Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 685 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 74.

Kraków 30 Marca - Sobota.

Rok 1867.

CZAS

Prenumeratę przyj)mują:

W Krakowie: Bióro Administracyi ,Czasuu przy ulicy Różanej w domu pod L. 433 ,

tudzi-eż w szystkie Urzęda pocztowe austryackie.

O g ło sz e n i a (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego (petit) za

jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości stęplowej

do 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prcnam eratę i Ogłoszenie przyjmują: we Lwowie w Ajencyi ,CzASUł p. Tomasz Ko

chański przy placu Katedralnym pod L. 31, w domu p. Mąjewskiego.—

W Wiedniu p. A . Oppelik,

Wollzeile 22 .- Na Francyę i Anglię w Paryżu W ny pułkownik Wincenty Raczkowski, Rue du pont

deLodiN.1

Zaś tylko ogłoszenia: we Lwowie p p Hercok i Arnold ulica Halicka Nr. 240

w Wiedniu, w Hamburgu i w Frankfurcie nad Menem pp. łlaasenstein i Vogler - w Berlinie p. A .

Retemeyer— w Frankfurcie nad Menem p. O . L . Daube ft Comp. —

w Lipsku p. Henryk łlnyler

w Wrocławiu p. Jenke et Sarninghausen.

H ęh op lsm n nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY

n a ,,CIKIS"

od Igo Kwietnia 1803

w Krakowie:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie

miesięcznie,

złr.SO.—

złr.IO.—

złr.S.—

złr. 8.

We Lwowie:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr.81.- złr.10S0c.- złr.585 c.—

złr. 8.

Z przesył’ką pocztową w państwie austryackiem:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr. 84.—

złr. 18.—

złr. O. -

złr.885c.

Prenumeratę przyjmuj%:"

We Lwowie: w Ajencyi ,,CZASU" p. Tomasz

Kochański, przy placu Katedralnym nod L. 31.

W Wiedniu: p. A. Oppelik, Wollz. ,e Ner 22

W Par yżu : (na całą Francyę, Anglię i Belgię) Wny

pułkownik Wincenty Raczkowski, rue du pont

de Lodi N-, l , tudzież wszystkie urzędy pocztowe

w kraju i za granicą.

Prenumerata liczy się tylko od Igo każdego mie

siąca.

Uprasza się o wczesne nadsyłanie pieniędzy pre

numeracyjnych i wyraźne wypisanie nazwiska i miej

sca odbioru, a jeżli można o nadesłanie dawnego

adresu drukowanego, lub przynajmniój przytoczenie

numeru tego adresu.

Cena ,,CZASU44 za granicą, ogłoszona jest w ty

tule każdego numeru.

SiraWw 39 marca.

Sprawa luksemburska wielce zajmuje

dzienniki. W . Ks. Luksemburskie jest w po

siadaniu króla H olenderskiego , a należało

do Związku Niemieckiego. Czy nie może

pozostać w jego posiadaniu, dla teg o, że

Związek Niemiecki istnieć przestał? Zdaje

się, źe nie może, bo powstała kwestya lu

ksemburska , a jak zwykle teraz kwestye

redukują się-,do tego, kto jaki kraj zabie

rze , czyli do kogo ma należeć, tak i tu

idzie o to: czy Luksemburg wezmą Prusy,

czy Francya?

Pomijamy krążące niepewne wieści o po

rozumieniu zaszłem między królem Holen

derskim, Francyą i Prusami, aby Luksem

burg przypadł Francyi; że to ma nastąpić

po nieuchronnej komedyi zapytania się lu

dności tego kraju o jego wolę, z warun

kiem, aby fortece tam będące zniesione zo

stały; że nawet już summa pieniężna jaką

wypłacić ma Francya jest oznaczona, lubo

utrzymują, że cena wydaje się Francuzom

za wysoką. Pomijamy to wszystko, raz, że

nie ma żadnej w tej mierze pewności; po

wtóre, powiemy otwarcie, że nie możemy

przezwyciężyć w sobie pewnej odrazy gdy

czytamy o takich układach. Nie wiemy czy

ludność luksemburska rokuje sobie pom yśl

niejszą przyszłość jako prowincyą francuzka

lub pruska, czy życzy sobie owej zmiany,

czy też może chce po prostu ludnością

luksemburską jaką była i jest pozostać;

ale wiemy, źe stoi w niej garnizon pruski,

i wystawić sobie wolnego objawu jej woli

niepodobna. Ustępowanie zaś i nabywanie

krajów za pewną cenę, wydaje nam się, po

mimo wszelkiego politycznego upozorowa

nia, tak przeciwne cywilizacyi XIX wieku

i szumnym zasadom ciągle głoszonym , że

wolimy uczucia nasze i myśli w tym przed

m iocie milczeniem pokrywać.

Radzibyśmy tylko zdać sprawę, na jakiej

to zasadzie nowego prawa publicznego W.

Ks. Luksemburskie musi przejść w inne po

siadanie? Prawo historyczne przestało być

podstawą w polityce. Trudnoby zresztą było

na niem się opierać. Luksemburg do ró

żnych należał koron. Należał wprawdzie i

do Francyi, a Yauban, jeżeli się nie mylimy,

budował tam owe właśnie fortece, które te

raz Francuzi znosić mają, czem u zaprawdę

uwierzyć nie łatwo, bo z honorem i godno

ścią nie bardzo się to zgadza. Lecz to, po

wtarzamy, podstawą być nie może. Czy za

sada narodowości ? - Ależ narodowość, o ile

wiemy, jest tam mieszana, francuska, nie

m iecka , przeważnie podobno flamandzka.

Rasa flamandzka nie jest zdaje się dość

wielką czy sflńą, aby się do niej polityka

aglomeratów zastósować dała; inaczej bo

wiem Luksemburg mógłby przy Holandyi

pozostać, lub przyłączyć się do Belgii. Po

zostaje więc niemiecka i francuska. Ztąd,

że Luksemburg do Rzeszy niemieckiej na

leżał, nie można jeszcze wnosić, aby był

niemiecki, bo przecież od tygodnia W. Ks.

Poznańskie do Związku Północnego wcielo

nem zostało, a przecież wiadomo, źe tam

narodowość niemiecka nie przeważa. Nie

zatrzymałby pewnie ten szkrupuł lir. Bis

mark^:J gdyby mu polityka zabór Luksem

burga Okazywała, zwłaszcza, źe wojsko

pruski i ;zyma tam warownie. Jeżeliby więc

przy a:

v ą oddanie tego kraju Francyi,

skłonią r, i o t^go kroku jakieś ważne po

wody i VL;( ’i.

Nie mamy pretensyi takowych odgady

wać. Z oświadczenia atoli, jakie niedawno

minister ten w parlamencie niemieckim uczy

nił, wnosić można, źe nie miał zamiaru za

trzymania Luksemburga. W pamiętnój uchwa

le z 14go kwietnia r. z. w Bundestagu, któ

ra kroki wojenne Prus wywołała, L uksem

burg stanął po stronie Austryi. Były więc

w wojnie Prusy z królem holenderskim, ale

jak się lir. Bismark sam wyraził, tylko po

zornie. Stanęło z posłem holenderskim, aby

do rzeczywistości nie przyszło. Wiadomo,

źe hr. Bismark w wojnie nie żartował; zda

je się więc, źe chociaż zajął fortece w tym

kraju, o anneksyi nie m yślał na seryo. Wol

no zatem przypuścić, źe dziś widząc Cesa

rza Francuzów w kłopocie, od którego tyle

doznał prawdziwej w wykonaniu swych pla

nów pomocy, którego zresztą w dalszych

swych widokach potrzebować może; gdy na

powiększenie Francyi choćby piędzią ziemi

niemieckićj nie przystał, przystanie na te

rytoryalne jćj powiększenie kosztem króla

holenderskiego. Jedność Niemiec pod ber

!em pruskiem, oto główny cel, do którego

dąży lir. Bismark, i powiedzieć można, że

go już prawie osiągnął. W urzeczywistnie

niu politycznem atoli tego ogromnego planu,

Francyą trzeba mieć za sobą, nie przeciw

sobie. W polityce na bezinteresowność li

czyć nie można, niebezpiecznie rachować na

chwilowe osłabienie Francyi. Powiększenie

terytoryalne Francyi, ukoi ją z klęski jaką

pod Sadową w polityce swćj odniosła. Wszak

anneksya Nicei i Sabaudyi przywiązała po

litykę francuską do jedności wloskićj. Być

może, że idąc za przykładem Cavoura, hr.

Bismark, zechce przywiązać Francyę do j e

dności niemieckićj anneksya Luksemburga.

Wyższy w każdym razie od włoskiego m i

nistra, bo nie swoją odstąpi prowincye. Nil

novi sub sole. T akbyśmy sobie tłómaczyli,

gdyby się wieści potwierdzić miały, przy

czyny przychylenia się Prus, do rozwiąza

nia sprawy luksemburskićj na korzyść Fran

cyi Powody te wszakże, czysto-politycznćj

natury, nie wyświecają bynajmniej pytania:

na jakićj podstawie nastąpi owa zmiana dla

mieszkańców W. Ks. Luksemburskiego? Lu

bo gdy idzie o politykę hr. Bismarka, py

tanie to zbyteczne. Odpowiedź bowiem za

w sze ta sama: ,,siła przed prawem14.

KORESPONDENCYA CZASU.

Lwów 27 marca.

-f - Uruchomienie w obrotowy kapitał pewnćj

części niernchomych zasobów bogactwa krajowe

go, jestjedoem z zadań ekonomicznych najważniej

szych, aby podnieść obrót kapitałów, wspomódz

nim produkcyjne zabiegi spóleczeństwa, wzmocnić

kredyt i osłabić szerzenie się lich vy, słowem jest

to jednem z najważniejszych zadań chroniących

kraj od upadku materyalnego, przeciwnie wiodą

cych go do wzbogacania się.

Kraj nasz posiadał jeden tylko podobny insty

tut. Rolniczy i ziemiański charakter kraju, wyma

gał najpierw instytucyi kredytowćj ziemskićj. To

warzystwo kredytowe wcześnie powstałe za gwa

rancyą reprezentacyi politycznćj kraju, stanów da

wnych, odosobnione a przytem skrępowane To

warzystwo to przez długie lata klęsk, nędzy i roz

maitych katastrof wytrzymywało samo jedno współ

zawodnictwo z lichwą.

Dziś obok niego powstaje drugi instytut kre

dytowy, inne pole działania sobie obierający, bank

hipoteczny miejski. Liczne głosy, projekta i uty

skiwania, tego od lat kilkn się domagały, pisa

no ciągle i projektowano fanki rolnicze, coby na

zastaw za prodnkta lnb na rewersa przychodziły

z doraźuą pomocą przygniecionemu rolnikowi. Leez

mimo tylu planów, zostało to dotychczas w sfe

rze projektów, a rozpoczęte próby tego rodzaju

przeszły w smutniejszą sferę fiaska.

Nie chcemy twierdzić, aby to było przedsię

wzięcie niemożliwe, ani osłabiać przekonania o

piekącćj potrzebie podobnych banków, lecz wita

my z ufnością instytucyę co choć w iunem kie

runku zwrócona, niezaprzeczenie uieomieszka wy

wrzeć ua wszystkie stosunki kredytu zbawienny

wpływ. Jak w poprzedniem liście powiedzieliśmy,

że kasy oszczędności są temi liwarkami do ściągnię

cia rozsypanych po kraju drobnych kapitałów le

żących częstokroć martwo, i działają na tych dro

bnych kapitalistów co zaoszczędzony grosz trzy

mają w starannem ukryciu, to znów instytucyę

hipoteczne są że tak powiemy temi wielkiemi li

warami, któremi aię śei^,.:ją i poruszają te wiel

kie kapitały, które znów z braku odpowiednićj

podstawy i gwarancyi martwo leżą. O ile tamte

działają na małe kapitały, to te są obliczone na

wielki obrót interesów.

Nowa instytucya, którćj pięciu założycieli hr.

Alfred Potocki, br. Włodzimierz Dzieduszyeki, p.

Ludwik Skrzyński, hr. Stanisław Gołuchowski i

p. Koliszer składają 500,C00 złr, rozpoczyna swe

działanie z zakładowym kapitałem półtora miliona,

chodzi zatem o zebranie miliona. Nie łatwe zda

wałoby się na oko zadanie w naszem kraju nie

obfitującem w kapitały. Bank Hipoteczny miejski

mając wywrzeć swój wpływ przedewszystkiem na

interesa miejskie, w miastach też szukać musi

czynnego poparcia. Depozyta miejskie i rozliczne

miastowe fundusze znajdą tutaj stosowne, korzy

stne i pewne umieszczenie, niemnićj prywatni ka

pitaliści miasto zbyt jednostronnego rzucania się

do akcyj kolei, co częstokroć sprowadza chwilo

wy spadek i znaczne straty, będą mogli z zupeł

nem bezpieczeństwem a przytem z poczuciem pe

wnego udziału w krajowem przedsięwzięciu umie

szczać tutaj swoje zasoby. Nie wątpię przeto, że

przy takićj gwarancyi, instytucya która nie na

hazard, ale niemal murowaną ma przed sobą dro

gę hipotecznych pożyczek, znajdzie i odpowiednią

sub8krypeyą.

Jeżli dla instytucyi samej dogodniejszem jest

w kraju znaleść cały kapitał potrzebny, to sądzi

my, że przesadne podniesiono obawy w tutejszych

dziennikach, aby nie przyjmowano obcych kapi

tałów, gdyżby to była eksploatacya. Najprościej "za

znajomość ekonomii politycznej poucza, że kapitał

przybywający do kraju, jakkolwiek opłacany pe

wnym procentem, nie może być eksploataeyą kra

ju, ale korzyścią dla niego; zwłaszcza kapitał

włożony w przedsiębiorstwo, w instytucją finan

sową, w kredyt jeżli odda 5°/0 zagranicy, zosta

wi niezaprzeczenie krajowi zyskanych 10°/0—

Nie doradzamy dyrekcyi nowego banku poszu

kiwać kapitałów obcych, zgadzamy się na pier

wszeństwo dane krajowej snbskrypeyi, ale także

zgodzić się na te obawy nie możemy. Szkoda, że

wszystkie akcye kolei nie są w rękach krajow

oów dla samego zarządu i ducha w nim tkwią

cych, szkoda, że niema dostatecznych kapitałów

któreby wszystkie zyski do kraju ściągnęły; -

ale przecież zysk kapitałów obcych na akcyacb

kolei galicyjskich nie jest eksploataeyą ale usłn

gą interesom krajowym, ale pomocą finansową i

dźwignią rozwoju — tak samo byłoby z kapita

łami w bankach. Kraj, jak prywatny przedsię

biorca, potrzebnje kapitałów, przeto pożycza, o

płaca procent i to jego strata, ale obraca tym ka

pitałem ua s ^oją korzyść, która miarą stósowne

go użytku przewyższać winna ten procent.

Jeszcze jednę obawę usunąć winuiśmy co do

tego, jakoby bank powstający i wyławiający ka

pitały miał być przeszkodą dla innych może wię

cej naglącej potrzeby zakładów. W świecie fiuan

sowym i ekonomicznym, jak w świecie umysło

wym— życie, praca, ruch prowadzi do coraz dal

szych rezultatów, podwaja siły , wydobywa je,

kombinuje z sobą i stwarza nowe światy. Tu nie

ma mowy o współzawodnictwie grosza, ale grosz

grosz robi. Tylko na podstawie wielkich i silnie,o

partych instytucyj kredytowych mogą się tworzyć

mniejsze na cbwiejniejszych podstawach.

Przyznajemy, że może potrzebą chwili byłoby

więcej spieszne przyjście w pomoc obciążonej roli,

która w niewolę lichwy oddana. Ale smutno to

przyznać, pomoc ta w dzisiejszej chwili była

by w wielkiej części rezykiem, ofiarą, a zasób

nasz materyalny jest tak słaby, że ofiar nie do

zwala — trzeba było tedy szukać pewniejszego

pola - tem wydawały się być miasta nie tyloma

klęskami zgnębione, a jednak opieszale postępujące

po drodze rozwoju. Miasta jednak w naszym kraju

rolniczym niczem więcej nie są, jak tylko węzłami

w sieci bogactwa krajowego w nich się koucen

trują tylko interesa wsi i r o li— handel zbożowy,

przemysł okoliczny, jeżli fabryka, to machin rol

niczych lnb młyn parowy. Wzmacniając węzły,

wzmocnić się pośrednio musi cała sieć bogactwa

krajowego.

Nowy bank hipoteczny to wielki wyłom w sto

sunkach kredytowych i finansowym obrocie tak

dotychczas rozpaczliwym.

Lwów 26 marca.

(M. J.) Mamy więc znowu proyisorium in provi

sorio i najpiękniejsze widoki na długotrwałość je

go. Organizacya sądowa i finansowa naszego kra

ju wedle pomysłów Bacha, Krausa, przeprowa

dzona w czasach najkompletniejszego desorganizmu

państwowego, ta dziwna mieszanina sprzeczno

ści i dysharmonii polityczno cywilnej, przypadła

tak mocno do smaku naszym koryfeuszom sądo

wym i finansowo-urzędowem , iż w żaden sposób

od niej oderwać się nie mogą, pozostaje więc i

nadal dotychczasowy podział sądowo-finansowy

na dawniejsze powiaty, z tą tylko odmianą, iż do

tychczasowi tak zwani adjnnkci samoistnie, zo

stali sędziami powiatowemi mianowani. Postępu

w tej sprawie widzimy tylko tyle, iż rozdzielono

namacalnie politykę od sądownictwa, chociaż za

sługę tego oddzielenia jedynie mężom polityki, a

stosując rzecz do sprawy prowincyonalnej, hr. Go

łucbowskiemu przypisać należy.

Porównywając czynności bieżące i dokonane w

działach admiuistracyi politycznej, sądowej i finan

sowej, dostrzegamy potężną różnicę w ich rozwo

ju i rozpoczniemy rzecz od sprawy sądownictwa.

Podczas gdy najtrudniejsza bezsprzecznie organi

zaeya polityczna codzień widocznie postępuje, i

w każdem nowem postanowieniu ogłoszonem, zna

mionuje siłę ducha, stalą wolę i pewność samego

siebie, ustrój urzędów sądowych niepornszono na

wet z słabych jej węgłów położonych w roku 1855,

chociaż wadliwość tego ustroju została tylekro

tnie wytkniętą, i osobliwie przez prawników po

ruszoną.

Dotąd zwalano winę ociężałości tej sprawy, na

politykę powiązaną z jnrysteryą sądową; lecz

dziś polityka poczuła sama potrzebę uwolnić się

od towarzyszki, która jej przy każdej sposobności

ciężkie czyuiła zarzuty,— emancypacya nastąpiła

w calem słowa znaczenia, a skutkiem tego widzi

my organizacyę polityczną rozwijającą się euer

gicznie, zaś o organizacyi sądowej i finansowej

dowiadujemy się, iż pozostaje tymczasowo ws zy

stko na dawnej stopie. Jakiż powód tej nieczyn

aości i zwłoki, pomimo wyraźnej dążności mini

sterstwa do reformy postępowej, i pomimo tylu

głośuych życzeń o wprowadzenie w życie tej re

formy? Oto brak mężów ozdobionych potrzebne

mi talentami do zajęcia się i odpowiednego roz

wiązania tej na pozór tak łatwej sprawy. Dalecy

jesteśmy od twierdzenia, iż Galicya nasza już tak

jest zubożałą duchowo, że nie posiada nawet stó

sownego kontyngensu organizaeyjno-sądowego, bo

tak przy rozprawach umniczycb, jako też przy

innych sposobnościach, zapoznaliśmy się dostate

cznie z talentami celującemi w zakresie dotyczą

cym, lecz koastatujemy poprostu fakt, że dotych

czasowi naczelnicy krajowi sądów, udowodnili

niezbicie swą nieudolność organizatorską. Wybra

ni w roku 1855 na te posady, złożyli oni wpra

wdzie dowody bezwarunkowego posłuszeństwa i

powolności wobec najróżnorodniejszych ministe

ryów, i celowali w poszanowaniu surowości pra

wa, osobliwie przy specyalnych wypadkach prze

stępstw lub zbrodni politycznych, a nawet już dziś

przy tak zwanej nowej organizacyi sądowej— cie

kawy czytelnik wziąwszy do rąk nomiuacye sę

dziów powiatowych dla okręgu administracyjnego

arakowskiego, napotka tam cHy szereg imion cu

dzoziemskich, tak jak gdyby referent układający

listę ,,Bezirksrichterów", nabył niezbitego przeko

nauia od pp. Bismarka, JBerensprnnga et consortes,

że Polakom pomimo icb zdolności, nie wypada

powierzać posad sędziowskich. Nie twierdzimy, że

układ tej listy dokonano tendencyjnie; taką nie

zgrabność nie bylibyśmy w stanie popełnić dzi

siaj ; co więcej, powiemy nawet, ze mianowaniem

nowych sędziów powiatowych przeważnie obcokra

juwców, chciano nas uszczęśliwić, i że obdarza

jąc nas mężami głębokiej wiedzy prawniczej,

chciano nam wskazać drogę, jakiej się trzymać

uależy, ażeby osiągnąć dostojeństwa podobnego, i

jak naostatek używać należy owoców tego dosto

jeństwa. Wszelakoż, my, zawsze niezuający się

doskonale ua pobudkach i celach, nie poczuwamy

się do zbyt wielkiej wdzięczności za podobny

nadmiar pieczołowitości, — przeciwnie, poczuwa

my się do obowiązku czynie uważnym p. mini

stra sprawiedliwości, że podobne postępowanie

wobec wygłoszonego i przyrzeczonego nam po

nownie przy otwarciu Sejmu rozszerzenia autono

mii krajowej, osobliwie zaś wobec natężonego o

czekiwauia całego kraju, sprawia niepospolite roz

czarowanie;— zaś obecny Sejm krajowy nawet

uważnym czynić na to uiecheemy, ufając state

cznie, że pomny tak ważnego obowiązku jakim

jest orgauizacya sądowa kraju, podniesie sam

kwestyę dotyczącą i całą powagą poprze ugrun

towane zdanie słuszności.

Galicya używała do syta owoców prowizoryal

nycb; — a dziś, gdy zakarpaccy sąsiedzi"wysy

łają deputacyę do Monarchy z podziękowaniem

za przyznane ministeryum ; Galicya pozwala sobie

ufać, że jej nie będzie odmówione prawo domaga

nia się, ażeby orgauizacya sądowa i mianowauie

urzędników przy tym nowym organizmie została

poruczoną mężom akredytowanym wobec prawa

i kraju zarazem, — mężom zastugi i udowodnio

nej zdatnuści fachowej na najobszerniejszych pod

stawach, którzy jednak zdołają interes rządu po

godzić z iuteresem kraju, bo przyzna każdy, że

tylko z tej harmonii wypłynąć mogą obopólne ko

rzyści i wzajemne zadowolenie.

—

Mężowie poli

tyki, częstokroć najcelniejszych przymiotów i rzad

kich zdatności, ustępują ze stanowiska przy zmia

nie stosunków i przy wskazanej potrzebie; w po

ruszonej przez nas kwestyi przemawiają obadwa

warunki za zmianą osób kierujących naczelnie

sprawami sądownictwa w Galicyi, bo pomimo

wszelkiego uszanowania, które poczuwamy dla ich

cuót osobistych — jesteśmy tego zdania, iż znaj

dują się już w samem łonie Sejmu krajowego mę

żowie stokroć lepiej obznajoinicni z wymogami

nowej organizacyi, i że wobec objawionych ueo

prowizoryów, niewiele spodziewać się mamy od

dotychczasowych koryfeaszów sądowych.

Wobec takiego stanu sprawy sądownictwa, uie

dziwi nas wcale zatamowanie zupełne prac orga

nizacyjnych co do władz finansowych. Stróże skar

bu galicyjskiego uważali i uważają się zawsze je

szcze za coś odrębnego, nieprzynafeżuego do kra

ju; — jest to instytucya od dawna zaludniona cu

dzoziemczyzną, nie dziwy zatem, że nie lgnie do

Część literacko-artystyczna.

LISTY 0 TEATRZE KRAKOWSKIM.

List V.

Zaczynam od Reąuiem nad zmarłą operą.

Mieliśmy operę w Krakowie i nie ma jej!

Zgasła w samym pączku, który nie mając sił

rozwinięcia się, odpadł od gałązki.

Zgasła bez rozgłosu, bez wielkiego żalu po so

bie, jak gaśnie każde żyjątko z problematycznem

życiem.

A że istnienie tej muzy było więcej niż proble

matyczcem od samego jej zjawienia sie u nas wie

każdy, kto patrzał na wątłe jej zdrowie, i czyj

słuch nie był obcy dobrańszej harmonii tonów.

Pani Gruszczyńska i p. Niedzielski, p. Nie

dzielski i p. Gruszczyńska — oto filary na których

wspierał się gmach opery marzącej, żeby się stać

narodowa.

Uzyzu"am się, że lepiej było nieprzyznawae się

do żadnej narodowości, aczkolwiek narodowość

góruje dziś w polityce napoleońskiej, niż odkry

wać tak słabą stronę naszych zdolności muzy

kalnych.

Nieprzeszkadzało to publiczności, wzorowej w tym

względzie i pełnej poświęcenia się, liczrie uczę

szczać na Halkę, zaszczycać Paziów Króla Jana,

a nawet z pobłażaniem przyjąć Verbum Nobile,

co zapewne robiła w szlachetnej myśli ogrzan’a

swym tchem serdecznym ten wątły pączek mają

cy się rozwinąć jak centofolia.

Serdeczność ta jednak niewystarczała na koszta

utrzymania personalu opery. I nie ma się czemu

dziwić, gdy i w największych stolicach opera nie

utrzymuje się sama przez się, tylko subwencyą

dochodzącą nieraz do olbrzymiej sumy. Śpiew

wszędzie jest drogi; śpiewający choć mierny ta

lencik większe ma wymagania, niż nawet rzeczy

wisty talent dramatyczny, który mówi nie śpiewa.

A cóż dopiero, gdy się policzy koszta na parti

tury, na orkiestrę, niemogącą pozostać w stanie

zbieranej drożyny, ale przedstawiać ciało zgodne

ł dobrze wyćwiczone.

Opera zawsze należy do najzbytkowniejszycb

instytucyj artystycznych. Dawniej był to kąsek

tylko królewski, dziś zbiorowa ludność bogatych

stolic może sobie tej samej rozkoszy pozwolić.

W każdym razie opera nasza wcale niebyła

rozkoszą. Na parę znośnych głosów, jakiż to zre

sztą lament!

Możnaby to jednakże znieść wszystko, dla mi

łej sławy, że i my mamy operę, gdyby nie ta

złowroga niedogodność, że właściwy dramat cier

piał na tem współzawodnictwie: dwa dni w ty

godnia poświęcone dla opery, która nic nieprzy

nosiła, a pochłaniała sama cały swój dochód, ro

biły uszczerbek w ogólnym budżecie teatralnym;

towarzystwo bowiem artystów dramatycznych ogra

niczone na dwa tylko przedstawienia tygodniowo,

miało przeto o połowę nszcznplony dochód mie

sięczny , a tem samem cznło się zagrożonem

w swojej egzystencyi.

Przyznam się, że wybierając z dwojga, to jest

pomiędzy operą a dramatem, nie można się długo

namyślać, i ostatniemu przyznać potrzeba pier

wszeństwo. Dramat, komedya — to przyszłość na

szej literatury, osobliwie w tej gałęzi wiele zosta

wiającej do życzenia. Dramat, komedya — to j ę

zyk nasz z całą swobodą życia, ncznć i myśli,

uie w formie uczonej kaznodziejskiej, lub akade

mickiej, lecz taki, jakim go spółeczność tworzy;

dramat, komedya — to najpotężniejsza z katedr.

Filozof, historyk, natnralista musi zbierać słucha

czów, przemawiać do szczuplej liczby wybranych,

przysposobionych długą nauką; dramatyk każde

go do siebie przypuszcza, każdy mu dobry, czy

to prostaczek, czy uczony; czy rzemieślnik, czy

elegant; czy praczka, czy wielka pani; nie zna

żadnych wyróżnień; ulica i salon wszystko to

jego słnchacze.

Jakaż to potężna cywilizacyjna instytucya, nie

pytająca nawet ezy umiesz czytać i pisać! Cóż ją

to obchodzi? kiedy człowieka chwyta ze strony

wzruszeń; a jeżeli naucza go jakiej prawdy, to

jej niebierze w abstrakcyi, niedemonstruje jafc fi

lozof, cedząc frazes po frazesie, ale ją przedsta

wia w działania pod postacią mężczyzny lub ko

biety, króla lub żebraka, skąpca lub rozrzntnika,

bohatyra lnb samoluba i rzucając postać swoją na

deski każe jej chodzić, płakać, śmiać się, rozpa

ezać, walczyć, umierać... i widzów zebranych

zmusza zapominać o sobie, o swoich troskach,

niepokojach, nędzach, aby na chwilę zespolić się

z życiem tych ndanycb osób co cierpią lub we

selą się na scenie...

Przyznam się, że poświęcić korzyści dramatn

dla próżnej sławy, żeby mieć operę narodową i

to bardzo wątpliwej wartości, byłoby niedarowa

nym grzechem.

Pomijam już opłakany sęs samych librettów, o

których możnaby powiedzieć fraucuskiem przy

słowiem: Ce gui ne vaut pas la peine d’elre dit,

on le chante— ależ i strona muzycznego artyzmu

w tym stanie w jakim się przedstawiała, mogłaż

zaspokoić wymagania najwyrozumialszych znaw

ców? Póki grano Halkę ciekawość poznania ory

ginalnej polskiej opery ściągała widzów, nie od

ważających się przez samo uszanowanie dla swoj

skiego płodu, narzekać na nudy, pochodzące z bra

ku rozmaitości w całej tej kompozycyi; zresztą

egzekueya, mianowicie chórów, doprowadzona do

maximum tego, co dało się otrzymać ze skąpych

muzykalnych żywiołów, ogół przedstawienia ro

biła dość znośnym.... Dopiero na Wolnym Strzel

cu załamało się całe to, mozolnie wzuiesione ru

sztowanie,... i Wolny Strzelec stał się grobem o

pery polskiej,...

Sam ten koniec, taki nietryum

falny, podobny do gasnącej lampy, w której oli

wy zabrakło, przekonał o niemożności dłuższego

utrzymania lirycznej sceny,...

Właściwy dramat

nie tylko że nic nie stracił po śmierci tej śpiewa

jącej siostrzyczki, lecz owszem podniósł się od

tego czasu.

Dyrekcya mając więcej dni do grania w tygo

dniu, a uwolniona od kłopotliwej opery, całą u

wagę poświęciła na wzbogacenie repertoaru no

wemi sztukami, lub na powtarzaniu sztuk dawniej

z upodobaniem przyjętych przez publiczność.

Odtąd widzieliśmy Dwór Władysława IV, p.

Szujskiego; takie klasyczne dzielą, jak Szyllera

Maryę Stuart i Wilhelm Tell, Moretego Donnę

Diannę, klejnot hiszpańskiej sceuy, i takie nowo

ści jak: Poczciwych wieśniaków i Starych kawale

rów, najświeższy płód p. Sardou, uiemuiej kilka

wybornych komedyj jedno lub dwu aktowych,

między innemi: Pożar w klasztorze i warszawską

farsę O cklebie i wodzie, która tam znalazła wiel

kie powodzenie,

C-m

wychodzi codziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne).

N u m e r pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztuje 10 oentów.

Prenumerata wynosi:

ttiejscowH w Krakowie

rocznie złr. 20

kwartalnie

złr. 5

—

miesięcznie złr. 2

weLwowie....

n21

c. 25i

e-oc -tą w państwieAustryackićm

2c.25

do Prus.

:—

tal. 17 sgr. 2

tal. 4 sgr. 8

tal. 1 sr. IB

B Rzeszy memieckićj .

21,10

5.10

1,25

Francyi lAngln

B fran. 108

frank. 27

frank. 10

Turcyi, Włoch i Szwajcaryi , 116

B10

i m p . ..........................

s°

:20

;

Cł.ty z pieniądzmi przesyłane być winny franco do Administracyi ,,Czasu.K

H -ty reklamacyjne

niezapieczgtowane, m e ulegają frankowaniu.

—

lif-tów niefrankowanych nie przyjmuje się.

-i

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку