Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 600 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

NM260.

raków, 12 Listopada — Środa

Bok 1879.

Vv«««iw *RP»tą jjfftMfl a» tają*

9S MU«**«»*» i AisujiUiin.cn »C2ASU* ra d i e m**y p«(xuw«. MMmMM preoił*««s% *togum*

5. A KrzyżM*«*Stitfo, kieti(i M«wakaw*kls|. « S ^bonwaiai (laser«ty) przyj*»« łif z« *pfcti «w ei«|»

S* wjwsz» dniki*m ćrebay» (j*fitewyay, u piarwssy raz i« solu, u itiay auiw sy W p« * «*fc ^

Snr.Hmamesta jot 5 ttroMdey dzi«aaik«} ci mi«j o wi»r«ti 4fftki«i *rofceym po Je «*st, » ktMy i tb

*katf%WMns** * «

(jprorpokta, cyrkuUrz», oito««oia i t, p,) nńyjjsnlł *14 U ono I zlr. *4

i «o sgftttfi* du

csat, od ioe egssm, dl« mkjteowyck prsauzawatorl}w.

flildyto44

8|»ra*l» *}f mmmmm s*ci*al*ć pntkftzstt pctztow/m, O tff***strata i ywsunmwititą pfsfj» uj^

ws fcarłłwS» Aj*acyt »CZASU* w jliwayta tt!ztóe tytoniu Nr. i przy uliey H1 1icki*f Nr. 4

W »* *ay«» wylęgań» p, Adus, Ru* C!fattat ą; ( m u u s t f t t t p, Wlnatoty Raezkriwtki, Fzukourj

Połttosłłr« 33); w JW U ttfal* pp. Hmmm;iIb 4 Vt»*T«r (także w Htmhwfu, "Frankfureł* s*d Mimem,

Burknie, Lipjku, BmtW i Wroel*win), A. ópptlik, Stule ibuwi Nr. 1 («ki« w Prądu), R, Mo»«

(taki« w B«rboi«, Haraburju, MonaeUum i Norymbtrdia), u. L, Dłub* t Comp, («kit w FrtnlfureU

».M

.) Rotter 4 Cen]),

Kraków 11 listopada.

Podaliśmy wczoraj treść uchwał powzię

tych na pełnem choć poufaem zebraniu A

ka^emii. Według statutów posiedzenie to

Tło się intra muros, bo o rzeczach we

?trznych, o budżecie i zarządzie Aka

lemn miało orzekać. Odkąd utraciliśmy

dwóch członków Redakcyi mających krze

sła w Akademii, należymy do publiczności,

której raz tylko na rok w dniu 3 maja o

twierają się podwoje sali akademickiej. Mi

mo tego jak niezaniedbujemy zdawać spra

wy z wydawnictw akademickich w części

literackiej naszego dziennika, tak czujemy

obowiązek w części jego politycznej zapi

sać pocieszające fakta świadczące o rozwo

ju instytucyi, która choć oddzielona statutem

od sfery politycznej, strzegła pilnie tej gra

mcy, aby przekraczając ją niezwichnąć

Bwego zadania, tworzy jednak w księdze

narodowego obrachunku jeden z najwaź

niejszych rozdziałów.

Ilekroć bowiem chcemy zrobić przegląd

istotnych sił narodu, zsumować nasz stan

czynny i nuairpy zacząć lub skończyć

i1 tej na1,*solne instytucyi naukowej, bo

ta n przede iw jt nam się ogólny iioczyn

cy wiliza cyjn e *Polski kapitału. A kapitał

akładow_.

aa przyszłość i przetrwanie

kryzys zły el\, żasów obliczony; odsetki ja

kie przynosi mają obieg zapewniony w ca

łym świecie ó% kowym, a ich wartości cy

wilizacyjnej itzdoła odjąć lub zaprzeczyć

polityczna te 5’f;ncya nieprzyjaciół naszych.

Kiedy nowy ,^:ądkolwiek wymierzony za

mach na na» język, daremnie odwoływać

się na szereg naszych pisarzy i poetów

mniej znanych *’obcym, ale europejski świat

naukowy odczuwa już solidarność cywili

zacyjną z tą mową i z tym narodem, w

któi^ym nauka ma zapewnioną sobie z nau

ką innych narodów równorzędność w ogni

sku Akademii.

Uczeni Niemcy tak długo uprzedzeni, a

nawet uczeni RoByanie pominąć i zaprze

czyć nie mogą faktu, że umysłowe życie

w Polsce nie zamyka się w wyłącznym

zakresie na własną narodu potrzebę, ale

do ogólnego skarbca wiedzy przynosi swo

ją cząstkę. Im dalej stoi Akademia nasza

od polityki, tem większe zyskuje na ze

wnątrz znaczenie, tem bardziej wzmaga się

jej doniosłość jako cywilizacyjnego czyn

nika, jako duchowej siły narodu. A nie

tylko wobec uczonego świata europejskie

go, lecz i na wewnątrz, wobec nas samych

ożywczy i jednoczący wpływ tej instytucyi

wzrasta w miarę tego oddalenia i tego roz

graniczenia od polityki. Minęły czasy, kiedy

nie licząc się z odmiennemi potrzebami i

warunkami różnych dzielnic narodu w szy

stko poświęcano, aby tylko w politycznem

działaniu narzucać jedność akcyi. Dziś li

czne doświadczenia nauczyły nas, źe obok

jedności zasad i celów trzeba tu odmien

nych środków i dróg politycznych według

położenia każdej cząstki narodu. Natomiast

im dalej od polityki, tem silniejsza jedność

czy to w literaturze, czy w rozkwicie sztu

ki, czy w rozwoju nauki. Świeżym przy

kładem ów zjazd literacki, który dla tego

wyminął przeszkody, zyskał uznanie nawet

u nieprzyjaznych nam zwykle, że nie miał

piętna polityki, i dla tego, źe z nią nie

miał nic wspólnego, zjednoczył nas wszy

stkich i dowiódł postępu narodu w poczn

ciu politycznem. I znów przez brak poli

tyki Akademia Umiejętności ma polityczne

dla narodu znaczenie.

A nie było łatwem to zadanie postawić

coś w Polsce, co by było wolnem i od po

dejrzeń, od zmiennych systematów i od

zmiennych również uczuć, nadziei, zwątpień,

gorączek i sporów nieodłącznych od po

lityki. *Kiedy Akademia była jeszcze w za

rodzie, przeniknął tę potrzebę głęboki i da

leko w przyszłość sięgający umysł Jerzego

Lubomirskiego, który tak znaczną miał część

w mądrem obmyśleniu każdego szczegółu

organizacyi tego ciała. Oparłszy ją na wspa

niałomyślnej intencyi Monarchy w jego o

piece utwierdził" tarć? s k góry; protektora

tem brata cesarskiego * n,astępstwem męża

łączącego tradycyą rodową i poli!ycznem

stanowiskiem kraj z koroną, nadano Aka

demii rękojmię od zmiennych usposobień

ministrów oświecenia i parlamentów, zape

wniwszy cesarskiej fundacyi bezpośredni

przystęp do Monarchy. Myśl Lubomirskiego

podzielali mianowani zrazu przez Cesarza

prezes i sekretarz Akademii. W rok po jej

utworzeniu, powołani wyborem członków

Akademii dwaj ci kierownicy umieli insty

tucyę w kolebce osłaniać od niestałej zaw

sze u nas atmosfery politycznej. ’W’tem też

icli główna, choć nie jedyna zasługa. A przy

szło wnet przetrwać twarde próby. Aka

demia miała trudne początki. Nie rozumia

no jej organizacyi, z obojętnością i podej’

rzliwością przyjmowano nowego, poważne

go gościa, oskarżeniami chciano go zwabić

na arenę polemicznych zapasów, aby wy

wiesiła szeroko jakąś powiewną chorągiew

kę o barwach politycznych. Pamiętnym jest

akt orkarżenia wymierzony przeciw Aka

demii z powodu książki jednego z jej człon

ków, odrzuconej przez redakcyjny komitet

wydziału historyczno-filozoficznego (Józef

Majer, Józef Kremer, Józef Szujski) wyda

nej kosztem autora i poddanej surowej kry

tyce publicznej Sekretarza Akademii. To

wszystko nie pomogło, przez kilka miesię

cy książka ta była maczugą do rozbijania

ludzi sterujących Akademii i wybijania wy

łomu w jej budowie. Ale w tym właśnie

czasie, kiedy starano się burzyć to, co nie

zawodnie miało uróść na groźnego wszel

kich burzycieli nieprzyjaciela, kiedy przy

puszczono szturm domagając się, aby do

cichej świątyni naukowej pracy wprowa

dzono politykę, instynkt najbardziej zagro

żonych z krainy łez i ucisku wiódł szla

chetnych ofiarodawców do domu przy ulicy

Sławkowskiej, bądź to z hojnemi datkami

i fundacyami na cele naukowe, bądż też ze

zbiorami ksiąg i starożytności szukającemi

przytułku i bezpiecznego zużytkowania.

Wreszcie zaczynamy się przyzwyczajać,

źe może coś stać u nas nie na grzęskim i

miałkim gruncie politycznym, ale opierając

się na niewzruszonych fundamentach nauki

wznosić się wysoko, dobudowy wać wyższe

piętra, aby pomieścić wszystko co cywiliza

eyjnem mieniem, co pamiątką przeszłości,

co zadatkiem przyszłych narodu pr.«c.

Akademia przeżyła już lat siedem. Mó

wią fiziologowie i lekarze ze siedm lat

w życiu dziecka stanowi ważny okres i

pierwszą próbę jego organicznego rozwoju.

Z krótkiej wzmianki o onegdajsem po

siedzeniu, bardzo pomyślne naznaczyć mo

żemy objawy tej pierwszej kryzys siedmio

letniej. Widzimy je w budżecie Akademii,

który od pierwszego preliminarza podwoił

się i w proporcjonalnym stosunku wystar

cza na potrzeby trzech wydziałów.

Lecz pieniądze u nas zawsze się znajdą,

gdy cel wyższy; popęd do fundacyj nau

kowych w Polsce jest odwieczny, sięga do

czasów kiedy wznoszono klasztory i zakon

ne konwikty, później tworzy liczne bursy i

stypendya, gromadzi zbiory, dziś bogaci

Akademię i jednoczy pod jej zwierzchnic

twem zasoby i środki. Niemniej ważnym,

a może ważniejszym jeszcze jest wzgląd

na wybór lndzi kierowniczycli.

Posada Prezesa jest dożywotnią, a szczę

śliwa to dla naszej Akademii rękojmia, iż

mąż, który z takiem poświęceniem wypie

lęgnował ją w pierwszym okresie, pokie

ruje dalej jej młodością.

Posada Sekretarza pomimo wzoru Aka

demii francuskiej nie jest dożywotnią, a kto

wie czy to nie jedyny błąd w organizacyi

naszej Akademii. Żbyt ścisła i wierna łą

czy nas przyjaźń polityczna z Sekretarzem

Akademii, abyśmy mu całą mogli tutaj od

dać sprawiedliwość. Jedno tylko podnieść

musimy: nie wniósł on do Akademii poli

tyki, choć miał tak wydatire i znaczące po

lityczne stanowisko; przeciwnie, stał on na

straży przedmiotowości naukowej. Józef

Szujski wniósł z sobą przy syntetyczności

swego umysłu, obejmującego i poruszają

cego wszystkie kierunki naukowe, wyłą

czną miłość i gruntowną wiedzę wszystkie

go , co z przeszłością dzie ową związane.

Jeśli Akademia najwięcej podjęła i prze

prowadziła w kierunku badań historycznych,

to żaden wydział i żadna gałąź nauki nie

może się skarżyć na upośledzenie.

Ponowny wybór p. Szujskiego nietylko

imieniem jego naukowem, nietylko zasługa

mi już spełnionemi był wskazanym, ale

wymagały go prace rozpoczęte, wymagała

go ciągłość zadań podjętych, równie jak

utwierdzenie całego kierunku Akademii,

który tak obfite wydał już owoce, a jeśli

nie był wolnym od zaczepek dziennikar

skich , to nie miał żadnych sporów i wa

śni wewnętrznych. Nie zawsze od nich u

czeni bywają wolni, a w naszych czasach

nauki same między sobą staczają zapasy

0 miedze graniczne, o pierwszorzędność

1 hegemonię w federalizmie umiejętności, o

prawdy i doktryny dzielące różne szkoły i

systemata. Takich sporów nie było o ile

wiemy w łonie Akademii, pomimo, że wszy

stkie tam kierunki współczesnej umiejętno

ści są reprezentowane.

Nie powstał tam zwykły dziś dualizm

nauk ścisłych i nauk humanitarnych, ale

w tryadzie trzech wydziałów równowaga się

utrzymała. Ajednak przewaga jednej szali jest

zdaniem naszem natnralną i konieczną. Tam

gdzie cięży przeszłość historyczna narodu,

gdzie wszystkie duchowe jego zasoby, gdzie

język , historya, literatura, starożytności i

sztuka polska, ta szala przeważać musi

w Akademii polskiej. Dowodem, źe to po

czucie podzielają wszyscy członkowie Aka

demii bez względu na Wydział do którego

należą, jest fakt, źe kilka głosów przeei

wnych p. Szujskiemu, padły na członka i

Sekretarza wydziału humanitarnego, pomi

mo że ten wydział właśnie liczebnie słab

szy, bo śmierć mu wydarła wielu członków

w ostatnich latach.

Minęła ośmiowiekowa rocznica Sgo Sta

nisława, zbliżają się inne, które Akademia

pomnikowemi ma upamiętnić publikacyami:

Długosz, Hozyuszj Jan Kochanowski i król

Sobieski mają już przygotowane w pracach

Akademii piedestale , z których przemówią

do nas prawdą historyczną.

KORESPONDENCYA ,,CZASU"

W iedeń 8 listopada.

A Przedstawiłem już w jednym z poprzednich

listów, He najważniejszemi z spraw przedłożonych

Radzie państwa a roztrząsanych obecnie w dwóch

komisyach Izby poselskiej, są : l) Zapewnionie

utrzym ania na dalszo lat 10 teraźniejszego stanu

sił zbrojnyoh monarchii, przez przedłużenie na

ten okres czasu artykułów lig o i 13go powszechnój

ustawy wojskowój, oznaczających wojenną stopę

armii i stosunek; według którego obie połowy mo

narchii m ają dostarczać corocznie kontyngensu re

krutów przez te lat dziesięć. 2) Ustawodawcze

orzeczenie co do urządzenia Bośni i Hercegowi

ny wraz z wcieleniem tych krajów do związku

celnego austryacko-węgierskiego. Ważność tych

spraw wskazałem poprzednio; dzisiaj zamierzam

tylko przedstawić główną trudność parlam entar

ną w załatwieniu tych spraw w Izbie, która to

trudność zapewne wpływa na obecne zachowanie

się gabinetu hr. Taaffego.

Co się tyczy sprawy pierwszój, nie ulega wąt

pliwości, że § 11 powszechnej ustawy wojskowój,

oznaczający stopę wojenną armii, a który to pa

ragraf uchwalonym był w 1868 r. prostą więk

szością głosów, może także Izba przedłużyć na

dalsze lat 10 prostą większością głosów, gdyż

w niczem nie zmienia on konstytucyi ani praw

Izby przoz konstytuoyę zastrzeżonych. Alo co do

pierwszego ustępu § 13go, jest, co najmniój wąt

pliwość, czy ten ustęp może być uchwalony pro

stą większością głosów, czy też należy go uchwa

lać większością dwóch trzecich części głosów,

jak to się stało w 1868 r. Wprawdzie wówczas

nie orzekła tego Izba, ale jój prezes ówczesny

p. Kaiserfeld, który sprzeciwiwszy się słusznie

żądaniu p. Rechbauera, aby § l l uchwalać dwo

ma trzeciemi częściami głosów, oświadczył n astę

pnie przy głosowaniu nad § 13, żo pierwszy jego

ustęp może byó prawomocnie uchwalony tylko

dwoma trzociemi częściami głosów, i Izb a nio

sprzeciwiła się temu oświadczeniu. Albowiem ten

ustęp paragrafu 13go orzeka, że kontyngens re

krutów ustanowiony teraz odpowiednio" stopie ar

mii, oznaczonój w § 11. a dostarczany (kontyn

gens) corocznie przez obie połowy monarchii odpo

wiednio ludności każdój z tych połów *) nio

może byó, po jego ustanowieniu, zmieniany przez

następne lat dziesięć, wyjąwszy na wniosek Ce

sarza przedłożony przez rząd odpowiedzialny.

Przeto Izby zrzekają się w tym ustępie, na lat

dziesięć inicyatywy co do wnoszenia zmienionego

jednego postanowienia ustawy, które to prawo ini

cyatywy co do wszelkich tistaw służy, według kon

stytucyi, tak rządowi jak i Izbom. Wprawdzie po

mimo uchwalenia w 1868 roku, a w razie prze

dłużenia teraz tego § 13go, miały dotąd i miały

by nadal Izby prawo przyzwolić lub odmówić

całkiem kontyngensu rekrutów, a corocznie pro

iekt ustawy w tym względzie przedkładany jest,

Izbom, które mogą go przyjąć lub odrzucić, ale

zrzekły się na lat 10 prawa zmieniania cyfry te

goż kontyngensu a raczój praw a inicyatywy co

do tój zmiany. Cyfrę kontyngensu ustanowioną

teraz, mogłyby zmienić dopiero po upływie lat

dziesięciu. Przeto ten pierwszy ustęp § 13go za

wiera wyjątek od’prawa inioyatywy, przyznanego

Izbom przez konstytucyę, a każda zmiana, każ

dy wyjątek od postanowionych ogólnych konsty

tucyi, może byó prawomocnie uchwalony tylko

dwiema trzeciemi częściami głosów obecnych

w Izbie.

Wprawdzie na takie rozumowanie odpowie

dzieóby można, że Izby uchwaliły już w 1868

roku większością a/a części głosów wyjątek w tym

razie od zasady postanowionój w konstytucyi, a

teraz idzie tylko o oznaczenie znów kontyngensu

na dalsze lat 10.

Cokolwiekbądź, zdaje się, żo ministeryum je st

także zdania, iż pierwszy ustęp § 13go, oraz te

postanowienia, które autonomiści p rag ną dodać

w projekcie ustawy tyczącej się urządzenia Bo

śni i Hercegowiny, mogą byó uchwalone prawo

mocnie tylko większością 3/3 części głosów i ga

binet hr. Taaffego stara się pozyskać w Izbio to

a/3 części głosów dla uchwalenia tylokrotnie wspo

mnianego § 13go. Wiadomo zaś, żo prawie cała

partya centralistyczna niemiecka oświadczała się

już od lat kilku za zmniejszeniem armii, gdyż

pragnie, aby A ustrya w żadnym razie nie wystę

powała zbrojnie, jak to tak wybitnie objawiła

w sprawie wschodniej. Obecnie to stronnictwo

centralistyezno je st przeciwno utrzymaniu -flU

zbrojnych monarchii w dotychczasowym stanie,

domaga się ich zmniejszenia, a co nąjwięećj zg a

dza się na dwu lub trzechlotnie przedłużenie §§

ligo i 13go ustawy wojskowój, oznaczających

stan siły zbrojnój. Ponieważ to stronnictwo jest

teraz w mniejszości, może autonomiczna więk

szość pomimo to uchwalić §ll, lecz zachodzi

wyżój wykazana trudność co do § 13go, którego

uchwalenie zdaje się wymagać a/3 części głosów,

a taką liczbą głosów nie rozporządza dzisiejsza

większość autonomiczna, nie chce zaś daó złego

przykładu, aby postanowienie, uważane za wyją

tek od ogólnych zasad konstytucyi, uchwalać

prostą większością, chociaż ten wyjątek był już

raz postanowiony prawomocnie.

Powyższy obszerny wywód kwestyi prawnój co

do § 13go i wskazane tu położenie rzeczy w Iz

bie, objaśnić wam może, dla czego nie następu

je teraz uzupełnienie gabinetu Taaffego, i dla

*) Obecnie istniejący stosunek kontyngensów re

krutów przez obie połowy monarchii do armii i r e

zerw, jest taki, że jeśli armia postawiona byłaby

na stopę wojenną, wówczas w liczbie 800,100 żoł

nierzy ją składających, będzie 470,000 z krajów au

stryackich, a 330,000 z krajów węgierskich. Pre, kor.

Część literacko-artystyczna.

Książę W. A . Czerkaski

Reorganizator Polski i Bnłgaryi.

(Dalszy ciąg).

Milutyn, uznany przywódca stronnictwa demo

kratyczno-biurokratycznego, posiadał podówczas

szczególne zaufanie ’W’, księżny Heleny (wdowy

po W . księciu Miehale Pawłowiczu, bratowy zmar

łego a stryjenki teraźniejszego Cara), która gro

m adziła regularnie w salonaeh Michajłowskiego

pałaeu koryfeuszów nowomodnego liberalizmu ro

syjskiego, usiłując faworyzowaniem sprawy wy

swobodzenia odegrać rolę polityczną, i pomimo

swego pochodzenia niemieckiego, skłaniając się do

zachcianek narodowyeh. P rzyjaciele Milntina stali

się zwykłymi gośćmi kom nat wielkoksiążęeych,

zastanawiali się tam co wieczór nad najdalej się

gająeemi planami, rozbierali zadania przyszłej

konstytucyi rosyjskiej i uchodzili w opinii publi

cznej z*a wskazanych piastunów przeznaczeń no

woczesnej Rosyi. Między nimi odznaczał się Czer

kaski pewnością swoich wystąpień, sarkazmem,

stanowczością przemówień i radykalizmem zapa

trywań tak wybitnie, że uchodził za szczególnego

faworyta Jej ces. Wysokości i za człowieka, który

wszystko wie, wszystko umie i przed żadnym k ro

kiem się nie cofnie.

Arystokratyczna pew ność, gibkośó towarzyska

i doktrynerska wiara w nieomylność, zlały się

w Czerkaskim w jedną całość, która zdawała się

bj*ó obliczoną wyłącznie na dogodzenie smakowi

tej pamiętnej, najdziwniejszemi sprzecznościami

nurtowanej epoki. Z przesądów i przywyknień da

wniejszego systemu dość jeszcze pozostało, aby

ród, majątek i dystyngowane savoir vivre uwa

żane były równie teraz, jak pierwej, za główne

warunki każdej karyery politycznej w wyższym

stylu. Wymaganiom nowego systemu odpowia

dało, że książę z pogardą spoglądał na istniejący

porządek rzeczy, że żądał przeciwieństwa tego

wszystkiego, co dotąd posiadało uznanie, że dźwię

cznie głosił narodową, pełnym urokiem nowości

otoczoną, wyższemu towarzystwu zaledwo z na

zwy znaną ewangelię o opatrznosciowem zadaniu

Ju d u a. Slowianofilstwo było w owej chwili mo

dnem i otwierało wstęp do salonów. Kto chciał

coś znaczyć, m usiał wyznawać doktryny zasady

narodowej, a zaszczyt być patryotą i narodowcem

de la oeille, niemógł się z żadnym innym poró

wnać.

Tym sposobem p rzyjaciel młodości Aksakow a

i Kirejewskiego nie trudno wzniósł się na stano

wisko liberalnego i narodowego bohatera salonów

pierwszego stopnia, i uchodził za jednego z mę

żów przyszłości, chociaż zaprawdę nie nie uczy

nił więcej niż stu innych; wotował w obwodowych

i gubernialnyeh komisyach i w komitecie za pro

gramem Milutynowskim i wyrażał przy sposobno

ści silnemi słowy gotowość, w razie potrzeby iść

jeszeze dalej niż Milutin. Do nabycia i złożenia

dowodów administracyjnej i politycznej rutyny

brakło mu również sposobności, j ak największej

części jego towarzyszów.

’W’ oczach ówczesnych

głosicieli opinii publicznej, b rak ten stanowił wła

śnie zasługę; tylko od neofitów politycznych mo

gło wyjść zbawienie, gdyż oni tylko nie byli j e

szcze zgangrenowani rutyną i szlendrianem i nie

zostali jeszcze pozbawieni przyrodzonej barwy

postanowienia.

Starano się jednak o to, aby drzewa te niewy

rosły do nieba. W łonie komitetu organizacyjnego

. z apatrywania Milutina cżęściowo tylko przemogły,

j Usunął on się na chwilę od działalności publicznej

i wyjechawszy za g ranicę, pozostawił ,,sierotami1*

swoich p rzyjaciół i współwyznawców. O spożyt

kowaniu Czerkaskiego i towarzyszów w służbie

publicznej nie było mowy, a nawet wydawało się,

że przeciwnicy nowej szkoły wezmą górę i że

wzrastający wpływ radykalizmu na szersze war

stwy ludności, popchnie rząd do ściślejszej spójni

z konserwatystami. Książę; Czerkaski otrzymał or

der, o wiele przewyższający rangę jego czynu

(był wtedy prostym radcą tytularnym) i wrócił na

prowineyę, gdyż nieofiarowano mu nawet wyższego

urzędu. O utrzymanie go w pamięci umieli je

dnak tak dobrze starać się jego protektorowie i

protektorki w Michajłowskim pałacu, że przy n aj

bliższym stanowczym zwrocie, jaki się dokonał

w życiu politycznym carstwa, podniesiony został

na jedno z najwyższych stanowisk, jakie wogóle

byly do rozdania.

Zwrot ten nastąpił we dwa lata po wydaniu

ukazu emancypacyjnego na wiosnę 1863 r. pod

wpływem głęboko sięgających wrażeń, jakie wy

warł na rząd i społeczeństwo rosyjskie wybuch

powstania w Polsce i na Litwie. Postanowiono

u góry porzucić system pojednania, wypracowany

pod auspioyami margrabiego Wielopolskiego i

złożony w ręce zamianowanego namiestnikiem

w Polsce W . księcia Konstantego, a przyjąć ob

szerny plan , który przedłożył p. Milutyn do re

organizacyi dawniejszego Królestwa polskiego.

Kamień węgielny, który budowniczowie 1859 i

1860 r. odrzucili, stał się fundamentem nowego

nad Wisłą wznieść się mającego gmachu; wzięto

się do przeobrażenia urządzeń agraryjnyeb i za

rządu w Polsce, które zmierzało do tego, aby

wyprzeć uznane za politycznie niepoprawne klasy:

szlachtę i duchow ień stw o -a panowanie rosyjskie

nad krajem nadwiślańskim ugruntować na sym

patyach nagle uwłaszczonego chłopa polskiego.

System emancypacyjny i reorganizacyjny uwzglę

dniający chłopów a niszczący szlachtę, który

w Rosyi zarzucono, przyjęty został w zaostrzonej

formie dla Polski, i twórcy jego, Milutinowi, po

wierzono wykonanie. Z żarliwością prawdziwego

,fanatyka refleksy i* wziął on się do dzieła; pierw

szym jego krokiem było, źe najważniejsze urzę

dy złożył w ręco politycznych ,ochotnik ówtt, przy

jaciół swych i towarzyszów z r. 1859, ogłosił

rusyfikacj’ę Polski za święto posłannictwo, wszy

stkich Polaków wykluczył od udziału w zarzą

dzaniu swym krajem i wysłał do ’W’arszawy całe

roje gorącej wiary apostołów nowej słowiańskiej

ewangelii. Radca tytularny książę Czerkaski zo

stał przez jednę noc rzeczywistym radcą stanu,

dyrektorem warszawskiej komisyi rządzącej i człon

kiem zamienionej w ,komitet organizacyjny1*pol

skiej Rady stanu. Innemu słowianofilowi, który

prawdziwym był homo noous administracyjnym,

byłemu przedsiębiorcy gorzałczanem u Koszelewo*

wi poruczono kierownictwo finansów Królestwa.

Milutin, któremu nadano później urząd i tytuł

sekretarza stanu w Polsce, wprowadził swoich

mężów zaufania na nowe urzędy, wrócił atoli

znów do Petersburga, aby w rozstrzygaj%cem miej

scu módz działać dla sprawy i zbić zarzuty, j a

kie się natychmiast podniosły przeciw jego po

twornemu zamiarowi przerobienia kraju radykal

nie polskiego na rosyjski i, (jak powiedział Czer

kaski) ,wykorzeniania latynizmu i zastąpienia go

istotną cywilizacyą słowiańską*.

,Aforyzm" ten nie był jedynym , jaki puścił

w świat rodzący się podówczas mąż stanu, a j a

kim stwierdził wypracowane przez siebie zasady,

których urzeczywistnienia wprzód próbował jene

rałfgubernator wileński, jenerał piechoty i b. m i

nister dóbr skarbowych Murauiew. Zanim po raz

pierwszy dotknął stopą ziemi polskiej, oświadczył

nowy dyrektor spraw duchownych i wewnętrznych,

że wiezie z sobą ,gotowy aż do najdrobniejszego

szczegółu plan zarządu", w którym niema ,nic*

do zmienienia. Przybywszy do ’W’arszawy odpo-j

wiedział urzędnikowi, który zwracał jego uwagę

na trudność dokładnego zaznajomienia się z skom

plikowanemu urządzeniami polskicmi: ,"W drodze

z Petersburga do Warszawy omówiłem już wszy

stko, co potrzeba z Milutinem*. Zło ję»yki przy

pisują nawet, podano przoz dziennik opozycyjny

Westyj, przy bankiecie wileńskim wyrzeczone

Błowa: ,Grecko-prawosławny ateista zaws’ze jesz

cze jest lepszym niż wyznawca katolicki" dostoj

nemu mówcy, którego siła w dowcipnych odpo

wiedziach i bystrych aperęus, st ała się szczeblem

drabiny, n a którą pędem się wdrapał. Pocz,ąt

kowi odpowiedział ciąg dalszy.

Urządzenia, których wprowadzenie w życie ko

sztowało lat dziesiątki, w tyluź dniach zostały

usunięte i przekształcone; rzucono w świat całe

biblioteki nowych praw i rozporządzeń, wydano

regulamin wykupu, który rujnował szlachtę nie

wzbogacając chłopów, destytuowano biskupów,

zamykano szkoły, zamieniano kościoły katolickio

i grecko-uniekie na prawosławne, a nawet stano

wiono próby wyparcia alfabetu łacińskiego przez

kirilicę w szczęśliwej niewinności niedająeego się

pouczyć doktrynoryzmu - naturalnie, aby znów

wszystko to cofnąć, gdy już potrzebna szkoda

wyrządzoną zostaniem).

*) Osiadłemu w Polsce jenerałowi pochodzenia nie

mieckiego, który prosił nadaremnie o pozwolenie na

prawy walącego Bię kościoła katolickiego ostrzegając

przed ,nieszczęściem", odpowiedział Czerkaski, że

zawalenie się obrzędowi łacińskiemu poświęconego

budynku nie ,nieszczęściem", lecz raczej ,szczęściem**

nazwać trzeba.

(Dalszy ciąg nastąpi).

f.... *

****

«**esami», *yiąwwy *i*ttiMs , «*u iw!uk^% .

’"5* ’f * ***** * ll* **?6* «weay, w Kjrek»vie pe i*, s* «» Lw*wi* hsb j jHMtylkt pM*t»V« ** «.

5*rc«iiw«rala wyaoilt

fw«ą w fefattic Aawyatfew

mmurtei aa/m*

***

!ł;*

*z|f* ***s*«*

j_ vn__i»

-*»««*!SS *»»*ii

ai i»i9 st§stlr.

7 zli.

3 t%e,

lUTckt«*^

fŃtffił Belgii, fews}wrrl» Tursyi

*aiefąeyck *9 zwipku petsttweg»

lx sfe,

| zfr.

!i,

teSrtSłST^Jf«^ ** ***5 ?* T **.«*»**«« *U w eittiteo.

feiiB^ * ptaijtottl 1 pru

M jHrenumem, 1 ogfeszems (inierttyj apm os ai« Mdsyhd /reso c de AdmtaiKrtsyi

V»«» n «u«wi«, _

l,u(ty nklamamtu mmpMmfhmm *1* podlegij* opłacie p«ztow*j. L

.UisUm KtcsfrankrtiBimych ni* przyjmuj« si«,

aięfeojln« » nadsyłane Redakcyi nie rwracaj) si), 1*« bywaj) niszrzonu.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

An error occurred