Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 636 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Net 32.

Kraków 9 Lutego - Czwartek.

Rok 1865.

C z as wychodzi codziennie rano o godz. 7ej (wyjąwszy poniedziałki i dnie poświąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztuje 10 centów.

Prenumerata wynosi:

rocznie:

miejscowa w Krakowie . . .

złr.20

miejscowa re Lwowie . . .

n21.—

Pocztą w pańsi vłe Austryackiem

B24..

d o P r u s ............................ .

UL16 sgr.20

«.

b Rzeszy niemieckiej -

n Francyi i Anglii . frank.i

Wioch i Szwajcaryi

Belgii

116 .

80.

kwartalnie:

miesięcznie:

złp;5...

złr. 2

n5c.25.**u2

tal. 4 sgr. 5

tal 1 sgr.15

»5B10.

*d1u25

frank. 27

frank. 10

A29....

B20....

Listy z pieniędzmi przesyłane byó winny franco do Administracyi ,,CZASU ".

LISTY

reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu. LISTY niefrankowane nie przyjmują się.

CZAS

RĘKOPISMA nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi nCzasu" w Rynku pod L. 39 w domu p. Kirchmayera

na dole, tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

OGŁOSZENIA (inser:(ty) wszelkiego rodzaju przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego za

jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości

stęplowćj po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: we LWOWIE w Ajencyi ,,Czasu"

p.Ignacy HercokwrynkupodNr.238.

w Wiedniup.A .

Oppelik W’ollzeile 22.

—

Na Francy§ i Anglię wParyżu p. h, Płoński,

Boulevard du Prince Eugćne, 95.

—

w Hamburgu pp. Haasensteini Vo

gier — w Frankfurcie nad Menem p. Otto Molien — w Lipsku

p. Henryk Kngler -

w Wrocł:awiu: pp. Jenke et Sarniy

hausen.

Kraków § lutego.

Ilekroć poważaliśmy się utrzymywać, że

Rosya wszelkie swobody jakich używa, Pol

sce zawdzięcza, że same nawet nieszczęścia

iklęski tej ostatniej zawsze na korzyść wol

ności w Rosyi wypadały, wywołaliśmy peł

ne gniewu protestacye organów rosyjskich.

Dzika pretensya, wołają one, jak gdyby

Rosya nie mogła sama z siebie zdobyć się

na wolność i swobody ! I występuje zawsze

wówczas szumno ,,gmina rosyjska,44 która

jak widzimy, prowadzi do komunizmu, gdy

tymczasem głosy szlachty polskiej spowo

dowały po większej części usamowolnienie

włościan w Rosyi. Trwamy więc w naszem

przekonaniu, nieprzesądzając swobód, na ja

kie się Rosya kiedyś z własnego zdobędzie

popędu; trwamy w niem tem więcej, że cią

gle nowe na poparcie go zbieramy dowo

dy. I tak, powtarzaliśmy nieraz z niesły

chanem dzienników rosyjskich oburzeniem,

że ostatnim wypadkom w Polsce zawdzię

czają one swobodę pisania, czyli tolerancyą

cenzuralną, jakiej używały. Zaprzeczono te

mu jak najuroczyściej. A otoż, z powodu

sprawy p. Katkowa, redaktora Moskiewskich

Wiadomości, czyli tak zwanej na zachodzie

Gazety Moskiewskiej, i niebezpieczeństw gro

żących temu pismu, dla których zażegna

nia znany ten publicysta udawał się do Pe

tersburga, pisze wyraźnie le Nord, że swo

boda, jakiej p. Katkow używał, była tylko

następstwem stanowiska, jakie zajął gdy wy

buchły wypadki w krajach polskich. Rząd

uznał wtedy usługi oddane przez Gazetę

Moskiewską, która wszelkiemi siłami starała

się obudzić nienawiść ludu rosyjskiego prze

ciw Polakom, i pod płaszczem patryotyzmu

ukryć zamiar, zniszczenia żywiołu polskie

go.

Według Norda, rząd uznając zasługę,

chciał ją wynagrodzić i pozwolił p. Kątko

wi samemu się cenzurować. Wszakże, uży

wając swobody jednemu, musiał i innym

dziennikom zwolnić przepisy cenzuralne,

które jednak zawsze dejurę istnieją. Po

trzebaż większego dowodu na to, że Rosya

swobodę dziennikarską nieszczęściom Pol

ski zawdzięcza?

Otóż co dla nas jasnym jest wnioskiem

ze sprawy p. Katkowa. Z resztą nie myśli

my jej rozświecać ani też pochlebiamy so

bie_wiedzieć, czemu Gazeta Moskieweka mia

ła być zagrożoną nie tylko utratą swej

swobody, ale nawet swego istnienia, jak

o tem donoszono.

Spodziewamy się, że

nikt nas nie pomówi, abyśmy sobie życzyć

mieli milczenia p. Katkowa. Niechaj sobie

pisze swobodnie, niechaj Gazeta Moskiew

ska zbiera laury krwią polską zroszone, do

której rozlewu tak namiętnie nie tylko rząd

ale i lud rosyjski podsycała.

Wolimy za

wsze wiedzieć, czego żąda nasz przeciwnik,

aniżeli domyślać się tego. Chcemy wolno

ści dla wszystkich, a^ateg^ dla niego. Nit

łudzimy się również, aby sprawy polskie

miały być powodem odjęcia swobód Gaze

cie Moskiewskiej udzielonych. Piszą wpra

wdzie, że wystąpienie p. Katkowa przeciw

znanej broszurze p. Schedo-Ferrotti: nCo

zrobią z Polską?" miało ściągnąć nań gro

my w Petersburgu, gdzie rzeczone pisemko

znalazło podobno przychylne przyjęcie. Je

szcze raz

powtórzymy: nie łudzimy się

tem wcale. Mogło to być pozorem} powo

dem z pewnością nie było. Sprawy polskie

nie są gruntem, na którym odbywa się rze

czywista walka stronnictw rosyjskich. Je

żeli całą myśl naszą wypowiedzieć mamy,

to tylko w Warszawie udają zapasy stron

nictw, bo takim wygodnie; ale rzeczywiście

nie m a ich o politykę względem Polski.

W gruncie panuje zgoda, chociaż czasem co

do dróg i sposobów może być różnica. Słusznie

wi§c wyśmiewa się Gazeta Moskiewska z ja

kiego stronnictwa urojonego v francusko -

polsko-niemieckiego."

W samej rzeczy, wy

marzone to jakieś stronnictwo, którego pod

staw nikt znający Rosy§ dopatrzeć się nie

może.

Ale inaczej rzecz się ma, gdy Gazeta Mo

skiewska w ostatnich zwłaszcza czasach u

trzymuje, że nie ma wcale stronnictwa ro

syjskiego. Aby tego dowieść, musiałaby pier

wej przekonać, że nie ma tak zwanego

Drang nach Osten, że nie ma cywilizacyi nie

mieckiej, że nie ma parcia biórokracyi, że

nie ma ducha narodowości rosyjskiej, któ

rego ona sama w dumne szaty patryotyzmu

przybrała. P. Katkow wie doskonale, z czem

walczył tak zacięcie od lat dwóch, wie, że

główny jego przeciwnik był nie w Warsza

wie ale w Petersburgu; mniejsza o to, jak

go zechce nazwać: stronnictwem niemieckiem

czy inaęzej. Zkąd przyszła groźba dla Ga

zety Moskiewskiej? Pewnie nie z Warszawy,

ani też z powodu Warszawy. Istotna przy

czyna niełaski, w jaką popadł p. Katkow,

zapewne chwilowo pozostała w tajemnicy,

ale wiadomo, że z redakcyi chciał on u

stąpić i że się tłómaczył w Petersburgu a

nie w Moskwie.

Nie jest to zaś wcale obojętną rzeczą, raz

dla tego samego, że p. Katkow i jego or

gan reprezentuje stronnictwo na czele ruchu

w Rosyi będące, powtóre, że owa niełaska

spotkała go w łaśnie w chwili, gdy szlachta

moskiewska adres do Cara o reprezentacyą

narodową podała. Zapytać si§ przychodzi,

w czem p. Katkow przebrał tak dalece mia

rę, żĆ go -stronnictwo, w imieniu którego

występjje, osłonić tym razem nie zdołało?

Czyżby nie zachodziła obawa rewolucyi

spółecznej, do której zasady w Gazecie Mo

skiewskiej wygłaszane prowadzą ? Już nie raz

widzieliśmy, jak organa stior^ictwa przeci

wnego, że użyjemy nazwy, niemieckiego,

chociaż si§ o to gniewa pismo moskiewskie,

odpierały te dążności rewolucyjne. One to

właśnie były największą siłą p. Katkowa.

Ważniejszem jeszcze pytaniem byłoby: czy

całe stronnictwo, w którego imieniu prze

m aw iał, podzielało szczerze takie dążności

rewolucyjne? Czy całe stronnictwo rosyjskie

pragnie albo przynajmniej zgadza się na nie

chybne następstwa, do jakich je Gazeta Mo

skiewska prowadzi, czy chce rewolucyi spó

łecznej ? czy to jest tylko doktryną fakcyi a

nie celem stronnictwa?

Pisaliśmy niedawno, ale jeszcze przed a

dresem szlachty moskiewskiej o reprezen

tacyę narodową, że jeżeli ruch w Rosyi nie

zwróci się na pole konstytucyjne, musi dojść

niebawem do rewolucyi spółecznej. Nie prze

sądzamy adresu, ale sam fakt przychodzi

w pomoc naszemu założeniu. Ważną jest

zawsze rzeczą, jakikolwiek los czeka i adres

i tych co go podali, że wyszedł z Moskwy,

ze stronnictwa rosyjskiego, a jednakowoż,

czytając go z uwagą, łatwo się przekonać,

że nie odpowiada on zupełnie teoryom Gazety

Moskiewskiej.

KORESPONDENCYA CZASU.

W iedeń 7 lntego.

—

r. Dziś przed południem było posiedzenie wy

działa finansowego Izby poselskiej, na ktörem pod

czas obrad n ad bndżetem ministerstwa policyi była

także mowa i o wydatkach na internowanych.

Jak wiadomo, żądał na teo ęei_ r?ad ,360,000 złr.

ale przed kilkoma dniami, kiedy po raz pierwszy

mówiono o tej pozycyi, wnosił poseł Hopfen, aby

tylko 150,000 złr. pozwolono. Dziś na wniosek

Brestla odcięto i z tej snmy 90,000 złr., tak, że

pozostaje tylko 60,000 na utrzymanie 983 inter

nowanych do końca tego miesiąca i na udzielenie

im wsparcia na podróż. Przy tej sposobności zwró

ciła n a si§ nwag§ ta okoliczność, że minister po

licyi nie występował przeciw temu z źadnemi wa

żniejszemi uwagami, z czegoby wnosić można, żc

wkrótce ustanie internowanie.

K rak ó w 8go lutego. Cesarz JMć pozwolił

radcy szkolnemu w Krakowie Drowi Jędrzejowi

Macherowi przyjąć i nosić kawalerski krzyż pa

pieskiego orderu św. Grzegorza.

W ied eń 17 lntego. Według wiadomośoi w ko

łach dworskich obiegających N. Pan. udaje się

w piątek dnia 10 b. no. do Drezna na ślub brata

swego JKWysokości księcia Teodora Bawarskiego

z księżniczką Saską. Zapowiad ają również przy

bycie nowożeńców do Wiednia.

—

Uzupełniamy kilku szczegółami doniesienia

nasze o przebiegu posiedzenia poniedziałkowego.

Wniosek Schneidera, zalecający obok obniżenia

podatków osobistych równoczesne podwyższenie

podatku gruntowego upadł jak wiadomo w pierw

szym odczycie, a upadł skutkiem odmówienia mo

poparcia przez frakcyę polską, która się cświad

czyła przeciw wszelkiemu podwyższeniu podatku

gruntowego. Z tego powodu zdarzył się w izbie

epizod dość zabawny. Posłowie ruscy, widząc, iż

frakcya polska głosuje przeciw wnioskowi Schnei

dera pospieszyli poprzeć takowy swemi glosami.

Gdy jed nak później przyszedł pod głosowanie wnio

sek rządowy, wręcz jak wiadomo przeciwny wnio

skowi Schneidera, a posłowie polscy również i

przeciw niemu głosowali, w niemałym kłopocie

znaleźli się chłopi ruscy, m ając do wyboru albo

postępowanie zgodne z frak cyą polską czyli prze

niewierzenie się ministerstwa, albo też zaparcie się

własnego zd ania, które przed chwilą przy głoso

waniu nad wnioskiem Schneidera objawili. Wa

hanie nie trwało długo i posłowie ,ruscy dali

swe głosy za projektem rządowym. Że postępo

wanie takie podobało się na ławie ministeryalnej,

świadczą one charakterystyczne słowa, które je

den z ministrów zbliżywszy się po posiedzeniu do

ławy chłopów ruskich wyrzekł do nich po nie

mieeckn: ,,dziś trzymaliście się tęgo, moje dzieci."

—

Na jednem z ostatnich posiedzeń wydziału fi

nansowego poseł Hopfen zdawał sprawę z pozy

cyi preliminarza rządowego «ministerstwo policyi".

Referent zaleca obniżenie wydatków zwyczajnych

tćj pozycyi w sumie 3,006,434 zlr. preliminowa

nych do 2,944,427 złr. a wydatków nadzwyczaj

n ie z 366,430 złr. do 189,920 złr. Z sprawozda

nia tego wyjmujemy ustęp traktujący o tytnle czwar

tym tćj pozycyi, to jest o kosztach internowania

,,zbiegów rosyjsko polskich" obliczonych w kwo

cie 360,000 złr. Ustęp ów brzmi:

,,Zanim przystąpi Bię do roztrząsania, ażali i ja

ka suma ma być przyznaną na r. 1865 na ko

szta internowania zbiegów z wojny rosyjsko-pol

skićj, nie można pominąć pytania, ażali interno

wanie tych zbiegów było nprawuionem i konie

cznem. Napytanie powyższe należy pod obu wzglę

darni odpowiedzieć twierdząco.

Uchodzący powstańcy szukali na terytoryum

austryackiem schronienia przed ścigającymi icb

wojskami rosyjskiemi, a przez udzielenie schro

nienia uszli bądż śmierci, bądż długoletniego w ię

zienia.

O ile udzielenie tego schronienia było obowiąz

kiem ludzkości, niemnićj przecież musiał rząd an

stryacki przywiązać do tego pewne warunki, aby

nie naraziło ono ani porządku we własnym kraju,

ani też nie zatrząsło stanowiskiem Anstryi wzglę

dem zaprzyjaźuionych państw zagranicznych.

Gwoli tego internowanie było środkiem naj

prostszym i najwięcćj ludzkim, a to tem więcćj,

iż internowanie względem poszczególnych indywi

du ów tak dłngo tylko zastósowywano, dopokąd

takowe co do swćj osoby dokładnie się nie wy

legitymowały i dostatecznemi środkami do wyjazdu

z Austryi nie wykazały.

Podczas gdy liczba internowanych w kwietniu

1864 r. wzrosła do 2062 głów, w listopadzie wy

nosiła już tylko 983, a od tego czasa nieustannie

się pomniejsza.

Na oznaczenie wysokości potrzeb w r. 1865

ta mianowicie okoliczność jes t stanowczą, iż z p o

czątkiem tego roku należało utrzymywać 980 in

ternowanych, którzy, ja k Bkoro bezwarunkowe ich

uwolnienie jest niemożebnością, będą musieli być

utrzymywani tak dlngo, dopóki na własne koszta

nie będą mogli opuścić Austryi, lub też na koszt

rządu opatrzeni w dostateczne fundusze podróżne,

za granicę nie będą odstawieni.

Licząc z uwagi na tę okoliczność możliwe j e

szcze koszta po 150 złr. na głowę, w ykaże się

wydatek w łącznój sumie 150,000 złr, którego

przyznanie jako nuadzwyczajnego wydatku" za

leca się.

Według uwiadomienia z ministerstwa policyi u

dzielonego, układy z rządem ces. rosyjskim o zwrot

kosztów internowania są już w toku."

T ak brzmi sprawozdanie referenta tćj pozycyi

p. Hopfena, które w tych dniach przyjdzie pod

rozprawy wydziału. Nie wiemy, czy podzieli on

zdanie p. Hopfena o konieczności i prawności in

ternowania : to pewna, iż pojęcie konieczności mo

żna poddać najrozleglejszemu tłómaczeniu, a o p ra

wności tego kroku Izba w świeżych rozprawach

uad petycyą Maryana Langiewicza objawiła już

swoje zdanie, które nie zgodzą się z pojmowaniem

rzeczy przez p. Hopfena przedstawianem.

—

Na posiedzenia poniedziałkowem załatwił

wydział finansowy etat kancelaryi nadwornej wę

gierskiej. Preliminarz rządowy domagał się pod

właściwą pozycyą 12,071,015 złr. to je st o 55,183

złr. więcej niż w roku przeszłym. Referent br.

Streit z nwagi na zaliczki poczynione w r. 1863

z powodu nieurodzaja na budownictwo lądowe i

wodne, zalecał wykreślenie sumy 100,000 złr. przy

tytnle budowli lądowych a 418,000 złr. przy ty

tule budowli wodnych; nadto zalecał kilka dro

bnych wykreśleń, które podnosiły sumę łączną

wszystkich wykreśleń tej pozycyi do 640,970 zlr.

Wydział atoli nie przychylił Bię do wnioskn refe

ren ta , lecz postanowił nie zajmować S;ę jeszcze

w obecnej chwili zaliczkami przyzuancmi w roku

1863 z powodu nieurodzaju. Dalej postanowił wy

dział poczynić wykreślenia w łącznej sumie 571,015

złr.,

tak iż suma wydatków tej pozycyi według

wnioskn wydziału wynosić ma 11,500 ,000 złr.

—

N. Pan przyjmował w dniu wczorajszym de

dutacyę, która w imienia Rumunów węgierskich

i siedmiogrodzkich składała podziękowanie za n

stanowienie osobnej grecko -oryentalnej metropolii

dla Rnmunów. Depntacya składała się z 21 człon

ków, których tn i nazwiska i godności wymienia

my, ile że rzucają one właściwe światło na cha

rakter tej depntacyi. Otóż do depntacyi tej nale

leżeli: arcybiskup i metropolita br. Szagnna, bi

skup z Aradu Prokop Ivacskovics, posiadacz ziem

ski Andrzej Mocsonyi, septemvir Szymon Popovics,

radca nadworny przy kancelaryi siedmiogrodzkiej

Dcmeter Moldawan, archim andryta Popassu, nad

żupan komitatu aradzkiego Jerzy Popa, vice-pre

zes sądu krajowego siedmiogrodzkiego i sejmu

siedmiogrodzkiego Alduleann, nadkapitan dystryktu

Fogaraskiego Bran de Lemenyi, administrator ko

mitatowy Stockelbarg-Puscarin, członek sądu naj

wyższego w Peszcie Babes, sekretarz nadworny

przy kancelaryi siedmiogrodzkiej Joanescu, radca

cesarski Pomutin, protosyncel archidyecezyi sie

dmiogrodzkiej Popea, protosyncel dyecezyi sradz*

kiej Romanu, prałat z Lugos J an Marcu, nadfiskal

komitatu krasowskiego Pascu, członek sądu komi

tatowego aradzkiego Bogdan, właściciel fabryk

Radcelovits, kurator kościelny Udrea, naczelnik

Część literacko-artystyczna.

POGADANKI

o książkach i ludziach.

Z Litwy - Michał Baliński - Teodor Narbutt - Maryla

i Mickiewicz - Prawda poetyczna może być rze

czywistością - Dwa nowe tomy ksiąg Długoszo

wych - Monumenta Poloniae historica, Angusta

Bielowskiego.

Długo oczekiwany, nadssedł nareszcie list z Li

twyl Czytałem go — jakież to smutne echo, cień

życia! Nie ma siły ani na nadzieję, ani na roz

pacz; oddech tylko słychać wydobywający się z po

szarpanej piersi. I mimowolnie powtarzasz inwo

kacyę litewskiego wieszcza:

ty jesteś jak zdrowie!

Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,

Kto cię stracił.

O czem może mówić list z Litwy? Domyśleć się

łatwo, t e D;e m)ywj an} 0 hucznych balach w tym

karnawale, ani o kojarzących się stadłach, ani o

rozwijających ingtytucyach n aukowych, gospo

darczych, lndostryjnych dobroczynnych; nie mówi

o przedsiębiorstwach editorów i autorów , o jakim

nowem dziele sztuki, o artystach dających przed

stawienia sceniczne; nie mówi zgoła o niczem, co

by wnosić kazało, że tam wszystko po dawnemu

rusza się, żyje, pracuje, tworzy i wyrabia tę mi

sterną tkaninę knltury umysłowej i materyalnej,

będącej najlepszem świadectwem bytu.. .

Jeżeli podziwiamy trafne zdanie naszego An

drzeja Maxymiliana Fred ry , że wielkie rzeczy n aj

lepiej przemilczeniem się m ó w ią— to dziś mogli

byśmy zamiast ogólnika: ,,rzeczy " — wyraźniej

powiedzieć: ,,boleści. "

Na wielką boleść s!ów

nie ma....

Dla tego też list przyniósł kilk a tylko westchnień

za tymi, co to niedawno błyszczeli na posępnem

niebie ojczyzny Gedymina.

Nie ma Michała Balińskiego! — zgasł przed ro

kiem , ale po śmierci żyje w Janie Śniadeckim,

któremn pisany pomnik postawił. Żywot Śniade

ckiego nietylko stał się ozdobą naszej literatury,

ate zarazem magazynem bardzo interesujących

szczegółów do dziejów naszej oświaty w peryo

dzie lat piędziesięcin. Jest to najświeższe, a bo

daj nie ostatnie dzieło, jakiem obdarza n as Li

twa. —

Niema Teodora Narbntta! O zgonie jego nie

dawno doniosły dzienniki. Był to jeden z tycb star

ców, co pamięcią sięgali czasów Stanisława Au

gusta. Urodzony 1784 r. mógł zarwać wielkich

jeszcze chwil historyi, i dla tego nieopnszczała go

do późnych lat energia pracy. Uważałem to, że

ladzie, którzy patrzyli na sejm wielki, na czasy

Kościnszki, zachowywali, pomimo brzemienia lat,

wieczną młodość. Możnaby naliczyć kilka p rzy

kładów. Niemcewicz, Kajetan Kożtniau, Franci

szek Wężyk, książę Adam Czartoryski, jeszcze po

ośmdziesiątym rokn życia mieli czerstwość myśli,

ciepło młodzieńczego czncia. Uderzyło to kiedyś

i Zygmunta Krasińkiego; w rzewnych stroikach

zapytywał on o ten sekret ośmdziesięcioletniego

śpiewaka Czarnieckiego:

Czemu mistrzu dotąd tleje

Źar ci w piersiach niezrównany?

Boś za młodu zuał n adzieję,

A ja tylko zwątpień rany,...

Że Narbntt do tego rodzaju przeszłowiecznych

ludzi należał, p okazują liczne jego pisma odnoszą

ce się do historyi i archeologii Litwy. Samej hi

storyi litewskiej wydał dziewięć ogromnych tomów;

wychodziły one od roku 1835 do 1841. Następnie

wziął się do ogłaszania Pomników dziejowych,

między tymi ważne miejsce zajęła Kronika By

chowea (1846). Dla uczynienia przystępniejszą

swei wielkiej historyi Litwy, wydał ją w krótkiem

zebraniu r. 1847. Ostatnią jego pracą były : po

mniejsze pomniki historyczne, drukowane w Wilnie

r. 1856, kiedy liczył 72 lat wieku. Czy zostawił

co w rękopisach? niewiadomo; to pewna, że do

piero na parę lat przed zgonem popadł w zupeł

ną niemoc i gasnął powoli jak dogorywająca lam

pa. Na nieszczęście żelazna pracowitość Narbntta

nie w ydała takich owoców, jakichby można się

było spodziewać, widząc jego gorliwość w poszn

kiwaniaeh i badaniach lada najdrobniejszego za

bytku , mającego choćby najodleglejszy związek

z Litwą. Brakło mn tych przygotowawczych sta

diów, które są podstawą rozumnej krytyki; dla t e

go dawał się porywać najdziwniejszym nieraz hi

potezom, i brnął na oślep w wywody etymologi

gne, gmatwające jeszcze bardziej i tak już za

mgloną przeszłość. Nie przeszkadza to jednak, że

by w tej masie wiadomości skrzętnie poznoszo

nych nie znalazło się sporo dobrego ziarna, mogą

cego się przydać późniejszym pracownikom w tej

gałęzi. Zawsze po Stryjkowskim jest to pierwszy

oadacz przeszłości Litwy, którą kochał i pragnął

najświetniej przedstaw ić, w czem mniej zapewne

grzeszył niż ci, co zwykli przeszłość zawsze w u

jemnych malować barwach, jakby wielka historyą

od nich dopiero miała brać swój początek.

Drngi pracownik Da pola historycznem Malinow

ski, którego prace zalecają się taką znajomością

przedmiotn, sądem tak głębokim i wytrawnym, a

nadewszystko umiejętnością grnpowania faktów i

zlewania ich w jed ną organiczną całość - coraz

mniej może się poświęcać nauce, z powodu słabo

ści oczu, która mu coraz dotkliwiej czuć się daje.

Światłych głów i dzielnych pracowników coraz u

bywa na Litwie... Zapewne, zastąpią ich nowi

z świeżemi Bilami — tylko pytanie: zkąd przyjdą?...

Jeszcze jedno wspomnienie ciśoie się pod pióro.

Nie wątpię, że w dziennikach, rok temu, musiało

coś być o zgonie hrabiny Pntkamerowej — ale wia

domość ta w natłoku innych, bliżej obchodzących

rzeczywistość, musiała przejść niepostrzeżenie...

Tymczasem tą zmarłą litewką, była Maryla unie

śmiertelniona w D ziad a ch — była Beatriczą, Lau

rą,Eleonorą, nadniemeńskiego wieszcza, i godna za

jąć obok nich miejsce na tym parnasie aoielic

stworzonych czuciem poety, i nawzajem dających

natchnienie poecie. Mnsi to być niewątpliwie arcy

trndna a niekiedy ambarasnjąca rola nosić przez

wszystkie prozy życia, i wszystkie przemiany zrzą

dzone przez lata, to piętno ideała, jakie namię

tność jeninszn wyciska na czole nbóstwionej... Jeże

ł(by np. postanowiła sobie n a dwojgu tęczowych

skrzydeł utrzymywać się tylko w przestworach cłe

m, plaskać tylko ,,falami wyobraźaej pianki" mó

wić, żeby w dźwięku jej głosu słychać było h a r

monię sfer, wejrzeniem sprowadzać promień z sió

dmego nieba — a przytem nadawać sobie wyraz

słodkiej melancholii niemogącej z nikim się zno

sić tylko z księżycem, słowikiem, tchnieniem wie

trzyka, szmerem strnmyka, a rozmawiać z rojami

dachów wałęsających się w mgłach wieczornych

powiedzianoby o niej, że nienaturalna, extazyowa

na, chora — przeciwnie niechby ja k Lotcben Wer

tera z wieczną w ręka pończochą, z kluczykami

za pasem robiła butersznity, doglądała kuchni, ho

dowała kury i indyki — powiedzianoby: jakim eu

dem mógł poeta pokochać się w tak pospolitej ko

biecie! chyba od własnej fantazyi pożyczył ou tycb

farb, żeby pomalować prozaiczną maseczkę.

Nie wiemy, jak ą była Maryla; czy miłość poety

była dla niej tajemnicą, czy też nie była nią?

Żywotopisy poety nie wyjaśniły nam tego stosun

ku o tyle, żeby można wiedzieć jak daleko pra

wda zachodzi w świat zmyślenia, a zmyślenie

w rzeczywistość.

Być może, że Maryla, znając go w ponfałem

kółkn domowem przez wiele lat, lubiła jego to

warzystwo, chętnie słncbała gdy mówił, gdy ją

porywał w świat swoich marzeń, gdy czarował

dźwiękami poezyi — ale mimo tego mogła nie ro

zumieć ani długich jego spojrzeń, ani wyrywają

cych się westchnień, ani nagłych smutków, które

go odosobniały od reszty wesołego grona pnstn

jącej młodzieży. Wiedziona sercem litującem się

nad każdem cierpieniem, widząc że zabaw nie

dzieli, biegła pocieszyć go, wypytać o p rzy

czynę smntku, ścisnąć za rękę : on się żalił, opo

wiadał swoje rozpacze mówiącym wyrazem twa

rzy — cóż dziwnego, żo w oku dziewczęcia zakrę

ciła się łza i potoczyła po licu — kiedy za chwi

lę nowa jak a igraszka osuszyła tę łezkę i znowu

śmiech pusty, serdeczny, niekończący się nigdy

jak ogień rotowy — śmiech niewinnej, szczęśliwej

młodości — o garniał dziewczę, i dolatnjąc do zadu

manego marzyciela ranił jak ostrzami sztyletn ...

Wietrznical

Za lekkim zefirkiem goni

Za muszką, za krasnym wiankiem,

Za motylkiem, za barankiem:

Ale nigdy za kochankiem...

Najpewniej była to z jednej strony namiętność

głęboka, ogarniająca ogromy, mogąca świat spalić

swoim żarem — z drugiej młodość bez świadomo

ści siebie, kapryśna i zmienna jak dzień kwie

tniowy, a ja k wiosna szczęśliwa z wszystkiego co

;ą do życia bndzi...

Niewinne też bardzo i wcale bagatelne są epi

zody tego romansu. Tn ją ujrzał raz pierwszy; na

tym wzgórku siadywali razem i czytywali Russa;

przy tym stoliku grali w warcaby; owdzie splótł

dla niej z gałęzi altankę; w tym potoku na wędkę

brała pstrąga — po dłuższej znajomości otrzymał

od niej gałązkę cyprysową a w końcu ostatni epi

zod pożegnania odmalowany wszystkiemi czarami

poezyi: noc najpiękniejsza, księżyc bladawy, mgła

unosząca się nad dolinami, dlngi szpaler, ua koń

ca przy altanie błysła biała sukienka, i zatrzy

mała się w miejsca... a potem biegła

Oczy zwrócone w ziemię — nie spojrzała ku mnie!

A lica jej bardzo blade.

Nachylam się — zajrzę z boku

I dojrzałem łezkę w oku!

Jntro, rzekłem, jutro jadę!

—

Bądż zdrów! odpowie z cicha

—

Zapomnij!

—

Ja zapomnę ?!...

I oto cały romans... i cała niby nic niezua

cząca rzeczywistość, dia obojętnego świadk a ___

Za to w duszy poety jakiż szekspirowski dramat

zo wszystkiemi perypecyami scen najgwałtowniej

szej miłości, npojeń, rozpaczy, szaleństwa!... Ro

wie kto: to fantazya stworzyła sobie te słodycze

i te tortnry, bo w rzeczywistości tego nie było.

Bynajmniej — cały ten romans nie jest wcale

zmyśleniem, ale najistotniejszą prawdą wyśpiewa

ną z głębi serca, w którem odgrywał się d ram at

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку