Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 618 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 170

Kraków, 28 lip ca — Piątek,

Rok 1876.

Prenumeratę przyjmują:

W K ra k o w ie i Administracya «CZASU,* księgarnia p. S. A . Krzyżanowskiego, handel Dworskiego,

tudzież wszystkie urzędy pocztowe. O g ło s z e n ia (inseraty) przyjmują się za opłatą od miejsca wier

sza drukiem drobnym" (petitowym) za pierwszy raz 10, za każdy następny raz po 5 c. Y u,l, , h m e

(na 3 stronnicy dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 c. za każdy raz. » » r a c z e n ia

«la . , f z » s u " (prospekta, cyrkularze, ogłoszenia itp.) przyjmują się za cenę 1 złr. od 100 egżempl.

dla zamiejscowych, a 50 c. od 100 egz. dla miejscowych prenumeratorów. Przypadającą należytość

uprasza sie naprzód nadesłaćprzekazem pocztowym. Ogłoszeniu i prenum eratę przyjmują:

we L w owie W. Piątkowski ul. Teatralna O; w P aryżu wyłącznie p. Adam, Carrefour de la Croix

Kongo 2, (prenumerato p. W. Raczkowski, Faubourg Poissoniere 33); w 1%’ied niu pp. llaasenstein fe

Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A .Oppelik Stu

benbastei Kr. 2 (także w Pradze), R. Mossc (także w Berlinie, H amburgu, Monachium i Norymberdze),

G. L. Daube Sc Com. (także w Frankfurcie n. M.), Rotter H, Com.

)Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem na miesiąc Sier

pień

................................................. ,,

Od Igo Sierpnia do końca Wrześ.

2-50

5—

Kraków 27 fllpca.

Mówiliśmy przedwczoraj o dualizmie ze

stanow iska finansowego, dziś słowo o stano

w isku Czechów odnośnie do tej kwestyi.

Wobec przyszłorocznego terminu odnowie

nia ugody węgierskiej , stronnictwo wier

no-konstytucyjne wcześnie zaczyna przygo

towywać taktykę, z jaką zamierza wystą

pić w przyszłej sesyi parlamentarnej. Do

chodzą nas bardzo często rozmaite wieści,

donoszące o odbyciu się licznych zjazdów

i parteitagów rozmaitych odcieni i stronnictw

wiemo-konstytucyjnycb. W zgromadzeniach

tych przeważa zawsze myśl jedna, niezado

wolenie z obecnego dualistycznego syste

mu i gotowość do walki z wygórowanemi

żądaniami Madziarów. Niejednokrotnie od

zywały się nawet w samym Wiedniu gło

sy wzywające wszystkie stronnictwa au

stryaciie do solidarności w tej kwestyi tak

walnej dla przyszłej organizacyi monar

chii. Dzienniki wierno-konstytucyjne, kie

rowane obawą o finansowy i ekonomiczny

stan monarchii, udały się nawet do najza

’ciętszych swych nieprzyjaciół, Czechów,

skłaniając ich do wzięcia czynnego udzia

łu w tej sprawie, a tem samem do obesła

nia Rady Państwa; Deutsche Zeitung mia

nowicie w jednym z artykułów swoich —

jeśli się nie mylimy, przed dwoma lub trze

ma miesiącami — zapytywała otwarcie, gdzie

są Czesi, i czy oni w tak groźnej dla mo

narchii chwili nie podadzą nam ręki? Za

znaczyliśmy niedawno odpowiedź, jaką na

podobne propozycyę dał staroczeski Pokrok,

organ Dra Riegera obecnego następcy Pa

lackiego. Myśl wszelkiego sojuszu odrzu

cił on stanowczo, wszelkiej solidarności z

wierno-konstytucyjnemi wyrzekł się raz na

zawsze i oświadczył, że Czesi nie pragną

jakiegoś łatania dualizmu, ale radykalnej

zmiany dotychczasowej organizacyi pań

stwowej, czyli mówiąc wyraźnie — federalto

zmu. Propozycya więc wstąpienia do Rady

państwa, jak na teraz została odrzuconą,

I nie mogło być inaczej, bo przyjąć we

zwania największych swoich nieprzyjaciół,

od których tyle krzywd doznali, przyjąć

wezwanie tych, którzy nie mogli znaleść

dość wyrazów na potępienie narodu cze

skiego, a teraz gdy nauczeni dziesięcio-le

tnim doświadczeniem przekonali się, że bez

niego trudno i ciężko, że Czesi którym ty

le razy zaprzeczali prawa istnienia, są po

trzebni, grzecznie ich zapraszają — było rze

czą niemożebną. Pokrok powiada, że Czesi

wstąpieniem do Rady państwa nie chcą do

pomagać wierno-konstytucyjnym do utwier

dzenia hegemonii Niemców i Madziarów

nad ludami słowiańskiemi w A ustryi; ale

organ ten zapomina, że wstępując do Rady

państwa nie koniecznie trzeba zawierać tam

sojusz z stronnictwem N.fr. Presse et con

sortes. W izbach austryackich znajdują się

przecież Polacy i Słowieńcy, znajdują się

Tyrolczycy i federalistyczne stronnictwo

,,prawa" hr. Hohenwartha, a co najwięcej

właśni ich rodacy z Morawy. Deputowani

czescy weszliby właśnie tam dla zwiększe

nia szeregów walczących z nieprzyjaciółmi

własnej narodowości, monarchii i domu

habsburgskiego.

Możnaby poniekąd słuszną na to twier

dzenie zrobić uwagę że Czesi wejściem do

Rady Państwa wyrzekliby się swej przy

szłości, przyłożyli rękę do utwierdzenia kon

stytucyi gwałcącej historyczne ich prawa

i krokiem tym przyjęliby ją niejako ze

swojej strony. Temu zaprzeczyć można sta

nowczo. W czasach równie jak obecne przy

krych, za rządów p. Schmerlinga, od któ

rego właśnie datuje się główne pokrzyw

dzenie Czechów, widzieliśmy w Radzie pań

stwa Palackiego, Riegera i cały szereg de

putowanych czeskich dzielnie broniących

praw swej narodowości. W tenczas Czesi

nie weszli tam dla potwierdzenia i uroczy

stego przyjęcia konstytucyi lutowej, owszem

celem ich była protestacya przeciw niespra

wiedliwości i nadużyciom. W ierzyli bo

wiem że w drodze parlamentarnej da się

coś osiągnąć, ówczesna obecność Palackie

go była jak sam to wyznał tylko próbą

który środek bojowania lepszy. Zawiodły

wszelkie oczekiwania. Od roku 1861 nie

widzimy Czechów w Radzie Państwa, któ

rzy śmiało powiedzieć mogą, źe do duali

zmu ani jednym nie przyczynili się słowem.

W roku przyszłym sytuacya staje się po

dobną jak przed piętnastu laty, rewizya

ugody węgierskiej daje nietylko nadzieję

ale w pewnym zakresie nawet rachować

pozwala na zmianę obecnego systemu. Nie

dość protestować, trzeba się i pracą przy

czynić do przyszłej budowy. Czechom wy

padałoby może posłami swemi wzmocnić

prawicę Izby która bądź co bądż pomimo

częciowej różnicy zdań w tej kwestyi sta

nie solidarnie do walki. Stanowisko Galicyi

tem się różni od stanowiska jakie Czechy

w Austryi zajmują, źe opozycya czeska

opiera się na historycznych podstawach, bę

dących największą ich siłą. Z tego wła

śnie wynika różnica naszych i czeskich sto

sunków i różnica naszego i Czechów po

stępowania. Przesądzać też niechcemy, czy

Czesi mogą i zechcą poświęcić to stano

wisko, którebyśmy nazwali dogmatycznem,

dla ratunku wspólnej sprawy nie tylko już

praw narodowych, ale utrzymania jedności

państwa. W ypadki zewnętrzne mogą zmie

nić wiele w sytuacyi dzisiejszej, mogą uła

twić Czechom wejście na drogę polityki

obronnej, i złożenia dowodu Monarsze, że

raz jeszcze przynoszą ofiarę z drogi obra

nej a przekonaniem wewnętrznem wskaza

nej, lecz nigdy z praw krajowych i obo

wiązków dla dobra monarchyi.

To tylko pewna, że gdyby problemat od

nowienia dualizmu skłonił Czechów do tej

ofiary z dotychczasowej drogi, czego je sz

cze przypuszczać nie możemy — wnet za

równałyby się obopólnie różnice, i urazy

jakie od 1867 r. powstały w pośród żywio

łów autonomicznych, zatarłoby się nawet

wspomnienie podróży na wystawę moskie

wską, i znów wystąpićby mógł zjednoczo

ny obóz narodowo - autonomiczny, któryby

staw ił pospołu czoła zarówno dualizmowi,

jak centralizacyi.

KORKSPOKDENCYA ,,CZASU:*

Warszawa 23 lipca.

Przechodzimy w tój chwili przez bardzo trudne

położenie finansowe, a naw et są pewne obawy nie

bezpiecznej dla naszego miasta katastrofy. W dwóch

ostatnich tygodniach zaniepokoiły publiczność dwie

upadłości, które w innych krajach nie miałyby mo

że ważniejszego znaczenia, ale które w naszych sto

sunkach są niebezpiecznym objawem. Pew ne domy

bankowe mające ustaloną repntacyę odmawiały e

skontowania wekslów najpoważniejszych firm handlo

wych, widocznie obawiając si§ znacznych wypłat, a

bank polski przez nieogl§dność, czy też brak w bió

rach swoich porządku znalazł si§ w takiem po

łożeniu, iż musiał zażądać pomocy od wzajemnego

kredytu.

Bodajby si§ na tem ukończyły trudności finanso

we, gdyż w mieście obiegają niepokojące wieści o

mogących nastąpić dużych upadłościach. Chwila wi

docznie jest trudna, ale może na czas b§dzie można

uniknąć smutniejszych nast§pstw.

Połączenie si§ Towarzystwa ubezpieczeń z Towa

rzystwem krakowskiem, zajmuje mocno publiczność

i w ogóle dobrze ją uspaśabia dla przedsi§wzi§cia

Kronnenberskiego. Jego założyciel na ostatniem zgro

m adzeniu towarzystwa kolei warsz. - wiedeńskićj i

warsz.-bydgoskiój musiał zażądać dymisyi z urz§du

wice-prezesa, gdyż jenerał-gnbernator hr. K otzebue

zawezwał go do siebie, by w grzecznej formie, ale

§tanowczo zażądać od p. Kronnenberga usuni§cia si§

z tój posady. W zamku uważano, że jest rzeczą nie

bezpieczną dla politycznych widoków dozwolić m ate

ryalnój pot§dze jednego domu mieć wpływ przewa

żny na rzut kolejowy całego kraju. Wprawdzie ża

dna ustawa cesarstwa nie zabrania prywatnemu czło-=

wiekowi należeć do stowarzyszeń finansowych, lecz

jenerał-gubernator dał aż nadto wyraźnie do zrozu

mienia, że si§ wpływu p. Kronnenberga obawiają

w Petersburgu.

Na koniec sierpnia zapowiedziano urżędownie przy

jazd Cesarza, gdyż mylnie sądzono, jakoby car Alo

ksander miał zabawić w Warszawie wracając z za

granicy. Ponieważ jednak zostały odwołane wielkie

manewra w południowej Rosyi, a zdaje si§ że i

w Królestwie obóz nie b§dz.ie zebrany, wi§c można

mieć nadziej§, że Cesarz albo pozostanie w Peters

burgu, albo też pojedzio do Liwadyi, nie zawadziwszy

0 Warszawę. Położenie kraju jest takie, że prz,yjazd

Cesarza budzi same obawy i niepokój. Nikt nie wie

co on może z sobą dla kraju przywieść, ale wiado

mo wszystkim, że żadnćj krajowi nie przyniesie ulgi,

1 że jeżeli jak a nowa reforma zostanie postanowioną,

lub nowy ukaz podpisany, to b§dzie to tylko dalszy

ciąg system u rusyfikacyi i całkowitego zlania K ró

lestwa, z centralistycznem cesarstwem. Dotąd przy*

gotowań żadnych jeszcze w mieście nie ma, i żadnych

policya nie nakazała, być wi§c moźe, że przy niepo

kojącem położeniu polityki europejskiej, Cesarz nie

opuści stolicy i zapomni o siedmiu dniach, które

m iał w naszem mieście przepędzić. W arszawa obej

dzie się bez urzędowych uroczystości, które w rokn

zeszłym tak dziwnie odbijały przy sm utnym stanie

materyalnym kraju, i daleko jeszcze smutniejszem

rozbiciu naszego społeczeństwa i sączącej si§ jeszcze

krwi unickiśj.

Zdaje si§ pewnem, że Cesarz jest bardzo mocno

cierpiący i że powrócił z E m s w gorszym stanie

zdrowie, niżeli kiedy wyjeżdżał za granic§. W Ejto

kunach, gdzie go witał Albedyński, wileński jenerał

gubernator, skarżył się Cesarz na zmęczenie i upa

dek sił; a musi Być stan do pewnego stopnia wa

żny, kiedy w kołach wojskowych i wyższych sferach

rosyjskich wiele ostatniemi czasy mówią o następcy

tronu, a przezorni ludzie już si§ dzisiaj zwracają ku

wschodzącemu słońcu.

Poznań 24lipca.

Nawa naszych liberałów, rozbijająca si§ o skały

zdrowego rozsądku i zacności ludu naszego, nie u

walnia swych przywódzców od wyraźnej choroby mor

skiej. Choruje nań zwłaszcza autor peryodycznych

broszur, który znów jedną na świat wyrzucił pod

nazwą listu otwartego, do krytyków ultramontań

skich. W edług niego, gubią kraje i społeczeństwa

ultramontanizm , izraelityzm i socyalizm. Co do ostat

nich, pewnie si§ o tem dowiedział z pism ultramon

tańskieh, które głównie niebezpieczeństwo to podnio

sły i wykazały. Ale autorowi poznańskiemu głównie

ultramontanizm spać nie daje, a że natura ciągnie

wilka do lasu, mimowolnie staje w obozie Bismarka,

zwalając smutny fakt i jeszcze smutniejsze skutki

zajścia w Pieraniu na fanatyzm klerykalny, zamiast,

jak prawda tego wymaga, na wiarołomnych księży,

którzy zajść tych byli powodem. X . Br6nk, proku

rator, i cało dziennikarstwo urzędowe, są zdania au

tora ; winszujemy tej zgodności! Niebezpieczny au

tor dla własnego stronnictw a, wyraźnie dostać m u

siał od niego wygowor za swe elukubracye i zbytnią

szczerość, zarzeka si§ bowiem, że nie mówi w imie

niu stronnictwa, tylko we własnem, i jak drugi Win

kelried gotów wszystkie dzidy ultramontańskie We

własnej piersi utopić wołając: «macie m oją osobę,

osobisty szermierz W am si§ przedstawia"! Czytając

te słowa mimowolnie wzrok szuka na końcu pisemka

nazwiska szermierza — a znajduje tylko dat§ 15go

lipca, ale i data ta jest wymowną, boć to zenit ka

nikularnej epoki. N aturalnie, nie obyło si§ na tych

kilku zadrukowanych kartkach, i krytyki dla ongi

poczciwego ludku, lub wszechwładnego a

potężnego ludu, który dziś, skoro tylko przej

rzał i nia tańcuje po piszczałce liberałów, od razu

zeszedł na «chm ur§ poczciwego prostego ludu, po

zbawionego światła i pojęcia, by sam sobie kierunek

m ógł obrać".

Ileż to razy śród walk parlam entarnych słyszeć

było można z obozu liberałów rządowych wykrzy

kniki o inkwizycyi, torturach średniowiecznych, jako

owocu prądów katolickich, ducha katolickiego w dzie

jach. W obec tego posłuchajmy następującego faktu.

Z Chełmna w Prusach pojawił si§ w Germaniiber

lińskiej artykuł, w którym ujrzał si§ obrażonym ja

kiś miejscowy tameczny liberał, nauczyciel gimna

zyalny. Prokurator miejscowy zamiast wytoczyć pro

ces Germanii w Berlinie, jak prawo wymaga, to

jest w miejscowym sądzie, gdzie pismo wychodzi —

wezwał całe duchowieństwo katolickie z Chełmna,

między innymi sparaliżowanego X. Odrowskiego, żą

dając od nich pod przysięgą zeznań, kto jest auto

rem owej korespondencyi do pisma berlińskiego, a

gdy X. Odrowski zeznania i przysięgi odmówił, sąd

na wniosek prokuratora bezzwłocznie na sześć tygo

dni go skazał, odmawiając sparaliżowanemu uie tylko

własnej pościeli, ale naw et własnego wiktn. Zapytu

jemy wszystkich bezstronnych, czy to nie inkwizycya?

Pakt ten wywołał taki hałas w prasie niemieckiej i

to wszystkich odcieni, że jak donoszą ostatnie wia

domości, spodziewano si§ każdej chwili wypuszczenia

więźnia.

Krajowa Dyrekcya skarbu mianowała praktykan

tów podatkowych Jakóba Schenkera, Jana Woł

cyrza i Teofila Kaniowskiego, adjunktami po

datkowymi.

W ie d e ń 26 lipca. W Czechach obecne wypadki

na Bałkanie ogromne wzbudzają zajęcie i współczu

cie. Od sam ege początku wojny dzienniki czeskie

z największym zapałem stanęły po stronie Serbii i

zaciętą prowadzą polemik§ przeciw Madziarom i sprzy

mierzeńcom tureckim w Wiedniu. Societe Serbe, o

którem już wspominaliśmy( złożyło już przeszło 15

tysięcy złr. dla pielęgnowania ranionych Serbów i

Hercegowińców. Wielu medyków czeskich udało się

na pole walki. Jak donoszą Narodni Listy, d. 28

t. m . m a si§ odbyó wielkie zgromadzenie ludu w

Pradze, w celu wspólnej narady, jak walczącym na

południu braciom skutecznie i korzystnie dopomódz.

Stanowisko, jakie Rosya w obec wypadków na B ał

kanie zajmuje, wzbudza także w narodzie czeskim

powszechne pochwały i entuzyazm dla «obrońcy u

ciemi§źonej Słowiańszczyzny". Idealizm polityków cze

skich pozwala im niewidzieć rzeczywistych celów R o

syi, czyniącej to wszystko nie dla serdecznej, dla

południowych Słowian sympatyi, ale w czysto egoi

stycznym zamiarze rozbioru Turcyi. Szkoda, że dzien

niki emskie donosząc o ,,obronie Słowiańszczyzny",

nie zamieściły w łamach swoich wiadomości, iż uka

zem z 13 lipca, język polski został w K rólestwie

Polskiem wyrugowany ze szkół i urz§du. Przecież to

także wchodzi w zakres «miłości i wzajemności sło

wiańskiej".

—

Co do sporu między Czechami i Morawianami,

o którym niedawno wspomnieliśmy, prażska Politik

w wczorajszym artykule w stępnym podaje objaśnie—

Gzfść Utftraoko-%rtfiiijozM,

BOŚNIA I HERCEGOWINA.

III.

(Ciąg dalszy).

Jak rolnictwo, tak samo i hodowla bydła i koni,

pod naciskiem nieprzyjaznych okoliczności, w bardzo

nędznym jest stanie. Bydło z powodu złego utrzy

mania jest drobne i słabe. A choć łąk i wypa

sów jest pod dostatkiem, a zbiory siana nadzwyczaj

obfite, to przecież tak nie wiele wychowuje si§ bydła

w Bośni, że wywóz onego jest jednym z podrzędnych

artykułów . Mleczywo, które w postaci serów i m asła

przedstawia ogromne bogactwo w innych krajach gó

rzystych, w Bośni wystarcza zaledwie na miejscową

potrzebę. Najwięcej bydła znajduje si§ w K rainie nad

Sawą i w okolicach Serajewa, a na południu koło

Novi Bazaru. W Hercegowinie nadzwyczaj jest ma

ło. C zęsto pojawiają się tutaj zarazy na bydło (księ

gosusz), pamiętne są z lat 1862 i 1863; przypu

szczalnie obliczają, że 1/3 część bydła wyginęła wów

czas w całej Bośni.

Owce i kozy o wiele liczniejsze są w Hercegowi

nie. W jednej tylko Krainie nad Sawą utrzymują

znaczne trzody owiec cienkowełniastych; tamże ho

dują także świnie w większej ilości. Bydło rogate,

owce i świnie prow adzą częścią do Chorwacyi au

stryackiej, częścią do D alm acyi, z południowych zaś

okolic do D ubrownika.

Hodowla koni, pierwej na wysokim stopniu stoją

ca, upadła teraz w Bośni, a długoletnie wojny z Ser

bią i Czarnogórzem , przyczyniły się do wyniszczenia

tych szlachetnych zwierząt. Konie wierzchowe, rącze

i wytrwałe wyginęły zupełnie, została tylko rasa koni

pociągowych, które są jedynym środkiem transporto

w ym w Bośni. Odznaczają się siłą i wytrwałością

choć są niewielkie, zaledwie trzynastej miary; przy

zwyczajone do gór, nadzwyczaj są ostrożne. W lecie

jedynem ich pożywieniem jest zielona pasza, u bo

gatszych karmione są jęczmieniem i sianem.

Pszczelnictwo dostarcza w Bośni dużo miodu i wo

sku, myślistwo wolne dla wszystkich w niedostę

pnych górach i lasach, jest korzystnem zajęciem, gdyż

skóry zabitych zwierząt łatwo się spieniężają do Au

stryi, rybołówstwo wreszcie również jest wolne, a li

czne rzeki w Bośni obfitują w najrozm aitsze ryby.

Pozostaje nam jeszcze wspomnieć o bogactwach

mineralnych, ktćre ukryw ają się w górach Bośni,

a które mimo podań o eksploatacyi onych w da

wnych wiekach prawie nie są ruszone ręką górnika,

albo w nadzwyczaj drobnej cząstce.

Jeszcze za czasów rzymskich, góry bośniackie do

starczały dużo złota, które praepositus tesaurorum

Dalmatinorum odsełał do Rzymu. W późniejszych

czasach Dubrowczanie kopali złoto w kilku miejsco

wościach; są także podania, że płynąca koło Traw ni

ka Laszwa, równie jak Yerbas, Bosna i Drina niosą

piasek złoty, i że okolice Srebrnika, Zwornika i Va

reszu posiadają złotodajne góry. Wiele też miejsco

wości nosi nazwę Slatina (złoto) lub Srebrnik, Sre

brnica i t. d . Srebro szczególniej m a się znajdować

koło Banialuki, Fojnicy, Vareszu i t. d . Rudy żela

zne gęsto się spotykają, żelazo bowiem jest jedynym

kruszcem teraz eksploatowanym. W trzydziestu sze

ściu miejscowościach sto dwadzieścia siedem hut

(szmelcarni), w okolicach Fojnicy, Kreszewa, B uso

waeza, Borowicy, V areszu, Żeleza, Starego M ajda

nuit.d.,

wydaje około 100,000 centnarów dobre

go żelaza, które w części pokrywa potrzeby kraju,

w części transportowane jest do Serbii i Rumelii. Ro

bota hutnicza zużytkowuje 700 robotników.

Koło Niższej i Wyższej Tuzli w dolinie Spreca

znajdują się słone źródła i w arzelnie, które produku

ją rocznie około 10,000 centnarów soli kuchennej.

Węgiel kamienny, wybornego gatunku znajduje się

w wielu okolicach, również bogate spotykają się po

kłady torfu. Rozliczne źródła minerale w Bośni opi

suje Ami Boue w swem dziele o Turcyi; słone źró

dła koło Wyższej i Niższej Tuzli; kwaśne źródła

w Slatinie, koło Banialuki, Tuzli, Zwornika, Seraje

w a; ciepłe siarczane źródła, znane jeszcze za czasów

rzym skich w Banialu§e.

Cały ruch handlowy Bośni ma dwa główne kie

runki ku placom handlowym Austryi. Handel z Wie

dniem idzie wyłącznie prawie Dunajem (to jest Sawą

aż do Semlina); handel zaś z Tryestem ma dwie

drogi: koleją żelazną przez Steinbruck i Sissek lub

przez morze Adryatyckie i portowe miasta dalmackie:

Spalato, Metkowicz i Dubrownik.

Wywóz z Bośnii daleko znaczniejszym jest od przy

wozu, bo chociaż przemysł krajowy jest żaden pra

wie, rolnictwo na bardzo niskim stopniu, chów bydła

zaniedbany itd., ale przeszło 4/* części ludności ubo

giej nic nie konsum uje z rzeczy przywozowych, co

niepomiernie wpływa na ową różnicę. W edle obliczeń

Thoemmela z r. 1864 , (bo późniejszych nie mamy)

wywóz z Bośnii przewyższał przywóz o 1,967,000

florenów austryackich. *)

Główniejsze przedmioty w/wozu są: zboże, bydło,

owce, kozy, świnie, śliwki, skóry, w ełna, itd., jednem

słowem surowe produkta gospodarki rolnej i bydlę

cej. Pierwsze miejsce trzym a zboże, którego wywożą

rocznie na 4,300 ,000 złr. Zwykle zwożą go z okolic

odległych o parę dni drogi od Sawy i Unny, i rze

kami temi spławiają do Sissek, zkąd koleją żelazną

idzie do T riestu. Oprócz togo część zboża idzie do

Hercegowiny, (która produkije zaledwie % części

zboża potrzebnego na wyżywifnie miejscowe) a część

do nieżyznych okolic Dalmacyi (około 40,000 centna

rów) przez Liwno. H andlu zbożowego na większą

skalę nie m a prawie, sami producenci zwożą je do

rzek spławnych, biorąc nie wiele niższe od cen od

powiednich w pobliskich krajtch austryackich. Śliwki

z Bośnii północnej prowadzono przez Brezkę do Sa

wy, potem tą rzeką i Dunajem idą do Pesztu, ztam

tąd do Niemiec, Hamburga i nawet do Ameryki.

Cena lokalna od 7 do 10 złr. za centnar.

Bydło i konie (woły, krowy, cielęta, owce i kozy,

konie, muły i osły) idą pr;eważnie do Dalmacyi.

W Dubrowniku i Spalato znydują się przedsiębiorcy,

którzy w wielkich ilościach przyrządzają mięso wo

łowe i skopowin§ dla okrętów na prowiant. Świnie

prowadzą do Kroacyi, Sławonii i Węgier. Surowe

skóry bydlęce, owcze i kozie, jak również wełna, idą

zwykle na T riest, częścią przez Sissek, częścią przez

Dalm acyę. Wywóz produktów leśnych jest bardzo

szczupły, szczególniej jeśli weźmiemy na uwagę o

gromne bogactwa leśne Bośni. J ak zaś dalece gałąź

leśna jest w zaniedbaniu, dowodzi to, że żywicę

z A ustryi sprowadzają.

*) Wywóz wynosił 9,763,OK) florenów, a przywóz

7.796.000 , Główne przedmiot; wywozu są: Zboże na

4,300 ,000 złr., śliwki suszom na 790,000 , bydło na

1.400 .000 , owce i kozy na 1,100,000 , konie muły

i osły na 60,000, świnie na 65C,000, skóry na 480,000,

wełna na 450,000 , żelazo i przedmioty żelazne

na 130,000, futra na 800,030, drzewo na 65,000

złr. i t. d. Główne przedmoty wywozu są: Cu

kier na 360,000 złr.,

kaw; na 345,000 , ryż na

325.000, zboże de Hercegoviny na 180,000, ma

terye wełniane, bawełniane itd. na 1,180,000 , su

kna na 850,000 , tytoń z Runulii na 1,100,000 , sól

na 390,000 , spirytualya na 480,000, miedź, cyna itd.

na 240,000. broń z AlDanii ia 120,000 itd. Wszyst

kie cyfry wyrażone w austryackich florenach.

Przywóz towarów kolonialnych, kotoneryj, olejów

i tłuszczów, spirytualnych trunków, świec stearyno

wych, mydła i mąki wyłącznie prawie przez Tryest,

a w mniejszej tylko części przez Sissek i Sawę lub

transito przez Dalmacyę. A rtykuły wełniane, jedwab,

oraz przedmioty metalowe, jako produkta austrya’

ckiego przemysłu, idą z Wiednia przez Peszt, Sem

lin i Sawę. Wprowadzony cukier jest zwykle gor

szych gatunków, najczęściej kolonialny, zaledwie ’/ 8

część z francuskich fabryk; austryacka fabrykacya

cukru żadnego w tem udziału nie ma. Kawa stanowi

jeden z najważniejszych produktów konsumcyj. W mia

stach jest pewien rodzaj monopolu, bo wszystkie

kawiarnie są obowiązane kupować ją w składach

w stanie palonym po stałych cenach. Pryw atni je

dnak nie podlegają tym ograniczeniom. Ryż pocho

dzi wyłącznie z włoskiej produkcyi i stanowi takżo

jeden z ważniejszych artykułów konsumcyi.

Towary bawełniane i płótna z fabryk angielskich

idą przez Tryest, sprowadzają je także z Austryi i

Saksonii. Sukna czerwone na fezy z fabryk moraw

skich, dywany z Rumelii lub z Wiednia. Miedź i

blacha sprowadzane w stanie surowym, na miejscu

są przerabiane na domowe narzędzia.

Olej z Trye

stu i Dalmacyi ważną gra rolę, spożywają go wiełe

w Bośnii, gdzie posty bardzo skrupulatnie są obser

wowane przez ludność chrześciańską: u Greków li

czą 180 dni postu na rok, u katolików 105. Z Ser

bii przywożą wódkę śliwkową (Rakia), a z Kroacyi

i Tryestu ocet, piwo, rum , wina. Mylnem jest prze

konanie, że M ahometanie żyją tylko kawą lub wodą.

Wprawdzie Koran zabrania wina, teraz jednak nie

zważają już na ten zakaz i użycie wina, wódki it. d .

wzrasta wśród ludności mahometańskiej w ogromnych

rozmiarach. Nieopodal od Serajewa austryaccy spe

kulanci założyli nawet piwiarnię, która przedstawia

pierwsze i jedyne przemysłowe przedsiębiorstwo

w Bośnii. Przywóz drobnych przedmiotów ze szkła,

drzewa, porcelany i t.d . , jak również rzeczy zbytko

wnych jest bardzo niewielki. Sól w większej części

idzie z Austryi (w 1864 r. 77 ,400 cetnarów), trochę

z Serbii (13,000 cetn.), reszta zaś przez D alm acyę

(24,000 cetn.) . Składy główniejsze dla handlu przy

wozowego na północy są: Brezka, Rajevoselo i tu

recka Gradiszka nad Sawą. N a południe zaś: Liwno,

Metkowicz i Dubrownik w Dalmacyi.

Do niedawna jeszcze, przed kilku nawet dziesiąto

kami lat, Serajewo i Mostar były główne emporye,

pierwsze dla handlu przywozowego Bośni z Krainą,

drugi dla Hercegowiny. Oba te główne place han

dlowe miały bezpośrednie stosunki z austryackiemi

miastami bandlowemi, inne zaś miasta w Bośnii za

opatryw ały się we wszystkie artykuły przywozowe

wyłącznie tylko w Serajewie lub Mostarze, te nawet

które bliżej granicy austryackiej były położone. W y

jątek tylko stanowiły południowo-wschodnie okolice

Hercegowiny i Bośni, któro zawsze od najdawniej

szych czasów prowadziły handel z Dubrownikiem.

Obecnie, choć Serajewo jest zawsze ogniskiem han

dlu w Bośnii, to jednak drugorzędne place handlowe

jako to : Bihacz, Banialuka, Brezka, Liwno, Traw nik,

Mostar, Trebinia, Novi Bazar i t. d .,

utrzymują

bezpośrednie stosunki z Wiedniem i Tryestem. Se

rajewo z powodu swojego położenia, jako punkt

środkowy czterech głównych dróg do Bośni, Serbii,

Albanii i Rumelii, powinienby być zawsze głównym

placem handlowym dla Bośni; tak jednak nie jest,

i zresztą w ogóle wpływ handlu w Bośnii jest bez

znaczenia na rozwój i wzrost miast.

Jedynym środkiem transportowym w Bośnii jest

bydło juczne i konie pociągowe, za to jednak dużo

rzek spławnych ułatwia transporta i tak; Unna od

Novi aż do Sawy, Sauna od Przedora aż do Unny

koło Novi, Dryna od Ljubovia 16 godzin do Sawy

koło Raczy, Ńarenta od Czapliny i Gabeli aż do

morza Adryatyckiego, i wreszcie największa z rzek

Sawa, na całej prawio północnej granicy Bośni.

Praktyka handlowa w Bośnii wedle dawnej rutyny

prowadzona, zaledwie kilkunastu kupców (oprócz cu

dzoziemców), posiada porządne księgi bucbalteryjne

i korespondentów po miastach zagranicznyćh. W ar

tość czasu i pracy nieznana prawie. Kupiec bośnia

cki zarabia 15 do 30% , hadlujących jednak na

większą skalę jest bardzo mało. Najlepiej kursujące

pieniądze są dukaty austryackie, z tureckich zaś

drobna miedziana moneta.

Produkcya przemysłu w Bośnii jest nadzwyczaj

ograniczona. Z żelaza wyrabiają proste przedmioty

na potrzeby domowe i gospodarskie, broń palną ro

bią w Serajewie, Focza i kilku innych miastach,

burki w Serajewie,

fajki w Zworniku, wźfeszcie

w wielu miejscach Bośni i Hercegowiny proste w eł

niane sukna na własną potrzebę. W Serajewie, Fo

cza i Visoka wyprawiają skóry; garbami i kuBznie

rzów jest dosyć, dużo jednak skór idzie do Austryi

niewyprawnych, miejscowa bowiem wyprawa jest zła.

(Dalszy ciąg nastąpi).

Czas wychodzi codziennie wyjąwszy niedziele i dni świąteczne,

dzielne Nra ,,Czasu,li o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c., z przesyłką pocztową 12 c.

Prenumerata wynosi:

w państwie Austrvackiem

na rok

na kwartał na2 miesiące na 1miesiąc

-fi

,,24

,,6

B 2-50

)fi a Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwaj - I

tryi i T u r c y i ....................................................1

«32

«8

»6

«3

, ierata przyjmuje sie tylko od Igo do ostatniego dnia w miesiącu.

Listyzpieniędzmiiprzekazy

^źne naprenumeratę iogłoszenia(inseraty)uprasza sięnadsyłać f r a n c o doAdministracyi ,,Czasu wKia

t ie.

—

Listy reklamacyjneniezapieczętowaneniepodlegająopłaciepocztowej.

Instoic mefranko

wanych nie przyjmuje się.

Rękopis» » » nadsyłane Redakcyt mezwracają się, lecz bywają mszczone.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu