Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 636 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 204

Kraków, Czwartek 0 Września 1900.

Rocznik LIX.

CZAS

(Wydanie wieczorne).

r*rumnneratą przyjm ują: Administracya Czasu w Krakowi* i urzędy pocztowe,

it/iiuj s c o w 4 preiium ora to kbięgaruia 8. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińakiego, H. Kretschmera,

Biuro dzie n nikó w Hopcasa i Salomonowej. Główna trafika.

Ceny ogłos ze ń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 hal.; nkład

t a b e l a ry c z n y , cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz 40 hal., następny po 10 hal

Nadesłane i Nekrologia od miejsca wier.sza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Głosy publiczności po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po dział« ekonomi

cznym i L p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiogo,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosław iu Biuro dzienników: w Podgórzu Poturalski; w Pra*»

myślu A. Juszyński księgarnia,D. Ueszeles; w R z eszo w ie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, 0. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni«

p. W. Raczkowski, 14 Citć de Trevise: w Wiedniu Haasenstein k Vogler, R. Mosse (takż* w* wszyst

kich filiach); H. Schalek, M. Dukes, E. Braun. J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

sohmidt k Comp.); w Frank f uroi* a. hi. G. L . Daub« k Comp.

ADRES

BUF’ Z( ktidą niazę edreti dopłaca tlą 40 hal. T H

REDAKCYI i ul. św. Tomasa* Nr 32.

Telefon Nr 50.

Chude lata ,,partyi".

Musi się bardzo żle dziać socyalistom w A n

stryi, skoro liberalne pisma wiedeńskie zaczynają

się tu i owdzie zdobywać oa odwagę wobec nich.

Jedno z tycb pism umieściło przed kilku dniami

zjadliwy artykuł z powodu bezrobocia w czeskich

kopalniach węglowych. Istotnie bezrobocie to jest

fatalnym dla organizacyi socyalistycznej objawem:

wybncbnęło bez jej pozwolenia, przeciw jej

opozycyi i prowadzone je st przez t. zw . socyali

stów niezawisłych, których organy *partyi" nazy

wają raz Omladiną raz anarchistami. Niepodobna

osądzić z daleka, czy i o ile to złamanie mono

polu np a rtyi11 pozostaje w związku z rewolucyą

w łonie organizaeyj zawodowych w Czechach, o

której niedawno pisaliśmy. W każdym razie fakt,

źe z jednej strony strajki urządzane w ostatnich

ezasach przez *p a rtyę" kończą się sromotnemi

klęskami robotników, z drugiej zaś wielkie bez

robocia wybuchają bez jej odziału i aprobaty»

świadczy, że coś się popsuło w socyalistyczuem

państwie i to gruntownie.

Jedno i drugie jest z pewnością objawem reakcyi

przeciw teroryzmowi stronnictwa socyalistycznego,

który w ostatnich czasacb przybrał niezwykłe

rozmiary. Tkwi on w istocie każdej prawdziwej

demokracyi, a więc w socyalizmie p ar excellance.

Względy taktyczne jednak zmuszają do ukrywa

nia go do czasu wobec panującej zawsze jeszcze

burżuazyi. Sukces, ja k i teroryzm socyalistyczny

odniósł w ostatnim roku na polu polityki we

wuętrznej w Austryi, zachęcił widocznie partyę

do energicznego działania także na polu socyal*

nem. Stąd przy strajkach przez nią urządzanych

spotęgowanie gwałtów przeciw niestrajknjącym,

których polem był np. strajk w t. zw . *Mleczarni

wiedeńskieju. Dyrekcya wydaliła robotników ła

miących kontrakt, a przyjęła innych i środek oka

zał się ostatecznie zupełnie skutecznym, skoro

tylko policya spełniła swój obowiązek, t. j . ochro

niła pracujących przed groźnymi zamachami .zor

ganizowanych towarzyszy."

Wówczas jednak wściekłość pa rtyi przeszła

wszelkie dotychczas zachowywane granice. Obel

gi, jakiemi stołeczny organ socyalistyczny obsy

pywał przez kilk a dni z rzędu robotników pracu

jących w mleczarni, nie dadzą się oczywiście po

w tórzyć; wytw orny zresztą smak socyalistów pot

tym względem jest powszechnie znany. Arb. Ztg

nie ograniczyła się do piętnowania moralnych zbro

dni tych łamistrajków, lecz usiłowała obrzydzić

icb pabliczności fizycznie, przyw ołując na pomoc

pewną część fauny domowej, właściwej w niemy

jąoyeh sferach społecznych. W rzeczywistości wy

wołała tylko obrzydzenie, niemal fizyczne, prze

ciwko samej sobie.

Mogła i powinna to była przewidzieć. Warstwa

robotnicza w Anstryi, w przeciwieństwie do ro

botników angielskich lub francuskich, jest jeszcze

bardzo mało zróżniczkowana. Z nieznacznymi w y

jątkami w kilk u najtrudniejszych zawodach, brak

w niej znanej na Zachodzie robotniczej arysto*

kracyi, ale brak za to z drugiej strony tego, co

się tam zowie Lumpenproletariat. Na zewnątrz,

*towarzysz" zachodni gdyby się przypatrzył n. p.

pochodom i manifestacyom robotniczym w G alicyi,

mniemałby mylnie, że nie z robotnikami, ale wła

śnie z tym Lumpenproletariatem ma do czynienia.

W tycb warunkach jest wprost śmiesznością,

jeśli Arb. Ztg. robotników nie należących do or

ganizacji socyalistycznej nazywa Lumpenproleta

rier, bo każdy u nas wie i widzi, że się ci robotni

cy od zorganizowanych towarzyszy nie różnią ni

czem, ani co do inteligencyi, ani wykształcenia,

ani sposobu życia. Śmieszuem jest, jeśli ten sam

robotnik wstąpiwszy do organizacyi, w tej samej

chwili z *łachmaniarza" awansuje w oczach ptr

tyi do stopnia ,,towarzysza" — z człowieka po

zbawionego wszelkich ludzkich godności, zamie

nia się nagle na członka jedynej politycznie uświa

domionej w arstwy społecznej!

To są po prostu koncepty, które w końcu mn

szą otworzyć oczy wszystkim, które jednak równo

cześnie stępiają ostrze teroryzmu. I tak inw ekty

wy Arb. Ztg. przeciw robotnikom, którzy przyjęli

pracę w Mleczarni Wiedeńskiej, nie spraw iły już

ua nich najmniejszego wrażenia, a koniec strajku

był ten, że robotnicy zorganizowani stracili zaro

bek a zyskali go niezorganizowani, których oczy

wiście na zewnątrz n ikt od tamtych rozróżnić nie

jest w stanie i którzy obowiązki swe zupełnie tak

samo dobrze, czy też tak samo żle jak tamci speł

niają.

Dotkliw a ta nauka powinna dać do myślenia

n ietjlko *p artyi", ale i rządowi. Poprzednik bar.

Becka, bar. Gantsch rozpoczął bowiem nietylko

dezorganizacyę państwa przez podjęcie akcyi w kie

runku powszechnego i równego głosowania, ale

także dezorganizacyę społeczną oa innych polach.

Strach jego przed socyalistami był taki, żepodczas

rozpoczynającego się bezrobocia służby kolejowej,

rząd zamiast ze swoimi robotnikami wszedł w per

traktacye ze socyalistyczną oreanizacyą koleją

rzy. Bylo to wymuszone strachem usiłowanie

wpędzenia wszystkich robotników kolejowych

w ramiona 8 icyalistycznej organizacyi, dowód,

jak dalece gabinet bar. Gautscba pozbawiony byl

wszelkich oecb i instynktów rządu i władzy.

Miejmy nadzieję, źe gabinet obecny z klęsk or

ganizacyi socyalistycznej wyniesie nankę, iż or

ganizacya i potęga to straszna tylko dla tycb,

którzy się jej boją. Na poln ściśle politycznem

miał gabinet bar. Becka sposobność do tego sa

mego doświadczenia: *partya" na wypadek, gdy

by reforma wyborcza nie została uchwalona przed

wakacyami, groziła strajkiem jcneralnym, okra

szanym mordem i pożogą Reforma wyborcza do

tycbczss nie nchwalona, a ani strajku, ani mor

dów, aui pożogi nie było. Nietylko więc trzeba

ale i możnaby jnż zredukować w wyobraźni rzą

da potęgę socyalizma w Au stryi, do właściwych

rozmiarów, które są nader skromne!

Wa ”W W MedjntjLs*.

Wiedeń 5 wrześuia.

Podróż bar. Becka.

—

Rokowania ugodowe.

—

wy budżet anstryaoki. — Zwycięstwo rzeżmków i jego

powody.

—

Niebezpieczeństwo dla G alicyi.

( = ) Dnia 8 bm. udaje się prezydent gabinetu

bar. Beck do Budapesztu, ażeby z Drem Wekerle

rozp cząć konferencye w sprawie ugody. Już sam

fakt, że austryackiemu szefowi rządu nie towa

rzyszy żaden z fachowych referentów, wskazuje,

w jakiem stadyum znajduje się sprawa. Widocznie

idzie dopiero o wstępne kro ki, o zaznaczenie z obu

stron zasadniczego stanowiska. Bar. Beck w mo

wie programowej zastrzegł się przeciwko częścic

wej a jednostronnej re wizyi dzisiejszego stosunku

i zapowiedział, że domagać się będzie rewizyi

całego kompleksu spraw ugodowych. Wę

grzy — o ile wierzyć można ich dziennikom —

chcieliby tylko zmienić to, co im jest niewygodne,

czyli, jak to mówią, wydzióbać z piernika ro

dzynki. O ile Węgrzy istotnie nie zgodzą się na

gruntowną i cały kompleks obejmującą rewiz,yę,

nie pozostanie nic innego, ja k utrzymanie oparte

go na wzajemności status quo. Wpruwdzie ustawa

Szellowska z r. 1899 gaśnie z końcem r. 1907,

ale rok czasu wystarczy, ażeby -,zachowując za

sadę opartą na wzajemności - zapełnić luki, po

wstające przez wygaśnięcie nstawy. Według wszel

kiego prawdopodobieństwa więc dzisiejszy parla

ment nie będzie jnż do spraw ugodowych powo

łany ; może bardziej powolną wobec roszczeń

w ęgierskich okaże się Izba poselska, oparta o po

wszechnc, równe, bezpośrednie i tajne głosowanie.

Rodzajem z naprężeniem oczekiwanej premiery

będzie budżet na rok 1907, pierwszy, ja ki przed

łoży minister skarbn Dr Korytowski. Wiadomo, że

p. Korytowski we wstępnej mowie zapowiedział

powrót do najlepszych tradycyj austryaekiej skar

bowości, do szczerości budżetowej, wprowadzonej

przez Dra Dunajewskiego. Znaczy to, że D r Ko

rytowski zerwie z systemem ukrytych deficytów,

specyalnych budżetów, budżetów inwestycyjnych

dla wy datków nie mających inwestycyjnego cha

raktern itd. 11 vo sans dire, że kraj nasz z pe!—

nem zaufaniem oczekuje tego budżetu, w ierząc,

że polski minister skarbu zna jego prawdziwe po

trzeby i uwzględni je w granicach finansowej mo

żności. Budżet zresztą jest już pono zupełnie go

tów, bo Dr Korytowski mimo przykrego wypadali

na Semmeringa nie przerwał pracy i sprowadziw

szy tam urzędników ministerstwa skarbn, dalej

urzędował

W ostatnim czasie w yłoniła się nowa sprawa,

która wymaga pełnej uwagi ze strony Koła pol

skiego. Wiadomo, że przed rokiem mniej więcej

burmistrz Dr Lueger rozpoczął wojnę z rzeżnika

mi wiedeńskimi, z powodu drożyzny mięsa.

—

Rzeżnicy jako powód drożyzny podawali otwar

cie niemieckiej granicy dla wywozu a zamknięcie

rumuńskiej dla dowozu bydła. D r Lueger całkiem

słusznie całą winę składał na w adliwą organiza

cyę sprzedaży, a głównie na okoliczność, że rze

żnik chce, ażeby klientela, z kilkudziesięciu ro

dzin złożona, dała mu nietylko utrzymanie, ale.

nawet możność zbytkowuego życia. W walce rze

żuicy okazali się silniejszymi, powołana do życia

rzeźnia miejska przejść ma na własność cechu

rzeźniczego, a nowa podwyżka_ ceuy mięsa oży

wia agitacyę za zamknięciem jiin e j a otwarciem

drugiej granicy. Na wniesioną w sprawie droży

zny mięsa interpelacyę, dał D r Lneger odpowiedź

mdło, i prawie że uznał argumenty rzeźników.

Na tę zmianę wpłynęły nie rzeczowe, jeno poli

tyczne względy. Rzeżuicy okazali, że tak samo,

jak przyczynili się do usadowienia dzisiejszej

większości w ratuszu, tak samo mogą ją obalić.

Na ucho opowiadają sobie, że częściowe zwycię

stwo socyalistów przy wyborach miejskich było

właśnie dziełem rzeżuików.

Dla nas z tego wyniku lokalnej walki wiedeń

skiej wyłania się wea!e poważne niebezpieczeń

stwo. Prawda niema mowy o tem, żeby dzisiejsza

Izba poselska zgudziła się na ideały panów z ce

chu rzeźniczego, o to nietylko z powoda w ielkie

go w pływ a reprezentantów rolnictwa, ale głównie

dlatego, że otwarcie jednej, a zamknięcie drogiej

gra nicy byłoby ekouomicznem samobójstwem, zu

pełuem przesunięciem ćyfr budżetu handlowego i

zachwianiem polityki walutowej. Kto jednak poręczy,

źe tego samobójstwa nie dopuści się Izba przyszła

wybrana przez czteroprzymiotnikowe głosowanie ?

WLdomo, jak wielki wpływ miewa w pewnych

warunkach agitacya uliczDa w rezydencyi, w pływ

ten urośnie jeszcze z rozszerzeniem pra w p o li

tycznych. Skoro zaś miasto z obawy przed rzeźni

kami odda im na pastwę konsumującą publiczność,

*eny ndęsa pierwej czy później stać się muszą

hasłem do takiej agitacyi Dość zaznaczyć, że kie

dy w pierwszem półroczu b. r . ceny bydła spa

dły o 13 koron na cetnarze, ceny mięsa pozosta

y btz zmiany, dziś kiedy przejściowo na dwóch

targach tygodniowych ceny w róciły niespełna do

dawLej wysokości, rzeżnicy z miejsca podwyższyli

mięso aż do 25 halerzy na kilogramie.

Okólnik p. Brianda.

Francuski minister wyznań i oświaty, p. Briand,

wydał do prefektów całej Franeyi okólnik, w któ

rym oświadcza bez wielu ogródek, że wykonywa

nie obrzędów religijnych będzie uniemożliwione

w razie, gdyby Kościół katolicki nie zgodził się

na tworzenie związków wyznaniowych takich, ja

kie narzucić mu pragnie ustawa rozdziałowa.

Dokument ten o ile z jednej strony daje miarę

*wolności wyznania" w wolnej republice, o tyle

z drugiej świadczy o obrażonej ambicyi autor

*k iej p. Briauda, jako współpracownika projektu

ustawy rozdziałowej. P. Briand był mianowicie

tym prawodawcą, w którego umyśle zrodziła się

idea związków wyznaniowych, przeznaczonych na

ostateczne skrępowanie Kościoła. N ic dziwnego,

że dziś, gdy pomysł pada w g ruiy, autor niema

do-ść silnych słów irytacyi i żalu. Część obozu

radykalno-socyalistycznego przejrzała, ja k się zda

je psychologię p. ministra i stąd w artykułach,

które omawiają ów autokratyczny okólaik, daje

się odczuć jak gdyby nuta lekkiej ironii.

P. James krytykuje przy sposobności cały pro

jekt ustawy separacyjnej i zarzuca p. Briaudowi,

że okazał się... uprzejmym dla Kościoła, dając

katolikom możność zatrzymania swej własności,

t. j . dóbr kościelnych, które Jaurćs, jako prawy

socyalista, wolałby widzieć pod konfiskatą. Nato

miast co do ambicyi autorskiej p. Brianda, ma

przywódca socyalistów francuskich inne zdanie i

z całą wspaniałomyślnością pozwoliłby Kościołowi

urządzić się według woli, p o .. obrabowaniu go

z majątku. Na tym punkcie godzą stę ze sobą

pp. Jauićs i Allard, który w Humaniti propono

wał, aby w razie nieutworzcnia związków wyzna

uiowych, m ajątek kościelny odebrać i powierzyć

gminom na cele opieki nad ubogimi, budynki zaś

w ięc kościoły, kaplice, pałace biskupie, plebanie,

setnioarya i t. d. oddać gminom do dowolne

go nżytku. Gminy przyjmą chętnie owe 600 do

800 milionów, na jakie oblicza p. Allard majątek

kościelny i obrócą go na cele dobroczynne; bu

dynki kościelne będą mogły być wynajmowane

lub oddaue na cel dowolny, a więc także i na

cele religijne, stosownie do tego, jak zarzą

dzi gmina.

Omawiając okólnik ministeryalny p. Brianda

ubolewa dalej p. Jaurćs nie bez złośliwości nad

. niebezpieczną" jego treścią, która budzi obawy

kulturkampfu, a pełną jest mściwości i w do

datkn ciasną w pojęciach. Okólnik sprzeciwia się,

według kurtoazyi p. Jaurćsa, całej *liberalnej,

szerokiej i zręcznej polityce p. B rianda", gdyż

zapowiada otwarcie prześladowanie katolików ,

którzyby pragnęli sprawować obrzędy na podsta

wie nstawy. Jeżeli katolicy zrezygnują z dobro

dziejstw, jakie im w pojęciu p. Jaurćsa gotuje

ustawa rozdziałowa, jeżeli zjednoczą się na pod

stawie ogólnej nstawy o stowarzyszeniach, jeżeli

nie będą żądali dóbr kościelnych i bezpłatnego

używania budynków, to występku w tem znaleść

niepodobna i trndno prześladować kogoś, kto nie

domaga się od państwa niczego i pragnie tylko

korzystać z wolności stowarzyszania się, aby wy

konywać swe obrzędy. Briand poszedł fałszywą

drogą. Właściwą wytyczałoby oddanie gminom

majątku kościelnego i budynków do nżytku, jaki

uznają za stosowne, pozostawiając katolikom wol

ność organizowania się, ja k zechcą.

Życzliwość i liberalizm p. Jaurćsa oraz A llarda

opiera się zapewne na przypuszczeniu, że katolicy,

zmuszeni opłacać czynsz za b udynki kościelne

utrzymywać duchowieństwo, zaczną powoli obo

jętnieć i usuwać się od wydatków. Taką byla

przecież ukryta myśl wszystkich partyj, popierają

cych rozdział Kościoła od państwa. Niemniej ?n

fornali p. Briaad spotkał się z krytyką surową.

Radykał Manjan idzie jeszcze dalej od socyali

stów, gdyż nie cbce słyszeć o konfiskacie bu

dynków kościelnych, które powinny pozostać przy

dotyohczasowem przeznaczeniu.

*Kościołów nie

wolno zamykać — odpowiada p Manjan na po

gróżki p. Brianda.

—

Kwestya ta może być roz

strzygnięta tylko z odziałem parlamentu, który

wyraźnie wypowiedział swe zdanie co do wolno

ści sumienia i obrzędów. Budynki religijne muszą

przeto dla katolików pozostać otwarte i n ie wol

no zmieniać icb przeznaczenia. W tym

punkcie różnimy się zasadniczo od nieprzejedna

nego prądn w naszem stronnictwie".

P. Briand i jego poplecznicy usiłują w inny

jeszcze sposób wtłoczyć Kościół w ramy stowa

rzyszeń wyznaniowych. Oświadczają bowiem, że

w razie nieutworzenia związków żądanych przez

ustawę separacyjną, księża nie otrzymają peDB}j,

zastrzeżonych ustawą na czas pewien po rozdzia

le. Byłby to akt gwałtu, nawet zdaniem socyali

sty Allarda, który udowadnia, iż państwo nie ma

prawa postąpić według groźby p. Brianda Du

chowni nie otrzymują pensyi za to, że są ducho

wnymi i że sprawują dalej swoje funkcye, lecz

za to, że są w myśl konkordatu urzędnikami pań

stwowymi i mają prawo do odszkodowania, w ra

zie, gdyby urząd ich został skasowany. Tak ro

zumiano sprawę zawsze w kołach rządowych i p.

Allard przestrzega p. Brianda, aby postępował lo

gicznie Jest on co prawda sam za *wywłaszcze

niem ", ale zniesienie pensyj uważa za możliwe

jedynie... w drodze ustawodawczej, żądając też,

aby parlament otrzymał stosowne przedłożenie.

P. Allard różni się więc z p. Briandem raczej

w kwestyi towarzyskiej przyzwoitości i sądzi, że

gwałt przestanie być gwałtem, gdy mu się nada

pozory legalności Idea p. Allarda opiera się na

wnioskowaniu subtelnem: oświadcza on, że .ducho

w ieństwo nie powinno korzystać z pensyj, zape

wnionych nstawą rozdziałową, skoro potępia samą

nstawę i nie chce dopomódz do jej przeprowadze

nia "(!).

Pogląd ten znów nie znajduje ecba nawet wśród

radykałów, o ile są *burżoazyą" i nie wyrobili

sobie dostatecznej elastyczności pojęć prawa i bez

prawia, wedłng socyalistycznej modły. Nawet pi

sma zdecydowanie antykościelne i antychrześciań

skie, jak Frankf. Ztg, oświadczają, iż radość

skrajnego antyklerykalizmu powinna wskazać mi

nistrowi Briaudowi, że uczynił krok fałszywy. Ale

po za glosami prasy francuskiej i zagranicznej

przemówi wkrótce inna instancya: parlament, któ

remu przypadnie rozstrzygnięcie o okólniku m ini

stra oświaty, a zarazem o jego autorskich żalach.

Z Królestwa Polskiego.

Warszawa 5 września.

*Gimnastyka Bzwedzka".

—

Rewolucjoniści rosyj

aoy w Warszawie.

—

Jen. Becker.

—

Rewizye u li

czne.

—

Kandydaci na jenerał-gubernatorstwo.

—

Na prowincyi.

—

Stra jki rolne.

—

Emigraoya.

—

Protesty cudzoziemców.

* Gimnastyką szwedzką" nazywa nie zamiera

jący nawet w chwilach grozy dowcip warszawski

ciągłą komendę podnoszenia rąk do góry. R uki

w wierch! woła przechodzący patrol nliczny, *rę

ce do góry" rozkazują wystraszonemu inkasento

wi bandyci. Słowem *gimnastyka szwedzka" na

całej linii, jak w ostatnich czasach, w wyższym

jeszcze stopnia.

Do partyj miejscowych przyłączyła się i dzia

łalność partyj rosyjskich rewolucyjnych. Już pod—

BŁYSKAWICE.

Powieść historyczna z czasówrewolucyi francuskiej.

przez

leodara Jeske-Choińskiego.

(L i)

----- -NM.----

(Ci§g dalszy).

Szmer w siąknął w ciszę, która zaległa salę.

—

Któż posłał nas do Stanów Jeneralnych?

Naród! W jakim cela posłał nas naród do Sta

nów Jeneralnych? Abyśmy zdjęli z niego pęta

niewoli, zburzyli zmurszały gmach przywilejów

feodalnych. A wy, zamiast dążyć prostą drogą

do mety, wytkniętej nam przez wyborców, błą

dzimy już drugi miesiąc na manowcach jałowych

dysput i dziennych sporów. O co się właściwie

spieramy? O zwietrzałe formy dawnych Stanów

Jeneralnych? Cóż nas, Francuzów X V III stule

cia, wychowańców filoz( fii, mogą obchodzić zwy

czaje i obyczaje naszych przodków? Prawem na

»zem, obowiązkiem naszym, tw orzyć nowe formy,

nowe zwyczaje i obyczaje, odpowiadające lepiej

potrzebom czasów, opromienionych blaskami nie

zawisłego rozumu. Nie chcą-li Stany uprzywile

jowane uledz słusznym żądaniom stanu trzeciego,

nie chcą-li pracować razem a nami dla szczęścia

Franeyi, usuńmy je, ja k się usuwa zbyteczne, nie

potrzebne przeżytki. Nie oni, szlachta i ducho

wieństwo, są przedstawicielami narodu, jeno my,

Stan trzeci, bo za nami stoją wszystkie miasta,

wszystkie gminy, naród właściwy. Nas posiało

do Wersalu dziewięćdziesiąt sześć setnych gło

sów francuskich, my jesteśmy przedstawicielami

prawie całego narodn, nasze słuszne żądania po

piera olbrzymia liczba, liczba zaś rozstrzyga

wszelkie spory. Czego chce większość, to powin

no obowiązywać wszystkich. Ponieważ stany u

przywilejow aue usiłują narzucić nam, większości,

swój prymat, przeto pi każmy im, że bronią spra

w y przesądzonej. Ogłośmy się natychmiast, nie

zwłocznie legalueui przedstawicielstwem narodn

francuskiego i zabierzmy się odważnie do w iel

kiego dzielą odrodzenia królestwa.

Mirabeau stał na mównicy z głową cofniętą

w ty ł, z podniesioną prawą ręką, podobny do

trybuna rzymskiego. Wcieleniem dumy i odwagi

był ten żywy posąg.

Już fale jego piorunowego głosn, rozbiwszy się

o ściany sali, zlały się z ciszą, a ani jedna ręka

nie podniosła się do oklasku.

Zdziwił się trybun. Zwykle nagradzano jego

przemówienia burzą oklasków.

Czyby jego odwaga przeraziła wybrańców Sta

nu trzeciego?

Bo to, co mówił, było pierwszym czynem re

wolucyjnym. Wobec wezwania z wyżyn mównicy

sejmowej do jawnego buntu przeciw porządkowi

Stanów Jeneralnych ustanowionemu przez króla,

zbladła cała przygotowawcza petite guerre literatury,

nauki, dzienników, salonów i kawiarni. Literaci,

uczeni, dziennikarze, politycy salonowi i kaw iar

niani szermowali słowami, posłowie nie wyszli

dotąd z ciasoego koła sporów formalnych.

—

pierwszy rzucił przed świadomość przedstawicie

lom Stanu trzeciego czyn polityczny wielkiej do

niósł ści, wydobywając na wierzch ich najtajniej

sze myśli i marzenia i wskazując im środek do

wcielenia tych marzeń.

Zrzucić szlachtę i duchowieństwo z piedestału,

jaki im przeszłość zbudowała, i zająć icb miejsce

pragnął gorąco Stan trzeci. Po to przybył do Wer -

, saln. Ale i król, pierwszy szlachcic Franeyi, na

leżał do stanów uprzywilejowanych, był ich przy

w ilejów najplastyczniejszem wyobrażeniem, a zgo

dził się Ludwik XVI na zburzenie najwierniej

szych filarów tronn. Jeszcze posiadał on potężne

,środki obrony: powagę tradycyi lat ośmiuset, u

rok władzy, miłość i wojsko. Aż do korony zre

sztą nie ośmieliła się sięgnąć ambicya mieszczan

Stanów Jeneralnych. Nie było między nimi dotąd

republikanów, nikomu z niob nie przyszło na myśl

targnąć się na koronę św. Ludwika; byli wszy

scy monarchistami. Chcieli tylko konstytucyi, któ

raby dopuściła Stan trzeci do rządów, odsuwając

od,nich stany uprzywilejowane.

Środek, wskazany przez Mirabeau’a, druzgotał

znaczenie historyczne stanów uprzywilejowanych,

usuwając na ich miejsce Stan trzeci, równocze

śoie jednak obrażał króla, pomiatał jego rolą.

Przeto milczeli posłowie, zdumieni śmiałością swo

jego trybuna. Gdyby się uchwycili tego środka,

musiałaby pęknąć nić sympatyi, jaka łączyła do

tąd naród z koroną. Starcie było nieuchronne, ze

starcia tryśnie nieuawiśó, z nienawiści buchnie

płomień, który nie wiadomo kogo pożre.

Głncba, duszna cisza panowała w sali. Stan

trzeci cznł, że stoi w obliczu chw ili historycznej,

przepojonej bnrzą — i milczał i wahał się, nie

przywykły jeszcze do wielkich hazardów polity

cznycb.

Ale Mirabeau, wojowniczego, butnego rodu syn,

który miał wojnę i burzę w krwi, którego ambi

cya przerastała korony i trony, którego własny

ojciec nazywał *huraganem", nie lękał się walki.

Jego dnsza gwałtowna szła kn niej śmiało, jak

do swojego żywiołu.

Chiecie być odrodzieielami Franeyi, prawo

dawcami przyszłych pokoleń, heroldami wolności,

a obawiacie się walki? — grzmiał jego głos.

—

Kogóż się obawiacie? Szlachty? Wszakże to

prócbuo! Duchowieństwa? Cały niższy kler złączy

się z nami, bo należy pochodzeniem i sympatya

mi do nas, do Stann trzeciego. Króla? Nasz do

bry król stanie po stronie narodu, szczęśliwy, że

go uwolnimy od pijawek, od pasorzytów dworskich,

że pcmożemy mu uzdrowić skarb, on, najoszczęd

niejszy, najrządnietszy z wszystkich władców do

mu burbońskiego. Niewieściem wahaniem nie zwy

cięża się nigdy i nigdzie i nikogo, nie stwarza

się dzieł wielkich Tylko odważnych kocha For

tnna. Wybrańcy narodu francuskiego! Uderzcie

żelazną pięścią, którą praca zahartowała, w po

rysowany gmach starych przesądów, a daleka

potomność będzie sław iła wasze bohaterstwo. Niech

żyje wolność!

Jaskrawy frazes, głośny wykrzyknik podziałał

skuteczniej od argumentacyi.

Zakipiało w zbitej stłoczonej gromadzie milczą

cych mężów. Znów zaczęli wszyscy mówić, spie

rać się, krzyczeć równocześnie. W serca, w pod

niecone wyobraźnie młodszych posłów, w padł ja

skrawy frazes iskrą i rozpalił płomień odwagi.

Tak, tylko odważnych kocha Fortuna, niewieściem

eabaniem nie zwycięża się nigdy i nigdzie niko

go, nie stwarza się dzieł wielkich... Czegóż się

boimy, pótyż będziemy się namyślali, w ahali?..

Na pohybel wstecznikom, spróchniałym arystokra

tom, powstrzymującym uporem swoim dzieło od

rodzenia F ra n e yi.. Obędziemy się bez ich porno

cy... Niech się zawiną w swoje spleśniałe parga

miny i grzęzną w swoich dziurawych zamkach.

My Stan trzeci, my naród właściwy, potężny ilo

ścią, złączymy się z królem i osuniemy z nim

razem wszystkie przeszkody, stojące na drodze

do wolności!... Niech żyje wolność i równość!...

Daremnie nsiłowal powstrzymać glos starszych

posłów rozpętane namiętności. Czekamy jnż dwa

miesiące, poczekajmy jeszcze tydzień, dwa. . Mo

że znajdzie się nareszcie sposób porozumienia...

Dlaczego mamy się pozbawiać pomocy stanów

uprzywilejowanych, di:świadczeńszych od nas

w sztuce rządzenia ludźmi... Nie ilość powinna

rozstrzygać w radzie narodów, lecz jakość.

—

Nie będziemy dłnżej czekali, gardzimy mą

drością próchna trupów! — zawołał ktoś.

—

Nie będziemy, gardzimy! — podjęło sto,

dwieście, trzysta głosów.

Wrzawa zmieniła się w dziki, bezładny krzyk.

Gromada rozpadła się na dwie części.. Z jeduej

do drugiej przelatywały zniewagi, groźby. Na

miętność polityczna zerwała z tych dobrze w y

chowanych lndzi miękki, wykwintny płaszcz kul

tury, starła z nich pokost estetyki towarzyskiej.

Kłócili się, jak pijani rzeżnicy.

Z góry, z trybuny, spoglądał na dzieło swoje

Mirabeau z uśmiechem ironicznym. Spokojny, pa

nujący nad każdym ruchem, obliczał pewnym

wzrokiem głowy przeciwników. Tych, którzy wo

ła li: nie chcemy dłużej czekać! było znacznie

więcej. Błysk tryumfa zaświecił w jego oczach.

Wygrał stawkę niebezpieczną..

Dokoła niego buczała burza rozpętanych na

miętności politycznych, na dworze buczała burza

rozpętanych wichrów, a on *hrabia hnragau",

pław ił się w tej burzy z rozkoszą, jak się orzeł

pławi w potokach żarów słonecznych, i czerpał

z jej łoskotu podnietę, siłę, do gwałtownego czynu.

(Ciąg dalszy nastąpi)

" C ZAS" wychodzi z wyjątkiem dni po niedzielii świętach uroczystych dwa razy *ziemnie a - °

-------

° godzinie 6 rauo i o godzinie 6 wieeaorem

We Lwowie ..Cm *

J**t do nabycia w biurach dzienników A. Olszewskiego. S Sokołowskieao K Buchitoba

’

",;:""" ;:,;;",I.,"r: x a

u ."””""1

"”"’

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.(^J?%"!,i?°Z?i«...

PKENUAIEUATA WYNOSI’

;i:;::::”tfB ! jg°M fgiSZ

:;.;;:;;i"

gSjłj. g

’5«.

Do wszystkichp a ń s t w , należących do związku pocztowego .

48 koron 12 kor -

|4kor -

’

Prenumeratęprzyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu - Liatv z uieniadzmi

0*10**

* y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje A d m i n is tr a c y a Czasi* w Krakowie

Rekla m a cje n,eopieczętowane me podlegają opłacie pocztowej, i Astów nieopłaconych nie przyjmuj« się!

Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction