Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 680 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 286.

Kraków 16 Grudnia - Niedziela

Rok 1866.

CZAS

rocznie,

złr. 90 .

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY

n a ,,CZAS**

od Ig:o Stycznia 1867

w Krakowie:

półrocznie,

kwartalnie

miesięcznie,

złr. 10.—

złr. S._

złr. a.

We Lwowie:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr.*1.—

złr.AO50c.—

złr.5 »5 c.—

złr.a.

Z przesyłką pocztową w państwie austryackiem:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr. a-S._

złr. ia.—

złr.O ._

złr.a35c—

Prenumeratę przyjmują:

We Lwowie: w Ajencyi ,,CZASU** p. Tomasz

Kochański, przy placu Maryackim w handlu na

sion p. Neumana pod L. 361 .

W Wiedniu: p. A . Oppelik, Wollzeile N er 22.

W Paryżu: (na całą Francyę, Anglię i Belgię) p.

L. Płoński, 20 . rne des Tournnelles;— tudzież

wszystkie urzędy pocztowe w krajn i za granicą.

Prenumerata liczy się tylko od Igo każdego mie

siąca.

Uprasza się o wczesne nadsyłanie pieniędzy pre

numeracyjnych i wyraźne wypisanie nazwiska i miej

sca odbioru, a jeżli można o nadesłanie dawnego

adresu drukow anego, lub przynajmniej przytoczenie

numeru tego adresu.

Cena ,,CZASU** za granicą, ogłoszona jest w ty

tule każdego numeru.

Administraeya Czasu przyjmuje także przedpłatę

na Wydawnictwo dzieł tanich i pożytecznych p. Fran

ciszka Trzecieskiego; całoroczną za rok 1866 w ilo

ści złr. 11 albo półroczną 5 złr. 60 centów, którą to

kwotę można przesłać wraz z prenumeraną na dzien

n ik Czas.

Kraków 13 grudnia.

Zechcą sobie może czytelnicy nasi przy

pomnieć, że dyskusya tak zwana adresowa

w Sejmie węgierskim nie toczyła się wła

ściwie nad adresem; bo tak

stronnictwo

Deaka jak i stronnictwo rezolucyi czyli le

wica, zgoła cała Izba, zgadzała się na żą

danie, jakie adres miał wyrażać. Żądać on

miał od korony przywrócenia nieprzerwano

ści prawnój, to jest dawnój konstytucyi wę

gi -rskiój w całem jój znaczeniu; ale przy

wi ^cenia bezwarunkowego, a zatem natych

miastowego. Reskrypt bowiem cesarski, jak

wiadomo, przyrzekał to uczynić, ale dopiero

po odpowiedzi Sejm u, że tenże przystaje

na przedłożone sobie punkta tyczące się

spraw wspólnych monarchii. Było zatem do

myślnym niejako warunkiem korony to odro

czenie, na które oba stronnictwa Sejmu wę

gierskiego przystać nie chciały.

Szło więc tylko o sposób, jakim do za

dość uczynienia temu żądaniu nakłonić ko

ronę. Do owój kwestyi spraw wspólnych

wybrał był Sejm węgierski jeszcze na prze

szłój sesyi wydział z 67 członków złożony,

który znów dla ułatwienia czynności, wysa

dził był z łona swego komisyę z 15 człon

ków złożoną. Rozpoczęła ona swe prace, i

wygotowała sprawozdanie w tój mierze, któ

re jednak przyjść pod obrady nie mogło,

gdyż sesya z powodu wojny przerwaną zo

stała. Na tem sprawozdaniu przygotowanem

przez komisyę 15tu, oparł się ostatni re

skrypt, czyniąc nowe, nierównie od dawniej

szych miększe Sejmowi propozycyę. Owóż

Deakiści chcieli, aby Sejm wystósowawszy

adres, nie przerwał swych czynności, to jest

aby komisya do spraw wspólnych dalćj pra

cowała; gdy tym czasem lewica żądała z wy

słaniem adresu równoczesnego zawieszenia

wszystkich działań sejmowych. Na tem polu

przez dni kilka toczyły się rozprawy. Ró

żnica zdawała się wielka: stronnictwo Deaka

żądało przywrócenia konstytucyi, ale uwzglę

dniało na pozór reskrypt cesarski co do

spraw wspólnych; lewica postępowała rady

kalnie, czynem chciała poprzeć żądanie a

dresu, i zadość uczynienie zdobyć zwloką,

która była dla Korony przymusem. Po za

ciętój walce wygrało

stronnictwo Deaka

znaczną bardzo większością; przedłożyło pro

jekt adresu, a wtedy pokazało się, że ró

żnica zdań była bardzo małą— prawie żadną.

Adres żąda przywrócenia konstytucyi i

wyraża nadzieję, że się Korona bezzwłocz

nie do tego żądania przychyli. Oświadcza

bowiem bardzo stanowczo, że bez przywró

cenia nieprzerwaności prawnój, bez tój pod

stawy, nie czuje się kompetentnym do ża

dnego konstytucyjnego kroku, nie może za

tem żadnój obowiązującej stanowić uchwały.

Na nic więc nie przydałoby się, choćby

wydział wygotował sprawozdanie nad kwe

styą spraw wspólnych przedłożoną w re

skrypcie, skoro bez przywrócenia konstytu

cyi, ministrów odpowiedzialnych i t. d., Sejm

nad tem sprawozdaniem obradowaćby nie

mógł. Opuszczamy stronę retoryczną adresu,

bierzemy tę tylko, która nas w tój chwili

bliżój obchodzi. Pominąć jednak nie może

my, źe adres jest bardzo energiczny, sta

nowczy, źe dobitnie wypowiada, jako nie

ma żadnój innój drogi pojednawczój, że nie

ukrywa tak dalece niebezpieczeństw, jakie

zwłoka dla całćj monarchii sprowadzić mo

że, iź na groźbę zakrawa.

Korona zechce

uczynić zadość żądaniu póki czas, bo może

go zabraknąć.

Projekt będzie przyjęty — wątpliwości to

nie ulega. Stronnictwo Deaka postanowiło

nieczynić w nim zmian żadnych. Ma ono

taką większość w Izbie, że poprawki lewi

cy przepaść muszą. Z resztą nie widzimy

powodu, do ich stawiania. Dobrze ktoś po

wiedział, że projekt ten mógłby zarówno

Deak jak Tisza podpisać. Uważać go więc

należy jako adres, jako zapadłą uchwałę,

źe Sejm węgierski dopóki zupełnej nie o

trzyma konstytucyi, i to beż żaduycb wa

runków, żadnego nie weźmie postanowienia.

Nie mieliżeśmy słuszności mówiąc, że na

jedno wyszło, czy wygrali Deakiści czy le

wica? Nie zawiesi! Sejm węgierski swych

czynności, ale zawiesił organizacyę monar

chii , skoro ta od jego postanowienia zale

żała. Cóż więc zyskała Korona na tryumfie

Deaka? Rzeczywiście zyskała tylko zwło

kę, nieco czasu do powzięcia decyzyi, i to

tyle ile go potrzeba będzie komisyi z 15tu,

aby wygotować sprawozdanie nad kwestyą

spraw wspólnych w reskrypcie zawartą, a

by to sprawozdanie przeprowadzić przez

wydział z 67miu — i na tem koniec. Dalej

sprawa ta pójść nie może.

Ponieważ zaś

dzieło organizacyi monarchii zawisło od po

stanowienia S«imu węgierskiego w tej spra

wie, tyle przeto ma czasu Korona do ustą

pienia Węgrom bez żadnych warunków.

Tak jest, bez yauinków.

Któż bowiem

zaręczyć może, *xkie Węgrzy po nadaniu

sobie zupełnej koristytucyi wezmą postano

wienie względem spraw wspólnych? Któż

przewidzieć zdoła, czy do zmian i do jakich

w owej konstytucyi poczuwać się będą?

Kto chce celu, musi chcieć i środków. Jeżeli

pojednanie Korony z Węgrami koniecznem

jest dla monarchii, innego środka niem a,

według adresu, jak przywrócić konstytucyę

węgierską bezwarunkowo i bezzwłocznie

Jeżeli Korona tego nie uczyni, przyjść zda

je się musi do zerwania z Węgrami.

W takim dylemacie stawia adres węgier

ski Koronę. A tak w jednym jak drugim

razie cóż się stanie z organizacyą monar

chii? W pierwszym, adres daje jeszcze ska

zówkę, przypominając, że sankcya pragma

tyczna jest źródłem tak dla prawa sukce*

syi jak dla prawa konstytucyi, więc unia

osobista.

Czyż rozum polityczny Węgrom

nie wskaże, że to nie wystarczy dla całości

monarchii, a zwłaszcza dla siły i potęgi, ja

kiej ona dziś potrzebuje? W drugim zaś...

ależ, przypuścić go nie sposób. Ani do cza

sów Metteruiclia, aui do Schmerlinga, Au

strya wracać nie może. Fata invenient viam,

skoro adres węgierski te dwie tylko drogi

otwierać Bię zdaje!

KORBSPOKDHHCYA CZASU.

Lwów 14grndnia.

(l) Powodż interpellacyj wylała się dzi

siaj w sejmie: było ,»i aż pięć do komisarza rzą

dowego i jedna do Wydziału krajowego, a to w

Dastępnjącym porządku.

Poseł Hubicki zapytywał komisarza rządowe

go odnośnie do uchwały zapadłej na 61em posie

dzenia sejmowem zeszłej sesyi względem zapro

wadzenia wraz z organizacyą kraju, przyjętej w ca

łem ucywilizowanym świecie instytnoyi sędziów

pokoju; czy bez wprowadzenia takowej w ży

cie rząd będzie w stanie zapewnić dostatecznie

bezpieczeństwo osób i własności, tudzież czy nie

zamierza przedłożyć projekta do ustawy zaprowa

dzającej sądy pokojn jeszcze tej sesyi sejmo

wej ?

P. Komisarz rządowy odpowiedział, że wzmian

kowana nchw ała sejmowa przedłożoną została

wys. ministerstwo.

Następnie interpelował tenże sam poseł: czy

rozsiewane telegrafami pogłoski o tem, jakoby

rząd zamierzał wzbronić wywozu zboża z Ga

licyi, pogłoski szerzące postrach między prodn

centów i kupców, opierają się na podstawie jako

wego urzędowego postanowienia? Na to odpowie

dział p. komisarz, że pogłoski te są zupełnie

bezzasadne, że rząd o wzbronienia wywozu

zboża z krajn nie myśli i potrzeby tego nie wi

dzi .

Trzecia interpelacya była posła Dziewoń

skiego, który zapytywał, jakie szkoły pobierają

snbwencye z funduszu szkolnego, i czyby

z fnndn8zu tego nie mogły korzystać gminy przy

czyniające się do niego dla Bzkół swoich?

Czwarta iDterpelacya była posła br. Golejew

ski_ego, _w której tenże podniósłszy nieudolność

i niesnmienność s ą d ó w, wywołującą wszech

stronne skargi po całym krajn, tudzież wskazaw

szy potrzebę jak najrychlejszej i zupełnej tychże

reorganizacyi, zapytał, czy zostało przedsię

wzięte śledztwo z powodu ucieczki poszlakowane

go o rabunki i morderstwa zbrodniarza Necze

perowicza z więzienia sądn obwodowego w

Tarnopolu; jakie były powody, że pomimo zda

nia referenta tej sprawy, przekazano ją sądowi

Tarnopolskiem u i zbrodniarza z bezpieczniejszego

więzienia Lwowskiego odstawiono do mniej dobrze

strzeżonego i zabezpieczonego więzienia obwodo

wego, dla czego nie trzymano go tamże w odo

sobnienia i dla czego nie włożono nań kajdan,

jako Da schwytanego w pełnej ucieczce i tak

mocno poszlakowanego, w końcu, czy rząd za

m ierzą oddalić z posad urzędników, których opi

nia jako

niepełniących należycie obowiązków

swoich wskazuje?

Komisarz rządowy odpowiedział, że docho

dzenie zarządzone z powoda ucieczki Neczepero

wicza jest w!aśnie w toku, i dla tego nie może

przedwcześnie ogłaszać szczegółów, dopóki nkoń

czone nie zostanie. Co zaś do Neczeperowicza, ten

został schwytany w M anasterzyskacb, równie jak

i obaj jego towarzysze ucieczki, z których jedne

go przytrzymano w Buczaczu a drugiego w Trem

bowli.

Dalej interpelował ks. Knryłowicz w spra

wie uregulowania poboru należytości kościelnych

jura stolae. N a tę interpelacyę Komisarz rządowy

przyrzekł później odpowiedzieć.

Ostatnią interpelacyę wniósł poseł Szpnnar

w sprawie zaprowadzenia ksiąg gruntowych miej

skich i wiejskich. Interpelant uczynił był w przed

miocie tym wniosek przeszłej sesyi sejm ow ej; za

pytnje zatem Wydział krajowy: czy powzięta

przez Sejm uchwała w tej sprawie uzyskała sank

cyę Najwyższą, i co Wydział przedsięwziąść za

mierzą, aby ta dla całego kraju tak ważna spra

wa nie szła dalej w odwłokę.

I na tę interpelacyę odpowiedź później nastąpi.

Marszałek został zawiadomiony, że Najj. Pan

raczył przyjąć deputacyę z adresem sejmn gali

cyjskicgo w niedzielę o godzinie pierwszej z po

łudnia. O czem zawiadomiwszy Izbę, wniósł, aby

w miejsce księdza arcybiskupa Wierz chlej

skiego, który jechać z powodn obawy przezię

bienia się nic może, powiększyć liczbę członków

deputacyi o dwóch jeszcze, tak, aby w gronie

deputacyi znajdował się jeden z duchowieństwa

a jeden z włościan. Wniosek przyjęto i na pro

pozycyę Marszałka do składn powołani jeszcze

zostali ksiądz R n czka i włościanin poseł Bie

lewicz

C. kr. Namiestnictwo zawiadomiło, iż rozporzą

dzeniem najwyższem z dnia 18go z. m . Komisya

krakowska odknpu ciężarów grantowych i dy

rekcya fuoduszn indemnizacyjnego połączone

zostały z Komisyą lwowską przy Namiestnictwie

Lwowskiem; a to celem energiczniejszego i szyb

szego przeprow adzenia i ukończenia czynności

inderanizacyjnej. Połączenie to dotyczy jedynie

czynności manipulacyjnych i administracyi: lecz

pomimo tego fundusze okręgu krakow skiego i

lwowskiego pozostają osobno każdy dla siebie i

każdy osobno zobowiązania swe ponosić ma. Wy

płata knponów, w ydawanie i przepisywanie obli

gacyj odbywać się będzie wedlng życzenia stron,

tak w Krakowie jak i we Lwowie.

Poseł Golejewski uzasadniał dzisiaj wniosek

swój względem wykupu praw pro pin a cyj nych.

Nie uznawał on, ażeby sprawa odebrania praw

propinacyjnych była jnż dojrzałą do wykonania;

ale gdy już poruszoną i na stół Izby wniesioną

została, podał i on wniosek w tym przedmiocie,

który zabezpieczając słuszne dotychczasowym wła

ścicielom praw propinacyjnych wynagrodzenie,

prawa te przenosi Da gminę. Przeciw zupełnemu

zniesienia przywileju propinacyi oświadcza się

wnioskodaw ca dla tego, że zdaniem jego zupełna

wolność w tym względzie szerzyłaby niemoralność

między Indem, i byłaby zmarnowaniem bogactwa

krajowego. Odczytawszy w całej osnowie projekt

swój, wzniósł, by go przekazać komisyi propina*

cyjnej; co się też stało.

Poseł Grocholski odczytał sprawozdanie Wy

działu krajowego o rozkładzie i poborze podatku

dochodowego i zarobkowego. Izba uchw a

liła wniosek teu Wydziału, bez odsyłania go do

osobnej Komisyi, umieścić wprost do drogiego

odczyta ua przyszłym porządku dziennym.

W końcu zdała Komisya petycyjna sprawo

zdanie z trzech petycyj. Petycyę Towarzystwa

kredytowego o wyjednanie przyspieszenia re

orgauizacyi tegoż Towarzystwa, popartą zwię

zło przez posła Laskowskiego, uchwalono o

desłać do prezydium Namiestnictwa ze szczegól*

ncm zaleceniem przyspieszenia reorganizacyi To

warzystwa Kredytowego.

Dłuższe rozprawy wywołały petycye o zapro

wadzenie sądów doraźnych na podpalaczy

wniesione przez księcia Sangnszkę, w liczbie

jedenastu, opatrzone 543 podpisami.

Sprawozdawca poseł Rodakowski wyłnszczy*

wszy imieniem komisyi, że orzeczenie potrzeby

zaprowadzenia sądów doraźnych przez reprezen

tacyę krajową byłoby zastraszającem świadectwem

rozpaczliwego stanu kraju, i że spodziewane ener

giczne postępowanie władz teraźniejszych i bez

takiego nadzwyczajnego środka zapobicży szerze

niu się zbrodni podpalania, w niósł, aby petycye

te odesłać do c. k . Prezydyum Namiestnictwa z u

siluein wezwaniem o zwrócenie uwagi na wyrażo

ny w petycyach głos tak rozpowszechnionej opi

nii, świadczący o smutnym stanie oiepewności i

użycie całej energii do przywrócenia bezpieczeń

stwa w kraju.

Książę Sangnszko niezadowolony tym wnio

skiem komisyi, po obszernem przymówienin się,

w którem usiłował wykazać konieczność ogłosze

nia sądów doraźnych na podpalaczy, wniósł po

prawkę domagającą się bezzwłocznego zaprowa

dzenia takowych sądów w obwodach Wadowickim,

Krakowskim, Sandeckim i Tarnowskim.

Poseł Henryk br. Wodzicki dobituie wypo

wiada, że w skutek bezwładności, niemocy i obo

jętności władz rządowych nie ma oni bezpieczeń

stwa osób ani bezpieczeństwa własności. Nie lę

ka się on wypowiedzieć tego w Izbie, o czem w

całym kraju we wszystkich mówią kołach. Wy

kazuje, że przy takiem postępowania władz wszy

stkie usiłowania Towarzystwa ogniowego do za

pobieżenia klęskom pożarowym

m uszą pozostać

bezskuteczne — przytacza dwa zdarzenia: w je

dnem z nieb władza nie aresztowała poBzlakowa

nego i przekonanego podpalacza dla tego, że był

słabego zdrowia, lubo to nie przeszkodziło mn do

popełnienia zbrodni, w drugim wypadku nie chciał

adjnnkt urzędu powiatowego dochodzić uzasa

dnionego podejrzenia o podpalenie, dla tego,

że nie było nadziei zwrotu szkody. Źe zbrodnia

podpalania szerzy się straszliwie, dowodzą przy

toczone przez mówcę liczby. Oto w roku 1856

na 566 pożarów 242 wynikło z podpalenia a 126

było już wielce podejrzanych; w ostatnim roku na

299, z podpalenia było 191, a zatem większa po

łowa skutkiem zbrodni. Wszelako pomimo tego

wszystkiego zgadza się poseł Wodzicki ze zdaniem

komisyi w tem, że nic zachodzi jeszcze potrzeba u

ciekania się do ostateczności takiej jak sądy do

raźne, i źe przy spodziewanej energii teraźniejsze

go rządu dostatecznie będzie wezwać c. k . Namie

stnictwo do użycia jak najsilniejszych środków ku

zapobieżeniu złemu.

Poseł Koczyński przypisuje w szystko złe

przepisom procedury karnej. Tcoryę dowodową

Gzęść literacko * artystyczna.

Pantheon i!lustrowany

poetów polskich

wydaw any przez

J.K

Żupańskiego.

W najpomyślniejszych dla literatury czasach

nieDOspolitem to jest zjawiskiem , spotkać śmiałe,

wielkich rozmiarów przedsiębiorstwo, podjęte przez

jednego człowieka, nie tylko bez żadnego zysków

widoku ale z największem prawdopodobieństwem

ofiar i straty. Przypomnimy sobie z łatwością te

niezbyt dawne czasy, gdy zacny Niemcewicz mu

siał do skromnego wydania swoich śpiewów di

storycznycb i Panowania Zygmunta III.po*jednąj

blasze wyżebrywać u potomków tycb, którycli

przodków czyny śpiewał, gdy Staszyc o własnym

koszcie rytował mozolnie illustracye do swego Ko

du ludzkiego — niestety, dziś zapomnianego. ]Na

sze illustrowane edycye ograniczyły się do skrom

nych przerabiań z francuskiego i niemieckiego z

gotowemi blachami do tłomaczeń, do łatanin pra

wie... Jeden z pierwszych odważył się Dr Wil

czyński na album wielkich rozmiarów, któremu

umiał zapewnić odbyt przez swe stosunki, ale mo

nie chciał czy nie potrafił nadać formy, któraby

go przystępnym dla wszystkich czyniła. Dziś ten

oryginalny wydawca gdzieś daleko na północy,

mimo że litografować kazał i mozaiki kijowskie

i sławne ikony prawosławne, aby się niemi jak

tarczą okrył od prześladowania. -

O wydaniach

illustrowanych M. B. Wolffa w Petersburgu nie ma

podobno co mówić; były to nieudane i nieśmiałe

próby speknlacyj, po których zawinął teraz do

szczęśliwego portu wydawnictw rosyjskich - i do

brze mu się z tem dzieje.

Któżby mógł przewidzieć, że nakładca dzieł Le

lewela i tylu innych znakomitych wydań, podej

mie się w takich jak nasze czasach, wykonania

takiego programu, jaki powoli widzimy wypełnia

jący się od lat kilkn ? Nie myślimy wcale pochlebstw

pisać J. K . Żupańskiemu, ale że na nie zasłużył,

że w najcięższej chwili dał dowód wiary i ufno

ści w nasz język i przyszłość literatury, w naród

sam w chwili największego dlań ucisku, to mu

zaprawdę mamy za tak wielką zasługę, iż sądzi

my go obywatelskiego wieńca godnym. Trzeba

znać nasz czas, przesilenie, które przebywamy, o

cierać się o obojętność, czytać co się dziś pisze

w tym przedmiocie (choćby artykuł p. Wolniewi*

cza z powodu Tellusa), aby ocenić jak należy czyD

Żupańskiego. W takiej chwili stawić pomnik po

dobny arcydziełom i arcymistrzom, nie m ogąc dziś

nawet rachować na rychłe powrócenie nakłada -

jest to dać dowód poczucia się więcej niż do o

bowiązków, do poświęcenia i ofiary. Piszemy to

z serca, bo cznjemy głęboko; wolno się śmiać

lnb ruszać ramionami tym, którym Pan Bóg dał

więcej wiary w talar pruski niż w język i dncha

polskiego.

Przepyszne to wydanie celniejszych poematów

polskich, składa się już dzisiaj z następujących

tomów: l) Zachwycenie i Błogosławiona T. Le

nartowicza. 2) Pani Twardowska Mickiewicza. 8)

Grażyna. 4) Konrad Wallenrod. 5) Pieśń o ziemi

naszej W. Pola. 6) Marja Malczewskiego.

Wszystkie te poemata z wyjątkiem Pieśni o zie

mi naszej, illnstrował nadto dotąd mało znany i

ceniony, pełen lałentn oryginalnego, mającego swą

cechę odrębną, Antoni Zaleski.

.....

Antoniego Zaleskiego odkrył, zachęcił i dał nam

można Dowiedzieć ten oryginał Dr Wilczyński, któ

rego mniej więcej znaliśmy wszyscy. On to _go

wydobył z cichej wioski w powiecie Trockim ,

5Ä

w gi,b Ros,i... kosa tam

zestany »og

t dozwojenia daw ać lekcyj

rysunku

m ogłyby się do nich wkraść buntowni*

cze fizyógnonńe i nosy opozycyjne, urągające się

m i zadartym, jedynym niepodejrzanym i

dobrze myślącym za Wołgą. A. Zaleski z namo

wy Wilczyńskiego jeździł dopełnić swych artysty

cznych stndyów w Wenecyi i Rzymie, a potem wy

dawał w Albumie wileńskim te prześliczne illu

stracye do Paska, które są w swym rodzaju ar

cydziełami. Stworzył prócz tego moóstwo rysun

ków pełnych prawdy historycznej i duchowej, a

tak polskich, jak chyba niema równych.

—

Nade

szły nieszczęśliwe lata. Antoni Zaleski pochwy

cony został tym prądem, który chwytał wszystko,

co Da Litwie było żywe, i czemkolwiek wyższe

nad ogół, albo przynajmniej wybitniejsze. Rodzina

rozproszona, żałoba, pogruchotane kolebki, spa

lony dwór, potem kajdany, wygnanie i nędza.

W małej szkółce przez litość dano mn zajęcie, ale

natychmiast gorliwa cznjność władzy mu ją ode

brała. Czy żyje? co się z nim dziś dzieje, jeden

Bóg to wiedzieć raczy. Sprawiedliwość icb, to czar

na otchłań, w którą niewołno zaglądać.

Zaleski szczególniej do niektórych poezyj na

szych wielkich piewców był stworzonym illnstra

torem, pełnym uczucia, rzewności, smutku i szla

chetności zarazem. Nie wiem, czyby mógł i pod

jął się ilła8trować gorączkę Słowackiego, ale na

tchnienie prorocze Mickiewicza znalazło w nim

wybornego tłumacza.

Nic piękniejszego nad jego rysunki do Zachwy

cenia i Błogosławionej, do Grażyny, Wallenroda i

Maryi, która tylko co opuściła prasę.

Marja Malczeskiego zasługiwała na to, aby

wejść w szereg arcydzieł illustracyi. Bądż co bądż,

jest to w swym rodzaju poemat znakomity, a zwa

żywszy czas w którym się ukazał (1825), mający

w literaturze znaczenie ogromne.

Przypisana Niemcewiczowi— zapowiadała ona

tej szkole, do której pan Jnljan (jak go nazywał

X. Adam) należał, -

nieodwołaną zagładę. Był

to jakby ukłon młodego urzędnika przed starszym,

gdy ma zająć jego posadę. Nie zajął jej wpra

wdzie Malczeski, ale był przednią strażą nowej

epoki, nowej poezyi, przeczuł ją, odgadł - i je

dnym tchem pierwszą pieśń odśpiewał.

Oprócz tej historycznej wartości poemata, ma

on rzeczywistą — nie potrzebujemy przypominać

jego piękności. Nie wiem też, czy które dzieło no

wsze poety polskiego miało tyle wydań, tłuma

czeń i równic stało się popnlarnem. Szczęściem

dla antora wpadło rychło jako niczyja własność,

jako rzecz bezpańska, w ręce spekulantów i kto

chciał je powtarzał.

Nowe wydaDie naturalnie z żadnem poprzedza

jącem porównać się nie daje, a oprócz swej wspa

niałości ma to za sobą, że wiernie powtarza edy

cyą pierwszą oryginalną pod okiem antora zro

biooą w r. 1825 . Ilustracye są mnogie i przepy

szne rylca tego jnż głośno znanego Łukomskiego,

który jest dziś pierwszym i jedynym naszym sziy

charzem, w całem znaczenia tego wyraża. Rylec

jego może podołać największym trudnościom, gdy

zwyciężył w Zaleskiego rysunkach do Zachwyce

nia i Błogosławionej.

Ilekroć w premijacb naszych towarzystw za

chęty do szluk pięknych spotykamy i nie cudzo

ziemca, a pomyślemy o panu Łnkomskim, nie

możemy się wydziwić dla czego zachęcają codzu

ziemców, a nie swoicb; ale p. Łnkom ski niepotrze

bnje jnż zachęty. I to prawda.

Wszystkie te karty dodane do Maryi, nawet w

charakterze i duchu wybornie odpowiadają poema

towi, w którym trudno określić ściślej epokę,

czas, a nawet mgliste nieco postacie bohaterów.

Jest doskonała barmonija pomiędzy poetą a ryso

wnikiem.

Zaleski, który się tak przejął Wallenrodem, tak

zjednoczył z Zachwyconą, zroznmiał i oddał Mai

czeskiego, w prawdziwie zadziwiający sposób.

Tych dwanaście obrazów, i kilka drzeworytów

w texcie są całym poematem, illnstracya jest pra

wdziwie wyczerpująca, m alarz idzie trop w trop

za poetą, stworzone przez niego album daje się

przeczytać bez textu. Wielkiego wdzięku są te

wszystkie postacie Maryi, ojca, Wacława... a peł

ne fantazyi te pochody kozackie ginące w stepie,

te pojedyńcze figury, którym ołówek artysty od

jął umyślDie może szorstkość kozaczą, tak jak

poeta też starł z nich , co mu do obrazu barw

sm ętnych i zamglonych nie przypadało.

Mamyż prorokować, te Marya będzie na wszy

stkich stolikach w tej porze, gdy książki są jak

najmniej modne, a w Galicyi naw:t zamożno bi

blioteki ograniczyły się do francuskich tylko wy

dań, które znowu są mieux porties na stolikach.

Po ostatnich wypadkach literaturze kazano też

nieco pokutow ać za grzechy tycb, co się na niej

nic nie nanczyli. Zbieramy dla ciekawości w szy

stkie w dziennikach tyralierskie na nią postrzały,

należą one do charakterystyki czasu i będą histo

rycznym pomnikiem zaślepienia chwilowego, któ

re nie dostrzega, że językiem i literaturą najprze*

ważuiej jeszcze tyjemy.

Wszystkim ślicznym wydaniom Żupańskiego, ile

ich już jest, nie śmiemy nadzwyczajnych wróżyć

powodzeń w dzisiejszym czasie, aleśmy pewni, że

one zostaną jako pomnik, że się bez nich koniec

końcem żadna większa biblioteka bez sromu obejść

nie potrafi, że powolnie może, ale rozejdą się po bo

żym świecie, świadcząc, iż w latach 1860—1866

zoalazł się człowiek, który wierzył w przeszłość.

Nie wszyscy się tem pochlubić mogą, choć nie

wszyscy do przeciwnego usposobienia przyznać

się zechcą.

Radzibyśmy dla tycb, co dziś ijęzykiem i zna

czeniem literatury i jej ważności pomiatają, przy

wieść, co o języku polskim czytaliśmy niedalej

jak wczoraj w jednym z dzienników niemieckich

z powodu wydania polsko-niemieckiego słownika

T. Boocb-Arkossy. R adzibyśmy, aby piękność;

zalety, przymioty naszej mowy tak własne jej

dzieci ceniły, jak Dr Grösse, który tych kilka

słów o niej Dapisał.

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracjo , C z a s u , przy ulicy Różannej* w domu pod L. 423,

tudzież wszystkie Urzęda pocztowe austryackie.

o Kł o « i e n i B (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmuj§ się za opłat§: od wiersza drobnego (petit) za

jednorazowe nmieszczenie po 8 centów, za następne po 6 centów, oraz za opłata należytości stęplowój

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Hrennmera(ę ł O«*oasenfa przj-jmuj§: we Lwowie w Ajencyi Czasu« p. Tomasz Ko

chański przy placu Maryackim w handlu nasion p, Neumana pod L. 361 - W Wiedniu p. A. Oppelik

Wollzeile 2 2 . -

Na Francj-ę i Anglię w Paryżu L . Płoń ski, 20 rue des Tournelles._

Zaś tylko ogło

szenia: we Lwowie pp. Hercok i Arnold ulica Halicka N. 240 - w Wiedniu, w Hamburgu i w Frank

furcie nad Menem pp Haasenstein i Vogler - w Berlinie p. A . Retemeyer - w Frankfurcie nad Menem

p. O .L . DaubeScComp.—

w Lipsku p. Henryk Engler - wWrooławiu p.Jenke et Sarninghausen.

H ę l i o p t s n i a nadsyłane Redakcyi, nie zwracaj§ się i niszczone będ§.

Wie0ZÓr (W^ wszy niedziele i dnie świ§teczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztuje 10 centów.

Prenumerata wynosi:

Jlfejacowa^w

* * . rocznie złr. 20

kwartalnie złr. 5

miesięcznie złr. 2

Pocztą w państwie Austryaekićm I

!24

bc.25

do Prus .

li.?

»0

n2c.25

Rzeszy niemieckićj ! ”,

teL*^

’

}»-«j

’

”S

«;-*fran”108

» frank. 27

? frank’.!o ’ 25

;

", Belgfi ’.

!Szwaw . . !l§

»29

LI* * U .Ä i%d.Zmi przesyłan? h?0 winQyfranco do Administracyi ,Czasu.«

L uty reklamacyjne

niezapieczętowane, nie ulegaj§ frankowaniu.

L istó w nienrankowanych nie przyjmuje się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction