Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 618 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 39.

Kraków, Sobota 16 Lutego 1889.

Rocznik X L li.

CZAS

Przegląd Polityczny.

Kraków 15 lutego.

Mimo odwołania się Cesarza do uczuć gościn

ności i delikatności, nie uszanowano jednak w Pesz

cie żałoby cesarskiej i w pobliżu zamku królew

skiego wyprawiano dalsze hałaśliwe demonstracye,

świadczące o prawdziwem zdziczeniu obyczajów.

Wśród rozruchów ulicznych aresztowała policya

aż 53 osób, które po przesłuchauiu wypuszczono

na wolność, a dalsze przeciw nim dochodzenie

zostawiono sądowi. Lecz nietylko na ulicy, ale i

w samej Izbie wywołano sceny, niezgodne z po

w agą i taktem parlamentu. Nietylko, że niektórzy

posłowie występowali w obronie głównego inicya

tora rozruchów studenckich Dra Takacza, który

w publicznej mowie podniósł konieczność uśmier

cenia ministrów, ale nieprzyzwoitość doprowa

dzono naw et do tego stopnia, iż zaraz na po

czątku posiedzenia wczorajszego wciągnięto do

dyskusyi Koronę i pośrednio krytykowano słowa

Monarchy wyrzeczone do prezydyum Izby po

selskiej. Przebieg tego burzliwego posiedzenia był

następujący;

Przed przejściem do porządku dziennego zabrał

głos Gabryel U gron i rzekł: Nie jest w zwy

czaju, aby dyskutować nad słowami Korony w par

lamencie, ale zmuszony on jest pomówić o odpo

wiedzi, jaką dał Monarcha na przemowę prezy

denta Pechy. Jnż od pewnego czasu zrobiono spo

strzeżenie, iż rząd ciągle wspomina Koronę, a za

miast utrzymywać ją nad stronnictwami, mięsza

ją w zamęt walk stronniczych. (Burzliwe oklaski

z lewicy). Jako odpowiedzialny minister musiał

Tisza znać z góry odpowiedź Monarchy, która

jest niczem innem ,jak kruczkiem ze strony rządu.

(Protesta z prawicy i głosy :do porządku).

Prezydent: Nie uważałem to za rzecz mo

żliwą, aby Węgier użył takiego wyrażenia w par

lamencie. Postępowanie rządu można według upo

dobania krytykować, ale Korony nie należy do

tykać. (Burzliwe oklaski z prawicy).

U g ro u (mówi dalej): My wszyscy szanujemy

i kochamy Koronę, nikt nie oskarża jej. Skoro o

soba Monarchy jest świętą i nietykalną, przeto

rząd jest odpowiedzialnym za wszelką enuncyacyę.

Prezes ministrów nadużył dni żałoby i smutku

dla własnych celów. (Głośne protesty z prawicy).

Jak długo rząd stoi u steru, jest rzeczą tylko

konstytucyjną, iż posiada on zaufanie Korony, ale

jest on także pełnomocnikiem parlamentu. Mini

steryum jest przemijającem, a osoba Monarchy

trw ałą, dlatego też należy ją pozostawić po za

walką stronnictw, a nie uchodzi, aby Korona zaj

mowała stanowcze stanowisko za rządem jednego

stronnictwa. Jeśli takie partyjne stanowisko mia

łoby zrobić wrażenie, to jest ono po prostu pres

syą, a minister, który dopuszcza, aby taka pres

sya była z góry wywieraną, nie ma zgoła zmysłu

dla konstytucyonalizmn. Nie leży w interesie

kraju, aby zaangażowaną została powaga Korony

z powodu rządu, którym cały naród pogardza.

(Wielka wrzawa w całej Izbie).

Prezydent: Przywołuję mówcę do porządku

za ten niestosowny wyraz.

Prezes ministrów Tisza protestnje z całą sta

nowczością przeciw temu, jakoby komukolwiek

przyszło na myśl, wyzyskiwać panującą żałobę

dla celów nbocznych. Wiadomo powszechnie, iż

mowy tronowe i tym podobne enuncyacye Korony

następują na podstawie propozycyi rady mini

strów. Jeżeli atoli Monarcha przemawia do prezy

denta Izby, który stanął przed nim dla wyrażenia

kondolencyi ze strony parlam entu, to taka enun

cyacya nie należy do tych, które na zasadzie

wniosku ministerstwa wypowiadane bywają. Mow

ca ubolewa, iż wielu nie chce słyszeć tego, co

jest zgodnem z prawdą. Byłoby rzeczywiście nie

właściwem, gdyby Korona wystąpiła przeciw więk

szości reprezentacyi kraju i zapewniała mniejszość

o swojem zaufaniu. Lecz nie da się zaprzeczyć,

że rząd posiada zaulanie owej większości, która

wyłącznie jest uprawnioną do przemawiania w i

mieniu narodu. Kto mówi o pressyi, ten nie zna

dostojnej osoby Monarchy, który nigdy nie pod

daje się żadnej pressyi. Również jednak i człon

kowie władzy ustawodawczej nie dozwolą, aby

wywierano na nich pressyę. Pozwalam sobie o

świadczyć, iż jeśli nasza konstylucya nie ma po

nieść wielkiego szwanku, to członkowie ciała usta

wodawczego muszą mieć tyle hartu duszy, aby

nie ustępować przed żadną pressyą z zewnątrz,

lub przed pressyą pochodzącą ze strony krzykliwej

opozycyi. (Zywe oklaski z prawicy). Należy zwa

żyć, iż ten konstytucyjny system parlamentarny

tylko tak długo istnieć może, jak długo prawa, przy

sługującenarodowi, wykonywane będą przez legalnie

wybraną większość. W chwili gdy przeciw tej więk

szości dostanie się do władzy gwałtowna mniejszość

lub demonstranci, upadnie konstylucyonalizm. Pow

tarzam raz jeszcze, iż nikt, a najmniej ja, nie chcia

łem wyzyskiw ać smutnej sytuacyi, gdyż podobne

zabiegi sam najsurowiej potępiłbym. Proszę, aby

wys. Izba przeszła do porządku dziennego. (Bu

rzliwe oklaski z prawicy, poruszenie na lewicy).

Helfy zastrzega się przeciw rozwiniętym przez

Tiszę konstytucyjnym doktrynom.

Polony i oświadcza, iż minister, który nie

wzdryga się nawet przed tem, aby Koronę uczy

nić niepopularną, stracił na zawsze życzliwość na

rodu. (Protesty z prawicy).

Prezydent przywołał mówcę do porządkn, na

czem załatwiono to zajście. Następnie zabrał głos

Szederkenyi i podniósł sprawę policyjnego

przyaresztowania Dra Takacza. Wnosi on, aby dys

kusya nad ustawą wojskową została odroczoną,

aż pokąd ta kwestyą nie będzie wyjaśnioną.

W głosowaniu odrzucono ten wniosek. Głosowała

za nim także umiarkowana opozycya. Wskutek

tego rozpoczęła się szczegółowa ayskusya nad

ustawą wojskową.

W czasie rozpraw nad etatem ministra sprawie

dliwości w sejmie pruskim zabrał także głos po

seł sędzia Motty i żądał wyznaczenia wyższej

kwoty na utrzymywanie tłumaczów w sądach W.

Księstwa Poznańskiego. Domagał się także wy

bierauia ich z grona ludzi światłych i dobrze ję

zykiem polskim władających, wobec bowiem zni

kająco małej liczby sędziów, rozumiejących po

polsku, rzetelny wymiar sprawiedliwości polega

teraz głównie na dokładnem sprawowaniu nrzędn

tłumacza.

Odroczony niedawno parlament niemiecki zbie

rze się podobno ponownie rychlej, niż się spodzie

wano. Będzie on, jak słychać, zwołanym w po

czątku marca. Do tego czasu ma też być projekt

ustawy względem pomnożenia artyleryi wygoto

wanym i przez Radę związkową przyjętym.

Na tej samej sesyi parlamentu pragnie też rząd

uzyskać przedłużenie ustawy przeciw socyalistom.

W chwili największego zw ątpienia o przyszłości

dynastyi Bismarków narodowo-liberalni byli jnż

gotowi oprzeć się temu i żądać, aby niebezpie

czeństwu, zagrażającemu ze strony socyalistów, za

pobiedz drogą stosownych postanowień w kodeksie

karny m . Czy dziś jeszcze, po odebraniu licznych

przestróg wytrwają w swym zamiarze, trudno przy

ich obecnej chwiejności przewidzieć.

Korespondent strasburgski Hamburger Nachrich

ten donosi, że w celu złagodzenia wrażenia, jakie

sprawiła okoliczność, iż skutkiem przepisów paszpor

towych Dr Eudes nie mógl pożegnać się z umie

rającą swą matką, mają być na przypadek odwie

dzania chorych i zjeżdżania na pogrzeb zaprowa

dzone wyjątki co do obecnych formalności paszpor

towycb, tak, że za świadectwem władz alzacko

lotaryńskich będzie można w podobnych razach

przebyć granicę nawet bez paszportu za okazaniem

jedynie pomienionego świadectwa. Nie zapadło je

dnak dotąd w tej mierze urzędowe postanowienie.

Cały sekret znużenia, z jakiem ks. Bismark

przemawiał w sprawie kolonialnej dnia 26 sty

cznia, odkryła Bórsen Ztg. Prezes parlamentu, sto

sując się do życzenia wyrażonego przez kancle

rza, aby kwestyą wschodnio-afrykańska mogła

jaknajprędzej być załatwioną, wyznaczył posie

dzenie w dniu tym bardzo rychło, kanclerz więc nie

miał czasu zjeść śniadania i dlatego przemawiał

tak słabo. Narodowo-liberalni wnieśli ztąd przed

wcześnie, że gwiazda jego przygasa, zaczęli się

)odlug tego urządzać i ztąd gromy, jakie na nich

pad!y z Hamburger Nachrichten, w których, oprócz

groźnego cienia nieboszczyka, który ,,po śmierci

silniej jeszcze władać będzie w Niemczech, niż

za życia," wywołano także żywą postać hr. Wal

dersee, jako stracha na trwożliwe ptactwo naro

dowo-liberalne. Inne pisma niemieckie domyślają

się głębszych przyczyn enuncyacyi H am burger

Nachrichten i powtórzenia jej przez Nordd . Allg.

Ztg , a mianowicie zamiaru zwrócenia także pe

wnych przestróg do koron,, — Trau, schau wem !—

wstrzymują się jednak od wchodzenia w bliższe

szczegóły tych przestróg.

Wczoraj obradowała francuska Izba deputowa

nych nad kwestyą rewizyi konstytncyi Lanessan,

opierając się na § 8 konstytucyi, twierdził, że

Izba orzec tylko może potrzebę rewizyi konsty

tucyi, a resztę pozostawić musi konstytuancie, po

stawił więc następujący wniosek:

*Zważywszy, że rewizya konstytucyi nastąpić

tylko może w osobnem zgromadzeniu narodowem,

w tym celu wybranem, ogranicza się Izba do o

świadczenia, że potrzeba rewizyi konstytucyi za

chodzi,"

W Paryżu przewidywano, że wniosek ten sprawi

nowy zamęt w ugrupowaniu się stronnictw, a że

Floąuet oświadczył się już za częściową rewizyą

konstytncyi, przewidywano, że spowodowanym się

czuć będzie do zapowiedzenia swej dymisyi. Dzi

siejsze telegramy powinny nam już przynieść do

kładną wiadomość o przebiega tej sprawy.

Z Petersburga donoszą, że Dragan Cankow byl

na pożegnalnej audyencyi n cara i że zaraz po

niej udał się wraz z kilku dawniejszymi oficerami

bułgarskimi na południ. Wygląda to na zamiar

przygotowywania nowych zaburzeń w Bułgaryi.

Z Belgradu donoszą, że ponieważ z rokowań

z radykalnymi przekonał się król Milan, że z icL

grona chwilowo jeszcze ministerstwa powołać nic

można, liisticza stronnictwo zaś jest zbyt slabem,

aby o oddaniu mn misyi utworzenia gabinetu my

śleć można, nie pozostaje mu nic innego, jak rzą

dzić dalej z Kristiczem, jako przewodniczącym

tymczasowego gabinetu. Przedłużanie tych rządów

zdaje się też najbardziej dogadzać królowi.

Do Hol. C orr. donoszą, że dawno już zamie

rzona koronacya króla Milana ma nastąpić w cią

gu roku bieżącego i odbędzie się W klasztorze

Zicza, zbudowanym przez dynastyę Neinanjidów,

gdzie się zwykle odbywały koronacye dawnych

carów Serbii.

Boczny raport p. Pobitdonoscewa oberpro*

kuratora prawosławnego synodu o postępach

prawosławia w guberniach zachodnich wraz

z rozporządzeniem dotyczacem języka polskie

go, a ogłoszonem świeżo w W ilnie przez je

nerał-gubernatora Kochanowa — stanowię dwa

dokumenta pomnikowego znaczenia. P rzyszły

historyk aktów tych niepom!nie, chociażby

publicysta europejski z końca XIX stulecia,

nie chciał na nie zwracać uwagi. Grdy bo

wiem opinia dzisiejszego świata odwraca wzrok

i zatyka uszy, gdy do niej dochodzę jęki

prześladowanych — przyszłość odnajdzie te

wymowne, bo urzędowe dokumenta i w nich

znajdzie wskazówki i dowody do badań o po

stępach prawosławia i języka rosyjskiego w k ra

jach polskich.

Słusznie tytuł jeneraluego prokuratora nosi

ten, który ma naczelnę władzę w zakresie re

iigii panujęcej. Tytuł prokuratora wybornie

charakteryzuje te funkcye natury kryminali-|

stycznej i policyjnej. Prawosławie je st w cię

(łym procesie wobec katolicyzmu. Każda re

ligia ma wrodzone dężenie do rozszerzania

się — ale propaganda czy prozelityzm o tyle

bywa uprawnionym, o ile działa czysto du

chowemi środkami, gorliwościę kapłanów, mi

syonarzy, wymowę kaznodziei, dziełami pisa

rzy kościelnych, ewangelicznemi czynami przy

kładu, poświęcenia, miłosierdzia. Tak katoli

cyzm rozszerza swoje moralne i cywilizacyjne

zdobycze w różnych częściach świata — tak

anglikanizm i protestantyzm naśladuje nie

kiedy misyonarstwo katolickie. 0 czemś po

dobnem nie słychać w Rosyi, jakkolwiek sze

rokie pole do tego otwarte w państwie, po

siadajęcempogańskie plemiona nad morzem bia

łem, państwo ,co olbrzymię linię granicznę styka

się bezpośrednio ze światem Isiam n, Budy,

Bramy. Byłoby zaiste rzeczę chlubnę i do

nios!ę, gdyby światu zwiastowano o postę

pach Ewangelii i zwycięstwach krzyża, choćby

trójramiennego w tych przestworach olbrzy

mich, niedostępnych dotęd dla chrześciań

stwa. 0 tem milczę jednak urzędowe rapor

ta — równie jak pomijaję to, coby świadczyć

mogło o sile wewnętrznej prawosławia, o sto

sunku kościoła urzędowego do mnogich sekt

i szerzęeych się w łonie schyzmy coraz to

nowych schyzm. Cerkiew prawosławna stoi

ja k pobielany grób pełen zgnilizny i roba

ctwa, w wewnętrznym swym ustroju majęcy

bizantynizm u strupieszałość , niezdolny iskrę

wiary, wyższę cywihzacyjnę myślę polityczne

uzacnić podboje. Ale ten grób pobielany

stał się dziś arsenałem, w którym złożono

broń i a rca n a despotycznego jedy nowładztwa;

pod osłonę caropapizmu przeprowadzono sy

stem teokratyczno-czynowniczy — j e stto for

teca, ale tylko na zachód ku katolicyzmowi

wrogo zwrócona. To też p. oberproknrator

Pobiedonoscew ogłasza rok rocznie raporta

z tej jedynej kampanii i z tego procesu asy

milacyi, prowadzonej za pomocę policyjnych

śledztw, żołnierskich egzekucyj, wydalanie

opornej ludności, ciężkiej kontroli nad ka

żdym krokiem, słowem i myślę duchownycł

katolickich. W każdym wiersza raportu ober

prokuratora je st słabe echo srogich ucisków

i prześladowań, ale mimo oględności urzędo

wego aktu jest całość systemn i dężności, a

zarazem sę znaczęce wyznania, jak kruchem

jest to dzieło przem ocy, na którem wsparte

nowe podboje cerkwi prawosławnej.

Zaraz w pierwszym ustępie raportu— mó

wi p. Pobiedonoscew o przywięzaniu prawo

sławnej ludności eparchij zachodnich do cer

kwi— ale dodaje na końcu policyjnę insy

nuacyę: *że zupełnemu rozwojowi prawosła

wia stoi na przeszkodzie propaganda rzym

sko-katolicka."

—

Mówić o tej propagandzie

rzymsko-katolickiej w guberniach zachodnich

jest prostem szyderstwem. W szak od ćwierć

wieku setkami wywieziono stamtęd księży

na Sybir, zniesiono kilka dyecezyj, nadawano

władzę apostatom, a rok rocznie zamykaję

dziesiętkami kościoły katolickie. W chwilach

nawet zmniejszenia prześladowań stosnnek

liczebny księży katolickich do ludności ka

tolickiej je st t ak niewystarczajęcy, a położe

!nie ich na każdym kroku tak utrudnione, że

o propagandzie wobec prawosławnych mowy

być nie może. Zresztę o jakiej tu ludności

myśli p. Pobiedonoscew — czy o tej, którę

przed stu laty Katarzyna do prawosławia

zmusiła; czy o tej, którę przed piędziesięciu

laty Mikołaj od Unii oderwał? Jeśli do lu

dności prawosławnej ma się stosować ten

ustęp raportu, to p. prokurator zdawałby się

stwierdzać, że rozwój prawosławia wśród niej

nie jest zupełnym— że sto lat czy pół wieka

nie wystarczyło, aby w niej zagasić dawne

wspomnienia i utrwalić ję w schyzmie. Lecz

zaraz następny ustęp wskazuje, że p. ober

prokurator pojmuje inaczej ten proces, że on

radby iść dalej i resztę ludności katolickiej

tem prędzej do prawosławia wcięgnęć. Wszak

od tego sę śluby mieszane i wszystkie przy

wileje religii rzędowej wobec religii uciśnio

nej— jakoż włościanie katoliccy na W oły

niu — według p. Pobiedenoscewa niestronię

od łęczności z prawosławnymi — ale znów

dalsza m synuacya policyjna: *że obywatele

katoliccy egzaltowani przez księży i trady

cye z czasów polskich, trzymaję się w od

osobnieniu i niełęczę się z prawosławnymi,"

Na Podolu jeszcze gorzej, bo tam według

raporta duchowieństwo prawosławne musi wal

czyć z propagatorami łaciństwa polskiego —

ba , nawet w eparchiach litewskiej i poło

ckiej — ktoby chciał wierzyć p. oberproku

ratorowi— ludność broni się od propagandy

katolickiej, łacińsko-polskiej.

Wszystko to sę wyznania nader cenne,

bo przypominaję niepokój tych, co posiadaję

rzecz skradzionę, ale taki niepokój przeraża,

bo raport może być programem, a śledzenie

»rz ekomej propagandy pozorem tylko do no

wych gwałtów.

Niezmiernie ważnym jest ustęp raportu od

noszęcy się do eparchii chełmsko - warszaw

skiej. Stwierdza on najwyraźniej to, czemu

wszystkie organa rosyjskie wobec całej Eu

ropy kłam chcę zadawać, przyznaje bowiem,

że srogi proces z unitami nie odbył się do

browolnę ugodę i że się nie skończył.

Oberprekurator śledzi najpierw tajne wy

konywanie przez księży katolickich obrzędów

religijnych i chrzczenie dzieci rodziców up ar

tych, podnosi dalej kwestyę dwóch kalenda

rzy z widocznym zamiarem usunięcia tego_,

który nietylko kościół rzymski ale i nauka

nowożytna za jedynie odpowiedni nznała —

mówi *o ślubach krakowskich, chrzczeniu

dzieci i grzebanin um arłych bez udziału ka

płanów; wspomina o samowolnym powrocie

unitów do miejsc rodzinnych, wysłanych za

upór do oddalonych miejscowości państwa."

Za to urzędowe stwierdzenie należy się

p. Pobiedonoscowowi uznanie. Zapytaćby się

można, j ak owe śluby krakowskie, owe chrzty

i pogrzeby bez kapłanów, ów powrót samo

wolny unitów, wygnanych w dalekie strony

za upór, wytłómaczy JSord lub Journal de

St. Petersbourg, skoro tylokrotnie przeczyły

one doniesieniom dzienników polskich i ka

tolickich o jakimkolwiek rzędu przymusie i

ludności oporze. Przez sam r apo rt p. Pobiedo

noscewa oczywistość prześladowań je st po raz

pierwszy podobno urz§downie zatwierdzonę,

równie jak trwanie ludności unickiej w da

wnej swej wierze.

Krakowskie Biskupstwo.

(Dokończenie).

W iek XV najświetniejszym był w dziejach bi

kupstwa. Był to czas, kiedy zasiadał na stolicy

liskupiej jeden z najwybitniejszych ludzi, jakiego

łolska posiadała, Zbigniew Oleśnicki. Od chwili,

v której jako młodzieniec zwalił z konia Krzy

;aka godzącego w bitwie pod Grunwaldem na

irńla’, całe życie poświęcił na uslngi ojczyzny,

Łtórej był synem, i Kościoła, do którego hierar

:hii należał. Genialny biskup i genialny mąż sta

iu groźny przeciwnik spiskującego z wrogami

Jolski cesarza Zygmunta, i ambitnych a dla Polski

ównież zgubnych planów Witolda, on doradzca

rzęch królów, który starał się ująć w karby karności

ozlużnioue czynniki społeczne w państwie, stal przez

Iługie lata wiernie na straży interesów polskich i

Łatolickich nieugięty i niezmordowany. Energiczny i

zadny pełen ducha organizacyjnego, jakim był

,emitorem dla państw a, takim był również rządcą

lyecezyi sw ojej, dla niej i dla uniwersytetu, któ

eeo był kanclerzem, zawsze hojny i wspaniały.

Pierwszy to w Polsce humanista głęboko wykszta,L

;ony i w teologii i w umiejętnościach innych sła

wiony i szanowany przez rówme wybitną w tych

:zasach postać wielkiego humanisty Eneasza byl

wiusza późniejszego Piusa II. Wśród ruchliwego

tycia pozostawił ua każdem prawie polu trwałe

ślady swej działalności, a oświata i Kościół w Pol

ice wiele mu m ają do zawdzięczenia.

ędy się szlachta domagała wykluczenia meszlacbty

i)d beneficyów duchownych, stanął ostro przeciw o

niej, a dbały o rozszerzenie wiedzy w najdalsze

warstwy, założył przy Uniwersytecie bursę (Jero

zolimską) dla młodzieży bez różnicy stanów.

—

Unia florencka Kościoła wschodniego znalazła

w nim gorliwego zwolennika, a jak dalece był

dbałym o jej podtrzymanie i ugruntowanie, świad

czą przytoczone wyżej starania o sprowadzenie

św. Jana Kapistrana. W polityce dbały o całość

i wielkość ojczyzny odczuwał głęboko każde jej

niepowodzenie, i gdy czasami krok jakiś polityczny,

od którego odradzał, zgubnym się w skutkach oka

zał (jak n. p . klęska pod Chojnicami w czasie

wojny z Zakonem, której był przeciwny) nie cie

szył się, lecz bolał nad tem i wątpiącym doda

wał otuchy. Jego to myśl była, aby za odstąpie

nie sprawy hussytów odzyskać Szlązk dla Polski,

myśl niestety nie wysłuchana, ale sam biskup zreali

zował ją o tyle, na ilego stać było, kupując wr.

1443 Księstwo Siewierskie i dając tem przykład, na

śladowany później przez rząd polski przy kupnie

Oświęcimia i Zatora. Nietylko dla powiększenia

posiadłości kościoła krakowskiego, ale i dla roz

szerzenia granic Polski, jak pisze Długosz, kupił

Oleśnicki Siewierz, a biskupi krakowscy byli tu

odtąd panami udzielnymi i do innych zaszczytów

przybył im tytuł k sięcia Siewierskiego.

W czasach Zbigniewa była dyecezya krakow

ska jedną z największych nietylko w Pm8ce, ale

i w całej Europie; wedle Długosza liczyła 50 mil

niemieckich wszerz i wzdłuż, mieściła przeszło

2,000 kościołów (prawdopodobnie nie parabamych,

gdyż tych w czasach późuiejszych byJ° tylko oko

lo lOOO), 11 kollegiat i przeszło 60 klasztorów, a

nad tem wszystkiem górowała Katedra wawelska,

lśniąca od srebra i marmurów, nie milcząca ani

we dnie, ani w nocy, bo 150 kapłanów utrzymy

wało w niej od północy do północy nabożeństwo

nieustanne. A u boku biskupa krakowskiego stała

jako duchowny senat kapituła, złożona z 36 pra

łatów i kanoników, znacznemi dochodami opatrzo

nych, między którymi było 14 infułatów, dwóch

świeckich a czternastu opatów i proboszczów naj

celniejszych klasztorów. Kapitułę tę nazywano

seminariom episcopornm, gdyż największa część

biskupów polskich z niej wychodziła. A dochody

biskupów krakowskich były nawet większe, ani

żeli arcybiskupów gnieźnieńskich. D obra biskup

stwa przed r. 1789 obejmowały miast 12 i 283

wsi w 18 kluczach. Kościołów w tych dobrach

było 45, a biskupi mieli pałace w Krakowie, War

szawie i Grodnie, spichlerze przy spławie Wisły

w Solcu i Opatowcu, mieszkali zaś zwykle w Bo

dzeucime lub w Kielcach. Dochodów z dóbr bi

skupich przyczyniały bogate kopalnie i hamernie

miedzi, ołowiu, żelaza, a nawet srebra, nadto dzie

sięciny z kopalń tup solnych i licznych wsi kró

lewskich i prywatnych.

Wobec tylu zaszczytów i takiego stanowiska

nie dziw, że biskupi krakowscy nie chcieli się na

wet przenosić n a stolicę metropolitalną. Kraków

też faktycznie był jakby drugą metropolią polską,

a Stolica apostolska więcej uaw et biskupów k ra

kowskich, aniżeli arcybiskupów gnieźnieńskich, pur

purą kardynalską ozdobiła.

Szereg tych książąt kościoła na Katedrze kra

kowskiej rozpoczął właśnie Zbigniew Oleśnicki,

po nim zostali kardynałami królewicz Fryderyk,

Jerzy Radziwiłł, Bernard Maciejowski, Jan Ol

bracht Waza i Jan Lipski. Bo i później dostar

czało biskupstwo krak ow skie ojczyźnie wielkich

mężów sta n u , a Kościołowi dzielnych pasterzy.

W czasach zamieszek religijnych odbija od tła

epoki pogodna i szlachetna postać Samuela Ma

ciejowskiego, który niepodejrzany w rzeczach wia

ry, a wysoko wykształcony budził powaaccbńe

zaufanie i szacunek, a wobec dworu Bony samo-;

dzielne zachował stanowisko. U schyłku wieku XVI

i w XVII wieku pracowali gorliwie nad restauracyą

katolicyzmu biskupi nowszego pokroju ze szkoły

Hozyusza i Karnkowskiego: Piotr Myszkowski,

Jerzy Radziwiłł, Bernard Maciejowski i Piotr Ty

licki, dobrodziej uniwersytetu, który często p owta

rzał : *Chciałbym miłą matkę Akademię krakow

ską widzieć w równi z akademiami włoskiemi i

francuskienti, aby nie mieli potrzeby Polacy jeździć

zagranicę, szukać drogo nauki i z azardem życia,

mogąc u siebie w domu jej dostać." Wzorem pa

sterzy był i ów wielkiego ducha biskup Jan Za

dzik, który pytany, po co ma skarby, odrzekł:

*na potrzeby kraju, który nieraz ginąć musi, za

nim sejm podatki uchwali," a i ci inni jego na

stępcy z XVII i XVIII wieku, wszyscy noszący

godnie dostojeństwo biskupa krakowskiego aż do

Kajetana Sołtyka, który pierwszy wskazał tę dro

gę krzyżową, po której odtąd miały na mroźną

północ iść tysiące za jedną winę, za miłość Oj

czyzny.

Sołtyk był ostatnim rzeczywistym księciem sie

wierskim, gdyż Sejm czteroletni w szeregu reform

swoich zabrał na skarb publiczny dobra biskup

stwa, których dochód liczono podówczas na zip.

800,000, a przytem wcielił do Korony księstwo

siewierskie konstytucyą z lig o czerwca 1790 r.

w myśl jej brzmienia: *A gdy w ogólnym skła

dzie politycznego Rzeczypospolitej ciała uważamy

być księstwo siewierskie " — Ostatni tytularny

książę biskup Feliks Turski stał wiernie przy u

siłowaniach, w celu odrodzenia ojczyzny podję

tych, i on-to czytał królowi rotę przysięgi na kon

stytucyę 3go maja. Po nim trzech jeszcze bisku

pów zasiadło na stolicy krakowskiej, rządząc

W trudnych i ciężkich warunkach: Jędrzej Ga

wroński, znany poeta Jan Paweł Woronicz i Ka

rol bkórkowski; ten ostatni już jednak w r. 1835

przeniósł się do Opawy na Szląsku, gdzie zmarł

w r. 1851. Odtąd dyecezya, osierocona przez długi

czas, czekała pasterza.

Z chwilą upadku Rzeczypospolitej zniknęły za

szczyty, zniknęło dawne biskupstwa stanowisko.

Odtąd dyecezya krakowska była wiernym obra

zem ziemi p olskiej, w raz z nią dzielona i rozry

wana w miarę podziałów politycznych. W jej da

wnych granicach nowe powstały dyecezye: na

przód tyniecka, a w jej miejsce tarnowska, póŻDiej

kielecka, a częścią zwiększono biskupstwo chełm

sko-lubelskie — biskupstwo krakowskie wśród

ciągłych zmian i konfiskat rządowych cały prawie

utraciło m ajątek. Dyecezya osierocona, rządzona

przez wikaryuszów apostolskich, dopiero w najnow

szych czasach doczekała się, dzięki łaskaw ej pie

czy sprawiedliwego Monarchy, nowego urządzenia,

doczekała się w osobie tego, któremu wznowiony

urząd powierzono, pasterza dobrego, który zna

owieczki swoje i miłuje je - nawzajem od nich

umiłowany. Jest on siedmdziesiątym drugim, który

z kolei zasiadł na przesławnej stolicy biskupiej,

mepodlegającej, jak inne, żadnemu arcybiskupowi,

ale zależnej bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej.

Dziś znowu wraca jeden z dawnych zaszczytów,

książęcy, a uaród cały czuje nowy po

wód do wdzięczności Monarsze, że ze swej strony

przyczyni! się do otoczenia większym blaskiem

tego, co od tak dawna czcić i szanować stało się

potrzebą serc naszych.

Władysław Abraham.

rC*«»nu wychodzi codziennie wieczór, wyjęwszy niedziele i dni świąteczne.

O zie ne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c., we Lwowie lub z przesyłkę pocztową 12 c.

Prenumerata wynosi:

Pocztą w państwie a u s tiy a c k ie m .......................................... A ? ° ’ *

"°tg*zł”**,”S%

a otn”»,

n i e m i e c k i e m ................................................

28 złr.

7 złr.

3złr!’

Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Turcyi

i innych państw, nale;żących do związku pocztowego . . | 32 złr.

8 złr.

’3złr

**«”ym etatę przyjmuje *tlętylko otl1-godo ostatnleKo dnia wmiesiącu

Przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać

franco do Admim steacyi Czasu w Krakowie.

Listy reklamacyjne nieopieczetowane nie podlegają

opłacie pocztowej.

Listów mefrankowanych nie przyjmuje się.

Rękopismów nadsyłanych nie zwraca się.

Prenumeratę przyjmują:

Administracya *CZASU*1 w Hrabswle i urzędy pocztowa nicjHcową prenuneratę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handel Z.Skalskiego w sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń Ignacego Herza

plac Maryacki 1. 9, handel Bajera przy ul. Grodzkiej, trafika Kuklińskiego w Sukiennicach, główna trafika

róg Rynkn i ulicy św. Jana. —

O g ło s z e n i a (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza

drobnym drukiem (petit,) za pierwszy raz 10 cent., za każdy następny po 5 cent. Nadesłane (na

3 stronie) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cent. za każdy raz.

—

Ogłoszenia i pre

numeratę przyjmują: w e Lwowie Biuro dzienników ulica Karola Ludwika 1. 9; w Paryża

wyłącznie p. Adam, Rue des Saints-Pćres 81, (prenumeratę p. W. Raczkowski, Courbevoi pod Paryżem,

Rue du Chemin de fer 44); w Wied nia pp. Haasenstein A Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie

n. M., Berlinie, Lipskn, Ba zylei i Wrocławiu), A . Oppelik, R. Mosee (także w Berlinie, Hamburgu, Mo

nachium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dnkes, J. Danneberg, A. Hemdl, M. Stern, (tylko prenumeratę

pp. H. Gol(ischmidt AC.): w Frankfsrde a. H, G. K. DaubeAC. W ttanisw le przyjmują

ogłoszenia pp. Reichman i Frendler, biuro ogłoszeń przy uL Senatorskiej.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu