesnego podnie

cenią jenerał Gnillanme i opracował obszerny pro

jekt reformy wojskowej, który jednak nie przy

szedł nawet pod dysknsyę Izby, bo młody pod

ówczas Karol Woeste, poparty przez konserwaty

wny gabinet Malon-Jacobs wystąpi! przeciw niemn

tak gorąco, że przeprowadzenie jego stało się na

razie niemożliwem 1 wytworzyło główne hasło

wszelkich walk politycznych w calem najbliższem

dwndziestopięciolecin. Prędki npadek liberalnego

gabinetn Frere Orbana w 1884 r. zadał pierwszy,

wielki cios nadziejom liberałów; krwawe zabarze

nia robotnicze w r. 1886 i mowa królewska spra

wiły, ie nawet za gabinetu konserwatywnego Beer

naerta, miał projekt niejakie szanse powodzenia,

ale zniszczył je znown Woeste, doprowadzając do

cdrzncenia projektn w Izbie, pomimo że większość

zdecydowała się jnż właściwie na jego przyjęcie.

Od tego czasn datnje się nietylko coraz w iększy

zanik stronnictwa liberalnego, ale takie i zapełny

npadek projektn Gnillanme’a. Po npadkn Beerna

erta starał się minister wojny Pontns o wypraco

wanie nowego projekta, ale nie mogąc podułać

zadania, ustąpił miejsca jen. Brassine’owi. Ten po

wrócił do dawniej przez partyę liberalną bronio

nej zasady i stworzył projekt, nsnwający prawo

zastępstwa przez oknp, zaprowadzający powsze

chny obowiązek słnżby i podnoszący o 50u/s , bo

do wysokości 18.000 lndzi roczny kontyngent re

krntów. Dla projektn swego zdołał nawet zjednać

poprzedniego prezydenta ministrów Borlet’a i obe

cnego Smet de Nayer’a. Reformie jednak prtestko

dzii po raz Irzeci ten sam Woeste. Rozmaitymi

środkami zdołał opóźnić wniesienie projektn przed

Izbę i tak dłngo prowadził najgorętszą agitacyę

w całym krajn, aż wytworzył znown większość

dla swoich poglądów i przez odrzucenie projektn

spowodował nBtąpienie jen. Brassine’a.

Korespondencya ,,Czasu!1

Wiedeń 12 listopada.

(F.) P. Rnss złożył dziś przewodnictwo w ko

m isyi bodżetowej. Było to prostem wyciągnięciem

konsebwencyi, której jnż od tygodnia spodziewano

eię od p. Russa, który pierwszy dał basło do se

cesyi 29 posłów niemieckich z klnbn zjednoczonej

lewicy i wypowiedzenia otwartej wojny rządowi.

Jnż to p. Russowi trndno nwierzyć na słowo, żeby

miał szczerą i niezmienną wolę do wytrwania

w tej opozycyi, która dziś po kilkn dniacb istnie

nia przedstawia się nieszkodiiwiej, aniżeli to zda

wać się mogło było po energicznych zapowie

dziacb dzienników opozycyjnych. Wystąpiło z kln

bn lewicy około 30 członków, posłów z Czecb, do

którycb się przyłączyło kilkn Niemców z innycb

prowincyj; panowie ci wybrali prawdziwego po

czciwca pana Nitscbego, na przewodniczącego,

jako wiekiem najstarszego (cboć główną sprężyną

tej secesyi jest nikt inny, tylko p. Rnss), poczem

nzetąpila wzajemna wyminna komptimentów: se

cesyoniści wyrazili swój żal, że musieli wystąpić

z klnbn, z którym łączyło ich tyle serdecznych

wsp imnień etc.; klnb lewicy w odpowiedzi ró

wniei swój tal, że traci takich znakomitych człon

ków, z którymi łączyło go wspólne braterstwo

broni; jedni i drudzy zapewnili się o swej wza

)emnej przyjaźni — i na tem się ten ważny krok

polityczny Bkończył. Dziś nikt nie mówi o nowym

klnbie Niemców z Czecb, niewiedzieć ani czego

on cbce, ani co reprezentuje, oprócz małkontenty

zmu i niewiedzieć dokąd idzie, ani jakiemi pój

dzie drogami. Gdyby dziś an Rnss złożeniem

swego przewodnictwa w komisyi budżetowej, nie

byl przypomniał tego epizodu, można hyło o nim

na wieki zapomnieć.

Następcą p. R assa, jako przewodniczący korni

syi bndżetowej, będzio prawdopodobnie gromo

władny Jowisz partyi liberalnej, stary bofrat pan

Beer, cboć i takie zdania dają się ełyszeć, te

z nwagi na krótkość obrad komisyi bndżetowej,

która najdłołej jeszcze dwa tygodnie będzie obra

dowała, należy nie wybierać nowego prezydynm,

a wtedy wszystko będzie po dawnemu.

Dzisiejsze posiedzenie komisyi bndiotowej po

święcone było etatowi ministerstwa skarbn. Pos.

Edward Gniewosz jnż dziś nie ciska! zarzatów

na władze galicyjskie, lecz referował przedłożenie

rządowe o zwolnieniach od nalełytości pożyczki kra

jowej dla królestwa Czech i dla gminy miasta

Pilzna.

Z kolei referował Dr Menger o preliminarzu

dochodów z cła i wnosił, aby na podstawie prze

cięcia z trzech lat ostatnich preliminować 42 mi

liony w złocie, jako dochód ceł wchodowych (pod

czas gdy rząd preliminaje tylko 40 milionów). —

Sprzeciwił się tema minister skarbn Dr Biiińabi,

dodając, że preliminarz tycb dochodów z ceł przed

stawiony był delegacjom wspólnym i opiera się

na ncbwałncb delegacyj, zresztą każda zwyżka

w tej pozycyi dochodów idzie na racbnneb współ

nej kasy i w ten Bposób zmniejsza się kwotą,

przypadającą do wspólnych wydatków.

P. K aizl, chcąe być ostrożniejszym i więcej

przewidnjącym, niż rząd, tak się wmyślił w rolę

bofrata, ie zapytywał ministra, czy też nie za

pomniał wczas i w terminie oznaczonym wypo

wiedzieć Węgrom traktat cłowy i handlowy. Uspo

koił go też w tym względzie minister skarbn, te

nie zaniedbał niczego, i ie żadne njemne skntki

prawno pnbiiezne z tego powodn na państwo nie

spadną.

Przy pozycyi podatkn od wódki proponował re

ferent pos. Menger podwyższenie cjfry rządowej

dochodów z 33 milionów do cyfry 33 milionów

400 tysięcy, potem krakowskim targiem spnścił

na 33 miliony 300 tysięcy, a gdy minister na to

się zgodził, cyfra ta ncbwaloną została.

Dopiero pozycya podatkn cd piwa wywołała

żywą dysknsyę, a ze wszech stroo uderzono na

rząd, żeby nie myślał o podwyższania tego po

datku. Na to Niemcom i Czechom z całą otwarto

ścią oświadczył bardzo lakonicznie minister skarbn,

że o tem niema co mówić, podatek od piwa maBi

być podniesiony, od wódki także. Bez podwyższę

ma podatkn od wódki i piwa niema mowy o za

dośćuczynienia najpilniejszym potrzebom peństwa

i skarbów krajowych, (niema mowy o podwyższe

niu płac dla urzędników), a także na podstawie

wyższych podatków od piwa i wódki zbudowaną

jest ugoda węgierska.

Po tycb ważnych oświadczeniach ministra skarbn,

pr?yjęto pozycyę podatkn od piwa w kwocie

o 120,000 wyższej, niż rząd proponował, mimowi

cie zamiast 35.980,000 złr. w kwocie 36.100,000 złr.

Jntro przychodzi pod obrady Izby sprawozda

nie komisyi asekuracyjnej o wniosku hr. Wurm

branda, c o d o przymusu asekuracyjnego

od ognia.

O rzeczy samej napiszę w następnym liście.

Ti taj zaś tyle dodać mogę, że prawdopodobnie

cała sprawa zwróconą zostanie do komisyi, gdyż

rząd będzie czynnie współpracował, celem

wygotowania nstawy o przymusie asekuracyjnym,

któraby jeszcze w tej sesyi Redy państwa mogła

być ncbwaloną. Rząd stoi na stanowiska absolatnie

przychylnym myśli przymnsa aseknrncyi. Ustnw ata

ka przyniosłaby dla naszego kraju stanowcze korzy

ść*, tem bardziej, te opierać się będzie na zasadach i

stanowisko, przez Sejm galicyjski akceptowaoem.

To jest: przymus asekuracyjny uchwala państwo,

uregulowanie stosunków zakładów ubezpieczenia

pozostawia eię ustawodawstwu krajowemu i może

ono albo tworzyć Bzczególne krajowe zakłady

asekuracyjne, gdzie tego będzie potrzeba, albo

może powierzać pod kontrolą kraju co do ta

ryfy i szczegółów aseknracyę Towarzystwom, o

partym na wzajemności, tj. u nas w kraju krak.

Towarzystwu wzaj. obezp. i ,,Dniestrowi" rnskie

mn. Absolutnie wykluczone będą towarzystwa pry

watne.

Przy sposobności omówienia tycb spraw ze stro

ny najznakomitszych znawców techniki asekura

cyjnej padły Błowa nznania dla krakowskiego To

warzyetwa wzaj. nbezp., słowa tak zaszczytne, ie

warto jo tn powtórzyć. Powszechnie Dwatają

krakowskie Towarzystwo wzaj. nhezpieczeń za

typowy zakład wzorowy, a z wielo stron dają się

słyszeć głosy ubolewania, ie tylko jedna Gelicys

ma tak znakomicio prowadzony zakład. W cbwili,

kiedy ze wszech stron padają przeciw Galicyi

przeciw jej administracyi najnjemniejsze krytyk*,

warto podnieść ten głos lodzi obcych i bezstr ra

oycb o tej prawdziwie obywatelskiej instytncyi

krajowej.

Listy z prowincyj.

Itanlżów 8 listopada.

(a) W dnia dzisiejszym odbył się tntaj wiec

Indowy, który zwołali w imienia komitetu stron

nictwa Indowego Jan Piechota, wlaśc. z Przęsówki

i Józef Ty burety, włościanin z Lipnicy. Na ze

branie, które rozpoczęło się c godz. 3 po połndnin,

przybyło około 600 włościan, przeważnie z oko

licy Raniżowa, kilka włościan z pow. rzeszowskie

go i niskiego, oraz proboszcz miejscowy X. Dą

browski z wikarym, X. kanonik Broda z Prze

wrotnego takie z wikarym, X . Królikowski, pro

hoszcz z Dzikowca, Jannsz br. Tyszkiewicz z Kol

iiosiowej i kilkanaście osób z inteligencyi. Jako

reprezentant rządn fnnkcyonował p. komisarz Łę

czyński.

Zgromadzenie zagaił włościanin Jan Piechota i

zaproponował na przewodniczącego Marcina Pi

roga, włościanina z Kamienia w pow. niskim, któ

rego też przez aklamacyą zgromadzeni przewodni

czącym wybrali. W przemówieniu swem p. M. Pirog

podnosił znaczenie konstytncyi, nadającej równon

prawnienie wszystkim obywatelom państwa, następ

uie wezwał zebranych do spokojnego i poważnego

zachowania się w czasie obrad i ndzielił głosn To

maszcwi Szajerowi, włościaninowi ze Słociny

w pow. rzeszowskim. Mówca zaznaczył na wstę

pie, te chociaż nie chodzi w płócience, jest je

dnakowoż włościaninem z krwi i kości, Polakiem,

dobrym katolikiem, a chociaż przez niejaki czas

dał się powodować innym prądom, to obecnie

znown powrócił na drogę, wskazaną przez Ko

ściół i bisknpów. Następnie omawiał rozmaite kwe

stye, dotyczące stann włościańskiego, a mianowi

cie rozwodził się nad niesprawiedliwym podzia

łcm reprezentacyi pojedynczych stanów, wytyka

jąc, że jeden poseł przypada w knryi większej

właśności jni na 180 uprawnionych do głosowa

nia, w knryi miejskiej na 10.000, a w knryi wło

ściańikiej dopiero na 90.000 . Poruszywszy sprawę

regnlacyi rzek, co do której zarzucił, że przez nie

dbałość naszych posłów inne kraje otrzymają ko

losalne snbwencye, jak np. Tyrol ai 10,000 .000

złr., Galicyi skntkiem tego dostają się tylko mi

nimalne kwoty; — omawia! sprawę przymusowe

go ubezpieczenia od ognia; — uciążliwej, a zda

niem jego, niesprawiedliwej ustawy drogowej; —

ustawy konkurencyjnej, przy której żądał jeszcze

zniesienia patronatów; — nowej reformy proce

dury cywilnej i sporów prowincyonalnych , — znie

sienia opłaty 17’Ą ct. za doręczenia sądowe; —

dalej mówił o niesprawiedliwych i wygórowanych

kosztach egzekncyjnycb; — nieslastnem opodat

kowania podatkiem zarobkowym włościan, zajmu

jących s ę przemysłem domowym; — niesprawie*

dliwem rozdzielenia opnstn podatkn grantowego,

wynoszącego 2 ’/t miliona złr., a który pcwinieo

przypaść wyłącznie stanowi włościańskiemu.

Następnie omawiał potrzebna bndowy zakładów

karnych dla nieletnich przestępców, oraz zakładów

dla niezdolnych do pracy; konieczność wymaga

nia od rządn gęstszej sieci kolei lokalnych; ko

nieczność wymagania, aby rząd dostarczał taniej

Soli bydlęcej i żeby nabywanie takowej było w ię

cej nłatwionem; potrzebę zniesienia rewizorów

bydła, a poruczenie czynności tych zwiorzchoo

ściom gmin; niesprawiedliwość ciężarów na woj

sko, podwody i kwaternnki, oraz nadnżycia, po

pełniano często przez wojskowych; potrzebę

upaństwowienia organistów.

—

Przy ustawie ło

wieckiej rozwodził się mówca nad jej niespra

wiedliwością; dalej omawiał kwestye stkćł, przy

czem zarzucał Radzie szkoloej krajowej ciągłą

zmianę podręczników szkolnych, żądał tuiesienia

czesnego i domagał się zniesienia nakazu nosze

nia mnndnrków; użalał się, te skutkiem protekcyi

synowie 8tac u włościańskiego mają ntrndoiuny do

stęp do słnżby politycznej. W końou swego prze

mówienia oświadczył Szajer, że mylnie go na

zwano socyalistą. nSocyaLstą jestem, lecz so

cyalistą cbrześciańskim, szanuję Kościół i na—

Btycb biokupów; zarzucają mi, że rzucam bomby,

lecz bomby te, to są tylko moje przemówienia,

w których żądam równouprawnienia i równego

rozdzielania ciężarów" .

Przemówienie swoje za

kończył Szajer okrzykiem na cześć Najj. Pana,

który zebrani z zapałem powtórzyli.

Jako następny mówca zabrał głos X. kanonik

Broda z Przewrotnego, wyrażając radość, że Sza

ier przyznał się do socjalizmu chrzęściańskiego

i prostował w krótkich słowacb niektóre pankta

z mowy Szajera.

Ciepielowski, organista z Dzikowca, zaleceł go

rąco wszystkim gminom prenumerowanie i pilne

czytanie Związku chłopskiego i oświadczył Bię za

zniesieniem obowiązkowego ncię?zctania dziewcząt

oa nsnkę dopełniającą przez lat trzy, ogranicza

jąc takową na rok jeden.

Hr. Jannsz Tyszkiewicz podziękował komite

towi, który księży i inteligencyę na wiec zapro

sił i objawił radość, iż obrady w e;owe odbyły się

w sposób spokojny i poważny.

Adam Stranb, kol)nista 1 Lipnicy, zagrzany

zapałem, z jakim Szajer swą mowę wygłosił, za

proponował odraza zgromadzonym Szajera, jako

kandydata na posła do Rady państwa, na co się

zgromadzenie zgodziło.

Tomasz Szajer wekntek tej propozycyi zabrał

głos powtórnie, nadmieniając, ie tak ogólne po

stawienie go na kandydata nwata niejako za vox

populi, vcx Dei i zaprzysiągł na popioły ojca sw e

go, że jako poseł opaści wszystko, i odda się li

tylko sprawie Indowej, prosząc zebranych , ażeby

w każdej kwestyi, czy to nstDie, czy też listownie

li tylko do niego aię odwoływali, zapewniając, że

nie ominie żadnej sposobności zetknięcia się z wy

borcami, owszem sam icb wszędzie sznkać będzie

w polu, w mieście, na jarmarkach, a nawet w ich

chatach — a co kilka gmin nrządzać będzie sej

miki relacyjne.

Ponieważ porządek dzienny wyczerpanym zo

stał , przewodniczący, M. Piróg, zabrał gło s, po

dziękował włościanom za spokojne zachowanie

się, a księżom i inteligencyi za obecność, wezwał

zebranych do spokojnego rozejścia się — i wiec

zamknął.

Paweł Yerlaine.

Szkic do portretu

(4j

przez

L,udwika Szczepańskiego.

(Ciąg dalszy).

Ten żar eierpienia (Car uraiment ja i souffert

beaucoup), niedoli i rozpaczy przepalał radę serca

Czysty kruszec rozbłyskał promiennie w tym tra

wiącym ognin. Nieszczęście miażdży 1 DBzlachetnia

człow ieka, pod brzemieniem cierpienia serce krzepi

się dnmą i świeżych sił nabiera. Stare, złe serce

zamiera — et tout un coeur me rena.it, un coeur

Jier et purl -

w oła poeta.

Zamaskowany rycerz, odziany w czarną zbroję,

Nieszczęście, ciężką kopią akrnszyło Berce moje.

Purpury zdrój trysł z serca na wonne kwiaty w krąg,

A słońce krew mą piło, jak pije rosę z łąk.

I mgłą mi zaszły oczy, charczenie pierś rozparło,

I st are eeroe moje w ok rop nym dres zc zu zmarło.

A wtedy dobry rycerz, o ziemię sparłszy broń,

Przystąpił i na piersi położył mi swą dłoń.

ŹelazDą rękawicę w mą ranę wgłębił krwawą,

I twardym, głnchym głosem jął głosić swoje prawo.

Lecz gdy ta dloń lodowa pławiła się w mej krwi,

Czyste i dnmne seree odżyło znown m i.........

(1Sagesse).

Szereg lat przeżył Verlaine, rozgłośny w kole

Dmłodycbu, ceniony przez znawców, ogółowi obcy.

Tymczasem wystąpiły nowe prądy na polu lite

ratury i sztuki i zaznaczyły się tak dobitnie i sil

n:e we wszystkich dziedzinacb, iż nawet ogół, na

w et prasa codzienna poczęła na nie baczną zwracać

uwagę. Skończyło się z drwinami, jakiemi przez

lat kilka witano nowe dążności artystów; wzięto

się do icb tłómaczenia i badania. Wtedy to osoba

Veilaine’a dostała się w ręce królowej opinii, prze

szła na szpalty pism codziennych, a fantastyczne

życie poety-cygana wdzięcznym się zdało tema

tem dla reporterów bulwarowych.

Nowe prądy ochrzczono nazwą dekadentyzmu,

symbolizmu i innemi jeszcze. Zaraz też okrzycza

no Veriaine’a dekadentem i symbolistą. Ale podo

bne etykiety, nie mając wogóle(żadnego znaczenia,

nie dadzą Bię zastosować do Verlaine’a.

Prawdziwy poeta, prawdziwy liryk, nie troszczył

się on o suche teorye, nie kłopotał się formułka

mi, nie zważał na ,,szkoły"; toż w szkołach do

piero naśladowcy się kupią. Na zapytanie, co są

dzi o symbolistach, odparł t wyrazem tej sarka

stycznej, a przecie dobrodnsznej blagi, jaka go

wogóle cechowała:

Cymbalistes! Je necomprends pas. ęadoitetre

un mot allemand (Hnret, Enquete sur l’ćwlution

littćraire).

Jednakże Verlaine stał w pierwszym szeregn

reformatorów poetyckich i cieszył się miłością ca

łego młodego pokolenia poetów i miłośników no

woczesnej poezyi.

Cenili go i kochali, jako poetę z Bożej łaski,

nadto zaś cznli się z nim związani podobieństwem

poglądów na sztukę, podobieństwem artystycznych

dążności reformatorskich i wogóle całym ducho

wym nastrojem jego poezyi, tem, co Niemiec

nazywa: Stimmung. Nastrój tej młod_ej generacyi

był zarazem nastrojem sztnki Yerlaine _a, poeta

był dzieckiem swej dohy i podzielał jej usposo

bienie.

Niepodobna tn na tem miejscu skreślić dokładny

obraz prądów, panujących pośród młodego poko

enia poetów, ani wniknąć w psychologiczne ich

pobndki. Prądy te, na pozór bardzo sprzeczne

i zagmatwane, ciemne i dziwaczne, składają s’ę,

zdaciem jednych pisarzy na obraz epoki ,,zwy

rodnienia11, zdaniem drugich, na obraz epoki

przejściowej, pełnej wartkiego rncba i tycia, ma

rzeń o świetnej przyszłości, tęsknot nieznanych

1 przeczuć.

—

Chcąc jednakie określić stano

wisko i znaczenie Verlaine’a na parnasie współ

czesnym, należy mi w pobieżnym przeglądzie

uwydatnić bodaj kilka głównych cech i rysów

młodej generacyi poetów i ich poglądów.

Jako zwartą jednolitą falangę niepodobna trak

tować nowych artystów. Łączy kh tylko jedno:

sztandar indywidualizmu w życin i w sztuce, cześć

dla piękna w każdej formie.

Rozumieją i eenią wszystkie kiernnki, o ile te

kierunki są istotnym, szczerym wyrazem przjko

nań twórcy. Po większej części odwracają się je

dnak od natnralizmn. Uważają bowiem metodę i

filozofię natnralizmn za przeżyte. Naturalizm, po

wiadają, obserwacya drobiazgów( ści życia spełnił

jnż swe zadanie, byl koniecznym kiedyś, gdyśmy

jeszcze nie nmieli patrzeć na otaczającą nas rze

czywistość. Dziś atoli, po przejściu zbawiennej

szkoły natnralizmn, po wyczerpania całego zakresu

zjawisk zewnętrznych i powszednich, nie sposób

ograniczać się dłużej do samej obserwacyi, do

przedstawiania i kombinowania przedmiotowej

rzeczywistości. Huysmanos, były nczeń Zoli, na

pierwszej stronicy Ld bas zarznca naturalizmowi

płaskość, banalność i fibsterską brntainość tematu

l’immondice des mots et des idees...

Każda epoka dąży do wytworzenia syntezy

,,Młodzi" sznkają dzisiaj tej syntezy wszystkiemi

siłami, próbując kroctyć kn niej wszelbiemi tory,

posłngnjąc się w swym pochodzie i najnowszemi

zdobyczami nauki i hipotezami filozofii i marze

niami i przeczuciami wyczulonych nerwów. Szu

kają nowych, nieznanych widnokręgów, nowych

zadań i celów, nowej treści tycia.

Tę pielgrzymkę, odbywającą się dzisiaj na 1róż

nycb gościńcach i ścieżkach można określić ogól

ną nazwą nidealizmn". Lepszego określenia praw

dopodobnie nie znajdziemy.

Ale to pokolenie, słychać, składa się z ,,dusz

znużonych", bezsilnych, mrocznych, pełnych go

ryczy, pessymizmn, gardzących tyciem... Zola

w namiętnej filipice A la jeunesse (Figaro 7 In

tego 1896) odzywa się do ,młodych": ,,Wy jnż

po nszy tkwicie w mistycyzmie, w satanizmie,

okultyzmie, w idei, która tyje z djabła, w miłości,

która nie wydaje dzieci! Narody mrą i giną, jeżli

nie kochają tycia, jeżli błądzą wskróś ciemności,

wyciem woiając śmierci, w rozszalałem pożąda

nia tajemniczości., ."

To znożenie jest objawem bardzo naturalnym.

Żyjemy w epoce przejściowej, na przełomie dni

nowych — a doba taka bndzi zawsze moc pożą

dań, tęsknot i marzeń niespełnionych, ponieważ

zaś nikt nie jest zdolen przewidzieć przyszłość

i wskazać niezawodną drogę, zatem nie dziw, iż

wieln ogarnia znużenie i smętek.

,,Melancholia,

tęsknota, smntek, zniechęcenie są treścią mojej

duszy", powiada Tetmajer. Duchy delikatne, wy

czulone notą się tak snadnie ponurością bojów

życiowych. Ale bodźcem i balsamem dla nowej

generacyi artystów jest szczery zapał i płomienny

knlt piękna.

Z dążeniem do nowej treści zespala się poszu

kiwanie nowej formy, nowych środków i sposo

bów artystycznych. Wrażliwy, skomplikowany dncb

człowieka współczesnego pożąda delikatności, wy

kwintn formy, kocha się w odcieniach, reagnje na

podrażnienia lekkie i ciche.

Nie sposób tn szerzej rozwodzić się nad refor*

matorskiemi dążeniami. Wystarczy zaznaczyć, iż

wypieścili, wyrafinowali formę z wielkim sm a

kiem i umiejętnością. Wyłamali się z pod różnych,

dawniej nietykanych norm i prawideł, tamnjących

Bwobodny rozwój poezyi. (Jednakże, zwłaszcza we

Franeyi skostniałe prawidła prozodyi rymn i ryt

mu obalone przez młodych, gorliwych znalazły

obrońców. Obarzano się nad wyraz, iż niejeden

z młodych śmiałków odważył się np. odstąpić od

metrnm aleksandryjskiego lnb powiedzieć w wier

szo: tu aimes, oie lękając się rozziewn, który

rzekomo razi). Wynaleźli, nie, nie wynaleźli, jeno

wydoskonalili środki jak ,,Symbol", m elodyjue

akordy słów, działanie na czytelnika za pomocą

n8ngge8tyi" i t. d , i z całą świadomością uży

wają tych środków nmiejętaie w poezyi i sztuce.

Artystom tym i poetom nadaje się zazwyczaj

miaoo impresyonistów, symbolistów...

Wszędzie pojawiają się dzisiaj różni artyści i

pisarze bez talentu, którzy krzyczą na całe gardło,

iż są nsymbolisUmi" i ndekadentami". A poetycz

ne lnb plastyczne płody tycb krzykaczy slnżą za

raz pewnej części krytyków do wykazania całej

nicości nowych kierunków w sztnce. Lada wier

szyk pierwszego lepszego pisarka bez talentn,

któremn się śni, ii jest nsymbolistą", staje się

kamieniem, jakim się bombarduje szańce nowych

prądów w życin i literaturze. Prawdziwych, szcze

rych artystów, którzy cierpią, w alczą i wzbijają

się kn wyżynom, stawia się na równi z mierno

tami,_ z baryerowiczami, spekulujący ni na kie

rnnki ,,modne" i karykaturzystami, jak Flonpette

i nasz Fosforyczny Skalderon, antor głośnej przed

półrokiem w kołach literackich, Eleonory. 0 ,,no

wej" sztnce, o nowych kierunkach piszą nieraz

Inctic, którzy wiadomości swoje czerpią ze zbioru

świetnych paradoksów Nordan’a i z karykatur

dziennikarskich. A publiczność wierzy im na sło

wo tak, jak wierzyła w onym czasie, gdy młody,

nieznany, wyszydzany Mickiewicz pisał o Brecen

zentach warszawskich" ...

(Dokończenie nastąpi,)

c * » .« wychodzi dwa razy dziennie *^yjątkiem niedziel i świąt. Nrlgłówny o godz. 6 wieczorem.—

VT ,-y

-i

DoaateR poranny o godz. 9 rano.

Oddzielne N ra

o ile zaprę Btarczy, w Krakowie po 10 ct., z przesyłką poczt. 12 ct. Dodatek 3 ,L

We Lwowie ,,Czas jest do nabycia w biurze dzienników, przy nllcy Karola Ludwika I. 9 .

Prenmiierata wraz z dodatkiem wynosi:

w mieieen .

na cały rok na kwartał ||na t miesiąc

. : :i::::;

m*:

5S; J:i

d.F?r;:,;s.i’

;88

’^

**.*«

cii mnych państw, naleiąoyoh do związku pocztowego 89 złr.

8 złr

iI8 złr

przyjmuje eię tylko od 1 do *itatalrzo dolo w miesiącu. - Ł latw"z nie

/??11.

eni§ine na prenumerat§ i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

lta»oy* Czasu w Krakowie.

—

Listy reklamacyjne nieopiectftowane aie p odlegają opłaeie

oeztowe]. Listów mefrankowanych me przyjmuje si§. -

Rękopismów nadsyłanych niezwraoasię.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu